Жұмыс бағдарламасы Пән: Анатомия және физиология Пән коды: Ana1214 және Fiz 1215 Мамандық: 5В110100 «Мейіргер ісі»

	ҚРДСМ «Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік фармацевтика академиясы» ШЖҚ РМК Қалыпты және патологиялық физиология кафедрасы Морфологиялық пәндер кафедрасы	044 -31/15-3 (11) № 2 Басылым 20 беттің -беті
	«Анатомия және физиология» пәні бойынша Жұмыс бағдарламасы

ОӘжТЖ проректоры,

__________ м.ғ.д. Анартаева М.Ұ.

«____» ________________ 2014 ж.


Жұмыс бағдарламасы
Пән: Анатомия және физиология

Пән коды: Ana1214 және Fiz 1215

Мамандық: 5В110100 - «Мейіргер ісі»

Оқу сағатының (кредиттің) көлемі: 180 сағат (4 кредит)

Оқытылатын курс пен семестр: I курс, ІІ семестр

2014 жыл

Пән бойынша жұмыс бағдарламасы 5В110100 - «Мейіргер ісі» мамандығы үшін Типтік оқу бағдарламасының, Астана 2012 ж., негізінде қалыпты және патологиялық физиология және морфологиялық пәндер кафедраларымен бірге құрастырылған.

Кафедра меңгерушісі _____________ м.ғ.д., профессор Сисабеков Қ.Е.

Медико-профилактикалық және қоғамдық денсаулық сақтау пәндері бойынша жүйелік әдістемелік комиссиясының мәжілісінде қайта талқыланды.

ЖӘК төрайымы_______________ доцент Бейсембаева З.И.

Әдістемелік Кеңесте қайта мақұлданды.
«____»_______2014ж Хаттама №____


2. Бағдарлама

2.1 Кіріспе

Бұл бағдарлама «Мейіргер ісі» мамандығына арналған. Анатомия мен

физиология пəнін білу медициналық мамандықтар бойынша білім алып

жатқан студенттер үшін міндетті болып табылады.

Физиология мен анатомия теориялық жəне практикалық медицинаның

негізі, адам денесінің пішіні мен құрылысын нақты білу дені сау адамның организмінде болып жатқан процесстерді түсінуге мүмкіндік береді жəне

науқасқа дұрыс медициналық көмек көрсетуге жетелейді.

Анатомия - адамның пішінін, құрылысын, пайда болуын, дамуын зерт тейтін ғылым. Анатомия денедегі ағзалар мен бөліктердің жасқа, жынысқа байланысты жəне жеке ерекшеліктерін ескере отырып олардың пішіндерін, құрылымын, топографиялық қатынастарын жүйелі түрде қарастырады.

Анатомия медициналық білімнің негізін қалайтын пəн.

Физиология – дені сау адамның тіршілік ету механизмін зерттейтін ғылым. Клиникаға дейінгі медицина-биологиялық білім беру пəн ретінде физиология практикалық денсаулық сақтау саласына үйлеседі. Дені сау адамдардың организмін тікелей оқу болашақ мамандарға зерттеудің клиникалық тəсілдерін тезірек меңгеруге мүмкіндік береді.

2. 
   Пәннің мақсаты: адам ағзаларының жасқа, жынықа байланысты жəне
   

2. 
   Оқытудың міндеттері:
   

2. Жедел жəне шұғыл медициналық жəрдем көрсету жəне мейіргер ісі машықтарын меңгеру үшін ағзалардың орналасқан жері мен проекциясын анықтай білуге үйрету;

3. Адам ағзаларына, мəйітке жəне биологиялық материалдарға ұқыпты жəне құрметпен қарауға үйрету;

4. Адамның жынысы мен жасына байланысты негізгі физиологиялық сипатта масы туралы білім беру;

5. Организмдегі бүкіл реакциялардың пайда болу заңдылықтары мен механизмдері, олардың реттелуі туралы білімін қолдана білуге үйрету;

6. Студенттердің физиологиялық ойлау қабілеттерін машықтандыру;

• организмніѕ ќоршаєан ортамен ґзара байланысы туралы білімін

ќалыптастыру.

