Жанибекова гүлдана бекбайқызы ағылшын тілі сабақтарында ойын әдісі арқылы оқушылардың коммуникативті біліктілігін дамыту
жүктеу/скачать 295.24 Kb.
|
| Қорқыт Ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университеті
ӘОЖ 372.881.111.1 Қолжазба құқығында ЖАНИБЕКОВА ГҮЛДАНА БЕКБАЙҚЫЗЫ Ағылшын тілі сабақтарында ойын әдісі арқылы оқушылардың коммуникативті біліктілігін дамыту 6N011900 - Шетел тілі: екі шетел тілі мамандығы бойынша педагогика ғылымдарының магистрі академиялық дәрежесін алу үшін дайындалған диссертацияның
Қызылорда, 2012 Диссертация Қорқыт Ата атындағы Қызылорда Мемлекеттік университетінің роман-герман кафедрасында орындалды.
«Шетел тілдері» кафедрасының меңгерушісі, филология ғылымдарының кандидаты, доцент С.І. Садыбекова Ресми оппоненті: Қ. А. Яссауи атындағы Халықаралық қазақ- түрік университеті «Қазақ тілі» кафедрасының доценті, филология ғылымдарының кандидаты, ХҚТУ профессоры М.Е. Ержанов
Диссертациямен Қорқыт Ата атындағы Қызылорда Мемлекеттік университетінің кітапханасында танысуға болады.
Біздің еліміз 2030 жылға дейінгі стратегиялық даму бағдарламасын, ел басшымыздың үштұғырлы тілдік саясатын, білім мен ғылымдағы мемлекеттік бағдарламаларын негізге ала отыра, білім берудегі кезек күттірмес өзекті мәселелерін алға қойып отыр. Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беру тұжырымдамасының негізгі мақсаты – білім беру жүйесінің барлық деңгейінде қоғамның талаптарына сәйкес білімді, біліктілігі жоғары, бәсекеге қабілетті, қазіргі жылдам өзгеріп отыратын дүние жағдайларында алынған терең білімін, қажетті дағдыларын тиімді түрде жүзеге асыратын және еркін бағдарлайтын, өзін- өзі дамытуға және өз бетінше дұрыс, адамгершілік тұрғысынан жауапты шешімдер қабылдауға дайын қабілетті жеке тұлғаны қалыптастыру [1]. Елбасымыз Н.Ә. Назарбаев Қазақстан халқына Жолдауында «Білім беру реформасы табысының басты өлшемі –тиісті білім мен білік алған еліміздің кез келген азаматы әлемнің кез келген елінде қажетке жарайтын маман болатындай деңгейге көтерілу болып табылады. Біз бүкіл елімізде әлемдік стандарттар деңгейінде сапалы білім беру қызметіне қол жеткізуге тиіспіз» деп атап көрсетті [2]. Қазіргі таңда бүкіл әлемдегі өркениетті дамыған елдердің басты көңіл бөліп отырған мәселесі - оқытудың жаңа технологияларын қолдана отыра, оқушыға жалпы бірдей қалыптасқан жан-жақты, дәстүрлі әдістермен әлемдік деңгейдегі озық технологиялармен салыстырылған, өмір тәжірибесіне ұштастырылған терең білім беріп, білікті маман даярлау. Ал, шетел тілін үйрену, оның қолданыс аясын кеңейту ел басшымыздың үштұғырлы саясаты аясында және де еліміздегі тіларалық байланыстардың, өзара қарым-қатынастардың нығаюы кезеңіндегі өзекті де келелі мәселелері болып табылады. Шетел тілін оқытуда оқушылардың білім-біліктілік, танымдық, коммуникативтік біліктілігін, олардың сөйлеу дағдысын дамыту үшін, оқу үдерісінде жаңа озық технологияларды қолдану қажет. Осы бағытта ағылшын тілі сабағын оқыту үрдісінде оқушылардың коммуникативтік біліктілігін қалыптастыру және дамыту мәселесі үлкен мәнге ие. Диссертациялық жұмыс педагогикалық көкейкесті мәселелерінің бірі - шет тілін оқытуда коммуникативтік оқыту әдісін кеңінен қолданылуын көрсетіп, ағылшын тілі сабағында ойын әдісі арқылы оқушылардың коммуникативтік біліктілігін дамыту жолындағы ерекшеліктерін саралайды. Зерттеудің өзектілігі. Еліміздің егемендік алуына байланысты, соңғы жылдардағы тілші, әдіскер ғалымдардың зерттеу жұмыстарының нәтижесі және өз тәжірибемізде жиі кедесетін жайт - мектеп оқушыларының сөздік қорының аз екендігі, олардың бір-бірімен қарым-қатынасқа түсу деңгейінің төмендігі,тіпті өз ойларын да жеткілікті түрде жеткізе алмайтындығы оқушылардың сөйлеу біліктілігінің жоқ екендігін аңғартады. Бұған себеп, оқушылардың пәнге деген қызығушылығының жоқтығы, оқушының сөйлеу формаларын игерудегі дағдысының әлі толыққанды қалыптаспағандығы және мектептегі ағылшын тілі пәні сабақтарында оқушылардың коммуникативті сөйлеу біліктілігін дамытуға жете мән берілмейтіндігі деп есептейміз.Осы себепті, қазіргі оқу үдерісінде, ағылшын тілі сабағында қолданылатын ойын әдістері, әсіресе коммуникативтік ойындардың маңызы туралы зерттеу жұмысында қарастырылған. Оқу үрдісінде ойын оқытудың әрі формасы, әрі әдісі де болып табылады, сол себепті ойын әрекеті оқытушы мен оқушының іс-әрекетінің бірлескен, өзара байланысты технологиясының дидактикалық категориясы ретінде де қарастырылады. «Ойын» сөзінің этимологиясына қарастырсақ, ол «ой» деген сөзге тікелей қатысты болып шығады, міне сол себепті де ойлану арқылы ойынның мақсатына жетуге болатындығын байқауға болады. Сондықтан , ағылшын тілі сабағында ойын элементтерін қолданудың маңызы зор деп есептейміз. Ойын әдісі арқылы оқыту оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттырып қана қоймай , өз ойын, пікірін, көзқарасын білдіруге, екінші бір адамның жауабын тыңдап, оны толықтыруға, жетістіктері мен кемшіліктерін айта білуге жаттығады. Егер мұғалім ойын технологиясын жеткілікті деңгейде орындаса, яғни жақсы құрастырылып, тиімді әдістермен ұйымдастырылса, онда ойын практикалық, тәрбиелік және дамытушылық жағынан негізгі оқыту тәсілі болып табылады. Біздің ойымызша, ойын түрлерінің сабақ үрдісінде қолданылуы туралы зерттеулер жетіп артылады, бірақ айта кететін жайт, зертеу барысында ағылшын тілі сабақтарында коммуникативті ойындарды қолданудың әдістемелік жағы қазақ тілінде аз қарастырылғандығы байқалды, міне сол себепті де біз өз зерттеу жұмысымызда жоғарыда айтылған мәселелерді нақтырақ қарастыруды жөн көрдік. Сондықтан да бұл зерттеудің тақырыбы, ондағы қарастырылған мәселелері диссертациялық жұмыстың өзектілігін айқындайды.
