Жените, мирот и безбедноста
жүктеу/скачать 402.5 Kb.
|
|
ЖЕНИТЕ, МИРОТ И БЕЗБЕДНОСТА Нацрт Акциски план на Република Македонија за имплементација на Резолуција на ОН 1325 Скопје, август 2012 Содржина
Основни поими и терминологија Методологија и пристап за изработка на НАП за жените, мирот и безбедноста
Република Македонија како активна членка на ООН, СЕ, ОБСЕ и кандидат за членство во ЕУ и НАТО, ги имплементира насоките на CEDAW и Рез. 1325 за жените, мирот и безбедноста преку одредбите на Законот за еднакви можности на жените и мажите (јануари 2012) и другите законски акти кои вклучуваат родова димензија. Република Македонија како членка на ООН, пристапи кон подготовка на НАП за имплементација на Рез. 1325 за жените, мирот и безбедноста (ЖМБ), со цел да ги унапреди положбата и улогата на жените и нивното учество во безбедносната политика и мировните процеси на локално, национално и меѓународо ниво. НАП на Република Македонија за ЖМБ претставува одговор на Рез. 1325 и дополнителните резолуции како и Извештајот на Генералниот секретар (2010) на ООН за нивна имплементација. Имплементацијата на препораките од Рез.1325 за ЖМБ е поврзана со рамката воспоставена со CEDAW во којашто нееднаквоста се разбира како последица на дискриминација на жените. Насоките на Комитетот за имплементација на CEDAW бараат од државите во своите извештаи да се осврнат и на имплементацијата на Пекингшката платформа за акција, додека Рез.1325 во својата преамбула ја потенцира поврзаноста и приврзаноста на државите кон стандардите воспоставени со Пекингшката декларација и Платформата за акција. Меѓународното хуманитарно право (женевските конвенции и протоколи) и меѓународното право за човековите права, претставуваат рамка и содржат конкретни насоки за државите за справувањето и заштитата, додека CEDAW ги задолжува да се документираат инциденти од секаков вид насилство врз жените. Оттука, родовата перспектива и инструментите за родова рамноправност и еднакви можности на мажите и жените во креирањето и имплементацијата на безбедносната политика и мировните процеси, се важен аспект на активностите на државите на национално и меѓународно ниво. Рез.1325 ги повикува членките на ООН и сите страни во конфликтите, целосно да го почитуваат меѓународното право во однос на жените и девојките и да ги имаат предвид одредбите на Римскиот статут на Меѓународниот кривичен суд. Исто така укажува да бидат преземени сите специјални мерки да се заштитат жените и девојките од родово и други форми на насилство во ситуации на конфликти.1 Оваа резолуција создава основа за тн PPP strategy (Protect women against violence; Prevent gender based violence; Participation of women in peace processes), односно Заштита на жените од насилство; Превенција на родово насилство и Учество на жените во мировни процеси. Искуството на Република Македонија во дваесетгодишниот период на независност покажува дека внатрешните и регионалните кризи и конфликти претставуваат предизвици, за мирот и безбедноста за државите и нивните граѓани и можат да резултираат во разни форми на нестабилност. Нестабилноста ја зголемува несигурноста и ја зајакнува или генерира дополнителни форми на родова нееднаквост. Искуствата од справувањето со кризите и конфликтите во регионот, како и по 2001 година и потпишувањето на Охридскиот рамковен договор, покажуваат дека родовите аспекти се нераздвоен дел и на причините и на последиците од нестабилноста, односно дека родово сензитивни политики се неопходен дел од демократските процеси. Во таа насока, ефикасноста на реформите во политичкиот, економскиот, социјалниот и безбедносниот сектор зависат од успешна примена на политики и инструменти за намалување на нееднаквоста и остварувањето на човековите права, но и од примена на родовата перспектива во овие процеси. Република Македонија со свои воени и цивилни капацитети учествува во меѓународни мисии (Ирак, БиХ, Авганистан). Декларирањето на сили и за учество во мисии на ЕУ, ќе го прошири ангажманот на државата во меѓународните мировни мисии.
