Курсы: I семестрі: І шымкент -2014

	ҚРДСМ «Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік фармацевтика академиясы» ШЖҚ РМК Техникалық және кәсіби білім беру факультеті Биохимия, биология және микробиология кафедрасы	044 -30/15 в 41 беттің. беті
	Тәжірибиелік сабақтан әдістемелік өңдеу

«___» _____________________

№_____ «____» хаттама.

«Бекітемін»

Кафедра меңгерушісі, м.ғ.к __________________Есіркепов М.М.

1-сабақ

1.Сабақтың тақырыбы: Жалпы микробиология. Кіріспе. Микробиология және вирусология ілімінің даму тарихы. Микробиологиялық зертхана. Микроскоп. Микроскоптық зерттеу әдістері.

2. Сағат саны: 90 мин (100%)

3. Сабақ түрі: тәжірибелік сабақ

4.Сабақтың мақсаты: Суденттерді микробиологиялық лабораторияның құрылымы, құрал жабдықтары мен тағайындалу мақсатымен, жұмыс істеу ережесімен таныстыру.

Оқыту:

1. 
   Бактериологиялық зертханамен таныстыру.
   
2. 
   Жұмыс істеу ережелерін меңгеру.
   
3. 
   Микробиологиялық лабораториядағы кеңінен қолданатын құрал жабдықтармен таныcтыру және үйрету.
   
4. 
   Иммерсионды жарық микроскопта жұмыс істетуді үйрету.
   

1.Медициналық микробиология: оқулық Б.А. Рамазанова(ж.б.).-Алматы: «Print-S», 2010..

2.Шоқанов Н. Микробиология: оқулық /Н.Шоқанов.-Алматы, 1997

3.Алекшукина А.В. Медицинская микробиология: учеб.пособие.-Ростов н/Д,2003. Борисов Л.Б. Медицинская микробиология, вирусология, иммунология: учеб.-2-е изд., доп.и перераб.-М., 2001.

4.Борисов Л.Б. Руководства к лабораторным занятиям по медицинской микробиологии, вирусологии и иммунологии: учеб. пособие.-М., 1993

5.Борисов Л.Б. Медицинская микробиология, вирусология, иммунология: учеб.-4-е изд., доп. и перераб.-М.,2005

6.Коротяев А.И. Медицинская микробиология, иммунология и вирусология: учеб.-3-е изд., испр. и доп.-СПб.,2000

7.Коротяев А.И. Медицинская микробиология, иммунология и вирусология: учеб.-2-е изд., испр.-СПб., 2000

8.Медицинская микробиология, вирусология, иммунология: учеб./ред. А.А. Воробьев. 2-е изд., испр. И доп.-М., 2006.

9.Медицинская микробиология, вирусология, иммунология: учеб./Под ред. Л.Б. Борисов.-М., 1995

1.Микробиология саласына еңбегі сіңген ғалымдар: қысқаша анықтама.-Астана,2000

2.Микробиологияда қолданылатын орыс-латын-қазақ тіліндегі медициналық терминдер: словарь.-Қарағанды,1992.

3.Рысұлы М.Микробиология: оқулық.-Алматы,1998

• 
  Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру.
  
• 
  Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.
  

1. 
   Медициналық микробиология пәнінің анықтамасы.
   
2. 
   Микробиологиялық лабораториялардың тағайындалу мақсаты.
   
3. 
   Микробиологиялық және оқу лабораториясының құрылу принциптері.
   
4. 
   Микробиологиялық лабораторияның жабдықталуы және жұмыс орны.
   
5. 
   Микроорганизмдерді зерттеуінің микроскопиялық әдістері: иммерсиялық,фазалы-контрастық, интерференциялық, поляризациялық, күңгірт жазықтық, люминесцентті және электронды.
   

• 
  Сабақтың мақсаты мен міндеті. Сабақты өткен сабақпен, күнделікті өмірмен байланыстырып көптеген ойындар арқылы өткізу.
  

• 
  оқушылардың білімін жан – жақты тексеру.
  

• 
  сұрақтарды дұрыс және мазмұнды құрастыруға мән беру.
  

• 
  Тақырыпты жоспармен таныстыру.
  
• 
  Түсіндірілетін материалдық негізділігімен жеткізілуінің ғылымилығы.
  
• 
  Жаңа сабақты сапалы игеу үшін жаңа оқу әдістерін қолдану.
  