- ойын оқушының жан-жақты дамуының негізгі құралы ретінде және оның негізгі белсендіру түрі деп табылып, оқу үдерісі кезінде оқушылардың күшін жаттықтыратын, бағытын анықтайтын, шет тілін үйрену үрдісін жеңілдететін дәйек болып табылды; - ағылшын тілі сабағында оқушылардың коммуникативтік біліктілігі мен сөйлеу дағдысын дамыту және коммуникативті ортаны қалыптастыру мен білім беру жолында жоғары нәтижелерге жету үшін, білім берудің қазіргі тұжырымдамасына сәйкес оқу үдерісі белгілі бір жүйемен үздіксіз жүргізілуі, сонымен қатар, тіл, психология және педагогика салалары бір-бірімен ұштастырылуы қажеттілігі айқындалды; - ойын арқылы оқыту әдісін теориялық тұрғыда негіздеу жалпы білім беретін орта мектептердегі оқушыларға ағылшын тілін меңгертудің қажеттілігін арттырып, коммуникативтік біліктілігін дамытуға септігін тигізеді. - жалпы білім беретін орта мектептерде ағылшын тілі сабақтарында коммуникативтік біліктілікті дамытатын ойын түрлерін қолданудың негізгі шарттары оқушылардың қызығушылығын арттыруға, шығармашылық және логикалық ойлауға, берілген тапсырманы белсенді түрде орындауға мүмкіндік туғызады. - жалпы білім беретін орта мектепте ағылшын тілі сабақтарында ойын арқылы оқыту әдісінің маңыздылығын дәлелдейтін тәжірибелік- эксперименттік жұмыс нәтижелері мен ұсыныстары оқушылардың ағылшын тілінде сөйлеу біліктілігін дамытуға жағдай жасайды. Зерттеудің теориялық мәні. Сөйлеу әрекеті, сонымен қатар оқу әрекетімен де байланысты, яғни коммуникативтік оқытуда білім беру – оқушы өзін ауызша (тыңдалым, сөйлесім) және коммуникацияға (оқылым және жазылым) тарту, яғни, оқып, үйреніп жатқан тілде қарым-қатынас жасай білу дағдысын қалыптастыру деген сөз. Бұл бағытты ағылшын тілін оқытуда ойын әдісі арқылы кеңінен пайдалануды үйрету және насихаттау зерттеу жұмысының теориялық маңызын құрайды. Зерттеудің практикалық мәнділігі. Зерттеу барысында топтастырылған коммуникативті ойындарды сабақ процесінде қолдануға болады. Жалпы білім беретін орта мектеп мұғалімдеріне зерттеу жұмысының негізгі компоненттерін жинақтап, әдістемелік көмекші құрал ретінде ұсынуға болады. Зерттеу жұмысының нәтижелерін бастауыш мектепте оқуға, арнайы семинар сабағында қолдануға болады. Жұмыстағы өзекті мәселелер әдістеме саласына өз септігін тигізеді. Зерттеу жұмысының нәтижелерін мектеп мұғалімдері мен әдіскерлер қолдана алады. Зерттеудің теориялық – әдіснамалық негіздері. Зерттеу жұмысының ғылыми теориялық негізі ретінде ғылыми-педагогикалық, әдістемелік еңбектердегі «ойын» әдісіне, «коммуникативті әдіске», «коммуникативтік біліктілік» ұғымына берілген анықтамалар мен пікірлер, ой тұжырымдары, көзқарастары негіз ретінде алынды. Зерттеудің әдістері. Зерттелетін мәселелер жөніндегі психологиялық- педагогикалық әдебиеттерді зерделеу, салыстыру, талдау, педагогика-методикалық тұрғыда сауалнама жүргізу, педагогикалық бақылау, тұжырымдау, сараптау, салыстыру, қорыту, эксперименттік әдістер қолданылды. Зерттеудің дереккөздері. Зерттеу мәселесі бойынша философ, психолог, педагог ғалымдардың еңбектері; Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы, Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беру тұжырымдамасы, Қазақстан Республикасы Президентінің «Қазақстан-2030» стратегиясы; оқу әдістемелік кешендер (стандарттар, типтік оқу бағдарламалары, оқулықтар, оқу құралдары, электронды оқу құралдары және т.б.); әдістемелік журналдар, ғаламтор желісіндегі сайт материалдары қолданылды. Зерттеудің жариялануы мен мақұлдануы. Диссертациялық жұмыстың негізгі мәселері мен тұжырымдары «Ағылшын тілі сабақтарында ойын арқылы оқыту әдісінің маңыздылығы» атты мақала Қорқыт Ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университетінде «Хабаршы» журналында жарық көрді. 