• 
  анатомиялық препараттармен және оқу құралдарымен жұмыс істеудің негізгі әдістерін;
  
• 
  қаңқа сүйектерінің айырмашылықтарын;
  
• 
  сүйек қосылыстарының түрлерін, жіктелуін буындардың биомеханикасын;
  
• 
  бұлшықеттердің анатомиясын, жіктелуін, функцияларын;
  
• 
  ас қорыту, тыныс алу, жүрек – қантамыр және несеп – жыныс жүйелерінің анатомиясын;
  
• 
  ми мен жұлынның құрылымын;
  
• 
  сезім мүшелерінің анатомиясын;
  
• 
  жұлын және ми нервтерінің түзілуін және олардың функциясын, иннервация жасайтын аумақтарын;
  
• 
  қан және лимфа жүйелерінің анатомиясын;
  
• 
  эндокрин бездерінің құрылысын, функцияларын;
  
• 
  бас, мойын, дене, қол-аяқ терілерінің құрылысы жағынан ерекшеліктері.
  
• 
  физиологияның медицинадағы маңызын, зерттеу əдістерін;
  
• 
  адам физиологиясының бөлімдерін, даму кезеңдерін;
  
• 
  жасушалар, тіндер, ағзалар, жүйелер функциясының негізгі заңдылықта рын, олардың жалпы жəне жеке физиология тұрғысынан қарағандағы реттелу механизмін;
  

• 
  практикалық медицинада кеңінен қолданылатын адамның əр түрлі қызметтерін зерттеудің мəнін.
  

• 
  бас, дене және қол-аяқ сүйектерінің айырмашылықтарын айыра білуді;
  
• 
  анатомиялық препараттарда сүйек қосылыстарына қатысатын элементтерді таба білуді;
  
• 
  мәйітте бас, дене, қол-аяқ бұлшықеттерін көрсете білуді;
  
• 
  бас, мойын, кеуде және құрсақ қуысы және жамбас астауының ағзаларын көрсете білуді;
  
• 
  ми және жұлын бөлімдерін көрсетуді;
  
• 
  жұлын және басүйек-ми нервтерін көрсетуді;
  
• 
  бас, мойын, кеуде, құрсақ қуысын және жамбас астауы мен қол-аяқтың ірі қан тамырларын мәйітте көрсете білуді;
  
• 
  ағзалар, қантамырлар мен нервілердің проекциясын адам денесінде анықтай білуді үйреніп алуы қажет;
  
• 
  дені сау организмнің функцияларын зерттеудің (ЭКГ, ЭЭГ, тұлғаның
  

принциптерін түсіндіре білуді;

• 
  əр түрлі көрсеткіштердің (тұрақты шама) ақпараттық құндылығын жəне
  

• 
  ғылыми, оқу және анықтамалық әдебиеттермен өздігінен жұмыс істей білуді;
  
• 
  тəжірибелік жұмыстарда алынған ақпараттарды талдай білуді,
  

• физиологиялық процесстердің күрделілігін, олардың арасындағы өзара байланыстарды, əрекеттерді түсіне білуді.

2.7.1 Дәрістің тақырыптық жоспары

«Анатомия»

