Лекция: 20 Практикалық/семинар: 6 СӨЖ : 64 Барлық сағат саны : 90 Аралық бақылаулар саны:
Саяси технологиялардың типтері. 6. Саяси технологияларды қалыптастыру және олардың қазіргі дүние жүзінде рөлінің артуы
жүктеу/скачать 1.64 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Лекция №19 Тақырыбы: Дүние жүзілік саясат және халықаралық қатынастар. (1 сағат) Жоспары
- Лекцияның мақсаты
- Лекция мәтіні: 1. Дүние жүзілік саясат ұғымы.
- 2. Халықаралық қатынастар жүйесі.
- 3. Халықаралық қатынастар субьектілері (мемлекет, халықаралық ұйымдар).
- 4.Халықаралық қатынастардағы қажеттіліктер мен мүдделер, нормалар және құндылықтар.
- 5. Халықаралық қатынастардың типтері мен түрлері.
5. Саяси технологиялардың типтері. 6. Саяси технологияларды қалыптастыру және олардың қазіргі дүние жүзінде рөлінің артуы. ТЕХНИКА (грек, techne — онер, шеберлік, іскерлік) — өндірістік процестерді жүзеге асыру және қоғамның бейөн-дірістік мүктаждарына кызмет корсету мақсатында адамдар-дың іс-әрекеті нөтижесінде жасалған күралдар жиынтығы. Сондай-ақ ол қоғамдык онді-рістің даму процесі кезіндегі адамзат жинақтаған ондірістік тәжірибелер мен білімдердің материалданған жемісі. Т. адам еңбегін жеңілдетеді, еңбек онімділігін арттырады, қоғам-ның мүктажына карай табиғат-ты түрлеңдіруге мүмкіңдік бе-реді. Өндірістің дамуына сәй-кес адамның дене жөне ой ең-бегіне байланысты болатын кейбір технол. операцияларды Т. қүралдары атқарады. Адамзат қоғамында Т. төсіддері мен құралдары: қоғамның мате-риаддықжәне мөдени игілік-терін жасау кезінде қолданы-латын еңбек күралдарын өз-герту; энергия ондіру, тарату және түрлендіру; қоғам мен табиғаттың даму заңдарын зертгеу; адамдардың кеңістік-те қозғалуы жөне байланыс жасауы; ақпарат жинақгау, та-рату жөне өңдеу; қоғамды бас-кару; түрмыстық қызмет көр-сету; өскери және қорғаныс мақсаты үшін қолданылады. Пайдаланылу мақсатына карай Т. өндірістік, ескери, түрмыс-тық, мед., ғыл.-зерттеулерге арналған, білім беру, мәдени, т.б. түрлерге ажыратылады. Тех. жабдықгардың негізгі бө-лігін өндірістік Т. (машиналар мен механизмдер, қүрал-сай-мандар, технол. процестер мен машиналарды басқаратъш ап-паратуралар, өндірістік қүры-лыстар мен ғимараттар, т.б.) қүрайды. Әдетте Т. өндірістің салалық қүрылымына сәйкес (мыс., енеркөсіп Т-сы, көлік Т-сы, а. ш. Т-сы, т.б.) немесе өндірістің белгілі бір қүры-лымдық саласына байланысты (авиация, энергет. Т., су-ландыру Т-сы, т.б.) болып та топтастырылады. Кейде Т. жеке салалардың табиғи жөне ғыл. негізіне карай да ажыратылады (мыс., ядр. Т., тоңа-зыту Т-сы, есептеу Т-сы, т.б.). Т-нын, даму жолы адамньщ қарапайым еңбек құралдары-нан қазіргі кездегі аса кұрделі автоматты қондырғыларға де-йінгі аралықты камтиды. Адам-дардың арғы тектері пайдалан-ған тас қарулар ең көне еңбек құралдары деп саналады. Ке-йіннен садақ пен жебе, кұмыра өндірісі пайда бодды. Доңге-лектің шығуы, металл өндіру may кен ісі мен металлургия-ның дамуына ыкдал етті. Бу қозғалтқышының жасалуы машина жасау саласының күрт дамуына ез ықпалын тигізді. Радиотех. жетістіктер мен электрондық Т-ның одан өрі өріс алуы кұрделі процестерді алыстан автоматты түрде бас-қару қүрылғылары, есептеуіш машиналар сияқты күрделі қондырғылар жасауға мүмкін-дік берді. Т-ның дамуы — ғыл.