2010-2011 оқу жылы өткен қалалық ағылшын тілі пәні мұғалімдерінің «Шет тілін ерте жастан оқытудың өзекті мәселелері» тақырыбындағы семинарда «Бастауыш және орта буын сыныптарында ағылшын тілі сабақтарында ойын әдісін қолданудың тиімділігі» тақырыбында баяндама жасалған. Зерттеу жұмысының құрылымы: Зерттеу жұмысы кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиет тізімінен тұрады. Кіріспеде ғылыми жұмыстың өзектілігі, мақсаты мен міндеттері, теориялық және практикалық маңыздылығы, ізденістердің ғылыми жаңалығы, зерттеудің әдіс-тәсілдері, дереккөздері мен ұсынылған тұжырымдары айқындалып жұмыстың жариялануы мен мақұлданылуына қысқаша деректер берілді. Диссертацияның бірінші бөлімі «Ағылшын тілі сабағында ойын әдісі арқылы оқушылардың коммуникативтік біліктілігін дамытудың теориялық негіздері » деп аталады. Бірінші тарауда отандық және шетелдік ғалымдардың еңбектеріне шолу жасалып, ойын категориясы бойынша ғылыми көзқарастар мен ой-тұжырымдар қарастырылып, оларға қысқаша сипаттама берілді. Сонымен қатар, педагогикалық, психологиялық, әдістемелік тұрғыдан талдау жасалды. Солардың негізінде ойын әдісі арқылы оқушылардың коммуникативтік біліктілігін қалыптастырудағы тиімді жолдарына ұсыныстар берілді. Екінші тарауда ойын түрлерінің әдістемелік топтастыру жолдары анықталды. Үшінші тарауда коммуникативтік біліктілік пен коммуникативтік әдісінің негіздері қарастырылады. Зерттеу жұмысының «Ағылшын тілі сабағында ойын әдісі арқылы оқушылардың коммуникативтік біліктілігін дамыту» деп аталатын екінші бөлімінің бірінші тарауында ағылшын тілі сабағында қолданылатын ойын түрлері мен ойын әрекеттері беріліп, оқушылардың коммуникативтік біліктілігін қалыптастыру бағытындағы коммуникативтік ойын түрлерінің қолдану әдістемесі ұсынылды және шетел мектептеріндегі жүргізілетін ойын түрлері, ойын әрекеттері, ойын жаттығуларының түрлері беріліп, салыстырмалы талдаулар жүргізілді. Ғылыми жұмыстың екінші тарауында ойын әдісі арқылы оқушылардың коммуникативтік біліктілігін дамыту жолдары эксперимент тұрғыдан зерттелді. Қорытынды бөлімінде жалпы зерттеу жұмыс мазмұны тұжырымдалды. Негізгі бөлім Бірінші бөлім «Ағылшын тілі сабағында ойын әдісі арқылы оқушылардың комммуникативтік біліктілігін дамытудың теориялық негіздері» деп аталады. Еліміздің тәуелсіздік алып, дербес мемлекет болып, нарықтық қатынастар заңымен өмір сүруге бет бұрып, шет елдік мемлекеттермен терезесі теңесіп тұрған кезеңінде, білім беру жүйесі де өз алдына бөлек дамып, күрделене түсуде. Бұл өз кезегінде қазіргі таңдағы педагогика саласындағы оқу үрдісінің басты мақсаттары мен міндеттерінің жоғары деңгейде қойылуына өз әсерін тигізуде. Білім беру жүйесінде білім алушылардың білім сапасын арттыру мәселесінде ғылым мен тәжірибенің бір-бірімен өзара байланысқан, көптен қалыптасып келе жатқан қарама-қайшылықтарын шешу басты мәселелердің бірі болып табылады. Сол мәселелердің ішіндегі ең бастысы оқыту үрдісіндегі оқытудың әдістері мен формаларының мазмұнының сәйкес келмеуі. Осы орайда, әлі де жаңа инновацияның бірі болып табылатын, өте қызықты және алдынан үміт күттіретін оқыту әдісінің бір түрі-ойын арқылы оқыту әдісі. Бұл бөлімнің «Ойын категориясына ғылыми көзқарастар мен ой-тұжырымдар» атты тарауында ойын жөнінде айтылған көптеген философиялық көзқарастар әлем мәдениетімен тығыз байланысты екендігі көптеген зерттеушілердің еңбектерінде кездесетіндігі айтылады. Айталық, ерте замандардағы эллиндік және римдік халықтар ойынды балаларды тәрбиелеу құралы етіп, жауынгер ұландарды дайындау мақсатында қолданған. Ойындар арқылы жас ұрпаққа соғыс өнерін үйретіп, мәдениет пен сөз өнерін дарытқан. Ойындардың жастарды тәрбиелеу мүмкіншіліктерінің зор екендігіне жете мән берген. ХVII-XX ғасырларда ойын әрекетін түсіндіруде жаңа көзқарастар, пайымдаулар орнығып, төмендегідей ғалымдар ойын әрекетінің философиялық негіздерін ғылыми тұрғыдан қарастырды,олар: Г. Гегель, В. Вундт, Ф. Шиллер, К. Бюлер, В. Фриге, К.Гросс, Г. Спенсер, И. Хейзинга, И. Кант, Г.М. Мейес, В.М. Демин, М.А. Каган, т.б. ғалымдар ойын теориясының қалыптасуы мен дамуын, ойын іс-әрекетінің әлеуметтік жақтарын анықтап, оның баланың қиялы мен ойлау қабілетіне оң әсер ететінін анықтаған. Ойын – күрделі биологиялық, психологиялық, педагогикалық ұғым. Психология тұрғысынан ойынды зерттеуге Л.С.Выготский, С.Л.Рубинштейн, Д.Б.Эльконин, Б.Г.Ананьев, А.Н.Леонтьев секілді ғалымдар ат салысты. С.Л.Рубинштейннің психологиялық көзқарасы бойынша «ойын негізінде адамның барлық психикалық қабілеттері қалыптасады, баланы ересек өмірге дайындайды. Ойын арқылы баланың қоршаған ортамен қарым-қатынас жасауына мүмкіндік туады [3.30]. Ойын - адам іс-әрекетінің негізгі түрінің бірі. Ол адам іс-әрекет жүйесінің негізгі құрамдық бөлігіне кіреді. Ойын іс-әрекетінсіз адамдардың, қоғамның, жеке адамның дамуы мүмкін емес. Қоғамдағы ойын іс-әрекетінің обьективті маңыздылығын білімді, шеберлікті, дағдыны қалыптастыру бағытынан көрінеді. Бұл туралы орыс педагогы А. Макаренконың айтылған сөздері орынды: «Оқушы өмірінде ойының маңызы зор, ересек адам үшін еңбектің, жұмыстың, қызметтің қандай маңызы болса, нақ сондай маңызы бар. Жеке адам ойында қандай болса, өскесін жұмыста да көп жағынан сондай болады. Сондықтан келешек қайраткерді тәрбиелеу алдымен ойында басталады. Ойын оқушылар үшін - айналадағыны танып-білу тәсілі» - деп тұжырымдайды [4.115]. Сонымен қатар, ойын әрекетінің теориясы мен практикасын отандық және шетелдік педагогтар, психологтар, социологтар зерттеуде. Мысалы: Иохан Хейзинганың "Ойыншы адам" , Д.Б. Элькониннің "Ойын психологиясы", Эрик Берннің "Адамдар ойнайтын ойындар" атты еңбектері жазылды. Ойын теориясын зерттеуші Ресей ғалымдары А.В. Вербицкий , И.П. Пидкасистый , қазақстандық ғалымдар қатарында Н.К. Ахметов, Ж.С. Хайдаров, т.б. Педагогикалық үрдісті жетілдіруде ойынның маңыздылығын қазақстандық ғалым Н.Құлжанова да зерттеп, «ойын бала үшін еліктеу, инстинкт, күнделікті басты әрекет және оның жеке өмірі болып табылады» деп дәлелдеген [5.45]. Н. Құлжанованың айтуы бойынша ойын әрекетіндегі басты педагогикалық мақсаттары – баланың алдағы өміріне түзу жол салу, үлкендерге еліктеуі және өмірдің талаптарына сай бейімделуі ойынды әдептілік, тәрбиелік мақсатта пайдалануды көздейді. Осы тұста ғалым бала ойын әрекетінде ғана тынығып, жұмыс жасап, өсіп жетіледі, оның ойлау қабілеті жетіліп, қарым-қатынас жасау мүмкіндігі артады деген пікірді білдірген [5.46]. М. Жұмабаев «Ойын – бала үшін өмірлік тәжірибе» - деп атап көрсетсе, ал, шетелдік ғалым Ж. Пиаже «ойын-баланың рухани дамуының негізі» - деген, сонымен қатар, К. Левин, Л.С. Выготский, Д.Б. Эльконин сияқты ғалымдар да өз еңбектерінде ойын әрекетінің оқу үрдісінде маңызды құрал болып табылатындығын атап көрсеткен. Бірінші бөлімнің «Ойын түрлерінің әдістемелік топтастыру жолдары» деп аталатын екінші тарауында ойын түрлерінің классификациялануы қарастырылады. Қазіргі уақыттағы ғылыми түсінік бойынша ойындарды халықтық, спорттық, кәсіптік немесе іскер, стратегиялық, дидактикалық, коммуникативті деп классификациялайды. Ойындарды классификациялау оқыту ойындары теориясының ең маңызды мәселесі болып табылады. Ойындарды классификациялауға әр түрлі жағынан келген зерттеу нәтижелері бар. Солардың кейбіреулеріне тоқтала кетсек. А.А.Выготский ойындардың үш негізі топтарын: драмалық, спорттық, өрнектік деп көрсетеді [ 6.45 ]. Г.А. Агапова ойындарды құрылыстық, жобалау, еңбек, дидактикалық, танымдық, ақыл-ойға, музыкаға байланысты ойындар, ритмикалық ойын жаттығулары, ойын сабақтары, жаттығу ойындары, қалжыңдар, ойын көңіл көтерулер, қозғалмалы ойындар, спорттық ойындар деп бөледі [7.19]. П.И. Пидкасистый - табиғи және жасанды ойындарды әрі қарай классификациялай келе ойындардың төрт тобын жинақтайды: а) мазмұны бойынша: шығармашылық ойындар, білімді үйрену жаңа тәжірибелер мен әдістерді қалыпсыз іс-әрекетке қолдану, зерттеушілікке байланысты ізденіс елестету және ізденіспен байланысты; ә) түрі бойынша: сюжетті, ролдік, орталықтанған, ақыл-ойды қажет ететін, компьютерлік; б) ойынға қатынасушылардың ұйымдастыру формасына байланысты: жеке, екі адамдық, топтық, көпшілік; в) әсер ету орнына байланысты: ойын алаңындағы, столдағы, эстрадалы, сценадағы, залдағы, үйдегі ойындар т.б [8.35]. Н.К.Ахметов [9.23 ] жалпы ойындарды табиғи және жасанды ойындар деп бөледі. Соның ішіндегі жасанды ойындар: академиялық (оқыту), академиялық емес (спорттық) деп топтай келе, академиялық ойындарды: оқу ойындары, имитациялық оқу ойындары деп классификациялайды. Ұлы педағогтар, ғалымдар, әдіскерлердің еңбектерінде ойын әдісі Мынадай түрде классификацияланады: дидактикалық; грамматикалық; лексикалық; фонетикалық; рольдік; іскерлік; Біздің ойымызша берілген классификацияға коммуникативті біліктілікті дамыту ойындары түрін қосуға әбден болады, олай дейтініміз қазіргі кезде қоғам талабына сай, шетел тілдерін оқытуда қойылып жүрген ортақ міндет - тілді коммуникативті бағытта оқыту, ондағы мақсат - оқушыларды қарапайым болса да өз ойларын еркін жеткізумен шектелмей, өзара тіл табысып, пікір алысуға үйрету, себебі жалпыға білім беретін орта мектепте берілетін бүкіл білімнің негізгі мақсаты - оқушының шетел тілінде сөйлеу қабілетін дамыту.