Родовите аспекти на мирот, безбедноста и конфликтите е комплексен пристап кон проблематиката на жените и мажите кои влијаат врз или се погодени од насилство во конфликтите. Повеќенасочената улога на родот и особено улогата на жените во унапредувањето на мирот, оддржувањето на безбедноста и справувањето со конфликтите, често пати е недоволно разбрана или е поедноставена.2 Како резултат на се поочигледната и важна улога на жените во процесите на превенција на конфликтите, нивото разрешување и во градењето на мирот, бројни анализи ги допираат релациите помеѓу жените и вооружените конфликти; улогата на жените и мажите во мировните процеси, во превенцијата и во разрешувањето на конфликтите. Појдовна точка во објаснувањето на релацијата на родот и конфликтите е дека конфликтот негативно влијае врз мажите и жените и продуцира специфична нееднаквост, особено за жените, состојба која често пати е занемарена и недоволо разбрана. Родовата нерамноправност која е присутна и пред случување на вооружениот конфликт, со негово ескалирање, станува уште поизострена. Присуството на родови стереотипи придонесува за ваквата маргинализација. Родот, слично или подеднакво како и етницитетот, расата и религијата претставува важна детерминанта на индивидуалниот или групниот идентитет. Навраќајки се на конфликтот како ситуација во која се идентификуваат различни потреби, интереси и различни перцепции за потребите и интересите, може да се заклучи дека родовата перспектива е важен елемент во креирањето, одржувањето и разрешувањето на конфликтите. Во практиката, родовата перспектива се однесува на појавите во кои жените се во подредена ситуација во однос на мажите што значајно влијае и врз сваќањето и анализата на длабоките причини за конфликтите. Родово сензитивната анализа на конфликтите, создава можност да се смени улогата на родот во услови на конфликтна или пост-конфликтната ситуација, кои драстично влијаат врз односот помеѓу родовите. Родовите анализи на конфликтите укажуваат дека повеќе фактори влијаат врз насилното манифестирање на конфликтот и дека жените не се само пасивни набљудувачи или жртви во конфликтите, туку и дека дејствуваат преку различни активности односно манифестираат различни интереси во рамките на конфликтот.
Според тоа стратегиите за спречување/превенирање на конфликтите претставуваат можност за активна и сеопфатна улога на жените во однос на промената на нивниот статус во општеството (активно учество во процесите за креирање политики и донесување одлуки) и прифаќање на норми кои ке одат во прилог на потребите на жените во конфликтни и пост-конфликтни ситуации. Интервенциите како што се хуманитарната и развојната помош, хуманитарната интервенција, разоружувањето, демобилизацијата и реинтеграцијата, реформите на безбедносниот сектор и други стратегии за градење на мир, бараат да се преиспита релацијата/улогата на родот во услови на конфликт и во пост-конфликтна ситуација.Од тој аспект имплементацијата на ОН СБ Рез.1325 претставува значаен чекор во адресирањето на сложените прашања на поврзаноста на жените, мирот и безбедноста. ОН СБ Рез.1325 генерално го препознава влијанието на вооружените конфликти врз жените, како и придонесот на жените во однос на безбедноста и реконсилијацијата (помирувањето). Резолуцијата повикува на зголемено учество на жените во превенцијата и менаџирањето на конфликтите и ја потенцира потребата од родова перспектива при имплементацијата на мировните договори, разоружувањето, демобилизацијата и реинтеграцијата и при обука и трениг на мировниците. Целта на Рез.1325 е да се пристапи кон решавање на прашањата на жените и девојките поврзани со мирот и безбедноста и со тоа претставува прва резолуција донесена од страна на Советот за безбедност на ОН по прашањата на жените, мирот и безбедноста. Со оваа резолуција се укажува дека нивната исклученост од мировните процеси е спротивно на нивните права односно дека нивното вклучување и воведувањето на родовата перспектива во процесот на донесување на одлуки ке придонесе кон напорите за оддржлив мир. ООН со донесувањето на Рез.1325 за жените, мирот и безбедноста во 2000 година, ги повика државите-членки да ја поддржат активната улога на жените во оваа сфера и да ги заштитат од насилството. Рез.1325 ја потенцира важноста на улогата и учеството на жените во спречувањето и разрешувањето на конфликти, во мировните преговори, во мировните операции и мисии, во хуманитарните и активностите за градење на мирот.
Улогата на жените во сите сфери на македонското општеството е значајна и важна. Нивната активна улога во креирањето и реализирањето на мировната и безбедносната политика на Република Македонија е еден од важните аспекти на учеството на жените, кој ќе придонесе кон донесување и реализација на родово свесна политика и подобрување на родовата нееднаквост во областа на мирот и безбедноста. Воспоставувањето на родово свесна мировна и безбедносна политика, произлегува од потребата да се одговори на предизвиците и ризиците кои ја подриваат положбата на жените или ја маргинализираат нивната улога во состојба на кризи и конфликти, пост-конфликтни состојби и во услови на градење на мирот.
