Жаманбай батыр: аңыз бен ақиқат

Батыр жайлы түрлi аңыздар сақталған. Соның Жаманбай дүниеге келгенде Сейхундария өңipiнде iндет жайылып, жұрт қырылып жатса керек. Жарықтық, ана деген құрсағынан шыққан перзенттi ажал аузына қия ма? Жаратушыға жалбарынып, Әулиебұлаққа 40 күн шiлде суына шомылдырады. Ескiнiң, әнгiмесiнде суда киелi жылан болған-мыс. Әлi қырқынан шықпаған сәби бұлақтағы жыланды қолыңмен ұстап, қойнына қысыпты. Жылан да баланы еш жатсынбай денесiнде әpi-бepi айналып, кетпей қойды. Тiптен, ауылдастары баланың денесiндегi жыланды ажырату үшiн қатты қиналады. Одан кейiн, Әулиебұлақта Жаманбайдың шiлдеханасын еткiзгеннен кейiн анасының түсiнде ақ киiмдi ақсақал: «Қарағым, сен емiрге халқын қорғар ұл туған екенсiн. Ұлын жау жығар батыр болады. Судың қасиетiмен еш жерiн қылыш, найза, садақ тесе алмайтын берiк болады. Киелi жылан балана ыстыққа да, суыққа да еш сынбайтын қасиет берді...", дептi.

Бір күнi Мырзабай деген бай халыққа үлкен ас бередi. Отыз күнге созылған думанда бiлектiлер көкпар тартып, атсыншылар бәйгеге кез тiгедi. Кезек балуандарға да келедi. Жиылған топтың iшiнде ерекше күш иесi Карадәу алдына келгендi жапыра жеңiп, жiгiттердiң мысын басады. Сонда әлгi балуанға қарсы шығуға жүрексiнiп тұрғанда, ортаға Жаманбай шығады. Жиылғандар: «Мынау бала елетiн болды. Ажалы Карадәуден екен. Әттен, қалай болады?» деп шуылдаса бергенде он жасқа толған жігіт тic қаққан алыпппен үш күн жұлысып, тең түсiптi.

Арада бiраз уақыт өткенде Карадәу адам жiберiп, Жаманбайды Жусандысайға жекпе-жекке шақырады. Бұл кез Жаманбайдың ержетiп, ысылып қалған шағы екен. Күшi кемелiне келген жiгіт Карадәумен екiншi кездесуiнде өзара тайталасты ұзақ созбай, жауырынын жерге тигізеді. Одан әpi epeгістің абырой алып келмейтін ұққан балуан, жас батыр халық алдында "Жаманбай ер екен! Нағыз балуан " деп күшіктілігін мойынды. Батыр жайлы тағы бір аңызда алып аждаһамен алысқаны баяндалды. Жұрт тоғайдан отындық теріп жүрген кезде кенеттен аждаһа пайда болып, адамдарды опат қылады. Тоғайға кіргендер ұшты-қилы жағала берген сон, халықты үрейі Канада. Бұл хабар Жаманбайға да жетеді. Қарағай кешкұрым тоғайға барып, аман-есен отынды анасына алып келеді. Мұның сап-сау қайтқанына ауыл адамдары таң қалады. "Қалай аман келдің? Аждаһаны кердің бе?"деп сұрақ жаудырса, екіншілері:" Аждаһа ұйықтап жатқан барған ғой", деп келеке етті. Сонда Жаманбай: "Аждаһа деп жатқандарын аяған табылган жылан ба? Мен оны елтіріп тастадым", - дейді. Сенімсіздік таныткан адамдардар: