ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ СЕМЕЙ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
|
3-деңгейлі СМЖ құжаты
|
ОӘК
|
ПОӘК
042-14-4-03.01.20.48/01-2011
|
ПОӘК
«Санитариялық микробиология» пәнінің оқытушыға арналған жұмыс бағдарламасы
| Басылым № 1 |
« Санитариялық микробиология »
пәнінің
051202 -«Ветеринариялық санитария» мамандығына арналған
ОҚУ ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ
ПӘННІҢ ОҚЫТУШЫҒА АРНАЛҒАН
ЖҰМЫС БАҒДАРЛАМАСЫ
Семей
2011
Алғы сөз
1 ДАЙЫНДАЛДЫ
Құрастырушы- Есенгелді Омарбеков , ветеринария ғылымдарының кандидаты, доцент, «Ветеринариялық санитария »кафедрасы «__»________20__жыл
2 ТАЛҚЫЛАНДЫ
2.1 «Ветеринариялық санитария» кафедрасының мәжілісінде
Хаттама «_____» __________20 _ жыл, №____
Кафедра меңгерушісі ____________E.Омарбеков
2.2 Аграрлық факультеттің оқу-әдістемелік кеңесінің мәжілісінде
Хаттама «_____»__________ 20 __жыл, №_____
Төрайымы ___________________ Г.Нұржанова
3 БЕКІТІЛДІ
Университеттің оқу-әдістемелік кеңесінің мәжілісінде мақұлданды және баспаға ұсынылды
Хаттама «___» ____________20__ жыл, №_____
ОӘК төрағасы__________________Б.Рскелдиев
4 БІРІНШІ БАСЫЛЫМ «___»_______20 ж
Мазмұны
1 Пайдалану аймағы
2 Нормативтік сілтемелер
3 Жалпы ережелер
4 Оқытушыға арналған пәннің оқу жұмыс жоспарының мазмұны
5 Студенттердің өздік жұмыстарының тақырыптарының тізімі
6 Пәннің оқу-әдістемелік картасы
7 Оқу-әдістемелік әдебиеттермен қамтамасыз етілуі
8 Әдебиеттер
1 ПАЙДАЛАНУ АЙМАҒЫ
«Санитариялық микробиология » пәні бойынша оқу-әдістемелік кешен 051202 - «Ветеринарлық санитария» мамандығының студенттеріне арналған. Ол студенттерді курстың мазмұнымен, қажеттілігімен, актуальдығымен, саясатымен таныстырып, қажетті біліммен қамтамасыз етеді. Оқу-әдістемелік кешен пәнді оқудағы басшылыққа алатын негізгі құжат болып саналады.
2 НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
«Санитариялық микробиология » пәні бойынша оқу-әдістемелік кешен осы пән бойынша оқу үрдісін ұйымдастырудағы негіз болып саналады және ол мына құжаттардың талабына сай құрастырылған:
- университеттің СТУ 042-РГКП-СГУ-8 -2007 және ДП 042-08.10.10.12-2007 стандарттарына және элективті пәндер каталогіне (каталогке қосымша, хаттама №4,27.03.2009)сүйене отырып жасалынған
3 ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР
3.1 Пән мазмұнына қысқаша сипаттама
Ветеринариялық санитария мамандығының студенттеріне арналған санитариялық микробиология пәні ветеринариялық микробиология және вирусология негіздерін ескере отырып, зерттеулер жүргізеді Ветеринариялық санитария мамандығының студенттеріне арналған санитариялық микробиология пәні заманымыздың талабына сай әртүрлі мәселелерді, әдістемелік мақсаттарды қарастырады. Микробтар мен вирустар экологиясына, сыртқы ортаны микробиологиялық және вирусологиялық бағалау әдістеріне, жалпы экология, биотоп, микробиоценоз түсініктеріне көп көңіл бөледі. Экожүйе жөнінде түсініктеме беріп шектейді.Геосфера, гидросфера, атмосфера, қойнауларының зардапты және санитарлық көрсеткіш микроорганизмдермен ластануын айқындайтын әдістер зерттелінеді.