1. 
   Демонстративтi кестеден бактериялардың шар тәрiздi, таяқша тәрiздi иiлген формаларының суретiн салып алу.
   

1. 
   Оқытушы микробиологиялық лаборатория мен және ол жердегi жабдықтармен таныстыру: осы жердегi аппаратурамен жұмыс жүргiзу және техникалық қауiпсiздiкпен, санитарлық режимiмен таныстыру.
   
2. 
   Фиксирленген жұқпаны дайындау.
   
3. 
   Бурри-Гинс әдiсi арқылы, метилен көгi және фуксинмен бояу.
   
4. 
   Дайын препаратты микроскопты иммерсионды жүйесiмен микроскопирлеу протоколға енгiзу. Лабораториялық жұмысқа қорытынды жасау.
   

а) Микробиологиялық лабораториядағы негiзгi ережелердi жазу.

б) Микробиологиялық лабораторияда қолданылатын негiзгi приборлар мен құралдар. Термостат, центрифуга, автоклав, кептiру шкафы және т.б. аспаптар мен ыдыстар, Петри табақшасы, пробирка, шыны заттары және т.б.

11. Жаңа тақырыпты бекіту 9 мин (10%)

Бақылау (сұрақтар, тесттер, есептер және т.б)

1. 
   Егер сіз байқаусыздан микроб дақылы бар түтікшені сындырып қойсаңыз және оның ішіндегісін столға, қолға немесе киіміңізге төгіліп кетсе не істеу керек?
   
2. 
   Сіз бактериологиялық лабораторияда жұмысыңызды бітіріп, стол үстіндегі, ілмек отпен заласыздандырып, штативке қойдыңыз, спиртовканың қақпағын жауып, қалпақ, халатыңызды шешіп, жұмыс аяқ киіміңізді ауыстырып лабораториядан шықтыңыз сіз қандай жеке гигиеналық және санитарлы-эпидемиологиялық қателік жібердіңіз?
   
3. 
   Студенттер оқу бөлмесінде үзіліске тамақтанады. Сіз қандай жеке гигиеналық және санитарлы-эпидемиологиялық қателік жібердіңіз?
   

Микроорганизмдердің жіктелуі, морфологиялық негіздері.

Микроскопия әдісін және микропрепараттарды дайындау техникасын, қарапайым және күрделі бояу әдістерімен фиксацияланған препараттарды бояуды үйрету.

1.Медициналық микробиология: оқулық Б.А. Рамазанова(ж.б.).-Алматы: «Print-S», 2010..

2.Шоқанов Н. Микробиология: оқулық /Н.Шоқанов.-Алматы, 1997

3.Алекшукина А.В. Медицинская микробиология: учеб.пособие.-Ростов н/Д,2003. Борисов Л.Б. Медицинская микробиология, вирусология, иммунология: учеб.-2-е изд., доп.и перераб.-М., 2001.

4.Борисов Л.Б. Руководства к лабораторным занятиям по медицинской микробиологии, вирусологии и иммунологии: учеб. пособие.-М., 1993

5.Борисов Л.Б. Медицинская микробиология, вирусология, иммунология: учеб.-4-е изд., доп. и перераб.-М.,2005

6.Коротяев А.И. Медицинская микробиология, иммунология и вирусология: учеб.-3-е изд., испр. и доп.-СПб.,2000

7.Коротяев А.И. Медицинская микробиология, иммунология и вирусология: учеб.-2-е изд., испр.-СПб., 2000

8.Медицинская микробиология, вирусология, иммунология: учеб./ред. А.А. Воробьев. 2-е изд., испр. И доп.-М., 2006.

9.Медицинская микробиология, вирусология, иммунология: учеб./Под ред. Л.Б. Борисов.-М., 1995

1.Микробиология саласына еңбегі сіңген ғалымдар: қысқаша анықтама.-Астана,2000

2.Микробиологияда қолданылатын орыс-латын-қазақ тіліндегі медициналық терминдер: словарь.-Қарағанды,1992.

3.Рыс-ұлы М.Микробиология: оқулық.-Алматы,1998

• 
  Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру.
  
• 
  Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.
  

1. 
   Бактерия клеткасының құрылымы.
   
2. 
   Бактерия клетка қабырғасының құрылымының ерекшеліктері. L-трансформациялы бактериялар.
   