Националниот акциски план на Република Македонија за реализација на Рез. 1325 на Обединетите нации за жените, мирот и безбедноста се подготвува како резултат на интересите и приоритетите на Република Македонија за ефикасно и целосно да се придружи кон активностите на ОН, ЕУ, СЕ, ОБСЕ и НАТО на овој план. Во соработка и со државите од регионот, Република Македонија ќе придонесува кон остварувањето, унапредувањето и заштитата на човековите права и правата на жените, кон зголемување на улогата и активно учество на жените поврзана со мирот и безбедноста, зајакнувањето на човековата безбедност и создавањето услови за развој и просперитет, намалувањето на родовата нееднаквост и елиминирање на условите кои придонесуваат за родова дискриминација. Со НАП се дефинираат политиките, стратегиите, принципите, активностите, носителите, индикаторите, мониторингот и евалуацијата и финансиските импликации за реализирање на НАП. Имплементацијата на НАП е примарна одговорност на Владата на Република Македонија и на сите институции дефинирани со Законот за еднакви можности на жените и мажите (2012). Министерството за труд и социјална политика и МНР, МВР, МО и ЦУК, се клучни институции за имплементација на НАП. Во имплементацијата на НАП ќе се вклучат експерти и претставници на граѓанскиот сектор. Со цел ефикасно да се пристапи кон имплементација на препораките од Рез.1325 за жените, мирот и безбедноста, МТСП иницира донесување на Национален план за акција за имплементација на Рез.1325 за жените, мирот и безбедноста кој има за цел:
Со реализацијата на овие цели се очекува да се остварат следниве резултати:
Анализата на состојбите во однос на имплементацијата на Рез. 1325 во Република Македонија е базирана на следниве документи:
Анализата на состојбите покажува дека во Република Македонија, во периодот од усвојувањето на Рез.1325 во 2001 година, особено внимание се посветува на родовиот концепт во домашната законска регулатива, на прашањата поврзани со дискриминација врз основа на пол и прашањата за еднакви можности на жените и мажите. Состојбите во однос на имплементацијата на меѓународните норми и стандарди на овој план, се презентирани во Четвртиот и петтиот периодичен извештај на Република Македонија по Конвенцијата за елиминација на сите форми на дискриминација врз жената (2011). Имајки предвид дека, Рез. 1325 се повикува на одредбите од Пекиншката декларација, таа понатаму ги развива насоките за зајакнување на улогата на жените во однос на мирот и безбедноста, особено со:
Може да се констатира, дека дел од насоките и обврските кои произлегуваат од Рез.1325, се опфатени со досегашните активности на институциите (како што се намалување на разни форми на дискриминација, нелегална трговија со жени и деца, сексуална злоупотреба и експлоатација, семејно и други форми на насилство) во рамките на родовата политика. Сепак, делот од Рез. 1325 кој се однесува на улогата на жените во мирот и безбедноста, останува недоволно развиен во рамките на стратегиските документи. Анализата на досегашните активности на овој план покажува дека е потребна дополнителна активност за сензибилизација на институциите, владиниот и граѓанскиот сектор и развивање на родово сензитивна политика и во областа на мирот и безбедноста. Законот за еднакви можности на мажите и жените (2012 година) ги утврдува прашањата од интерес за еднакви можности, вклучувајки ги и одбраната и безбедноста (член 1 став 2). Според тоа институциите опфатени со овој член, во рамките на своите надлежности, треба да развијат соодветни активности за зголемено и ефикасно учество на жените.
НАП ке се реализира во периодот од 2013-2015 година. За ефикасна имплементација, мониторинг и евалуација, ќе се подготват и едногодишни оперативни планови.
Активностите предвидени со НАП нема да предизвикаат финансиски импликации и ке се реализираат во рамките на предвидените секторски активности во периодот 2012-2015.
Република Македонија, како земја членка на Конвенцијата за елиминација на сите форми на дискриминација, следејќи ја препораката 10 за дефинирање на директната и индиректната дискриминација, го донесе Законот за еднакви можности на мажите и жените (Службен Весник на РМ бр.66/06 од 29.05.2006), измените и дополнувањата на Законот (Службен весник бр.117 од 18.09.2008) и новиот Закон за еднакви можности на жените и мажите (Службен Весник на РМ бр. бр.6/2012 од 13.1.2012), со кој во член 3: „се забранува дискриминација, вознемирување и сексуално вознемирување врз основа на пол во јавниот и приватниот сектор во областите на вработувањето и трудот, образованието, науката и спортот, социјалната сигурност, вклучувајќи го и подрачјето на социјалната заштита, пензиското и инвалидското осигурување, здравственото осигурување и здравствената заштита, правосудството и управата, домувањето, јавното информирање и медиумите, информатичко-комуникациските технологии, одбраната и безбедноста, членувањето и дејствувањето во синдикални организации, политички партии, здруженија и фондации, други организации засновани на членство, културата и други области определени со овој или друг закон.