3.2 Пәнді оқытудың мақсаты және міндеттері– студенттерді тамақ өнімдерінде әр түрлі өзгерістер туғызатын микроорганизмдерді терең қарастыру, оларды анықтау жолдарын меңгеру, олардың морфофизиологиялық ерекшеліктерін, олардың сыртқы ортада таралуын, жануарлардың инфекциялық ауруларындағы, жалпы биологиялық мақсаттарды шешудегі, ауыл шаруашылығы мен өндіріс саласындағы және сыртқы ортаны қорғаудағы рөлін жете түсіндіру
Пәнді оқытудың міндеттері -студенттерді микробиологиялық зерттеу әдістеріне үйрету; алынған нәтижелерге ветеринариялық-санитариялық бағалауға бейімдеу;жануарлар өнімдері микрофлорасын, олардың зардапты микробтармен және вирустармен зақымдануын анықтауға және сонымен қатар жануарлар өнімдерін консервілеу және бағалау әдістеріне, залалсыздандыруға ( стерилизация) және дезинфекциялауға көп көңіл бөлу;зертханалық сабақтарда зардапты микробтар мен вирустардың және санитарлық көрсеткіш микробтар морфологиясы мен биологиясына, оларды анықтау әдістеріне көңіл бөлу.Студенттерді микробиологиялық және вирусологиялық зерттеу қызметтеріне дайындау.
3.3 Санитариялық микробиология пәнін оқыған студент мына талаптарға сай болуы керек:
Санитариялық микробиология курсын оқып біткеннен кейін студент тамақ өнімдерінің ақаулықтарын тудыратын микробтардың биологиялық ерекшеліктерін; сүт және ет өнімдерінің микробтармен ластануының дәрежелік көрсеткіштерін білуі керек.
Сүт, сүттен алынатын өнімдердің, ет, еттен дайындалатын өнімдердің, жұмыртқа, арадан алынатын өнімдердің (бал, тозаң, прополис, шырыш, аналық сүт, ара уы), ет пен балықтан дайындалған консервілерді тексерудің санитариялық- микробиологиялық негізгі әдістерін жақсы білуі керек.
Сонымен қатар тері-ішек шикізаттарының, жүннің, азықтың (шөп, сүрлем, сенаж) микробиологиясын, сыртқы ортадағы зардапты микробтарды анықтауды және дезинфекцияның вирустар- таныстырып тиімділігін анықтау жолын білуі керек.
Санитариялық-гигиеналық сұрақтарды шешуде, нақтылап айтқанда –судың, ауаның, топырақтың, тамақ өнімдерінің санитариялық деңгейін анықтай білуі керек.
Әртүрлі объектілерді залалсыздандырудың әдістеріннен мағұлматты болу және тамақ өндірісінде істейтін жұмыскерлердің жеке бас гигиенасы бақылауды білу керек
3.4 Пәннің пререквизиттері :микробиология және вирусология
3.5 Пәннің постреквизиттері эпизоотология ветеринариялық санитариямен, ветеринариялық гигиена, ветеринариялық санитариялық сараптау
Оқу жұмыс жоспарынан көшірме (кесте 1)
1- кесте - Оқу жұмыс жоспарынан көшірме
курс
|
семестр
|
кредит
|
Дәріс (сағ)
|
Практик (сағ)
|
ОСӨЖ (сағ)
|
СӨЖ
(сағ)
|
Барлығы (сағ)
|
Қорытынды бақылау түрі
|
3
|
6
|
3
|
15
|
30
|
45
|
45
|
135
|
емтихан
|
4 ОҚЫТУШЫҒА АРНАЛҒАН ПӘННІҢ ОҚУ ЖҰМЫС ЖОСПАРЫНЫҢ МАЗМҰНЫ
2 - кесте Пәннің мазмұны. Сабақ түріне байланысты сағаттарды бөлу
Дәріс тақырыптары және олардың мазмұны
|
Сағат саны
|
Әдебиеттер
|
1
|
2
|
3
|
Дәрістер
|
1.Санитариялық микробиологияның мақсаты.Сыртқы орта объектілерін санитарлы-гигиеналық бағалаудың микробиологиялық көрсеткіштері
А).Объектінің жалпы миикробтық ластануы.