-тех. прогрестің ең маңыз-ды шарты. Қазіргі Т-ның аса ірі жетістіктері жаратылыста-ну ғьшымының іргелі жаңа-лықтарына сүйенеді. Лекция №19 Тақырыбы: Дүние жүзілік саясат және халықаралық қатынастар. (1 сағат) Жоспары: 1. Дүние жүзілік саясат ұғымы. 2. Халықаралық қатынастар жүйесі. 3. Халықаралық қатынастар субьектілері ( мемлекет, халықаралық ұйымдар ). 4. Халықаралық қатынастардағы қажеттіліктер мен мүдделер, нормалар және құндылықтар. 5. Халықаралық қатынастардың типтері мен түрлері. 6. Геосаясат 7. Халықаралық, қатығыстардың себептері,олардың түрлері,салдарларды,алдын алу және шешу тәсілдері. 8. Қазақстан Республикасы сыртқы саясаты, оның көпбағыттылық сипаты. Лекцияның мақсаты: Студенттерге дүние жүзілік саясат ұғымы, халықаралық қатынастар жүйесі, халықаралық қатынастар субьектілері ( мемлекет, халықаралық ұйымдар ), халықаралық қатынастардағы қажеттіліктер, мүдделер, нормалар, құндылықтар, халықаралық қатынастардың типтері,түрлері,геосаясат, халықаралық, қатығыстардың себептері,олардың түрлері,салдарлардыалдын алу, шешу тәсілдері, Қазақстан Республикасы сыртқы саясаты және оның көпбағыттылық сипаты туралы түсінік беру. Лекция мәтіні: 1. Дүние жүзілік саясат ұғымы. Әлемдiк саясат деп мемлекеттердiң және басқа халықаралық субъектiлердiң әлемдiк саханадағы iс-әрекетiнiң жиынтығын айтамыз. Ол әлемдiк қауымдастықтың өмiрiне қатысты шешiмдердi шығару, қабылдау және оларды жүзеге асыруды, мемлекеттердiң түбегейлi мүдделерiне сәйкес ұстанымдар мен мақсаттарды қамтиды. Халықаралық қатынастар тақырыбында жиi қолданатын ұғымдар- сыртқы саясат, халықаралық саясат, халықаралық қатынастар. Сыртқы саясатқа жеке мемлекеттердiң дүниежүзiлiк дәрежеде жүргiзген iс-әрекеттерi жатады. Халықаралық саясатқа мемлекеттiк не топтық мүдделердi жүзеге асыруға бағытталған мемлекеттер, жеке адамдар және т.б. арасындағы қоғамдық қатынастар кiредi. Халықаралық қатынастар деп халықтар, мемлекеттер, мемлекеттiк жүйелер арасындағы дүниежүзiлiк деңгейде жүргiзiлген саяси, экономикалық, саяси күштер мен ұйымдардың өзара қатынастарының жиынтығын айтады. Бұл ұғымда айырмашылықтары, бiрiншiден, халықаралық қатынас субъектiлерiнiң саны көбеюiне байланысты. Мысалы, сыртқы саясатты жеке мемлекеттер жүргiзедi. Ал, халықаралық саясатқа мемлекеттiк ұйымдармен бiрге саяси партиялар мен қозғалыстар, әлеуметтiк топтар мен жеке адамдар және т.