“ Еднаквите можности на жените и мажите во Република Македонија се регулирани со Уставот како највисок правен акт, но и во голем број на закони се внесени одредби со кои се забранува дискриминацијата врз основа на пол и одредби со кои се инкорпорира родовиот концепт во домашната законска регулатива. Така со член 1 став 2 од Законот за еднакви можности на жените и мажите (Службен весник бр.6/2012, од 13.1.2012 година ) се утврдуваат прашањата од интерес за еднаквите можности, меѓу кои се одбраната и безбедноста. - Закон за спречување и заштита од дискриминација (Службен весник на РМ, бр. 50 од 13.4.2010 година), кој стапи на сила на 1.1.2011; -Закон за работните односи (Пречистен текст ,Службен весник на Република Македонија бр. 16 /2010) -Закон за извршување на санкции („Службен весник на РМ„ бр. 3/97, 23/99); -Закон за судовите („Службен весник на РМ„ бр. 36/95, 45/95 и 64/2003) -Закон за заштита на правата на пациентите (Службен весник на Република Македонија бр.82/.2008), -Законот за социјална заштита (Службен весник на Република Македонија, бр.79/2009), -Закон за средно образование („Службен весник на РМ„ бр. 44/95, 24/96, 34/96, 35/97, 82/99, 29/2002, 40/2003, 42/2003 и 67/2004), -Законот за високо образование („Службен весник на РМ„ бр. 64/2000 и 49/2003) -Закон за политички партии („Службен весник на РМ„ бр. 76/2004), -Стратегија за борба против трговија со луѓе и илегална миграција во Република Македонија, 2006 - Национален акционен план за борба против трговија со луѓе и илегална миграција во Република Македонија, 2006
Република Македонија како активен меѓународен актер, се залага за имплементација на родовата перспектива во надворешната политика и политиката за национална безбедност и одбрана, преку зајакнување на активната улога на жените и остварувањето на родовата еднаквост. Рамноправностa меѓу половите е една од темелните вредности на Уставниот поредок на Република Македонија, кој се заснова на целосно признавање и промовирање на еднаквите можности на жените и мажите, како неизоставен предуслов за одржлив развој, уживање на човековите права и практикување на демократските вредности. Имплементацијата на препораките од Рез.1325 е поврзана со рамката воспоставена со CEDAW, во којашто нееднаквоста се разбира како последица на дискриминација на жените. Насоките на Комитетот за имплементација на CEDAW, бараат од државите во своите извештаите да се осврнат и на имплементацијата на Пекиншката платформа за акција, додека Рез.1325 во својата преамбула ја потенцира поврзаноста и приврзаноста кон стандардите воспоставени со Пекиншката декларација и Платформата за акција. Меѓународното хуманитарно право (женевските конвенции и протоколи), меѓународното право за човековите права (како CEDAW) претставуваат рамка и содржат насоки за државите за справувањето и заштитата, додека CEDAW ги задолжува да се документираат инциденти од секаков вид насилство врз жените. Рез.1325 ги повикува сите страни во конфликт на целосно почитување на меѓународното право во однос на жените и девојките и да ги имаат предвид одредбите на Римскиот статут на Меѓународниот кривичен суд. Исто така, укажува да бидат преземени сите специјални мерки да се заштитат жените и девојчињата од родово и други форми на насилство во ситуации на конфликти.
Женските човекови права во услови на конфликти (предконфликтни состојби, вооружен конфликт или постконфликтна состојба), можат да бидат загрозени со следниве облици на прекршување:
Имплементацијата на НАП ќе ја координира и следи интерминистерска работна група за следење на имплементацијата на НАП за Рез.1325 за ЖМБ(член 10 став 6,7,8,9 од Законот за еднакви можности на жените и мажите бр.6/2012), составена од претставници на релевантните министерства во соработка со МТСП.
За реализираните активности МТСП ќе ја информира Владата на Република Македонија. Владата на Република Македонија ќе го информира Собранието и неговите комисии за текот и реализацијата на НАП. ПРИЛОГ 1: Методологија и пристап за изработка на НАП за жените, мирот и безбедноста Една од појдовните точки за утврдување на методологијата за подготовка на НАП е Анализата за имплементираноста на Рез.1325 во Република Македонија на UN Women, која врз основа на наодите во анализата ги посочува можните влезни точки и препораките за имплементација на активностите. Работната група одржа пет средби за утврдување на основните насоки за подготовка на нацрт НАП. Членовите на работната група подготвија предлози на активности со кои соодветните министерства ќе се вклучат во НАП. Конечните предлози се составен дел на нацрт НАП, кој претставуваше основа за работилниците кои беа реализирани во текот на април-јуни 2012. Втора појдовна точка е Проектот на МТСП, со кој се предвидени активностите и капацитетите за реализација на 8 работилници, еден тренинг за Работната група за имплементација на НАП за Рез.1325, и тренинг за индикатори за Рез.1325. Во текот на април, мај и јуни одржани се осумте работилници и пет средби на Работната група на кои е дефинирана нацрт верзијата на НАП.