Б).Санитарлы-көрсеткіш микроорганизмдер
|
1
|
Толысбаев Б.Т., және т.б-Ветеринариялық санитарлық микробиология, Алматы-2008; Любашенко С.Я. Санитарная микробиология. –М.1980
Поляков А.А.Ветеринарная санитария, -М.1979
|
2.Зооантропонозды инфекциялардың қоздырғыштары.
Топалаң,лептоспироз, туляремия, эризипелоид,листериоз, бруцеллез, маңқа, туберкулез, аусыл, орнитоз. Қысқаша сипаттамасы, морфологиялық, культуральдік, биохимиялық қасиеттері. Диагностикасы, профилактикасы.
|
1
|
___ // _____
|
3.Тағамдық токсикоинфекциялар
А)Тамақ токсикоинфекциясының қоздырғыштары.(сальмонеллалар,эшерихиялар, протейлар-Токсин түзуі, антигендік құрылысы, патогендігі.Диагностикасы. Профилактикасы.
|
1
|
___ // _____
|
4.Тамақ тосикоздарының қоздырғыштары (патогенді стафилококкалар, стрептококкалар, ботулизм қоздырғышы- Токсин түзуі, антигендік құрылысы, патогендігі.Диагностикасы. Профилактикасы.
|
1
|
|
5.Ет микробиологиясы
Еттің микроорганизмдермен ластану көзі және жолдары.Тоңазытқышта сақтаған еттің микрофлорасы.Еттің ақаулықтары (кілегейленуі, шіруі, қышқылдық ашуы,пигменттенуі,көгеруі, жарқырауы).Мұздатылған ет микробиологиясы.Етті тұздағанда микрофлорасының өзгеруі
|
1
|
___ // _____
|
6.Шұжық микробиологиясы
Тартылған еттің микроорганизмдермен ластану көзі және жолдары.Пісірілген,жартылай ысталған және ысталған шұжықтың микрофлорасы.Шұжықтардың ақаулықтары (шіру, қышқылдану көгеру)
|
1
|
___ // _____
|
7.Ет консервілерінің микробиологиясы
Консервленетін өнімдердің микрофлоралар көзі.Өнімнің сапасына консервлегенде қалған микробтардың әсері.Консервілердің ақаулықтары (ісінуі, қышқылдануы,сульфиттік бүліну)
|
1
|
___ // _____
|
8.Жұмыртқа және жұмыртқа өнімдерінің микробиологиясы
Жұмыртқаның микроорганизмдермен ластану көзі және жолдары.Жұмыртқаны сақтағанда ондағы микроорганизмдердің өсуі.Тоңазытылған жұмыртқа ұнтағындағы микроорганизмдер.
|
1
|
___ // _____
|
9.Сүт микробиологиясы
Сүттің алғашқы микрофлорасының көзі. Сүтті сақтағандағы микроорганизмдердің өсу фазалары.Сүттегі микробтар санын азайту әдістері. Сүт ақаулықтары.
|
1
|
___ // _____
|
10.Сүт өнімдерінің микробиологиясы
Сүтқышқылды өнімдердің алғашқы микрофлоралар көзі. Сүтқышқылды өнімдердің ақаулары.Майдың, сырдың, сүт консервілерінің, балмұздақтың микролоралары. Ақаулары.
|
1
|
___ // _____
|
11.Балық және балық өнімдерінің микробиологиясы.
Балық микрофлорасы. Балықты сатағанда және өңдегенде ондағы микроорганизмдердің өзгеруі. Балықты зерттеу әдістері. Балық ақаулықтары.
|
1
|
___ // _____
|
12.Ет-сүт өнімдерін өдіруді санитарлық микробиологиялық бақылау
Өндірісті санитарлық-гигиеналық бақылау.Дайын өнім мен техникалық процесті бақылау.
|
1
|
___ // _____
|
13.Тері-былғары шикізатының және жүннің микробиологиясы.
