Батңан пароходты судың тар арнасынан алып тас- тағанша, Днепр бойымен жаудың жолаушы пароход- тары мен жүк тасушы баржалары жүре алмады.
КОЗИН КОМЕНДАНТЫ
Көптен көкееген комендант ңайдасың деп жүріп кеттік. Бұл кеш батып бара жатңан кез еді. Арбаға жеккеніміз ауыздығымен алысңан екі пар ат. Аттар сүмбідей сұлу, бауырынан жараған, қуса жететін, қаш- са ңұтылатын жүйріктер.
Ну орманда пар ат жегіп, еркін жүретін жол ңай- дан болсын, жалғыз аяң жолмен Козин селосын бетке алып, жүріи келеміз. Бір арбада алты адамбыз: Иван ГІримак, Николай Попов, Виктор, Василий Хлопов, мен және Миша, Мишадан басңа бесеуіміз де мұндай са- пардың талайынан табысты қайтқан, бір-бірімізге сы- ралғы адамдармыз. Ал, Миша бізге келгеніне аз күн болған, оның мінезі, сыры онша таныс емес. Осы келе жатңанда да оның бет әлпеті бізден көрі басңа ойда ке- ле жатңандай, жүзі сұрланып, көзі жасаурап ңолымен бұйра шашын ңайта-қайта сипап қойып, әлдекімді із- дегендей жан-жағына ңарай берді. Кім білсін, бұрын мұндай жолға шықпаған соң қорқып келе ме, үлкен қой көзі, өзінше сәнді шашы, жүріс-тұрысы, кейбір жалт етпе мінездері аңшыдан ңашқан ңоянға ұң- сас еді.
Менің ойым Мишада емес, комендантта болды. Рас, оны мен көргенім жоң. Біраң, өзінің жауыздың істері- мен аты шыққан, фашистке сатылған комендантты Ко- зин селосывың, ңала берсе бүкіл Мироновка ауданы- ның бесіктегі баласына дейін біледі. Оның село халңы- на, біздің жауынгерлерге істеген ңастығын селодан кездескендер зар илеп айтып тұрады. Әсіресе, Ңызыл Армияның саяеи ңызметкерлерінің бірі Шафраменко Панасты ол жауыздың қалай өлтіргенін күйіне айта- ды. Аңырғы оғына дейін атысып, ауыр жаралы болған Панасты хал үстінде жатқанда селоға әкеліп кескілеп, адам баласы істемейтін ңорлықпен қииап өлтірген.
Бұл оңиғаны естігеннен бері жолдастардың біреуі «Панас» десе, не «Козин коменданты» десе, менің тұ- ла-бойым мұздап, қолым дірілдеп, сөйлесем булыққан сияқты боламын. Ыза кернеп жүрегім аттай тулайды.
Ңазір көз алдымда комендант, үстінде қара, қысқа дохасы, басында қара шапкасы, көзі терең зындандап шүңрейген жауыз! Өзі стол басында отыр. Бұл үй оның конторы. Жоң, қазір конторда отыратын кез емес, ол үйінде. Сырт киімдерін шеіиінген, үстінде командирлер киетін гимнастерка, әйелінің жанында ас ішіп отыр- ғандай, немесе екі қолын төбесіне қойып, бейңам жат- қандай болып көзіме елестеген ойды аяқтай бергенім- де, Примак:
Ңайсенов, неге үндемей отырсың? Әне, комен- данттың бас киімі көрінді,— деді. Елең ете түскен мен жан-жағыма қарасам, селога жақындап қалыппыз. Аз жүрген соң селоға да кірдік. Село адамдары бізді по- лиция екен деп қалды, өйткені, сол кезде полицайлар әртүрлі киімдер кие беретін.
Біз іркілместен аттың басын коменданттікіне бұр- дық. Біраң комендант үйде болмай шықты. Бізді жа- ратпаған пішінмен, кім екенімізді айыра алмаған ко- менданттың әйелі біраздан соң коменданттың үйде болатынын айтты. Тосып тұруға уақыт жоқ. Селоның екінші жақ шетіне шыға бергенде күн де ұясына енді, бір нәрсеміз селода ұмыт қалғандай, көңілсіз келе жат- қанда, көзіме қара дохалы, ақ велосипедті біреу ілікті. Ол бізге қарай тура жүріп келеді. Жігіттерге,— әне деуге ғана шамам келді, арбадан қарғып түстім.
Тоқта! Көтер қолыңды! — дедім. Ол велосипед- тен түсе салып, қолын жанындағы пистолетіне сала бергенде, дәл шекеден басып салдым. Оның өліміне қа- рауға уақыт жоқ, қайта арбаға отыра бергенімде ау- зымнан «Панас!»—деген сөз шығып кетті.
Селодан екі-үш шақырым шықтық. Алды-артымыз тыныш. Бағанағыдай емес, жай жүре бастадық. Парти- зандар түн қожасы ғой, сондықтан асып-саспадың. Өзі- мізге белгілі алдымызда Поток селосы бар, біз осы се- лоны басып өтеміз, сол үшін де өте сақтық керек. Ол селода жеті полицай бар. Басыңқы дауыспен сыбырлап сөйлесіп келеміз.
Достарыңызбен бөлісу: |