ПРИЛОГ 2: Основни поими и терминологија Пекиншка декларација и Платформа за акција На Четвртата светска конференција за жената, организирана од ОН во Пекинг, НР Кина, во септември 1995, донесена е Декларација (позната како Пекиншка декларација) и Платформа за акција. Со прифаќањето на Пекиншката декларација и Платформата за акција, меѓународната заедница се обврза за подобрување на статусот на жените и зајакнување на нивната положба во јавниот и во приватниот живот. Земјите членки на ООН се обврзаа за имплементација на Платформата за акција која опфаќа области од посебен интерес за жените. Областите се однесуваат на жените и на сиромаштијата, образованието, жените и здравјето, насилството, жените во вооружените конфликти, жените и економијата, жените и моќта и учеството во процесите на донесување на одлуки, институционалните механизми за зајакнување на жените, жените и човековите права, жените и медиумите, жените и животната средина и грижата за женските деца. Родова рамноправност Родовата рамноправност значи праведност при постапувањето со мажите и со жените, во согласност со нивните лични потреби, праведност особено во врска со правата, придобивките, обврските и можностите. Родовата рамноправност е засегната со унапредување на личната, социјалната, културната, политичката и економската рамноправност за сите. Родова еднаквост Родовата еднаквост значи дека различните однесувања, аспирации, потреби на жените и мажите се почитувани, земени предвид, вреднувани и подеднакво потпомогнати. Тоа значи дека нивните права, одговорности и можности нема да зависат од тоа дали тие се родени како машки или како женски. Таа е заснована на принципите на човековите права и социјалната правда. Јасно е признато дека родовата еднаквост и зајакнувањето на жените се суштински за упатување кон главната грижа на сиромаштијата и несигурноста и за достигнување на одржлив развој кадешто во центарот на интересот е човекот. Еднакви можности за жените и за мажите Еднаквите можности за жените и мажите во едно општество подразбираат отсуство на пречки за економско, политичко и социјално учество врз основа на полот. Тоа значи промовирање на начелото за воведување на еднакво учество на жените и на мажите во сите области од јавниот и од приватниот сектор, еднаков статус, еднаков третман во остварувањето на сите права и во развојот на нивните индивидуални потенцијали, преку кои тие придонесуваат во општествениот развој, и еднакви придобивки од резултатите произлезени од тој развој. Родова перспектива Родова перспектива е гледиште кон родовите разлики во секоја дадена политичка област/активност. Општо прифаќање на родовата перспектива во процесот на проценување на импликациите на секое планирано дејство врз жените и врз мажите, вклучувајќи го и законодавството, политиките или програмите во сите области и на сите нивоа. Тоа е стратегија за прашањата и за искуствата на жените и на мажите во настојувањето да станат интегрална димензија на дизајнирањето, спроведувањето, следењето и евалуацијата на политиките и програмите во сите политички, економски и општествени сфери, така што жените и мажите ќе имаат еднакви придобивки и еднакви можности. Крајна цел е да се постигне родова рамноправност. Родова процена на влијание Под родова процена на влијание се подразбира проценувањето на политичките предлози на различните влијанија врз мажите и жените, со намера да се идентификува дали дискриминаторските ефекти се неутрализирани и дали е спроведена родовата еднаквост. Родова чувствителност Родовата чувствителност ја подразбира способноста да се сфати и посочи постоењето на родовите разлики, проблеми и нееднаквости и тие да се вклучат во стратегии и акции за нивно надминување. „Вклучување на родовата рамноправност во главните текови, политики и практики” (gender mainstreaming) претставува интегрирање на родовата перспектива во секоја фаза на процесот на градење, донесување, спроведување, следење и евалуација на политики – притоа, имајќи го предвид промовирањето и унапредувањето на еднаквоста меѓу жените и мажите. Тоа значи проценка на тоа како политиките влијаат врз животот и местото на жената и мажот и преземање одговорност тие да се адресираат со создавање простор за секого, од ниво на семејната заедница, до ниво на пошироката заедница; да придонесат во тој процес на градење заедничка и разбрана визија за постигнување одржлив развој, притоа преточувајќи ги тие политики во реалност. За да се постигне ова, неопходно е високо ниво на политичка воља, посветеност и разбирање низ сите структури и сфери во општеството.