Жас терінің микроорганизмдермен ластану көзі.Теріні консервілеу тәсілдері.Ақаулықтары. Жүн микрофлорасы.Тері-былғары шикізаты- адам, жануарлар ауруларының көзі.
|
1
|
___ // _____
|
14. Қи микробиологиясы
|
1
|
___ // _____
|
15.Тамақ өнімдерін бактериологиялық талдау әдістері(ет, сүт, балық, су, ауа, топырақ-МЕСТ). Шолу дәрісі.
|
1
|
___ // _____
|
Жиыны
|
15сағ
|
|
Практикалық сабақтар
|
1.Санитарлық-көрсеткіш микроорганизмдердің негізгі көрсеткіштері.
Санитарлы-көрсеткіш микроорганизмдердің морфологиялық, культуральдік және биохимиялық қасиеттерімен танысу.
|
2
|
Нецепляев С.В. Лабораторный практикум по микробиологии пищевых продуктов животного происхождения.-М.,1990
|
2.Зооантопоноздар қоздырғыштары
Зооантропоноз аурулар қозырғыштарының морфологиялық, культуральдік және биохимиялық қасиеттерімен танысу.
|
2
|
-//-
|
3.Тамақ өнімдерінің ақаулықтарын тудыратын қоздырғыштардың қасиеттерін қарастыру
Тамақ өнімдерінің ақаулықтарын тудыратын қоздырғыштардың морфологиялық, культуральдік және биохимиялық қасиеттерімен танысу.
|
2
|
-//-
|
4.Тағамдық токсикоздар мен токсикоинфекция қоздырғыштарының қасиеттерін қарастыру
Энтеротоксигенді стафилококктардың, стрептококктардың, ботулизмнің, токсикоинфекция қоздырғыштарының (сальмонелла, ІТТБ, протеус, перфрингенс, сереус) морфологиялық, культуральдік және биохимиялық қасиеттерімен танысу.
|
2
|
-//-
|
5.Еттің балғындығын анықтау. Етті бактериологиялық зерттеу.
Ет, шұжық және консервлерді микробиологиялық бақылау әдістерімен танысу.
|
2
|
-//-
|
6.Шұжық өнімдерін микробиологиялық зерттеу
Шұжықты микроскопиялық және бактериологиялық бақылау әдістерімен танысу
|
2
|
-//-
|
7.Ет консервілерін микробиологиялық зерттеу
Консервілерді микроскопиялық және бактериологиялық бақылау әдістерімен танысу
|
2
|
-//-
|
8.Аралық бақылау
|
2
|
-//-
|
9.Сүтті микробиологиялық зерттеу.
Сүтті микроскопиялық және бактериологиялық зерттеу әдістерімен танысу
|
2
|
-//-
|
10.Сүт өнімдерін микробиологиялық зерттеу
Сүтқышқылды өнімдерді және ашытқыны микробиологиялық зерттеу әдістерімен танысу.
|
2
|
-//-
|
11.Жұмыртқа және жұмыртқа өнімдерін микробиологиялық зерттеу .
Жұмыртқа және жұмыртқа өнімдерінен зерттеуге сынама алу және оларды микробиологиялық бақылау әдістерімен танысу
|
2
|
-//-
|
12.Балық және балық өнімдерін микробиологиялық зерттеу.
Балық және балық өнімдерінен зерттеуге сынама алу және оларды микробиологиялық бақылау әдістерімен танысу
|
2
|
-//-
|
13.Өндірісте қолданылатын құрал-жабдықтарды, ыдыстарды және жұмысшылардың қолын санитарлы-микробиологиялық бақылау.
Тамақ кәсіпорнында жұмыс істейтін жұмысшылардың қолын,техникалық ыдыстарды, жабдықтарды санитарлы-микробиологиялық бақылау әдістерімен танысу
|
2
|
-//-
|
14.Дезинфекцияның сапасын бақылау.
