ПӘННІҢ МАҚСАТЫ МЕН МІНДЕТІ, ОНЫҢ ОҚУ

Тарихи зеріттеу техникасы мен жекеше және жалпы әдістеме сұрақтарының талдамасы – пәннің міндеттері болып табылады. Курс материалына сүйене отырып, зерттеуші көне жазбалар мен қабықтағы жазуларды оқуды, бұрынғы жыл санағын қазіргі кездегі датағы аударып ертедегі салмақ, ұзындық, аудан өлшемдерінің мәнін ашып, көне тиындардың пайда болу кезін, уақытын мөлшерлеп, кейбір тарихи жағрапия мәліметтерін пайдалануды ұйымдастыра алады.

Жұмыс бағдарламасында (силлабус) сағаттар оқу жұмыстары түрлеріне қарай бөлінген: лекция, семинар, ОБСӨЖ (оқытушының бақылауындағы студенттің өзіндік жұмысы), СӨЖ (студенттің өзіндік жұмысы), ЛБС-лабораториялық сабақтар.

Лекция – студентке тақырыпты игеруде неге назар аударуына бағыт береді.

Пәнді толық меңгеру үшін студент ұсынылған әдебиеттердің барлығымен жұмыс істеуі қажет

Семинар сабақтарында – студент талдау, салыстыру, тұжырымдау, проблемаларды анықтай білу және шешу жолдарын белсенді ой әрекет талап ететін әдіс-тәсілдерді меңгеруі керек

ОБСӨЖ – оқытушының бақылауындағы студенттің өзіндік жұмысы.

Материалды сабақ үстінде оқытушының көмегімен оқып меңгеру.

Оқытушы тақырыпқа сәйкес студенттің білім деңгейін тексереді, бақылайды.

СӨЖ-студенттің өзіндік жұмысы. Студент СӨЖ тапсырмаларын кестеге сәйкес белгіленген мерзімде оқытушыға тапсыруға міндетті.

Лабораториялық сабақтарда студент теориялық қорытындыларын, яғни, теория мен тәжірибе бірлігін анықтап, құрал-жабдықтарды құрастыруға, пайдалануға дағдыланады, тәжірибе кезінде алынған нәтижелерді талдауды, теориямен сәйкестеліп дәлелдеуді үйренеді.

Сабаққа кешікпеу керек.

Сабақ кезінде әңгімелеспеу, газет оқымау, сағыз шайнамау, ұялы телефонды өшіріп қою керек.

Сабаққа іскер киіммен келу керек.

Сабақтан қалмау, науқастыққа байланысты сабақтан қалған жағдайда деканатқа анықтама әкелу керек.

Жіберілген сабақтар күнделікті оқытушының кестесіне сәйкес өтелінеді.

9. 
   ЛЕКЦИЯ САБАҚТАРЫ
   

1. 
   лекция. Таќырыбы:
   

1.Қосалқы тарихи пәннің тарих ғылымындағы орны

2.Қосалқы тарихи пәннің тәжірибеде және тарихшы жұмысында қолданылуы.

3.Пәннің сипаты.

1. .Қосалқы тарихи пәннің тарих ғылымындағы орны

Деректің сыртқы сынымен қосалқы тарихи пән айналысады, ішкі сынымен – дәректану. Қосалқы тарихи нән дегеніміз таихи деректің тұбірін аныктауды мақсат тұтатьш пән.

Қосалқы тарихи пәннің негізгі бөлшектері палеография,сфрагестика,эпиграфика, геральдика, хронология, метрология, нумизматика, ономастика, генеология, тарихи жағрапия және т.б.

Бүгінде тарихи ғылым бірқатар жалпы тарихтың, сондай – ақ арнаулы және қосалқы тарихи пәндерді қамтиды. Жалпы тарихи пәндер бұтіндей алғанда қоғам дамуын немесе жеке елдер мен халықтардың тарихын зерттейді. Арнаулы пәндер болса, қоғамдық өмірдің жеке жақтарының тарихын экономикалық, саяси, әскери, материалдық мәдени мен право, қоғамдық ой тарихын қарастырады. Бірқатар тарихи пәндер тарихын зерттеудің методикасы мәселелерін тұжырымдайды. Мұндай ғылыми пәндер қосалқы пәндер деп аталады.

Қосалқы тарихи пәндердің арасында түп деректануға ерекше орын беріледі, мұның міндеті тарихи түп деректерді тауып анықтау оларды ғылыми жүйеге келтіру, сын көзімен талдау, зерттеумен пайдалану методтарын тұжырымдау, әрі ақырында адамзаттың өткен шағының тарихын баяндау үшін түп дерек бере алатындардың бәрін, нақтылы да жан-жақты алып анықтап шығу болып табылады.