Зајакнувањето се однесува и на мажите и на жените и претставува колективен потфат кој вклучува и индивидуална промена и колективна акција. Зајакнување на жените значи развивање на нивната способност колективно и индивидуално да преземат контрола над своите животи, да ги идентификуваат своите потреби, да ги одредат интересите кои им одговараат. Во повеќето случаи зајакнувањето на жените бара трансформација на поделбата на трудот и општеството. Балансирано учество на мажите и жените Важен услов за рамноправност меѓу мажите и жените е поделба на позициите на моќ и одлучување (од 40 до 60 проценти од секој пол) меѓу мажите и жените во секоја јавна сфера од општествено-политичкиот живот. Податоци класифицирани според пол Податоците класифицирани според пол се квантитативни статистички информации. Собирање и разделување на податоци според пол со цел да се изврши компаративна/родова анализа. Родов јаз Јазот кој се јавува во која било област во општествениот живот меѓу жените и мажите и се однесува на учество, пристап, права, хонорари и продобивки. Родово одговорни програми за разоружување, демобилизација и реинтеграција (Gender-responsive DDR programmes) се програми кои се планирани да имплементираат, мониторираат и евалуираат врз основа на родово одговорна политика, да одговорат на различните потреби на жените и мажите поранешни учесници во конфликт или негови поддржувачи. Стратегиски родови потреби (Strategic gender needs) Долготрајни потреби, вообичаено не се однесуваат на материјални потреби туку на структурни промени во општеството во однос на статусот и рамноправноста на жените. Тоа вклучува законска рамка за еднакви права, избор при репродуктивата улога и учество во донесувањето одлуки. Развојните институции и интервенциите кои се однесуваат на стратегиските родиви интереси се фокусираат на фундаменталните прашања во однос на положбата на жените и родовата нееднаквост. Насилство врз жените (Violence against women) е дефинирано со Резолуцијата на Генералното собрание во 1993 година и Декларацијата за елиминација на насилството врз жените како “секој акт на родово насилство кој резултира или има голема веројатност дека ќе резултира во физичко, сексуално или психолошко страдање или повреда на жената, вклучувајќи и закани со ваков вид насилство, присила или повреда на слободата како во јавниот, така и во приватниот живот“. Насилството врз жените треба да се сфати како: а) Физичко, секуално и психолошко насилство во рамките на семејството, вклучувајќи насилство и сексуална злоупотреба на девојчињата во семејството, силување во брак, обичаи на осакатување на гениталии, не-брачно насилство и насилство при експлоатација; б) Психичко, сексуално и психолошко насилство во заедница, вклучувајќи силување, сексуална злоупотреба, сексуално малтретирање и застрашување на работа, во образовни и други институции, трговија со жени и присилна проституција; в) Физичко, сексуално и психолошко насилство спроведено или поддржано од државата, кога и да се случи. Мир (Peace) Класичите гледишта за мирот се ограничуваат на сфаќањето на мирот како состојба во која нема војна помеѓу државите. Ова толкување во теоријата е прифатено како “негативен мир“ односно како состојба во која отсуствува директното насилство (пр.студена војна). Теориите за мирот прават разлика помеѓу негативен и позитивен мир и кон мирот се однесуваат како кон универзална вредност и човеково право (право да се живее во мир). Позитивниот мир претставува состојба во која покрај дирекното (вооружено) се надминуваат и “структурното“ и “културното“ насилство. Соред тоа, мирот се дефинира како состојба во која се почитуваат заедничките (универзални, демократски, традиционални, културни и др. Вредности), а конфликтите се надминуваат со конструктивни (ненасилни) политики (натпревар и соработка) во рамки на утврдени и прифатени процедури за нивно решавање. Конфликт (Conflict) Kонфликтот е состојба во која две или повеќе страни имаат различни интереси, завемаат спротивставени позиции и употребуваат стратегии да ги остварат своите интереси. Тој претставува триаголник од спротивставеност, ставови и однесување. Притоа, спротивставеноста се однесува на основната конфликтна ситуација која е резултат на вистинска или погрешно перцепираната спротивставеност на целите помеѓу страните во конфликтот. Оваа ситуација се опишува како последица на „несогласување помеѓу општествените вредности и социјалната структура”. Вооружен конфликт (Armed conflict): овој концепт содржи пет елементи а) отворено насилство помеѓу страните, б) употреба на оружје, в) битка г)политички цели д) влада како актер барем на една страна учесник во конфликтот. Колективно насилство (collective violence) подразбира дека употребата на насилство се применува од актери кои се, или себе си се перцепираат како дел од група со заедничка цел зад актот на насилство. Разрешување на конфликти (Conflict resolution) е збир од мерки и активности кои се насочени кон: деескалација на конфликтното однесување, промена на ставовите на страните во конфликтот и кон трансформирање на односите или на судирот на интереси кои ја сочинуваат суштината на конфликтот. Галтунг, прави разлика помеѓу директното насилство (убиства), структурното насилство (луѓето умираат поради сиромаштија, глад) и културното насилство (различни начини на премолчување