№	Тақырыбы	Өткізілу түрі	Сабақтың ұзақтылығы (сағат түрінде)
№1 кредит
1	Анатомия пәні және міндеттері. Анатомияның басқа биологиялық ғылымдардың арасында алатын орны. Адам денесінің құрылымы туралы жалпы ұғым. Организм тіндерінің жалпы сипаттамасы. Тірек-қимыл аппаратының жалпы анатомиясы. Тірек-қимыл аппаратының биомеханикасы.	Кіріспе дәрісі	1
2	Асқазан-ішек жолдарындағы ағзалардың жалпы сипаттамасы. Тыныс алу жүйесінің ағзаларына жалпы анатомиялық сипаттама. Кеуде, құрсақ қуысы ағзаларының топографиясы.	Жалпы шолу	1
3	Жүрек-қантамыр жүйесінің жалпы анатомиясы. Қан айналымының үлкен және кіші шеңбері. Қан түзуші ағзаларға жалпы анатомиялық сипаттама. Микро-циркуляторлы ағыс туралы түсінік.	Жалпы шолу	1
	Жалпы сағаты:		3
№2 кредит
1	Зәр түзу және жыныс жүйелері ағзаларының жалпы сипаттамасы.	Жалпы шолу	1
2	Нерв жүйесінің жалпы сипаттамасы. Жіктелуі: ОЖЖ, шеткі нерв жүйесі, вегетативті нерв жүйесі.	Жалпы шолу	1
3	Сезім ағзаларының анатомиясына жалпы сипаттама.	Жалпы шолу	1
4	Эндокриндік жүйенің жалпы сипаттамасы. Адам организмінде эндокринді жүйенің атқаратын рөлі.	Жалпы шолу	1
	Жалпы сағаты:		4
	Барлығы:		7

1. 
   Дәрістің тақырыптық жоспары
   

2. 
   Тәжірибелік сабақтың тақырыптық жоспары
   

2.7.2. Тәжірибелік сабақтың тақырыптық жоспары

«Физиология»