б. мемлекеттiк емес ұйымдар қатысады. Екiншiден, халықаралық қатынастарда сыртқы және халықаралық саясаттардың негiзгi, түпкi бастамасы, принциптерi қаланады. Бұл бағыт, бағдарламалар сыртқы және халықаралық саясаттар арқылы нақтыланады және жүзеге асырылады. Мемлекеттiң халықаралық қатынастардағы жағдайы, ондағы орны көптеген себептерге байланысты. Олардың iшiндегi ең маңыздысы- мемлекеттiң күшiнiң арақатынасы, арасалмағы. Көптеген жылдар бойы мемлекеттiң күшi оның әскери қуатында деп саналады. Сонымен бiрге, қазiргi таңда мемлкеттiң күшi көптеген көрсеткiштермен бағаланады. Оған мемлекеттiң жер көлемi, адам саны, табиғи байлықтары, өнеркәсiп және ауыл шаруашылық өндiрiсiнiң мөлшерi мен сапасы, мемлекет құрылысының сипаты, әлеуметтiк-саяси, ғылыми-техникалық, рухани, мәдени даму дәрежесi және т.б. кiредi. 2. Халықаралық қатынастар жүйесі. Халықаралық саясатта әр түрлi теориялар мен тұжырымдар қалыптасқан. Мәселен, мемлекеттiк күштердiң ара салмағына байланысты күш теңдiгi немесе саяси теңдiк деген тұжырымдар қалыптасты. Бұл тұжырым ХVll ғасырда пайда болды. Ресейлiк В.Малиновский /1765-1814ж.ж./ Соғыс пен бейбiтшiлiк туралы ой жүгiрту деген еңбегiнде дүниежүзiлiк әлемде сот пен полицейский жоқ. Сондықтан агрессордың сазайын тарттыратын және агрессияның алдын алудың құралы мемлекеттер арасындағы күш теңдiгiн сақтау деп жазады. Американдық идеолог З.Бзежинский халықаралық саясаттың жаңа үлгiсiн ұсынды. Бұнда жалпыадамзаттық құндылықтар үшiн барлық мемлекеттер тең дәрежеде өздерiнiң егемендiгiнен бас тартуы тиiс деген тұжырым ұсынылады. Марксизм мемлекеттiң iшкi саясаты оның сыртқы саясатын анықтайды деп санайды.Халықаралық қатынаспен байланысты тағы бiр ұғым ұлттық мүдде. ұлттық мүдде деп өз халқының, мемлекетiнiң мақсат-мүддесiн сезiп, бiлiп оны iске асыруға тырысушылықты айтады. Оған ұлтты еркiн және тәуелсiз мемлекет ретiнде ұстау, сыртқы қауiп-қатерден сақтау, ұлттың жақсы тұрмыс халiн өрлетiп, дамыту, халықаралық майданда мемлекеттiң экономикалық және саяси бағытын қорғау, әлемдiк саясатта өз ықпалын кеңейту жатады. Халықаралық қатынастар жүйесiндегi тағы бiр маңызды ұғым ұлттық қауiпсiздік. Кейбiр ғалымдар ұлттық қауiпсiздiкке ұлттық мүдде тұрғысынан қарау керектiгiн ұсынды. Мемлекеттiң қауiпсiз аймақта болуы, өзiнiң заңды мүдделерiне нұқсан келмейтiн iс-әрекеттерiмен байланысты. Саяси реализм мектебінің лидері Ганс Моргентау ұлттық мүддені ғылыми зерттеу мен анализ жасауды қажет ететінобъективті құбылыс ретінде қарады. Моргентаудың пікірінше, сыртқы саясаттың мақсаты ұлттық мүдде терминімен анықталады. Ұлттық мүдденің субъектісі мемлекет және сонымен қатар ұлттық мүдденің қалыптасуында қоғам, партия ғылыми және шығармашылық элита, армияның да рөлі бар. Ұлттық мүдде мен мемлекеттік мүдде синоним ретінде қолданылады. Бірақ теориялық жағынан айырмашылық бар. Қоғамдық мүдде ұлттық мүдде қарағанда ұсақ, күнделікті проблемаларды қамтиды. Ұлттық мүдде әлеуметтік тұрақтылықты қалыптастыруға, ұлт бірлігін, мемлекет, қоғам, жеке адам қауіпсіздігін, территория тұтастығын сақтауға негіз болады. Қазақстанның ұлттық мүддесінің проблемасы әр ұлт өкілдерінің бірігу проблемасын қозғайды. Тарихи тамырын тереңге жіберген қазақстандықтардың дәстүрін есепке алатын Қазақстанның ұлттық мүддесі қандай болу керек? Бұл сұраққа берілетін жауаптар да әртүрлі.
