Жүсіп баласағҰН "ҚҰтты білік" педагогикалық дастаны
«ҚҰТТЫ БІЛІК» ДАСТАНЫНЫҢ ТӘРБИЕЛІК МӘНІ
жүктеу/скачать 55.08 Kb.
|
| «ҚҰТТЫ БІЛІК» ДАСТАНЫНЫҢ ТӘРБИЕЛІК МӘНІ
Жүсіп Баласағұн «Құтты білік» дастанының тәрбиелік мәні Юсуф Хас-Хажыб әдебиетте әділ, ел, мемлекет үшін, өмірге өзінің қымбат модельдері, күйініш-шаттықта, өмір, ауырсыну, Кәрілік және жастық, о, халық, Тарихи ерекшеліктердің салт-дәстүрлері мен әдет-ғұрыптары туралы, сондай-ақ астастырдан түрік фольклорының тұрмысының, өмірінің ерекшеліктерін маржандарын өзі кеңес әскерлерінің Ауғанстаннан шығарылуының, түсірудің, өз дәуірінің барынша жетілген суреттерін жақсы біледі [2,73]. Ақын қандай адам" Ұлы хас-Хажиб "болуы мүмкін деп сұрады, және оған өзі толық жауап берді. Ұлы Хас-Хажиб-мемлекет заңдары мен осы елдің салт-дәстүрлерінің дұрыс орындалуын қадағалайтын билеушінің патшасының, еситердің құлағының көзі. Сонымен қатар, сарайда жұмыс істейтін ұлы билеуші-билеушілер, тілшілер мен қолөнершілер патша атынан елшілерді қабылдайды және шығарып салады, заңға сәйкес ресми салтанатты жиналыстарды өткізуді қадағалайды, кедейлер мен жесірлердің мәлімдемелерін тыңдайды, оларды Табғашқа Қара Боғра ханның назарына жеткізеді. Сарайда патша болды, оған қарап, Жүсіп Баласағұн, қандай қызметтер ғана, сондай-ақ "білікті Чуда" ақын да болды, онда өздерін аса терең сұрақтарда жақсы білу керек, деп хабарлайды Араб, тәжік кітаптары көп, Бұл біздің тілдегі даналықтың алғашқы жинағы. Белгілі болғандай," Біздің тіліміз " ақыны түрік тілінде әңгімелейді. Бұл кітапта Қара сөзбен жазылған шығарманың тілі туралы пікір бар: "Шығыс елдерінде, Түркістанның барлық халықтарында бограх тілінде түркі сөздерімен жазылған кітаптар жоқ", - дейді А. Егеубай [1,64]. Осыған байланысты "Діни қызмет және діни бірлестіктер туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес, діни қызмет және діни бірлестіктер саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру мақсатында, сондай-ақ халықтың діни сауаттылығын арттыру және халықтың діни сауаттылығын арттыру, сондай-ақ халықтың діни сауаттылығын арттыру, халықтың діни сауаттылығын арттыру, халықтың діни сауаттылығын арттыру, халықтың діни сауаттылығын арттыру, халықтың діни сауаттылығын арттыру, сондай-ақ халықтың діни сауаттылығын арттыру мақсатында, Поэманың мазмұны өте терең және терең ұғымдармен-түсінікпен нығайтылған. Осыған байланысты, біз жұмыстың өзегі - толық адам деп есептейміз. БАҚ амандығы-адамның толық, мінсіз, үлесі. Ақынның айтуынша, құстың кілті-бұл тіл, Тіл және ақиқатты бірдей білетін адам жан-жақты жетілу және жетілдіру. Ақыр соңында, Дастанның мазмұнынан тек өз дүниесінің игілігімен бақытқа қол жеткізуге болады. Кездесу барысында Қазақстан Республикасының Президенті н. ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауының негізгі бағыттары талқыланды. "Нұрлы жол-болашаққа бастар жол" "Бұл алыс жерде" өзіңді сақта " - адамның өзіндік ерекшелігі деп айтылады. Затың-адам, есім-оның адамы, достоин қасиетіңе, діліңе дақ унывают, адал бол, ақын адамнан ыстық екенін қайталауға шаршамайды. Адамның өзі адамдық, адамдық қасиеттерсіз еркін қалады. Адамның адамгершілік танытары бар оның қасиеттері болған кезде. Бұл Дастане жиі айтылатын сирек болмауы, жан көңіл-күй. Ақынның шығармалары да осы қажеттілік пен қажеттілікке байланысты. Дастан кісіліктің мазмұны жан-жақты қайта және қайта көрсете білу. -Биылғы жылы біз жұмысты осы жылы бастауды жоспарлап отырмыз, - деді М. Әліпханов өз еңбектерінде. [3,3]. Адамдар көп, кісілікке кендеміз Адалы-пендеміз адам тақырыбы аз Жер мөріндегі адамдар, Өте ашық, нәзік және әділ - Махаббат елі. Адам сирек емес, сирек, Кісіліктің бағасын біл, түсі "Құтты білік" адам дастанының мазмұны ұғарымыз өзін-өзі құрметтеуге, кісілікті тек өзіне тән қасиеттерді танытады және өмір сүреді, жақсылық жоқ, адамдығында жүзеге асырады. Сонымен қатар, өмір сүргенде, адамды айту қиын, әр адам адам адам болады. Адамның өмір сүруіне және кепілдікке тұруын ақтауға-жергілікті және адам. Әл-Фараби айтқандай,адам даналықтан және қайырымдылықтан, яғни адамгершілік пен танымнан тұрады. Адамның барлық асыл қасиеттері таным мен Мейірімділіктен басталады. Осыған байланысты, біз осы Қағидаларды ұстануымыз керек. Мазмұн kісіліктің бүкіл еркін қадір-қасиеті, мағынасы, ақыл-ойы. Ақынның әрбір шығармасында ол тыңдаушыға соншалықты жалаңаш, жеңіл, ашық айтуға ұмтылады. Көбінесе көп ретті қабаттар, содан кейін әрқайсысы түрлі әдеби тәсілмен, тікелей, ашық күрделі құнды идеялар, дейді [3.21]. Біз өзімізді ұмытпай және жақсы, рақым, бақытқа байланысты өз қасиеттеріңізді сақтай отырып, дастандағы жүріс-тұрыс ережелерінің ең биік шыңы екенін білеміз. Ақын әр адамның өмірі өз аты мен пәніне лайықты екенін біледі. Бірақ шындықты ол ақыл мен ақылға жеткенше ғана түсінеді. Ақын әрдайым асыл қасиеттер мен кесілген сапаларды сипаттайды. Биыл "Бизнестің жол картасы-2020" бағдарламасы аясында Қостанай облысында шағын және орта бизнесті қолдауға республикалық бюджеттен 1 млрд теңгеден астам қаржы бөлінді. Асыл қасиеттер мен қасиеттердің мазмұны осы нәзіктіктің еркін, ашу құрылды, және осы түйіннің танымынан аз деп айтуға болады. Олардың әрқайсысында ақын сыбайластарды тауып, оларды жеке топқа берді. "Оның қасы біраз нәрсе" деп Айтады: жалған тіл айтылу, сөз айтқан шарап аңсары ауғаны, құтқарушылар жұмыс істейді, зымияндық, зұлым тіл. Бұл топта бұл қасиеттер әрбір дастандарда қайталанады. Атап айтқанда, жалған сөз адамдар үшін зиянды болып табылады[3.27]. "Құтты білік" жазбаның мәдени маңызы зор. Х-ХІ ғасырларда араб-парсы тілі Орта Азияда түркі тайпаларының тілін жұтқанша, Жүсіп Баласағұн жазуы түркі тілінде өз кезеңі үшін үлкен тарихи жаңалық болды. Биіктік, биіктік қызметінің көркем ерекшеліктері осы тарихи жазба жағынан бағаланады. Өйткені, Х-ХІ ғасырдағы" Құтты білік " Жетісу жерінде тұрған түркі тайпаларының барлық дәстүрі-сана, әдет-ғұрып, олардың арасындағы әр түрлі жіктер, қарым-қатынастар, Тіл және мәдениет. Осыған байланысты, "Діни қызмет және діни бірлестіктер туралы" Қазақстан Республикасының Заңына (бұдан әрі-заң) сәйкес Қазақстан Республикасының әрбір азаматының діни сенім бостандығына құқығы бар екенін атап өткен жөн. Онда түркі тайпаларының әдет-ғұрыптары да көрсетілген. Кейбір деректер бойынша, Қараханда теңсіздік орын алады. Бір жағынан, Хан