3. 
   Бактериялардың цитоплазматикалық мембранасы – полифункциональналдық құрылымы.
   
4. 
   Бактерия капсуласы, оның негізгі қасиеті, оны микроскопия әдісімен анықтау.
   
5. 
   Жіпшелер, донорлық талшықтар, фимбриялар, немесе кірпікшелер – олардың химиялық құрылымы, бактерия жасушасы үшін биологиялық маңызы.
   
6. 
   Эндоспоралар және спора түзу – бактериялардың қолайсыз жағдайдағы қорғаныстық қасиеті.
   
7. 
   Spirochaetalis қатарының морфологиялық ерекшеліктері.
   
8. 
   Риккетсиялардың морфологиялық ерекшеліктері, олардың жүйелілігі, жіктелуі.
   
9. 
   Хламидиялардың морфологиялық ерекшеліктері, олардың жүйелілігі, жіктелуі.
   
10. 
    Микоплазмалардың морфологиялық ерекшеліктері, олардың жүйелілігі, жіктелуі.
    
11. 
    Актиномицеттердің (стрептомицеттердің) ұйымдасу дәрежесінің ерекшеліктері, бактериялардан және саңырауқұлақтардан айырмашылығы, ұқсастығы.
    
12. 
    Зең саңырауқұлақтардың морфологиясы.
    
13. 
    Қарапайымдылардыңжіктелуі және морфологиясы.
    
14. 
    Грам әдісімен бояу механизмі және кезеңділігі.
    
15. 
    Ожешко, Нейссер, Бурри-Гинс, Циль-Нильсен бояу әдістері.
    

• 
  Сабақтың мақсаты мен міндеті. Сабақты өткен сабақпен, күнделікті өмірмен байланыстырып көптеген ойындар арқылы өткізу.
  

• 
  оқушылардың білімін жан – жақты тексеру.
  

• 
  сұрақтарды дұрыс және мазмұнды құрастыруға мән беру.
  

• 
  Тақырыпты жоспармен таныстыру.
  
• 
  Түсіндірілетін материалдық негізділігімен жеткізілуінің ғылымилығы.
  
• 
  Жаңа сабақты сапалы игеу үшін жаңа оқу әдістерін қолдану.
  

1. 
   Романовский-Гимзе әдiсiмен боялған дайын препараттардан риккетсияларды танып алып протоколға енгiзу.
   
2. 
   Өскен саңырауқұлақтардың колонияларына мiнездеме берiп протоколға енгiзу.
   
3. 
   Клетка дақылынан және тауық эмбрионынан вирустардың репродукциясын анықтау:
   

4. 
   Зең саңырауқұлақтардың морфологиялық белгiлерi.
   

1. 
   Фиксирленген жұғынды дайындау.
   
2. 
   Жұқпаны Грам әдiсiмен бояу, дайын препаратты микроскопирлеп оны танып бiлiп протоколға енгiзу.
   
3. 
   Осы таблицаға зең саңырауқұлақтан жұқпа жасап микроскопирлеп туыстығын анықтау. Протоколға енгiзу.
   
4. 
   Лабораториялық жұмысқа қорытынды жасау.
   

1. Майсыздандырылған зат шыныға 1 тамшы изотоникалық ерітіндісін тамызады. Оған ілмекпен тексерілетін материалды жұғындыны ауада кептіреді. Жұғынды жағылған шынының астынан 3 рет жалын үстімен жүргізіп өтеді. Жұғынды дайындау процесіндегі қандай этап? Бұл этап дұрыс жүргізілді ме?

2. Грам әдісімен боялған жұғындыда қызыл түсті, шеті тұйықталған орама пішіндегі таяқша байқалады. Микроб морфологиясын анықтау және Грам әдісімен бояудың оған қатысы.

3. Грам әдісімен боялған жұғындыда «жүзім шоғыры» тәрізді күлгін коктар байқалады. Микроб морфологиясын анықтау және Грам әдісіне қатысу.

4. Романовский-Гимзе әдісімен боялған жұғындыда көк-күлгін иірілген ірі біркелкі емес оралымдармен микроағзалар көрінеді. Бұл қандай микроорганизмдер?

12. Сабақты қортындылау 2 мин (2%)

13. Үйге тапсыпма беру 2 мин (2%)

Микроорганизмдердің физиологиялық қасиеттері.