* Дін арқылы. * Аймақтардың экономикалық өзара байланысы арқылы.
Қазақстан Республикасының 1998 жылы 26 маусымда “Қазақстан Республикасының ұлттық қауіпсіздігі” Заңын қабылдады. Осы заңның 4 бабында көрсетілген Қ.Р-ның ұлттық мүдделерін іске асыруға негізделген бағыттарға тоқталатын болсақ:
* Елде қоғамдық татулық пен саяси тұрақтылықты сақтау. * Қазақстанның бүкіл халқының игілігі үшін экономикалық даму. * Қазақстандықтарды патриотизмге тәрбиелеу және Қазақстан халқының бірлігін нығайту. * Қазақстан қоғамының материалдық және рухани құндылықтарын сақтау. * Қ.Р. конституциялық құрылысының, оның ішінде мемлекеттік тәуелсіздігінің бірегей құрылысы мен президенттік басқару нысанының, тұтастығының, мемлекеттік шекараларына қол сұғылмаушылық пен ел аумағының бөлінбестігінің бұлжымас беріктігі. * Мемлекеттік институттардың тұрақты жұмыс істеуі, оларды нығайту және қызметінің пәрменділігін арттыру. * Қ.Р. Қарулы күштерінің, басқа да әскерлері мен әскери құрамаларының жарақталуы мен жауынгерлік әзірлігін қамтамасыз ету. * Заңдарды бұлжытпай орындау және құқық тәртібін сақтау. * Әріптестік негізінде халықаралық ынтымақтастықты дамыту болып табылады. * Қазақстан Республикасының ұлттық қауіпсіздігі Заңы. 1998ж. 30 маусым.
а) халықаралық қатынастар жүйесі жөне оның шығу тегі үғымы; б) дүниежүзілік саясат пен халықаралық қүқықты қа- лыптастырудағы таптық жене үлттық мүдделердің рөлі; в) дүниежүзілік өлеуметтік ілгерілеу; г) осы заманғы ғаламдық проблемалар жөне оларды шешу
д) халықаралық қатынастарды демократияландыру. Халықаралық қатьщастар халықтар, мемлекеттер мен мемлекеттер жүйесінің арасындағы байланыстар мен өзара байла* ныстардың жиынтығын сипаттайды. Халықаралық қатынастар деп саяси, шаруашылык-экономикалық, ғылыми-техникалық, валюта-қаржылық, елеуметтік, дипломатиялық, қүқықтық, ізгі-лік және коммуникациялық байланыстардың жөне дүниежүзілік қоғамның барлық негізгі субъектілері арасындағы қатынастардыц жиынтығы үғынылады. Халықаралық қатынастар саясаттануының негізгі субъектілері мемлекеттер мен халықаралық үйымдар. Олардың өзгешелігіиіц басты белгілері егемендігі (мемлекеттің) және егеменді еместігі (халықаралық үйымдар, қозғалыстар жөне т.с.с.) болып та былады. Негізгі үғымдардың шектелу қажеттігі туралы. Саясат ғылы мында "халықаралық қатынастар", "сыртқы саясат", "дүнис жүзілік саясат" санаттары қолданылады. Сыртқы саясат — халықаралық аренадағы жекелеген мемле кеттердің іс-қимылдарының сипаты, сонымен бір мезгілдс халықаралық қатынастар ретінде бүкіл сыртқы саясаттардыи белгілі бір жиынтығы болып табылады. Халықаралық қатынастар жекелеген мемлекеттердің айқын-дамалары мен іс-қимылдарының, олардын. қатынастары мен проблемаларының өншейін жиынтығы ғана емес, керісінше белгілі бір объективті жөне субъективті факторларға байланысты серпінді түрде дамитын жүйе болады. Мемлекеттің халықаралық қатынастары мен сыртқы