или оправдување на претходните форми на насилство). Безбедност (Security) Безбеднста во објективна смисла претставува отсуство на опасности за основните вредности, додека во субјективна смисла претставува отсуство на страв дека таквите вредности би биле загрозени. Безбедноста на државата содржи четири основни елементи: физичка безбедност, автономија, разој и владеење/власт. Концептот за безбедност се проширува од воена кон економска, политичка, социјална и еколошка безбедност, односно се продлабочува со човекова безбедност; национална безбедност; регионална/субрегионална и меѓународна/глобална безбедност. Превенција (Prevention) примена на родова еднаквост во сите активности и стратегии за превенција на конфликти, развивање на ефикасни родово-сензитивни механизми и институции за навремено предупредување; јакнење на напорите да се спречи насилството врз жените, вклучувајки разни форми на родово насилство, како и борба против неказнување на родово и сексуално насилство. Партиципација (Participation): Промовирање и поддршка на активно учество на жените во сите мировни процеси како и нивно вклучување во формалното и неформалното одлучување на сите нивоа; јакнење на партнерството и вмрежување со локалните и меѓународните групи и организации за женски права; регрутирање и поставување на жени на раководни позиции. Заштита (Protection): зајакнување и проширување на напорите да се осигура безбедноста, физичкото и менталното здравје, благосостојбата, економската сигурност и/или самопочитта на жените и девојчињата; да се промовираат и заштитат човековите права и примена на родова перспектива во правните и институционалните реформи. Помош и опоравување (Relief and recovery): да се овозможи подеднаков пристап на жените до механизмите и услугите за дистрибуција на помош, вклучувајќи ги и оние кои се однесуваат на специфичните потреби на жените и девојчињата во сите активности за помош и опоравување. Градење на мир (Peacebuilding): претставува долгорочен процес кој вклучува активности со кои се цели да се намалат тензиите, да се заврши или да се спречи/превенира насилството. Градење на мирот се презема пред, за време и по завршување на вооружениот конфликт, со цел да ги поддржи условите, ставовите и однесувањето кои тежнеат кон мирољубив развој. Активностите, помеѓу другото, вклучуваат: рано предупредување, медијација, кризен менаџмент, развојна соработка, иницијативи за заштита на човековите права и безбедносна политика која е сензитивна во однос на специфичностите на конфликтот. Градењето на мирот се реализира врз основа на концептот за човекова безбедност (Human security). Спречување на конфликти (Conflict Prevention): Спречувањето на конфликти се однесува на разновидни активности кои се преземаат за антиципирање и одвраќање од конфликт. Под спречување на конфликти се подразбира секој конструктивен пристап кој ќе ги спречи внатрешните или меѓународните тензии и спорови да ескалираат во значително насилство и употреба на вооружени сили, да ги зајакнат способностите на потенцијаните актери во вооружен конфликт да го разрешат спорот ненасилно, и постепено да ги редуцираат основните проблеми кои продуцираат проблеми и спорови. Превенцијата на конфликти се дели на две категори превенција: а) директна/операционална превенција - наменета за краткорочна превенција, вообичаено во услови на ескалација и потенцијален конфликт и б) структурна превенција - која се фокусира на долготрајни мерки кои треба да се насочат кон основните причини на конфликтот и кон факторите кои водат кон ескалација (во овој случај, вообичаено станува збор за развојна помош). Човекова безбедност (Human Security) е концепт кој ги поврзува развојот и просперитетот на човекот како средство да се постигне безбедноста. Според Извештајот на Програмата за развој на ОН, човековата безбедност има два аспекти: ослободување од стравот (freedom from fear) и ослободување од потребите (freedom from want). Овој Извештај од 1994 година изврши најдирекно и широко влијание за промовирање на новиот концепт, поврзувајки ја безбедноста експлицитно со развојот и просперитетот, како предуслов за одржлива безбедност и со остварувањето на човековите права. Првиот аспект (ослободување од стравот) ја третира човековата безбедност во релација со вооруженото насилство и неговото спречување, како што тоа се елаборира во документот на ОН Одговорност за заштита (Responsibility to protect). Вториот аспект (ослободување на потребите) ја поврзува човековата безбедност со развојот, сиромаштијата, здравјето и природните катастрофи. Основните компоненти на концептот на човекова безбедност според Извештајот се: економската безбедност (проблемите поврзани со сиромаштијата); безбеден пристап кон храна; безбедност на здравјето (овозможување на пристап до здравствена заштита и заштита од болести); безбедност на животната средина; лична безбедност (проблемите поврзани со физичка безбедност од тортура, војна, криминални напади, семејно насилство, дрога, самоубиства, безбедност во сообраќајот); безбедност на заедницата (опстојување на традиционалната култура и етничките групи како и нивната физичка безбедност); политичка безбедност (остварување на граѓанските и политичките права и заштита од политички притисоци). Родот и човековата безбедност (Gender and human security): Човековата безбедност како концепт цели кон зајакнување на жените преку процесот на образование, учество и пристап, со тоа што на родовата рамноправност се гледа како на предуслов за мирот, безбедноста и просперитетот во општеството. Зачувување на мирот (Peacekeeping): Како концепт и инструмент произлегува од активноста на ОН да го одржи мирот, но не е составен дел на одредбите на Повелбата на ОН. Се сместува помеѓу глава VI и глава VII на Повелбата и е т.