1. 
   Қоректік орталарды дайындау әдістерін үйрету жекеленген колонияларды таза дақыл алу мақсатта қоректік орталарға себу.
   
2. 
   Бактериялардың генетикалық рекомбинациясы түсінігін қалыстастыру тәжірибе жүзінде бактерияларда трансдукция және конъюгация, трансформация әдістерін үйрету.
   

1.Медициналық микробиология: оқулық Б.А. Рамазанова(ж.б.).-Алматы: «Print-S», 2010..

2.Шоқанов Н. Микробиология: оқулық /Н.Шоқанов.-Алматы, 1997

3.Алекшукина А.В. Медицинская микробиология: учеб.пособие.-Ростов н/Д,2003. Борисов Л.Б. Медицинская микробиология, вирусология, иммунология: учеб.-2-е изд., доп.и перераб.-М., 2001.

4.Борисов Л.Б. Руководства к лабораторным занятиям по медицинской микробиологии, вирусологии и иммунологии: учеб. пособие.-М., 1993

5.Борисов Л.Б. Медицинская микробиология, вирусология, иммунология: учеб.-4-е изд., доп. и перераб.-М.,2005

6.Коротяев А.И. Медицинская микробиология, иммунология и вирусология: учеб.-3-е изд., испр. и доп.-СПб.,2000

7.Коротяев А.И. Медицинская микробиология, иммунология и вирусология: учеб.-2-е изд., испр.-СПб., 2000

8.Медицинская микробиология, вирусология, иммунология: учеб./ред. А.А. Воробьев. 2-е изд., испр. И доп.-М., 2006.

9.Медицинская микробиология, вирусология, иммунология: учеб./Под ред. Л.Б. Борисов.-М., 1995

1.микробиология саласына еңбегі сіңген ғалымдар: қысқаша анықтама.-Астана,2000

2.Микробиологияда қолданылатын орыс-латын-қазақ тіліндегі медициналық терминдер: словарь.-Қарағанды,1992.

3.Рысұлы М.Микробиология: оқулық.-Алматы,1998

• 
  Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру.
  
• 
  Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.
  

1. 
   Қоректiк орталардың жiктелуi.
   
2. 
   Қоректiк орталарға қойылатын талаптар.
   
3. 
   Жасанды қоректiк орталардың негiзгi ингридиенттерi.
   
4. 
   Элективтi /селективтi/ қоректiк орталар, оның тағайындалуы.
   
5. 
   Дифференциалды-диагностикалық қоректiк орталардың құрамы мен қолданылуы.
   
6. 
   қоректiк орталарды стерильдеу әдiстерi.
   
7. 
   Бактерияларды дақылдау тәсiлдерi: стационарлы тәсiл және аэрациямен терең дақылдау тәсiлi.
   
8. 
   Микроорганизмдердi дақылдауға арналған аппараттар: термостат, хемостат, турбидостат, олармен жұмыс iстеу принциптерi.
   
9. 
   Микроорганизмдердің таза дақылын бөлiп алу мақсаты.
   
10. 
    Бактериялардың таза дақылын бөлiп алу этаптары.
    
11. 
    Аэробты бактериялардың таза дақылын бөлiп алу әдiстерi.
    
12. 
    Анаэробты бактериялардың таза дақылын бөлiп алу әдiстерi.
    
13. 
    Бактериялардың тығыз, сұйық, қоректiк орталарға дақылдау қасиеттерi, олардың диагностикалық маңызы.
    
14. 
    Метаболизм-бактерия клеткасында өтетiн биохимиялық реакциялары, метаболизмнің екi жағы.
    
15. 
    Бактериялардың қоректенуi және энергия көзi бойынша жiктелуi.
    
16. 
    Бактериялардың қоректену механизмнің ерекшiлiктерi.
    
17. 
    Бактерия ферменттердің негiзгi топтары, оның жiктелуi.
    
18. 
    Бактериялардың конструктивтi зат алмасуы /анаболизм/.
    
19. 
    Бактериялардың энергиялық зат алмасуының ерекшелiктерi /катоболизм/.
    

• 
  Сабақтың мақсаты мен міндеті. Сабақты өткен сабақпен, күнделікті өмірмен байланыстырып көптеген ойындар арқылы өткізу.
  

• 
  оқушылардың білімін жан – жақты тексеру.
  

• 
  сұрақтарды дұрыс және мазмұнды құрастыруға мән беру.
  