саясаты өзара ықпалдас болады. Бір жағынан, халықаралық қатынастар көбінде белгілі бір тарихи дөуірде жетекші державалардың ішкі саясатын бейнелеп, білдіреді, екінші жағынан, кез келген мем-лекет халықаралық қүқықтың қалыптасқан өзара қатынас-тарының, нормалары мен принциптерінің дүниежүзілік шынайы-лығын, "әлемдік саясат ойыны ережелерін" есепке алуға мөжбүр болады. Осы заманғы халықаралық қатынастардың сипаттамасынан нені есенке алу керек? Біріншіден, XX ғасырдың 90-жылдарында түбегейлі өзгерістер болды: КСРО, социализмнің әлемдік жүйесі күйреді, Варшава Шарты мен Экономикалық Өзара Көмек Кеңесі таратылды, "қырғиқабақ соғыс" жойылды, бүрынғы кеңестік кеңістікте жаңадан жас үлттық мемлекеттер пайда болды жене т.т. Екіншіден, Шығысқа НАТО ықпалының орістеу процесі жүріп жатыр. Югославияға қатысты АҚШ пен НАТО саясаты — НАТО-ның БҮҮ Жарғысын бүзғанын делелдейтін оқиға, олар ашық түрде соғыЬ қимылдарына килікті. Үшіншіден, Ресей мен НІешенстан арасындағы жанжал. Тортіншіден, адамзат алдында түрған ғаламдық проблемалар. Қазіргі замангы халықаралық қатынастар тәжірибесінде әртүрлі шамадағы белгілі бір зандылықтар байқалады: а) біртүтас үлттар оздерін дүниежүзілік аренада тең қүқықты
б) халықаралық қатынастарға қатысушылар санының барған сайьш ықпалдасуының күшейе түсуі, кең колемді саяси, әлеу- метгік-экономикалық және ізгілік ынтымақтастықтың инсти- туциялық нысандарының нығаюы үрдісі; в) жаңа қауымдастықтың орнығуы процесінде диалектикалық гүрғьщан озара мүдделестікті ескеру негізінде ынтымақтастықты үлгайту, сондай-ақ ертүрлі мемлекеттердің бесекелестігі мен тіпті тайталасу процестері болған кездегі халықаралық қатынастардың өтпелі жай-күйі. 4.Халықаралық қатынастардағы қажеттіліктер мен мүдделер, нормалар және құндылықтар. Халықаралық (дүниежүзілік) саясат халықаралық қүқық су-бъектілерінің мүдделерімен келісуіне, согыс және бейбітшілік, бүкіладамзаттың омір сүруі, жалпыға ортақ қауіпсіздікті қамтамасыз ету мен ғаламдық, аймактық және үлттық жаижалдарды реттеу, қоршаған ортаны қорғау, мешеулік пен кедейлікті, аштық пен ауруларды жеңу, әлемде әділетті тәртіп орнату мәселелерін шешуге байланысты осы субъектілердін мақсатты саяси қызметі болып табылады. Бүгінгі танда дуриежүзілік қауымдастықта тарихи, өлеу-меттік-экономикалық және мәдени дамудың ертүрлі деңгей-лсріндегі 200-ден астам мемлекеттердің өкіддері болып отыр. Дүниежүзілік саясат қүрылымдық жағынан үлттық мемлекет-тердің сыртқы саяси қызметі, БҮҮ-ының, халықаралық одақ-тардың, үйымдар мен мекемелердің ғаламдық қызметі, осыган өкілдік алған мемлекеттер мен халықтардың өкілдері болып табылады. Дүниежүзілік саясаттың негізгі артықшылықтары адамзат алдында түрған ортақ проблемаларды шешу қажетгі-лігімен және осы саясат субъектілерінің үлттық мүдделеріне байланысты болады. Саясаттың халықаралық қатынастардағы жетекші ролі мына факторларға байланысты болады: а) дүниежүзілік саясат субъсктілерінің орасан зор ресурстары