Коммуникативтік әдіс – оқушы мен мұғалімнің тікелей қарым-қатынасы арқылы жүзеге асатыны, белгілі бір тілде сөйлеу мәнерін қалыптастыратын, тілдік қатынас пен әдістемелік категорияларға тән басты белгілер мен қағидалардың басты жүйесінен тұратын, тіл үйретудің тиімді жолдарын тоғыстыра келіп, тілдік қарым-қатынас құралы ретінде іс жүзіне асыратын әдістің түрі. Шетел тілін оқытуда оқушылардың коммуникативтік біліктілігін қалыптастыру бүгінгі күнде ең маңызды мәселенің біріне айналуда. Шетел тілінде сөз әрекетінің жоғары деңгейде болуы коммуникативтік біліктілік элементтерінің оқушылардың бойында толық қалыптасуынан көрініс табады. Олар: коммуникативтік білім, коммуникативтік дағды, коммуникативтік іскерлік. Осы элементтерді шетел тілдерін оқып үйренудің бастапқы деңгейінде сөз әрекетінде қалыптастыра білуіміз қажет [10.14]. Бұл ұғымға анықтама беретін болсақ коммуникативтік біліктілік дегеніміз шетел тілінің грамматикалық құрылымы мен тілдік бірліктердің қызметін толық білетін, яғни лингвистикалық білімі сөз әрекетінен сөйлеу түрі жоғары деңгейде көрінетін, шетел тілінде еркін қарым-қатынас жасай алатын адамның тілге деген қабілеттілігі деп көптеген әдістемелік әдебиеттерде көрсетілген [10.14]. Коммуникативтік біліктілік белгілі бір тілдік ортада немесе арнайы ұйымдастырылған оқу үдерісінде қалыптасатындығы қазіргі таңда жиі айтылып жүр. Оқушы оқу үрдісіндегі басты субьект, ал мұғалім шетел тілінде қарым-қатынас жасаудағы көмекшісі және ұйымдастырушысы болып табылады. Шетел тілі пәнін оқудағы басты әрекет оқушының сыртқы және ішкі белсенділігінен танылады. Шетел тілін оқытуда коммуникативті бағдарлы әрекетті қарастыра отырып, әдіскер Р. Мильурд мынандай тұжырымды көрсетеді, яғни әдістемелік тәсіл көмегімен коммуникативтік ойын еркін қатынас негізінде қарастырылады. Бұл жағдайда тапсырма түрлері мынандай болуы мүмкін: коммуникативті ойын; коммуникативті имитация; еркін қарым-қатынас [10.14]. Оқушының коммуникативтік қабілетін дамытуда оқыту: оқу, сөйлеу, тыңдау, жазу-ауызша өзара қатынас, жазбаша өзара қатынас бір уақытта дамиды; оқытудың бұл төрт түрі де сөйлесушілердің бір-бірін түсінуін қамтамасыз етеді. Оқу үрдісі негізінде коммуникативтік қабілетін дамытуда ойын элементтерін пайдаланып, топпен және жеке немесе жұппен жұмыс істеу арқылы оқушының жеке тұлға ретінде ерекшеліктерін анықтау, зейінділігін қадағалау, өз білім деңгейіне өзі баға беруіне көмектеседі. Диссертацияның екінші бөлімі «Ағылшын тілі сабағында ойын әдісі арқылы оқушылардың коммуникативтік біліктілігін дамыту» деп аталады. Осы бөлімнің «Ағылшын тілі сабағында оқушылардың коммуникативтік біліктілігін қалыптастырудағы ойын түрлерін қолдану әдістемесі» деп аталатын бірінші тарауында қазіргі уақыттағы сабақ үдерісінде қойылып отырған талаптардың бірі оқушылардың коммуникативті сөйлеу біліктілігін дамыту мақсатында сабақ үдерісінде ойын түрлерін, коммуникативті ойындарды қолдануды негіздейді. Осы тұста төмендегідей коммуникативті ойындарды пайдалану әбден орынды деп есептейміз.Мысалы:
Сұрақтар былай болуы мүмкін: What's your hobby? What kind of meal/ sport/clothes/ do you like? Are you a man or a woman? Are you married or a single? т.б. Just the facts. Мұғалім тақтаға 3 сұрақ жазады, мыс: What kind of music do you like? Where do you usually listen to music? Who is your favourite singer? Әрбір оқушы 3 үлестірмелі қағаздан алып, оның әрқайсысына, әр сұраққа жауап жазады. Мұғалім барлық қағаздарды жинап алып, араластырады да, әр оқушыға 3-3тен таратады. Балалар сынып ішінде сұрақ қоя жүріп, қолындағы карточканың иесін іздейді. Барлық карточкалар өз иесін тапқанда ойын аяқталады. Бұл ойынды Атамұра баспасынан шыққан, авторлары: Аяпова.Т. Әбілдаева.З. Ұқбаев. А. 9 - сынып оқулығындағы «Music in our life» тақырыбын өткенде немесе музыкаға қатысты сабақтарда пайдалануға болады.
Мына төмендегі сұрақтарды пайдалана отырып, оқушылардың сүйікті заттары, әрекеттері туралы айтыңыздар. What is your favourite TV show? Why? What is your favourite magazine? Why? What is your favourite gift you have received? Why? What is your favourite time of the day? Why? What is your favourite day of the week? Why? Сұрақтарды оқушылардың деңгейіне қарай жеңілдетіп немесе күрделендіріп беруге болады. Сонымен бірге, мынадай коммуникативті ойындар ағылшын тілі сабағында оқушылардың коммуникативті сөйлеу біліктілігін дамытуға көмектеседі: Interrupting the story, Make a text, Answer the questions, Find the theme, Make a story, Tell the story on the III-rd form, Name game, Introductions, Who am I?, Word race, Recipe banquet, Questions, Objects, Sentence Completion, Learning the actions. Грамматиканы үйреніп жатқан оқушыларды ойын барысында бақылаған Бельгиялық бизнесмен “It isn’t silly at all” - “Бұл мүлдем ақымақтық емес” деп өзінің таң қалғандығын білдірген екен, сол сияқты ойын процесі бір уақытта тиімді әрі қызықты болуы мүмкін. Қытай даналығында: «Маған айтсаң, мен ұмытып қаламын; маған көрсетсең, мен есімде сақтаймын; ал өзіме әрекет жасауға мүмкіндік берсен, мен үйренемін» деп айтылғандай, біз балаға бір ақпаратты тек айтып қана қойсақ, ол ұмытып кетуі мүмкін, көрсетсек есінде қалуы мүмкін, ал ойын үрдісінде баланың өзіне жасауға мүмкіндік берсек, бала өзі үйреніп кетуі әбден мүмкін. Сонымен қатар, екінші тарауда, шетел мектептерінде сабақ үдерісінде қоданылатын ойын түрлері мен ойын әрекеттері, жаттығулар беріліп, салғастыра талданды. Жоғарыда аталып еткен коммуникативті ойындарды ағылшын тілі сабақтарында қолдануға әбден болады. Төменде біз шетел мектептерінде сабақ үдерісінде қолданылатын коммуникативті ойындар мен ойын әрекеттері, тапсырмалар мен жаттығуларға тоқталмақпыз.