№	Тақырыбы	Өткізілу түрі	Сабақтың ұзақтылығы (сағат түрінде)
	Кредит №1
1	Физиология курсына кіріспе. Физиология медицинаның ғылыми негізі, адам денсаулығын жəне жұмысқа қабілеттілігін бағалау. Физиология дамуының қазіргі кезең дегі ерекшеліктері. Қоздырғыш құрылымдардың функциялық ерекшеліктері.	Оқулықтармен және оқу құралымен жұмыс істеу.	2
2	Физиологияда қолданылатын зерттеу əдістері. Тітіркенгіштік. Қозғыштық. Бұлшықеттердің физиологиялық қасиеттері. Ми бағанасының статикалық және статокинетикалық рефлекстері.	Аспаппен жұмыс істеу және зерттеу нәтижелерін талқылау.	2
3	Ас қорыту аппаратының қызметтері. Ас қорыту: түрлері. Ас қорытудың реттелу принциптері мен механизмі. Ауыз қуысында, асқазанда астың қорытылуы. Сілекейдің бөлінуі және реттелуі. Асқазанда ас қорыту.	Клиникалық-физиологиялық әдістерді игеру.	2
4	Ұйқы безі сөлінің құрамы мен қасиеттері, оның бөлінуі. Ұйқы безі сөлінің реттелуі. Ас қорытуда бауырдың рөлі. Өттің бөлінуі мен шығарылуы. Ішекте сөлдің бөлінуі. Сіңірілуі, оның механизмі. Сіңірілудің реттелуі.	Клиникалық-физиологиялық әдістерді игеру.	2
5	Қандағы газдың тұрақтылығын қамтамасыз ететін жүйе. Тыныс алу циклі. Плевра қуысындағы қысым. Сыртқы тыныс алу. Тыныс алу кезеңдері. Қан мен жасушалар ара сындағы газ алмасу. Тыныс алудың реттелуі. Тыныс алу кезеңдерін қам тамасыз ететін ОНЖ құрылымы. Әртүрлі жағдайларда тыныс алудың физиологиялық ерекшеліктері.	Аспаппен жұмыс істеу және зерттеу нәтижелерін талқылау.	2
6	Қанның физиологиясы. Қан жүйесі туралы ұғым. Қанның негізгі қызмет тері. Адам қанының құрамы мен мөлшері. Қызыл қан физиологиясы: эритроциттер, гемоглобин. Қанның қорғаныш қасиеті. Лейкоциттер, олардың түрлері, саны. Лейкоцитоз және лейкопения туралы ұғым. Лейкоциттік формула, клиникадағы маңызы. Тромбоциттер, саны, қыз меттері. Гемостаз. Фибринолиз. Қан тобы жəне резус-фактор.	Клиникалық-физиологиялық әдістерді игеру.	2
	Жалпы сағат:		12
	Кредит 2
1	Жүрек бұлшықеттерінің физиология лық қасиеттері. Жүрек автоматиясы. Жүректің өткізгіштік жүйесі, оның функциялық ерекшеліктері. Жүрек циклі жəне оның сатылық құрылымдары. Жүрек қызметінің реттелуі.	Электронды жүйедегі оқу құралымен, муляж дармен және бақылау сұрақтармен жұмыс. Аспаппен жұмыс істеу.	2
2	Гемодинамиканың негізгі заңдары. Ағзалық қанайналым. Микроциркуляция.	Клиникалық-физиологиялық әдістерді игеру.	2
3	Нефрон-бүйректің морфофункцио налдық бірлігі. Зəр түзілудің негізгі үдерістері. Соңғы несеп, оның құрамы. Жыныс функцияларының реттелуі. «Фертильдік» және «потенция» туралы түсінік. Жыныс циклінің фазалары. Жүктілік пен босанудың физиологиялық заңдылықтары.	Электронды жүйедегі оқу құралымен, муляждармен және бақылау кестелермен жұмыс істеу.	1
4	ОЖЖ организмнің бейімделу қызметіндегі рөлі. ОНЖ қозу және тежелу. Нейрон ОНЖ құрылымдық-функциялық бірлігі. Вегетативті нерв жүйесінің физиологиясы. ОНЖ жеке физиологиясы.	Электронды жүйедегі оқу құралымен, муляждармен және бақылау кестелермен жұмыс істеу.	2
5	Анализаторлар туралы түсінік. Көру жəне жанасу анализаторлары. Түстерді қабылдау бұзылыстары. Дəм сезу анализаторы. Есту анализаторы. Вестибулярлық анали- затор. Сезу анализаторы. Сомато сенсорлық жүйе. Қимыл анализа торы. Анализаторлардың қыртысты бөлігі. Жылу сезу анализаторы.	Клиникалық-физиологиялық әдістерді игеру. Аспаппен жұмыс істеу және зерттеу нәтижелерін талқылау.	2
6	Ішкі сөл бөлетін бездердің жалпы физиологиясы. Эндокриндік жүйенің құрылымдық-функциялық бірлігі. Гипоталамус-гипофиз-бүйрекүсті безі жүйесі. Күйзеліс. Қалқанша без және қалқаншамаңы безі және оның рөлі. Жыныс бездері. Ер және әйел адамдардың жыныс гормондары, олардың заттек алмасуын реттеудегі рөлі және функциясы. Эпифиз. Айыршабез.	Түрлі-түсті нұсқадағы фотографиялармен, муляждармен, сызбанұсқалармен және бақылау сұрақтармен жұмыс істеу.	2
	Жалпы сағат:		11
	Барлығы:		23

3. 
   Студенттің өзіндік жұмысының тақырыптық жоспары
   

2.7.3. Студенттің өзіндік жұмысының тақырыптық жоспары

2.8 Оқыту мен сабақ берудің әдістері:

• 
  Дәрістер: кіріспе дәрісі, жалпы шолу, интерактивті шолу.
  
• 
  Тәжірибелік сабақтар: анатомиялық препараттармен, муляждармен,
  

• 
  Оқытушының жетекшілігімен студенттердің өзіндік жұмысы: ОСӨЖ
  

●Студенттің өз бетінше атқаратын жұмысы – реферат дайындау және қорғау + кроссворд құрастыру, реферат дайындау және қорғау + тест тапсырмаларын шешу, презентация дайындау және қорғау + глоссарий құрастыру, презентация дайындау және қорғау+тест тапсырмаларын құрастыру,презентация дайындау және қорғау + кроссворд құрастыру, презентация дайындау және қорғау + жағдайлық есептерді шешу, презентация дайындау және қорғау + жағдайлық есептерді құрастыру (кейс-стади).