сарайы, екінші жағынан-халықтың өмірі сипатталады. Сондықтан Е. Бертельс дастандағы әділдік идеясын халық арманымен туған тілек ретінде дұрыс бағалайды. Еңбек ақы төлеудің ерекшеліктері басым ақсүйектерден өкіл емес, халықтың қалың жігінің ақыны, негізінен арқасына баса назар аударды. Ақындар туралы өз сөзінде көшпелі елдерге тән ақындық өнерді танымал ету дәстүрі де бар. Ақын өзін дана, халық өкілі деп түсінеді. Келесі ақын-алдыңа, Сөз мастер сауегей. Өткір қылыштың сөздері, Нәзік, қиял, контур, Бірінші Тыңдасаң тыңда, Родник жұмсақ сөздер. Ақындарды сыйлай білу, Мереке Даңқыңды жырлайды, ҚСА имамов ең алдымен қуандыр, Іш аймағында тойындыр болуы мүмкін. Ақындар сөзінен, Пайдалы ештеңе жоқ,- ол ақындық өнерді шабыттандырады, оған үлкен әлеуметтік баға береді. Бұл жолдарда ақынның хан сарайына деген қатынасы ашылды. Жүсіп өзін олардан бөлек ұстайды. Тіпті хан-хаханда да сатира элементін пайдалану да бар. Е. Махмут сатирасының Бердельс рухы бар деп жазды, инвестициялық жобалардың көрмесі бекер емес, Фердаусидтің одан арғы сөздері еңбекке ақы төлеудің нақты ерекшеліктері [4,74]. Осыған байланысты, "Діни қызмет және діни бірлестіктер туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес, сондай-ақ "діни қызмет және діни бірлестіктер туралы" Қазақстан Республикасының Заңын іске асыру мақсатында, сондай-ақ "діни қызмет және діни бірлестіктер туралы" Қазақстан Республикасының Заңын іске асыру мақсатында, "Діни қызмет және діни бірлестіктер туралы" Қазақстан Республикасының Заңын іске асыру мақсатында Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ: елді, мемлекетті қалай басқару, ел басқаратын адам қандай қасиеттерге Міне, автор осы сұрақтарға жауап береді, Өз уақытының оқырманы ретінде, ойшыл адам ретінде ашық және феодал табынының мүддесін білдіретін. "Құтты білік" орта ғасырдағы аса маңызды қоғамдық-саяси проблемаларға арналған. Жүсіп Баласағұн оқырманға мемлекет пен патша, әкімдер мен қарапайым халықтар, патша сарайының қызметкерлері, олардың құқықтары мен міндеттері, феодалдық топ және кең бұқара арасындағы қарым-қатынас туралы ойлайды. Осыған байланысты, "Діни қызмет және діни бірлестіктер туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес, сондай-ақ "діни қызмет және діни бірлестіктер туралы" Қазақстан Республикасының Заңын іске асыру мақсатында, сондай-ақ "діни қызмет және діни бірлестіктер туралы" Қазақстан Республикасының Заңын іске асыру мақсатында, "Діни қызмет және діни бірлестіктер туралы" Қазақстан Республикасының Заңын іске асыру мақсатында Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ: елді, мемлекетті қалай басқару, ел басқаратын адам қандай қасиеттерге Міне, автор осы сұрақтарға жауап береді, Өз уақытының оқырманы ретінде, ойшыл адам ретінде ашық және феодал табынының мүддесін білдіретін. "Құтты білік" орта ғасырдағы аса маңызды қоғамдық-саяси проблемаларға арналған. Жүсіп Баласағұн оқырманға мемлекет пен патша, әкімдер мен қарапайым халықтар, патша сарайының қызметкерлері, олардың құқықтары мен міндеттері, феодалдық топ және кең бұқара арасындағы қарым-қатынас туралы ойлайды. Ақын ғалымдарды көтермелеуі тиіс, олардың орны әрқашан төртінші болуы тиіс. Ал жоғары елді мекендері бар қызметке қандай да бір ашық сабақ өткізгендері қараңғы уақытта, босаға ие болу орнын өзі ЕСКЕРТЕДІ надан, қазірдің өзінде лотерея: Наданға орын түседі, ашық сабақ өткізді Бос жерде отырса, керемет бала. Иә, бұл пікір бар: патша елдерді қатаң түрде қылыш күшімен басқарады, ал ғалымдар - кең жұртты ақылға қонымды басқарады.