The man was injected with deadly poison-but it did not kill him ( He was already dead) Everyone around him knows who he was , but no one knew his name ( He has just been born) The man had been a hostage for 10 years. His wife watched him leave he plane, and called to him excitedly. He did not respond (She saw him on television) I run but no legs (nose) The more there is the less you see (darkness) What has hands but not skin or bones? (сlock) What is black and white and read all over? (newspaper) Tongue twisters. Tongue twisters are phrases or sentences that are very difficult to say fast. Tongue twisters are not only fun but they train the tongue to speak in English. Ask for three volunteers to stand up front. Write the first tongue twisters on the board and have each one say it five times. Have the rest of the class vote on the fastest and funniest for each one. Toy boat. Toy boat. Toy boat. The sixth sick shakes sixth sheep’s sick. Suzy sells seashells on the seashore. Three free throws. Greek grapes. I thought a thought. But the thought I thought wasn’t the thought I thought I thought. Сонымен қатар шетелдік мектептер мен оқу орындарында қолданылатын мынадай ойын әрекеттері қолданылады: What is in the picture, Weather, That’s me, Expressing Feelings, Description, Speed up, Dicto Gloss Description, Chain Drills, etc. Жоғарыда көрсетілген шетелдік мектептердегі ойын түрлері мен әрекетерін қарастыра келе, мынадай қорытынды жасауға болады: шетелдік мектептердегі ойын әдістерінің жүргізілуі өте еркін, яғни олар ойын барысында өздерін өте еркін ұстайды, ролдік ойындарды да нағыз образға шынайы түрде ене отырып орындайды, ал біздің мектеп оқушыларының коммуникативтік ойындарды қолдану барысында, өз ойларын жеткілікті дәрежеде жеткізе алмауы, олардың сөздерді айтуда қателесемін деген ойының туындауында, себебі қазақ мектебінің кейбір балаларына ұялшақтық пен ұяңдық тән, олардың бойында өзгелермен жылдам қарым-қатынасқа түсу сияқты қасиеттер баяу. Міне, осы мәселені шешу үшін, ағылшын тілі сабақтарында оқушылардың коммуникативтік сөйлеу біліктілігін қалыптастырып, дамытуда ойын әдісінің ролі өте зор. Атақты американдық жазушы Е. Градин «You cannot effectively learn a foreign language until you make a million mistakes in that language. So hurry up and made your million mistakes» деп айтқандай, кез-келген адам ағылшын тілін сөйлеу әрекетінде миллиондаған қателерді жіберу арқылы үйреніп, шыңдалады. Eкінші бөлімнің «Ағылшын тілі сабағында оқушылардың коммуникативті біліктілігін ойын әдісі арқылы дамытудағы эксперимент зерттеулер нәтижесі» атты тарауда мектеп мұғалімдері, магистранттар, әдіскерлер арасында сауалнама жүргізіліп, қазіргі таңда ағылшын тілі сабақтарында коммуникативті ойындарды қолдану қажеттілігі айқындалды. Жалпы ойын әрекеті мен коммуникативті ойындардың сабақ үдерісіндегі мүмкіндіктері анықталып, орта мектепте эксперимент жұмысы жүргізілді. Эксперимент барысында алынған нәтижелер салыстырылып, қорытындыланды.