2.9 Білім алушылардың білімі мен дағдыларын бағалау әдістері:

Білімді бақылау және бағалау жүйесі студенттердің ағымдық, аралық және қорытынды білімдерін бақылау бойынша жүргізіледі.

машықтарды көрсетуден тұратын интеграцияланған емтихан.

бейнеаппаратуралары бар дəріс беретін аудиториялар, оқу зертханасы.

тапсырмалар мен жағдаяттық есептер жиынтығы, тақырыптар бойынша

үлестіретін материалдар жинағы, ғаламторға шығу.

2.10 Ұсынылатын әдебиет:

Қазақ тілінде

негізгі:

1. Рақышев А.Р. Адам анатомиясы I, II том, 2004.

2. Рақышев А.Р. Адам анатомиясың атласы. I, II том, – Алматы: «Кітап», 2006.

3. Əубəкіров Ə.Б., Шайдаров М.З., Сулейменова Ф.М., Досаев Т.М. ж.т.б. Адам анатомиясы, атлас. I,II,III,IV том.–Астана: «Фолиант»,2008, 2010, 2011, 2012.

4. Сəтбаева Х.Қ., Өтепбергенов А.А., Нілдібаева Ж.Б. Адам физиологиясы. (Оқулық). – Алматы. Издательство «Дəуір», 2005. - 663 бет.

5. Қалыпты физиологиядан тəжірибелік сабақтарға жетекшілік нұсқаулар. /Сайдахметова А.С., Рахымжанова С.О. – Семей, 2006. -174 бет.

1. Организмнің шартты рефлекторлық әрекеті және оның нейрофизиологиялық тегершіктері. Жоғары жүйке іс әрекетінің типтері. Ибраева С.С. Астана, 2006, 52 б

2. Рахишев А.Р. Русско- казахский тольковый словарь медицинских терминов, ( каз., русс.), А-Ата, 2002, 550б.

3. Қалыпты физиологиядан тәжірибелік сабақтарға жеткілік нұсқаулар. А.С.Сайдахметова., С.О.Рахымжанова. Семей 2006ж.-78 бет.

4. Қанқожа М.Қ. Қозғыш ұлпалар физиологиясы .- Алматы, 2004ж. 78 б.

Орыс тілінде

негізгі:

1. Сапин М.Р., Билич Г.Л. Анатомия человека: учебник в 3-х томах. –М.: 2008. - Т.1. - 680 с.; Т.2.- 496 с.; Т.3.-320 с.

2. Билич Г.Л., Крыжановский В.А. Атлас анатомии человека: атлас в 3-х

томах. – М.: 2008. – Т.1 - 800 с.; Т.2 - 800 с.; Т.3. - 800 с.

3. Агаджанян Н.А. Нормальная физиология: учебник. – М. 2008. - 520 с.

4. Физиология человека: Учебник / Под ред. Покровского В.М., Коротько Г.Ф., – М.: Медицина, 2003. – 656 с.

1. Тель Л.З., Агаджанян Н.А., Циркин В.И., Хамчиев К.М., Лысенков С.П.

Физиология человека, – Алматы, Эверо, 2012. - 600 с.

2. Атлас по нормальной физиологии / Под ред. Н.А. Агаджаняна. – М.:

Высшая школа, 2005.

3. Ситуационные задачи по физиологии с основами анатомии для самостоя тельной работы студентов /Под ред. Утебергенова А.А., Адильбековой Д.А. – Шымкент, 2006. - 66 с.

4. Сапин М.Р., Никитюк Д.Б., Швецов Э.В. Атлас нормальной анатомии

человека, в 2-х томах. – М.: «МЕДпресс-информ», 2006.

1. D.Chaurasia’s Human Anatomy. Regional and Applied, Dissection аnd Clinical. Fourth Edition, 2004.

2. Frank H. Netter, M.D. Atlas of Human Anatomy Fourth Edition, 2004.

қосымша:

1. Chummy S. Sinnatamby. Last’s Anatomy. Regional and Applied. Tenth Edition.