• 
  Тақырыпты жоспармен таныстыру.
  
• 
  Түсіндірілетін материалдық негізділігімен жеткізілуінің ғылымилығы.
  
• 
  Жаңа сабақты сапалы игеу үшін жаңа оқу әдістерін қолдану.
  

1. 
   Қоректiк орталармен танысып олардың жiктелуiн меңгерiп жазып алу.
   
2. 
   Қоректiк орталарды дайындауды, стерильдеу және талаптарын меңгеру.
   
3. 
   Әртүрлi әдiс арқылы бактерияларды қоректiк ортаға егудi меңгерiп протоколға енгiзу.
   
4. 
   Бөлiнген колонияларға дақылды баға берiп протоколға енгiзу.
   
5. 
   Бөлiнген колониялардан жұқпа жасап, бояп, микорскопирлеп, бағалап протоколға енгiзу.
   

1. 
   Қоректiк орталарды дайындау.
   
2. 
   Қоректiк орталардың рН анықтау.
   
3. 
   Iлмекпен, инемен, шпательмен қоректiк орталарға бактериялардың дақылын егу.
   
4. 
   Өскен колониялардан таза дақыл бөлiп алу үшiн түтiкшедегi қиғаш қоректiк ортаға изомерленген колонияны егу.
   
5. 
   Изоляциаланған колониядан дайындалған жұқпа препараттарды микроскоптап, танып, жауап беру.
   
6. 
   Бiлiм деңгейiн тексеру және қортындылау.
   

1. 
   Аэробты және анаэробты бактериялардың тыныс алуы кезiндегi электрондардың соңындағы акцепторлары.
   
2. 
   Аэробтардың, микрофильдi, факультативтi және қатаң анаэробты бактериялардағы электрондардың бiрiншiлей донорынан оның соңғы акцепторларына тасымалдауының схемасының варианттары.
   
3. 
   Бактериялардың өсуi мен көбеюi. Бактерия популяциясының сұйық қоректiк ортада көбею фазасы.
   
4. 
   Спецификалық, микробиологиялық терминдерге түсiнiктеме беріңiз: “түр”, “штамм”, “клон”, “колония”, “таза дақыл”.
   
5. 
   Бiр белгi бойынша бөлiнетiн /морфологиялық, биологиялық, патогендiк, антигендiк т.б./; бiр түр iшiндегi бактериялардың штаммдары.
   
6. 
   Микроорганизмдердің таза дақылын бөлiп алудың мақсаты.
   
7. 
   Бактериялардың таза дақылдарын бөлiп алу этаптары.
   
8. 
   Аэробты бактериялардың таза дақыл бөлiп алу әдiстерi.
   
9. 
   Анаэробты бактериялардың дақылдау әдiстерi.
   

Микроб экологиясы. Санитарлық микробиолгия.

1. 
   Адам организмінің қалыпты микрофлорасын түсіндіру.
   
2. 
   Су, ауа, топырақтың санитарлық микробиологиялық зерттеу.
   

1.Медициналық микробиология: оқулық Б.А. Рамазанова(ж.б.).-Алматы: «Print-S», 2010..

2.Шоқанов Н. Микробиология: оқулық /Н.Шоқанов.-Алматы, 1997

3.Алекшукина А.В. Медицинская микробиология: учеб.пособие.-Ростов н/Д,2003. Борисов Л.Б. Медицинская микробиология, вирусология, иммунология: учеб.-2-е изд., доп.и перераб.-М., 2001.

4.Борисов Л.Б. Руководства к лабораторным занятиям по медицинской микробиологии, вирусологии и иммунологии: учеб. пособие.-М., 1993

5.Борисов Л.Б. Медицинская микробиология, вирусология, иммунология: учеб.-4-е изд., доп. и перераб.-М.,2005

6.Коротяев А.И. Медицинская микробиология, иммунология и вирусология: учеб.-3-е изд., испр. и доп.-СПб.,2000

7.Коротяев А.И. Медицинская микробиология, иммунология и вирусология: учеб.-2-е изд., испр.-СПб., 2000

8.Медицинская микробиология, вирусология, иммунология: учеб./ред. А.А. Воробьев. 2-е изд., испр. И доп.-М., 2006.

9.Медицинская микробиология, вирусология, иммунология: учеб./Под ред. Л.Б. Борисов.-М., 1995