б) халықаралық қатынастардың ғаламдастыру жөнінде айқып көрінетін үрдісі бар, мүның өзі оларды реттеуге арналған ха- лыкаралық саяси тетіктерді жетілдіруді талап етеді; в) қазіргі заманғы ядролық дөуір бұкіл адамзаттың қауіпсіздіі і мен емір сүру пробемаларын айрықша қойып отыр, бүл дүние- жүзілік саясаттың басты бағытын белгілейді; ,г '!Г f г) осы заманғы әлем сонымен бір мезгілде қарама-қайшы лықты жөне біртүтас, өзара байланысты өрі өзара төуелді дүние. Дүниежүзілік саясатта жалпы адамзат проблемалары мсп мемлекеттің үлттық мүдделері мәнді корінісін табады. Үлттык мүдде мемлекет қызметінде оньің түбегейлі қажеттерін түсіпү мен корсету болып табылады. Халықаралық саясат екі бірдей процесс: мемлекеттің о і мүдделерін қорғау мен жүзеге асыру жөне басқа мемлекеттердіц, дүниежүзілік қауымдастықтың мүдделерін есепке алу болыіі табылады. Қазіргі заманғы халықаралык. қатынастар, дүниежүзілік саясн процесс екіүдай қарама-қайшы әлемнен коп қарама-қайшы лықты әлемге кошуімен сипатталады, АҚШ-тың басым айқыи дамаларын сақтаған жағдайда саяси жөне экономикалық өзаріі байланыстар мен қатынастарды ғаламдастыру процесі жүреді. Туындайтын алшақтықтарды шешудің әдісі ретінде халықаралық қатынастарда қауіпсіздікті нығайту мен соғысты жою про-блемасы басты мөселе болып отыр, халықаралық және үлттық өмірлік қызметінің негізгі салаларын демократияландыру үрдіс-тері коріне бастады. 5. Халықаралық қатынастардың типтері мен түрлері. Саяси ғылымда сыртқы саясат, халықаралық саясат және халықаралық қатынастар ұғымдары жеткілікті тұрде зерттелмеген. Сондықтан олардың әрқайсысына түсініктеме берудің қажеттілігі туындайды. Әлемдегі жеке мемлекеттердің дұниежүзілік деңгейде жургізген іс- қимылы, қьгзметі сыртқы саясатқа жатқызылады. Халықаралық саясат мемлекеттік не топтық мүдделерді іске асыруға бағытталған мемлекеттер, жеке адамдар және т.б. арасындағы қоғамдық қатынастарды қамтиды. Ал халықаралық қатынастар халықтар, : мемлекетгер, мемлекеттік жүйелер арасындағы дүниежүзілік Деңгейде жүргізілген саяси, экономикалық, құқықтық, дипломатиялық, әскери, мәдени байланыстар және оларды іске асырушы әлеуметгік, экономикалық, саяси күштер мен үйымдардың өзара қатынастарының жиынтығын білдіреді. Қазіргі кезде әлемдік саясатты жүргізуде қоғамдық-саяси үйымдардьщ белсенділігі артып келеді. Бірақ халықаралық қатынастарда нсгізгі рөлді мемлекет атқарады. Өйткені, ол белгілі бір әлеуметтік үйымның емес, жалпы қоғамның мүддесіи қорғайды. Осыған орай. мемлекетке бөтен елдермен сыртк,ы сайсатты жүргізгеііде келісім шарттар жасау, соғыс ашу және т.