Дезинфекцияда қолданылатын әртүрлі ерітінділердің әсерін анықтау.
|
2
|
-//-
|
15.Қорытынды бақылау
|
2
|
-//-
|
жиыны
|
30 сағ
|
|
5 Студенттердің өздік жұмыстарының жоспары және мазмұны
Кесте 5
№
|
Тақырыптың аты
|
Тақырыптың мазмұны
|
Ұсынылған әдебиеттер
|
1
|
Тамақ өнімдерінің және мал азықтарының микробиологиясы.
|
1.Қолданылуына байланысты қоректік орталардың жіктелуі.
2.Қоректік орталардың сапасын бақылау әдістері.
3.Лабораторияда қоректік орталарды дайындау. Пайдалануға әзірлеу.
|
Қазақстан Республикасының мемлекеттік стандарты МЕСТ ИСО 11133-1-2008
|
2
|
Ет.Етті бактериологиялық талдау
|
1.Сынама алу әдістері.
2.Аппараттар, материалдар, реактивтер және қоректік орталар.
3.Зерттеуге дайындау.
4.Зерттеуді жүргізу
4.1 Бактериоскопиялық зерттеу
4.2 Аэробты бактерияларды бөлу (топалаң, тілме, листериоз, пастереллез қоздырғыштары; коккалар тобы, сальмонелла және ішек таяқшасы-эшерихиялар)
4.3 Флуоресценттік реакция көмегімен тілме, листериоз, сальмонеллез қоздырғыштарын жедел табу.
4.4 Анаэроб бактерияларды табу әдісі
|
Мемлекетаралық стандарт. ГОСТ 21237-75.Москва. Стандартинформ,
2005
|
3
|
Ауыз су.Санитарлық-бактериологиялық талдау
|
1.Суды алу, сақтау және тасымалдау әдістері
2. Аппараттар, материалдар, реактивтер және қоректік орталар.
3.Зерттеуге дайындау.
4.Зерттеуді жүргізу
|
Мемлекетаралық стандарт. ГОСТ 18963-73.Москва. Стандартинформ,
2006
|
6 Пәннің оқу-әдістемелік картасы
3-кесте Пәннің оқу-әдістемелік картасы
Тақырып
|
Көрнекі құралдар,ТҚЖ,
плакаттар
|
Өздік жұмыс сұрақтары
|
Бақылау түрі
|
Дәрістер
|
Зертханалық сабақтар
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
1.Санитарлық микробиологияның мақсаты
|
1.Санитарлық-көрсеткіш микроорганизмдердің негізгі көрсеткіштері
|
Плакаттар,
Слайдылар,
препараттар,
микроскоп
|
|
Ауызшажазбаша
тест
|
2.Зооантропонозды инфекциялардың қоздырғыштары
|
2.Зооантопоноздар қоздырғыштары
|
Плакаттар,
Слайдылар,
препараттар,
микроскоп
|
|
Ауызшажазбаша
тест
|
3.Тағамдық токсикоинфекциялар
|
3.Тамақ өнімдерінің ақаулықтарын тудыратын қоздырғыштардың қасиеттерін қарастыру
|
Плакаттар,
Слайдылар,
препараттар,
микроскоп
|
|
Ауызшажазбаша
тест
|
4.Тағамдық токсикоздар
|
4.Тағамдық токсикоздар мен токсикоинфекция қоздырғыштарының қасиеттерін қарастыру
|
Плакаттар,
Слайдылар,
препараттар,
микроскоп
|
|
Ауызшажазбаша
тест
|
5.Ет микробиологиясы
|
5.Еттің балғындығын анықтау. Етті бактериологиялық зерттеу.