Кейбір қосалқы тарихи пәндер өз алдына неғұрлым тар мақсаттарды қояды. Бұлардың бірі тарихи түпдеректердің жеке түрлерін зерттеумен шұғылданады. Мәселен: эпиграфия тас плиталардың, металдың, сүйектің, ағаштың, саз балшық бұйымдардың үстіндегі жазуларды папирология – папирустардағы жазу – сызуды, ал нумизматика басқа міндеттермен қатар – манеттердегі текстерді зерттейді. Жекелеген қосалқы тарихи пәндер өзінің назарын жазба түп деректердің сыртқы белгілерін зерттеуге аударады.

Палеография, мәселен жазу – сызу материалдарымен оның құралын, жазу мен өрнектеу ерекшеліктерін сфрагистика баспасөз, оның қосымша документтерін, ал геральдика, гербтерді, орта ғасырларда кеңінен таралған ерекше айырым белгілерін зерттейді.

Қосалқы тарихи пәндердің ерекше бір тобы жазба тарихи түп деректердің жеке түрлерінің ғылыми сын тәсілдерін тұжырымдайды. Бұған , мәселен актыларды зерттейтін дипломатика және әдеби шығармалардың текстология жатады.

Ақыры тарихи түп деректерді зерттеу үшін деректерді тұжырымдауды өз алдына міндет етіп қоятын бір қатар тарихи пәндерді атаған жөн. Бұлардың қатарына ең алдымен, белгілі бір тарихи хронология, өлшемдер және ақша есебі системасын зерттейтін метрология жатқызылады.

Түп деректердің ғылыми сыны үшін тарихи өткен шақтың географиясын қалпына келтіретін тарихи география және онымен тығыз байланысты және географиялық атаулардың этимологиялық құрылымын, маңызын әрі қайсы бір тілге жататындығы зерттейтін тарихи топонимика көп деректер береді. Тарихи түп деректерді зерттеу үшін рулардың әулеттер мен жеке адамдардың шығу тегі мен тарихын зерттейтін генеалогия сияқты қосалқы тарихи пән де материал береді

3.Пәннің сипаты.

Зерттеушілер арнаулы және қосалқы тарихи пәндердің деректерін кеңінен пайдалана отырып, бұлардың сенімділігіне көздері жетуге тиіс. Тарихшылар, мысалы, бізге дейін жеткен жылнама тізімдердің ең ежелгісі – синодальдік харатейлік тізім бойынша новгородтың алғашқы жылнаманың жазылуы, сапасы және материалдың өңделуі жағынан айырмасы бар үш бөлімнен тұратыныи, оның бірінші бөлімі ХІІІ ғ. 2 – ші XIV ғасырдың 1 жартысында, ал 3 – шісі осы ғасырдың орта шенінде жазылғандығы жөнінде палеграфтардың пікірін қабылдай алады. Бірақ бұл арада олар бұл қорытындыны тексере білуге ал демек палеграфия негіздерін игеруге тиіс.

Ғылыми білімдердің тез өсуіне қарамастан тіпті қазірдің өзінде – ақ қосалқы тарихи пәндер саласындағы барлық тарихи түп деректердің бәріне бірдей мамандардың алдын ала жұмысы жеткілікті жүргізілмей отырғанын ескеру қажет: документтерді жариялағанда, даталар түп нұсқада қалай көрсетілгеніне қарай, қазіргі жыл санауға аударылмай уақыт есебінің сол жүйесі бойынша беріледі: документтерде келтірілген ұзындық, бер өлшемдер, сұйық және сусымалы денелер көлемі мен салмақтарды ұғындырып берілмейді, ақша өлшем бірлігінің құны, геральдика таңбаларының, печатьтардың маңызы т.с. ашылмайды, осындай жағдай орын алған да тарихшы қазіргі ғылыми білімдер дәрежесінде бәрі түгелдей жасалғандығына үнемі сенімді бола алмайды.

Қосалқы тарихи пәнде көне жазбалар мен қайың қабықтарына жазылған граматаларды оқуды ұйымдастырып ескі стиль бойынша берілген даталарды қазіргі жыл санауға ауыстырып, салмақ, ұзындық, аудан, сусымалы және сұйық денелердің көлемінің бұрынғы маңызын алып, ежелгі мәнеттердің пайда болу уақыты мен қай жердікі екенін анықтайды, кейбір тарихи мәселелерді шешу үшін тарихи география мен топонимиканың жергілікті деректерін пайдалана алады.

2 Кейбір қосалқы тарихи пәндер өз алдына қандай мақсаттарды қояды?

3 Тастардың, Ағаштардың, сүйектердің саз балшық бұйымдардың бетіндегі 4жазуларды зерттейтін ғылым түрі?

5 Папиралогия ғылымы нені зерттейді?

6 Тарихи пәндер нешеге бөлінеді? ……………………..