Зерттеудің мақсатына сәйкес, аталмыш зерттеу жұмысында коммуникативтік әдісінің оқыту үрдісіндегі рөлі мен ойын арқылы оқыту әдісінің маңыздылығы, ағылшын тілі сабақтарында ойын әдісі арқылы оқушылардың коммуникативті біліктілігін дамытуға қатысты ғылыми-зерттеу жұмыстарындағы көптеген шетелдік және отандық зерттеушілердің ойын категориясына берілген анықтамалары мен ой- тұжырымдары талданды. Біз қазіргі таңда оқушылардың сөйлеу біліктілігін дамыту жолдарының басты шарты – оқыту үдерісінде ағылшын тілі сабақтарында ойын арқылы оқыту әдісін жиі пайдалану тиімдірек деген қағиданы ұстандық. Мектеп оқушыларының ауызша сөйлеу дағдысын қалыптастыру мақсатында әдістемелік әдебиеттерді пайдаланып, ауызекі сөйлеуді дамытуға арналған ойын түрлерін жинақталынып, топтастырылды. Ойын түрлерінің ішіндегі коммуникативті біліктілікті дамытатын ойындардың басқа ойын түрлерінен айырмашылығы, тиімділігі анықталды. Қорыта келе, ойын түрлері педагогикалық, психологиялық және оқыту әдістемесі тұрғысынан салғастырмалы талдау жасау арқылы қарастырылу барысында, ағылшын тілі сабағында оқушылардың коммуникативті біліктілігі мен сөйлеу дағдысын дамыту, коммуникативті ортаны қалыптастыру және де білім беру жолында жоғары нәтижелерге жету үшін, білім берудің қазіргі тұжырымдамасына сәйкес оқу үдерісінің белгілі бір жүйемен үздіксіз жүргізілуі, сонымен қатар, осы тұста, тіл, психология және педагогика сабақтастығының қажеттілігі айқындалды. Оқыту үдерісі барысында қарапайым коммуникативтік біліктілікті, яғни шетел тілін қажетті жағдаяттағы ауызша және жазбаша (сөйлесім, тыңдалым, оқылым, жазылым) өзара мәдени қарым-қатынас үдерісінде қолдана алу қабілеттілігі мен дайындығын қалыптастыруды қамтамасыз ететін тілдік, сөздік, әлеуметтік-мәдени білім, білік дағдыларының ендірілуі зерделенді. Ағылшын тілі сабағында оқушылардың сөйлеу біліктілігін ойын әдісі арқылы дамытудың әдістемесі ұсынылды, бұл әдістеме ағылшын тілі сабақтарындағы ойындарды, коммуникативті ойындарды, шетелдік мектептердегі тіл сабақтарында қолданылатын коммуникативті ойындар мен ойын әрекеттерін қамтыды. Отандық және шетел мемлекеттерінде сабақ үдерісінде қолданылатын коммуникативті біліктілікті дамытатын ойын түрлері салғастыра талданып, сараланып, топтастырып нақтыланды. Ойын түрлерінің арасындағы айырмашылығы және тиімділігі анықталып, олардың қолданылу жолдары мен ерекшеліктері қарастырылып, мысалдар арқылы дәлелденіп, белсенді әдіс ретіндегі іскерлік ойындардың мүмкіндігі және коммуникативті оқыту әдісінің маңыздылығы айқындалды. Коммуникативті ойындарды ағылшын тілі сабақтарында қолданудың ұтымдылығы эксперимент нәтижелері бойынша дәлелденді. Пайдаланылған әдебиеттер: 1.Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беру тұжырымдамасы// Қазақстан жоғары мектебі. – 2004. - №1 2. Н.Ә. Назарбаев. Қазақстан халқына Елбасының жолдауы. «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан» - 2007. - 28 – ақпан 3. Абдуллаева Ұ., Тіленбаева М. Ұлттық ойындар арқылы еңбекке тәрбиелеу //Бастауыш мектеп. – 2005. – №9. 4. Макаренко А.С. Коллектив и воспитание личности. – М., Педагогика. 1972, 334 с. 5.Құлжанова.Н. Ойын мақсатын талдау және ойын мәні// Қазақстан мектебі.- 2001.- №1.б.74. 6.Выготский Л. С. Игра и ее роль в психическом развитии ребенка.// Вопросы психологии. – 1966. Т. 6. 340 с. 7. Агапова Г.Г. Профессионально-педагогическая подготовка учителя в США: Автореф. дисс.- канд.пед.наук.-М., 1973, 29 c 8.Пидкасистый П.И., Ахметов Н.К., Хайдаров Ж.С. По фундаментальным дисциплинам. // Вестник высшей школы: - 1985. Т. 7. С.420 9. Ахметов Н. К., Хайдаров Н. Ж. Игра как процесс обучения. – Алма – Ата. Знание. 1985. 48 с. 10. Қасенова. Д. А. Шетел тілін оқыту әдістемесінде коммуникативтік біліктілікті қалыптастырудың артықшылықтары мен принциптері. Республикалық әдістемелік-педагогикалық журнал «Мектептегі шет тілі»- №1/ 2010.
автореферата диссертации на соискание академической степени магистра педагогических наук по специальности 6N0119 – Иностранный язык: два иностранных языка Жанибековой Гульданы Бекбаевны
В учебном процессе игра является формой и методом обучения. Следовательно, игра может рассматриваться как дидактическая категория технологии взаимосвязанной, единой деятельности учителя и ученика. Слово «игра» (на казахском языке) этимологически связано со словом «мысль» («ойын» - «ой»). В связи с этим игра требует размышления. Этим и объясняется роль игры на уроках английского языка. Игровой метод обучения не только позволяет усилить интерес учащихся к изучаемому предмету, но и помогает им свободно выразить свои мысли, мнения, позицию, а также выслушать, дополнить и оценить ответ собеседника. Если учитель сумеет в достаточной мере реализовать игровую технологию, то есть уместно использовать необходимые игровые методы, то игра станет основным методом обучения в практическом, воспитательном и развивающем аспектах. Объект исследования: виды игр на уроках английского языка, способствующих развитию коммуникативных знаний. Предмет исследования: специфика развития в языке метода коммуникативного обучения учащихся на уроках английского языка с помощью игрового метода. Цель исследования: теоретически обосновать и опытно-экспериментальным путем определить продуктивность использования методов игрового и коммуникативного обучения на уроках английского языка. Задачи исследования: - рассмотреть теоретические основы игрового метода; - дать определения понятиям «коммуникативный метод», «коммуникативные знания»; - на основе анализа разнообразных видов игр выявить и классифицировать те виды игр, которые направлены на развитие коммуникативных знаний, и внедрить их в практику; - сформировать у учащихся навыки устной речи; - определить виды игр, направленных на развитие устной речи; - доказать на основе эксперимента эффективность методики развития коммуникативных знаний учащихся с помощью игрового метода. Методы исследования. В работе были в комплексе использованы методы изучения, сопоставления, анализа психолого-педагогической литературы по теме исследования, анкетирования в педагогическом и методическом аспектах, педагогического контроля, обобщения, отбора, эксперимента и оценки. Источниками исследования являются труды философов, психологов, ученых-педагогов по теме исследования; «Закон об образовании» Республики Казахстан, Концепция образования Республики Казахстан до 2015 года, стратегия Президента Республики Казахстан «Казахстан – 2030»; учебно-методические комплексы (стандарты, типовые учебные программы, учебники, учебные пособия, электронные учебные пособия и др.); методические журналы, материалы сайтов из интернета. Научная новизна исследования. До настоящего времени в трудах известных ученых-методистов была рассмотрена категория игры, ее виды и эффективность ее использования. В данной работе впервые на казахском языке классифицированы виды коммуникативных игр, предложена методика их использования, определена роль коммуникативных игр в развитии коммуникативных знаний. Вместе с тем в работе проделан сопоставительный анализ видов игр, в том числе видов коммуникативных игр, игровой деятельности, игровых упражнений, используемых в учебном процессе, как в казахстанских школах, так и в школах зарубежных государств. Теоретическая и практическая значимость работы. Виды коммуникативных игр, выявленных и классифицированных в ходе исследования, могут быть использованы в учебном процессе. В целом основные положения диссертационной