н. Глава 6,5 (Глава шест и половина) заради распонот на методите кои се употребуваат од страна на ОН, како што се мирно решавање на спорови, медијација и преговарање (Глава 6 од Повелбата на ОН) и акции кои вклучуваат санкции вклучувајќи и употреба на сила од страна на ОН, доколку Советот за безбедност констатира акт на прекршување на мирот (Глава 7 од Повелбата на ОН). Се разликуваат три генерации на зачувување на мирот: (прва генерација) традиционално зачувување на мирот преку одржување на прекин на насилства и поддршка на преговори за разрешување на конфликтот (traditional peacekeeping); (втора генерација) мултидимензионално зачувување на мирот (multidimensional peacekeeping) при што мировниците го поддржуваат комплексното разрешување на конфликтот; (трета генерација) зачувување на мирот со „хуманитарен мандат“ (humanitarian intervention) кое се спроведува и тогаш кога непријателствата се уште траат. Цивилен кризен менаџмент (Civilian Crisis Management): термин кој се употребува во ЕУ за да се опише не-воен кризен менаџмент во рамките на ЗБОП на ЕУ. Произлегува од Самитот во Хелсинки во 1999 година како резултат на потребата да се воспостават механизми за координација за ЕУ и членките на ЕУ при справувањето со кризи. Европскиот совет во 2000 година поставува четири приоритетни области на ЦКМ: полиција; владеење на правото; цивилна администрација; цивилна заштита. Реформи на безбедносен сектор (Security Sector Reform): Безбедносниот систем на една држава генерално може да се опише како збир на институции и други актери кои имаат улога во остварување на безбедноста на државата и нејзините граѓани. Овој систем е поделен на повеќе сектори кои имаат специфично значење и улога за безбедноста на државата: институции кои вршат надзор и управуват со безбедноста (владата, парламентот, одбраната, полицијата, надворешни работи и советодавни тела); клучни безбедносни актери (вооружените сили, полицијата, жандармеријата, разузнавачките служби, граничната полиција, царината и локалните безбедносни сили); институциите за спроведување на законите Во институциите за правда се вклучени оние под Министерството за правда: затворите, правосудството и судовите. Во РБС се третираат прашања поврзани со: демократска контрола и отчетност, одбранбени реформи, реформи на разузнавачките и безбедносните служби, интегрирано гранично управување, реформи на полицијата, реформи на правосудството, реформи на затворите, приватните безбедносни и воени компании и цивилното општество. Насоките на OECD DAC за РБС укажува дека има три поврзани прашања со кои државите треба да се соочат: (1) да се создаде јасна рамка од безбедносни институции кои ќе ја поврзуваат безбедносната со развојната политика; (2) да се зајакне управувањето со безбедносните институции (security governance) и (3) да се изградат способни и професионални безбедносни сили кои ќе бидат одговорни пред цивилните институции. Се разликуваат три генерации реформи на безбедносниот сектор: (прва генерација) воспоставување на институции и утврдување на моќта која ќе им биде делегирана; (втора генерација) реформа на првата заради воспоставување ефикасност и зајакнување на институциите и (трета генерација) поголема ефикасност на националните и соработка со меѓународните институции за справување со нови безбедносни предизвици. 1 Меѓународните интервенции во конфликтите можат да бидат фо форма на зачувување на мирот, учество во мировни преговори, хуманитарна помош или мисии за реконструкција и консолидација на мирот. Воените, полициските или цивилните сили кои учествуваат во различни форми на интервенции потребно е да ги почитуваат и применуваат стандардите на меѓународното право и родовите аспекти во сите услови и фази на интервенција во конфликти или итни и комплексни хуманитарни состојби предизвикани од природни катастрофи како што се превенирање на конфликти, воспоставување мир, рехабилитација, реинтеграција и реконсилијација, политичко и учество во одлучување во постконфликтна стабилизација, правда и законодавство, зачувување и мисии за поддршка на мир, разоружување, демобилизација и реинтеграција и др. 2 Според податоците на UNIFEM (UNWOMEN) во 300 мировни договори склучени од 1989 година само 18 договори (кои покриваат 10 конфликти) споменуваат родово или сексуално насилство. Од 18 те договори 4 ги споменуваат овие форми на насилство и се појавуваат по 2005 година 3 UDHR – Универзална декларација за правата на човекот; CRSR – Конвенција за статусот на бегалците; ICESC – Меѓународен договор за економските, социјалните и културните права; ICCPR – Меѓународен договор за граѓанските и политичките права; CEDAW – Конвенција за елиминација на сите облици на дискриминација на жените; Римски статут на Меѓународниот кривичен суд; Резолуции на Советот за безбедност на ОН за жените, мирот и безбедноста. жүктеу/скачать 402.5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|