б. заңды түрде жүзеге асыруға өкілдіктер беріледі. Халықаралық қатынастардағы мемлекеттердің жағдайы, ондағы орны өзіндік себептерге тікелей байланысты. Осындай себептердің арасындағы ең негізгісі —мемлекеттер күшінің, оның әскери қуатында деп саналады. Сондықтан мемлекетгер жан-жақгы қаруланьш, көрші елдерді жаулап алуға тырысты. Елдің өскери қуаты қазір де жоғары бағаланады. Бірақ соңғы уақытта экономикалық артықшылықты, байлыкты ұлғайтуды басқа елдердің қазынасын зорлыкден жаулап алу арқылы' жасаута болмайтъшдығы анықгалды. Оның үстіне қазіргі қару-жарақ негізінен қай елде болмасын бар, ал болмаса оны қолға түсіріп өз елін қорғау үшін пайдалана алады. Мүндай жағдайда басқа елдің жерін басып алу, билеп төсеу өте қымбатка түседі және каидай да бай елді әлсіретуі мүмкін. Бүған мысал ретінде АҚШ-тың Ветнамдағы, бүрынғы КСРО-ның Ауғанстандағы соғыстарын айтсақ та жеткілікті. Мемлекеттік күштердің арасалмағымен байланысты "күш теңдігі" немесе "саяси тендік" деген үғымдар кездеседі. XVII ғасырда өмір сүрген Фенолен деген француз мемлекет көршілерінің күшеюіне жол бермеуі керек деген идеяны үсынды. Белгілі бір мемлекеттщ шамадан тыс өсуі көршілерін бағынышты етеді немесе жүдетеді деді ол. Сондықтан Феноленнің пікірінше, көрші мемлекеттер өзара теңцік пен тепе-тендікті сактаулары қажет. Сонда ғана түрақтылық қамтамасыз етіледі. Соңғы жылдары батыстьщ беделді идеологы америкалық З.Бжезинский осы мөселеге өзіндік ой тастады. Ол халықаралық саясаттьщ жаңа үлгісін жасады. Оның пікірінше, ғылым мен техниканың қазіргі дамуы адамға да, қоғамға да айтарлықгай ықнал етіп отыр. Осыныц непзінде экономикалық өмір интернационализацияланып жекелеген мемлекеттердін өзара байланыстары бірте-бірте нығая түсуде. Дүниежүзінде өндіріс пен айырбас қалыдтасу үстінде, Сондықтан барлық мемлекеттер тең дәрежеде жоғарғы жалпы адамзаттық қдаайШЫҚтар үшін өз егемендігвден бас тартуыньщ қажетшпіі туыидап келеді дегенді айтады. Аталмыш идеяішц ко.нлиуиіһілар да, қарсылары да көрініс беруде. Қарасіырі.іп отыріан гақырьштағы маңызды мөселе - ішкі және оыртқы сіінсігпың өзара қатынасы. XIX ғасырдың 40-шы жылларын.һиы имірге келген марксизм, мемлекеттің сыртқы саясатын, оның ішкі саясатын аныктайды деген түжырым жасағанды. Дегенмен қазіргі кезде олай деудің өзі ағаттық болған болар еді. Оның себебі, соңғы кезде сыртқы саясат елдің ішкі саясатына көбірек ' ықпалын тигізііі келеді. Оған дүние жүзіне жайылып қатерлі қаупі бар термоядролық соғысты болдырмау, атом қаруыньщ жойылуыпа барынша шек қою, экологиялық апаттардан сақтану, қогамға қарсы қүбылыстардың етек алуы (нашақорлық, көлеңкелі экономика, коррупция және т.б.) жеңіл өндірілетін қорлардың, шикйаттарының азаюы және басқа да себептер эсер етеді. Халықаралық саясатпен етене байланысты
үі і.імііыіі, мән-мағынасы мемлекеттің аумағының тұтастығы мен егемендігін қамтамасыз етіп, басқа елдердің