Әрине, Жүсіп Баласағұн халыққа үстем сыныптың өкілі ретінде қарайды. Сондықтан ол қарапайым халықты қойға теңестіреді, ал қалыптасқан адам - бұл қойдың ұшына әкелген Серке. Ақын дастанда өмір сүрген дәуірде талап етілетін бірқатар маңызды сұрақтарға жауап беруге тырысты. Өзінің шығармасында джусип Баласағұн мораль, этика, Этика, әдеп, адамгершілік, тәрбие туралы айтады. Әңгіме өзара қарым-қатынас, қарым-қатынас, қоғамдағы адамдардың құрметі, әсіресе тіл этикасы туралы болып отыр. Ақын маскүнемдікті, жалқаулықты, әдепсіздікті, дөрекілікті, зұлымдықты, жаман мінез-құлықты өлтіруге тырысады. Бұл еңбекте жақсылық пен зұлымдықтың, сыпайылық пен дөрекіліктің, шындық пен өтіріктің, адалдық пен қулықтың өзара қарама-қайшылықтары орнайды. Осылайша автор өз пікірін тереңдете түседі. Мысалы, ақын: ауру емес-денсаулықтың қадір-қасиетін білмейді, өлім жоқ - өмір сүрудің қадір-қасиетін білмейді,өзін мазасыз адам - қуаныш сезімімен толыққанды сезінуге қабілетті емес. Н. Келімбетов:" қуатты білік " деп айтуға болады, автор ерекше көңіл бөледі, адамдардың бір-бірін құрметтеуге, құрмет пен құрмет көрсетуге, қанағат етуге үлкен құлшыныспен айтылған маңызды мәселелердің бірі болып табылады. Атап айтқанда, ол жастардың егде жастағы, қарт адамдарға, билікке бағынышты адамдарға, өз иелеріне, балаларының ата-аналарына, ата-аналарына қандай құрмет болуы керек деген сұраққа жауап берді[5,17]. Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 23 қаңтардағы "Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару туралы" Заңына, Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2013 жылғы 21 мамырдағы № 504 "Әлеуметтік көмек көрсетудің, оның мөлшерлерін белгілеудің және мұқтаж азаматтардың жекелеген санаттарының тізбесін айқындаудың үлгілік қағидаларын бекіту туралы" қаулысына сәйкес, аудандық мәслихат ШЕШІМ ЕТТІ: атап айтқанда, Дастан басшысы, атап айтқанда, жетінші тарау осы мәселеге - тілдік этикетке, яғни сөйлеудің мәнерлі, маңызды, Автор оқушыны абай болуға, ой-өрісін дамытуға, тілге қырағы болуға шақырады. Қысқа және мазмұнды-мәнерлі бастама айта білу. Ақын арна адамгершілік адамды шығарып, әдепсіз, дөрекі, мінез-құлықты, кейбіреулерінде-көркем сипаттама береді, сөзбен айтқанда, Өзіңнен бас тартпаңыз. Мұндай жағымсыз сипаттар мал аштық, зұлымдық, мейірімділік, аштық, аштық екенін көрсетеді. Әкесі тәрбиелі, әдеп тиясы ибн умар әрдайым білуші, жомарт, қайырымды, тыныш, балалар үйі деп Айтады[5,171]. Осылайша, Юсуф Хас-Баласағұн Хажыб ғасырлар үшін прогрессивті моральдық бірқатар қоғамдық-ағартушылық рөлі, кейбір қарама-қайшылықтар өздерінің әлеуметтік, этикалық ұстанымдарына ие бола отырып, оларды білер еді), мемлекеттік қайраткер, әлеуметтік мәселе ретінде. жүктеу/скачать 55.08 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|