Қылмыстық істер бойынша кәсіби қОРҒаушының криминалистикалық тактиканы қолдануы

Қорғау болжамы криминалистік болжамның бір түрі болумен байланысты соның барлық белгілерін бойына жинақтаған. Қорғау болжамы қорғау тактикасының міндетті элементін көрсете отырып, криминалистік болжамның жалпы қызметін атқарумен бірге мынадай ерекше қасиеттерге ие:

- ұсыну және тексеру субъектісі — қорғау тарабынын өкілі;

- қорғау болжамының ұсыну объектісі — айыптауды жұмсартатын немесе жоққа шығаратын жағдайлар;

- болжам — қорғау ұсынылатын және тексерілетін қызмет түрі;

- болжамды ұсыну және тексеру мақсаты — айыптау болжамын жоққа шығару немесе өзгерту;

- ұсыну негіздемесі — іс жүргізу және іс жүргізбеу жолымен алынған нақты деректер, негіздемеде шектеудің болмауы;

- ұсыну мен тексеру нысандары және тәсілдері — заңмен рұқсат етілген іс-қимылдар және болжамды ұсыну тәсілдері (қалау тілек өтініші), адвокат-қорғаушы өкілеттігімен шектелуі [2].

Ұсыну және тексеру болжамының шынайы субъектісі кәсіби қорғаушы болып табылады, ол болжамды ұсынуға және тексеруге міндетті. Мұның соңғысы оның қызметіне және кәсіби міндетіне кіреді. Сауал алынған адвокаттардың 73 пайызы қылмыстық іс бойынша болжамдарын ұсынатынын айтқан. Айыпталушы ұсыным жасау және оларды тексеруге міндетті емес.

Сайып келгенде, қорғау болжамы — бұл қорғау тарабы өкілінің ғылыми болжам түріндегі нақты деректерге негізделген, қылмыстық іс бойынша қорғау барысында ұсынған және тексерілген ой тұжырымы.

Кәсіби қорғау тактикасын жүзеге асырудың негізгі қағидаттары мыналар болып табылады:

- заңдылық;

- жағдайлылық;

- болжамдау ұстыны;

- жоспарлылық;

- өсіңкілік;

- эпикалық.

Бұл ұстындар бір-бірімен өзара байланысты және өзара келісімді. Олардың әрқайсысы алдымен басшылық идеяны, тәртіптің негізгі ережесін алға тартады, сондықтан да қағидаттың барлық талабына жауап береді.

Кәсіби қорғау тактикасын жүзеге асырудың негізгі ұстындарына біршама толығырақ тоқталалық.

Қорғаушы қызмет жоспары нәтижесінде барлық іс-қимыл мен құралды бір мақсатқа бағындырады. Жоспар іске кірісу басталар алдында жасалады. Егер мақсатта тек қызмет нәтижесі көрініс тапса, жоспарда атқарылатын қызметтің объективтік және субъективтік жағдайлары негізге алына отырып, іске асыру стратегиясы мен тактикасы баяндалады. Жоспарлаудың көптеген тәсілдері бар, соның ең қолайлысы — бағдар бойынша жұмыс. Жоспарлаудың бұл деңгейі қылмыстық іс бойынша теория мен тәжірибені әлі меңгере қоймаған жас адвокаттарға тән. Жоспарлаудың жоғары дәрежесі — бұл үлгі бойынша жұмыс.

Тактиканың теориялық негізі, ұғымы және мазмұны мәселелері туралы жүргізілген зерттеулер былайша қорытындыланып, авторлар мынадай тұжырымға келген:

1. Қорғаудың болуы екі фак-тормен: айыпталушыға қатысты әділ де заңды үдеріс кепілдігі болуы және қылмыстық сот жүргізуде жарыссөз бастамасын жүзеге асыру қажеттілігі.

2. Қорғау жалпы түрде қылмыстық жауапкершілікке тартылған адамдардың құқығы мен мүддесін қорғауға бағындырылған түрлі элементтердің құқықтық, материалдық-құқықтық, функционалдық және криминалистік байланыстары жүйесін айқындаушы.

3. Кәсіби қорғау қылмыстық іс бойынша қорғаудың алуан түрлілігі болып табылады, сондықтан да оған қорғауға қатысты барлық белгі тән.

4. Заңға қайшы келмейтін жағдайда, қорғау құқығы айыпталушыны қорғаудың барлық мәнін қамтиды.

5. Кәсіби қорғау үшін қорғау құрамдары мен тәсілдерін айқындау проблемасының тактикалық маңызы бар.

6. Қорғау айқындамасы, адвокат-қорғаушы көзқарасы түпкі нәтижеге, қолданылатын құралдар мен оларды жүзеге асыру тәсілдеріне ықпал етеді.

7. Кәсіби қорғау тактикасын айқындауда екі аспектіге бөлуге болады. Біріншісі — бұл ғылыми ережелері жүйесі және солардың негізінде нұсқама жасалатын кәсіби қорғау тактикасы. Екіншісі — бұл құбылыстың бірінші аспектісіне қатысты жеке, тек нұсқамалар жиынтығы.

8. Қорғау тәсілдері — бұл ғылыми ұсынымдарға негізделген жағдайды есепке ала отырып, оларды тиімді жүзеге асыруға, мәселені шешуге және қорғау мақсатына жетуге мүмкіндік беретін тәсілдер.

9. Қорғау мақсаты — қылмыстық іс жүргізудің қызметтік мақсатын білдіреді. Қорғау мақсаты мен міндеттерін шектеу қызмет шартын есепке алу қажеттілігінен туындаған.

10. 
    Адвокаттың стратегиялық және тактикалық шешім қабылдауы қорғаушының мақсатқа жетуі үшін кейбір ақпаратты қайта құру негізі түрінде қалыптасады.
    

Пайдаланған әдебиеттер тізімі:

1. 
   Аубакиров А.Ф. Криминалистика: Криминалистическая техника // Алматы, 2002
   
2. 
   Закон Республики Казахстан «Об адвокатской деятельности»от 5 декабря 1997 годаN 195 (с изменениями и дополнениями по состоянию на 17.01.2014 г.)
   
3. 
   Нормативное постановление Верховного Суда Республики Казахстан от 6 декабря 2002 года № 25 «О соблюдении принципа гласности судопроизводства по уголовным делам».
   
4. 
   Канафин Д. К. Совершенствование правового статуса адвоката в свете разработки нового уголовно-процессуального кодекса Республики Казахстан // Юрист. - 2012. № 12. С. 47-55.