қауіпсіздікті сақтау үшіи корші елдерді шама келгенше описи асырмау, халықаралық майданда әрекет етуші мемлекеттерді барынша әлсірету көзделетшді. Бірақ соңғы ЖЫЛДары үлггық қауіпсіздікті тек әскери күшпен шешуді мүмкін сместігі айқын сезілуде. Ол үшін қарулы күштерді арттыру емес, керісінше оларды қысқарту дүниежүзілік қауіпсіздікті сақтау керектігін ірі мемлекет басшылары түсініп отыр. ' Екінші дүниежүзілік соғыстан ксйін капиталистік жөне социалистік жүиелердің арасында "қырғи-қабақ соғыс" деп аталатын идеологиялық қарама-қарсылық кезёңі басталғап еді. Ол XX ғасырдың 80 жылдарына дейін созылды. Бүл кезеңде әскери-саяси бзсымдылыққа зор сенім білдірілді. Осының өзі өлемдік қоғамдастыққа екі жақты және планетарлық деңгейде қарым-қатынасты дамытуға айтарлықтай залалып тигізді. Мүндай жағдайда одан әрі өмір сүруге болмайтын еді. Ол түңғиыққа тірейтін жол еді. Сондықтан 80 жылдардың орта шеншде жаңаша саяси ойлау кезеңі басталды. Жаңаша саяси ойлау деп елдің ішкі, сыртқы саясатын белгілеп жүргізгенде, жалпыадамзаттық мүраттарды, қазыналарды жоғары қою жүйесін айтады. Бүданжаңаша саяси ойлау 80 жылдары ғана пайда болды деуге негіз жоқ, Оның себебі, ядролық қаруды ойлап тапқаннан кейінгі он жылдықтың ішінде капиталистік және социалистік елдердің ғалымдары атақты Рассель-Эйнштейн манифестін жариялады (1953 жылы 9 шілдесінде). Онда жаппай қырып-жою қаруы өндірілуінің салдарынан адамзат өте ауыр, кайғылы, қасіретті жағдайға душар болғаидығы баяндалатын. Қазірп заманға ғалымдардың болжамы бойынша, ядролық соғысты болдырмау үшін төмендегідей басты принциптерге негізделген әлемдік тәртіп орнату керек; жалпыадамзаттык қазыналардың басымдығын мойындау, адам өмірі мен дүниеге адамзаттық еңжогары қүндылығы, қазынасы ретінде қарау; Халықтардың ез тағдырын өз еркінше, дербес, тәуелсізтандау күқығын тану;Қазіргі дүниені біртүтас және өзара байланысты адамдардың қауымдастығы ретінде түсіну; Даулы мәселелерді соғыс арқылы шешуден, бас тарту, барлық дау-жанжалдарды саяси бейбіт түрде шешудің жолдарын аянбай, талмай іздестіру. Жоғарыда аталған принциптерді жүзеге асыру үшін ең алдымен ядролық қаруды қысқартып, кейіннен оларды толық жою, ядролық-космостық қару-жаракқа тиым салу. Ол үшін аітғашқы кадамды ядролық қаруды сынауға тольіқ тиым салудан бастауға болар еді. Одан кейін химиялық, жаппай қырып-жою қаруларын жойып, басқа кару мен қарулы күштерді акьиіға сыйымды қалпында қалдырғаны жеткілікті. Адамчат үшш келесі ёң қауіпті мэселе — эколЪгиялық апат. Айналадағы ортаның ластануын тоқтату мақсатында жүйелі шаралар қолдану керек. Бүл үшін ең алдымен экономикаЛіық амйАдар мен ынталандыру әдісін қолданған дүрые сияқгі.і. "Үшіппп слдсрдің" өлеуметтік-экономикальіқ артта қалуын жою үіпш жантадаса қарулануды қысқарту және Сонымен жалпы айтқанда, ғаламдық мәселелердің бір-бірімен тығыз байланыста екендігін байқау қиын емес. Оларды жоғары дөрежеде шешу ұшін әртұрлі елдердің халықаралық ынтымақтастыққа негізделген бірлескен амалы қажет болып тұр. Халықаралық қатынастарды адамгершіліктендіру, демократияландыру керек. жүктеу/скачать 1.64 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|