работы могут быть предложены учителям общеобразовательных школ в качестве вспомогательных методических пособий. Игровые упражнения в зарубежных школах, представленные в данной работе, могут быть использованы в классах с углубленным изучением английского языка, а также на спецсеминарах. Диссертационное исследование вносит посильную лепту в решение одной из актуальных проблем современной методической науки. Результаты работы могут быть использованы учителями школ и методистами. Положения, выносимые на защиту: - Игра как основное средством разностороннего развития и активизации ребенка является верным способом организации целенаправленной деятельности учащихся, упражнения и своеобразной «разминки» их сил в учебном процессе, а также облегчения работы по усвоению иностранного языка. - Для достижения высоких результатов в развитии коммуникативных знаний и навыков устной речи учащихся и в формировании коммуникативной среды на уроках английского языка необходимо в соответствии с современной концепцией образования обеспечить непрерывность и системность учебного процесса в единстве лингвистического, психологического и педагогического аспектов. - В диссертационной работе проделан глубокий анализ проблем по исследуемой теме с учетом их специфики и характерных особенностей. - Теоретическое обоснование игрового метода обучения позволяет убедиться в необходимости изучения английского языка в общеобразовательной школе, а также способствует развитию коммуникативных знаний учащихся. - В целом виды игр, используемых в общеобразовательных школах на уроках английского языка с целью развития коммуникативных знаний учащихся, способствуют повышению их интереса к изучаемому языку, развитию их логического и творческого мышления, а также своевременному выполнению предложенных им заданий. - В целом результаты проведенного эксперимента и практические рекомендации свидетельствуют о необходимости игрового метода обучения на уроках английского языка в общеобразовательной школе и создают условия для развития навыков общения учащихся на английском языке. Апробация работы. Основные положения и выводы диссертационной работы были изложены в статье «Роль игрового метода обучения на уроках английского языка», опубликованной в журнале «Вестник» Кызылординского государственного университета имени Коркыт Ата; в докладе на тему: «Эффективность использования игрового метода обучения на уроках английского языка в начальных классах и в среднем звене» на городском семинаре учителей английского языка «Актуальные проблемы обучения английскому языку с раннего возраста», проведенном в 2010-2011 учебном году. Структура исследования. Магистерская работа состоит из введения, двух глав, заключения и списка использованной литературы. SUMMARY of the thesis submitted to confer for scholary degree of «Master of Education» on speciality 6N011900 – Foreign language: two foreign languages Zhanibekova Guldana Bekbaikyzy The development of students’ communicative skills through game method at the lessons of English Topicality of the research. The result of recent years research works of linguists, methodologists and the facts that we often face in our experience show that nowadays school students have poor vocabulary, they cannot express their minds correctly, they haven’t any communicative skills. We consider the reason is that students are not interested in the subject, students’ speaking skills are not fully developed, and enough attention is not paid to the development of communicative skills at the lessons of English. That’s why the significance of using game methods, especially communicative games at the lessons of English is investigated in the given work. In the teaching process game is both a form and a method of teaching, that’s why this activity is also considered as a didactical category of student and teacher’s interrelated technology. According to the etymology of the word “ойын” (game in Kazakh), it is directly concerned with the word “ой” (thinking in Kazakh), and we can say that objectives of the games can be achieved through thinking. That’s why we think it’s very important to use game elements at the lessons of English. Game method in teaching gives an opportunity not only to increase students’ interests in the subject, but also to develop their skills in expressing minds, listening to another person’s answer, completing it and saying its advantages and disadvantages. If game technology is carried out by a teacher in a required level, it is well-organized using effective methods, then the game is considered as a basic teaching method according to practical, educational and developing objectives. Object of the research. Kinds of game used at the lessons of English for developing students’ communicative skills. Subject of the research. Description of language development using game method in communicative teaching at the lessons of English Objectives of the research. To prove theoretically the communicative teaching method, game method at the lessons of English, to make conclusion with the help of practical experiment, and to define its effectiveness. Tasks of the research:
Methods of the research. Investigation of psychological and pedagogical literature about the problem, methods of comparing, analyzing, questionnaire, pedagogical supervision, and experiment have been used. Sources of research. In our research work the following sources have been used: the works of philosophers, psychologists, teacher scientists; “Education” law of Kazakhstan Republic, the strategy of the President of Kazakhstan Republic “Kazakhstan-2030”, teaching and methodical complexes (teaching standards, teaching programmes); methodical magazines, materials from internet websites. Scientific novelty of the research: Scientists have been investigating the category of game, its types and effectiveness up till now. In this work for the first time in Kazakh kinds of games for developing communicative skills have been analyzed and grouped, technique methods have been suggested, the importance of communicative games in developing communicative skills has been defined, kinds of communicative games used in the teaching process of Kazakhstan and foreign countries have been analyzed. Theoretical and practical significance. Kinds of games that have been analyzed and grouped in the work can be used in the teaching process. Some basic components of the work can be used as an additional methodological aid by school teachers. Game activities and exercises from the foreign schools experience that we have given in the work can be used at special seminar classes, classes of profound studying of the English language. Significant points of the work will be useful for the technique sphere. The results of the work can be used by school teachers and methodologists. Hypothesis for the defense.
Approbation. The basic points of the work have been published in the article “The importance of game method at the lessons of English” in the magazine “Habarshy” of Korkyt ata Kyzylorda State university. Report “The effectiveness of using game method in junior and senior classes” was made at a seminar called “Basic problems of teaching English at an early age” 2010-2011. The structure of the research. The research work consists of introduction, 2 parts, conclusion, and a list of literature. жүктеу/скачать 295.24 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|