|
Плакаттар,
Слайдылар,
препараттар,
микроскоп
|
|
Ауызшажазбаша
тест
|
6.Шұжық микробиологиясы
|
6.Шұжық өнімдерін микробиологиялық зерттеу
|
Плакаттар,
Слайдылар,
препараттар,
микроскоп
|
|
Ауызшажазбаша
тест
|
7.Ет консервілерінің микробиологиясы
|
7.Ет консервілерін микробиологиялық зерттеу
|
Плакаттар,
Слайдылар,
препараттар,
микроскоп
|
|
Ауызшажазбаша
тест
|
8.Жұмыртқа және жұмыртқа өнімдерінің микробиологиясы
|
8 Аралық бақылау
|
Плакаттар,
Слайдылар,
препараттар,
микроскоп
|
|
Ауызшажазбаша
тест
|
9.Сүт микробиологиясы
|
9.Жұмыртқа және жұмыртқа өнімдерін микробиологиялық зерттеу
|
Плакаттар,
Слайдылар,
препараттар,
микроскоп
|
|
Ауызшажазбаша
тест
|
10.Сүт өнімдерінің микробиологиясы
|
10.Сүтті микробиологиялық зерттеу
|
Плакаттар,
Слайдылар,
препараттар,
микроскоп
|
|
Ауызшажазбаша
тест
|
11.Балық және балық өнімдерінің микробиологиясы
|
11.Сүт өнімдерін микробиологиялық зерттеу
|
Плакаттар,
Слайдылар,
препараттар,
микроскоп
|
|
Ауызшажазбаша
тест
|
12.Ет-сүт өнімдерін өдіруді санитарлық микробиологиялық бақылау
|
12.Балық және балық өнімдерін микробиологиялық зерттеу
|
Плакаттар,
Слайдылар,
препараттар,
микроскоп
|
|
Ауызшажазбаша
тест
|
13.Тері-былғары шикізатының және жүннің микробиологиясы
|
13.Өндірісте қолданылатын құрал-жабдықтарды, ыдыстарды және жұмысшылардың қолын санитарлы-микробиологиялық бақылау
|
Плакаттар,
Слайдылар,
препараттар,
микроскоп
|
|
Ауызшажазбаша
тест
|
14.Қи микробиологиясы
|
14.Дезинфекцияның сапасын анықтау
|
Плакаттар,
Слайдылар,
препараттар,
микроскоп
|
|
Ауызшажазбаша
тест
|
15.Тамақ өнімдерін бактериологиялық талдау әдістері(ет, сүт, балық, су, ауа, топырақ-МЕСТ). Шолу дәрісі.
|
15.Қорытынды бақылау
|
Плакаттар,
Слайдылар,
препараттар,
микроскоп
|
|
Ауызшажазбаша
тест
|
7 Оқу-әдістемелік әдебиеттермен қамтамасыз етілуі
4-кесте Оқу-әдістемелік әдебиеттермен қамтамасыз етілуі
Оқулықтар мен оқу-әдістемелік құралдар
|
Саны
|
Студенттер саны
|
Қамтылу пайызы
|
1
|
2
|
3
|
4
|
1.Толысбаев Б.Т.,Бияшев Қ.Б., Мықтыбаева Р.Ж...Ветеринариялық санитарлық микробиология Оқулық.-Алматы-2008
|
25
|
11
|
100
|
2.Любашенко С.Я.Санитарная микробиология.-Москва,1980.
|
7
|
11
|
63
|
3. Нецепляев С.В.,Панкратов А.Я. Лабораторный практикум по микробиологии пищевых продуктов животного происхождения. Москва,1999
|
10
|
11
|
90
|
4.Поляков А.А. Ветеринарная санитария. –М.: Колос, 1979.
|
25
|
11
|
100
|
8 Әдебиеттер
Негізгі
1Толысбаев Б.Т.,Бияшев Қ.Б., Мықтыбаева Р.Ж...Ветеринариялық санитарлық микробиология Оқулық.-Алматы-2008
2.Костенко Ю.Г.., Нецепляев С.В., Гончарова Л.А.Основы микробиологии, гигиены и санитарии на предприятиях мясной и птицеперерабатывающей промышленности. –М.:-легкая ипищевая промышленность.-1984
3. Нецепляев С.В.,Панкратов А.Я. Лабораторный практикум по микробиологии пищевых продуктов животного происхождения. Москва,1999
4.Любашенко С.Я.Санитарная микробиология.-Москва,1980.
Қосымша
1.Сидоров М.А., Корнелаева Р.П. Микробиология мяса и мясопродуктов. –Москва, 2000.
2.Поляков А.А. Ветеринарная санитария. –М.: Колос, 1979.
Достарыңызбен бөлісу: |
