М т. Ізтілеуова, О. с сангилбаев

© 2020 Al-Farabi Kazakh National University 
ISSN 2617-7544, еISSN 2617-7552 Психология және социология сериясы. №1 (72). 2020 https://bulletin-psysoc.kaznu.kz
53
ҒТАМР 15.41.43 https://orcid.org/0000-0002-2173-309X
https://doi.org/10.26577/JPsS.2020.v72.i1.06
М.т. Ізтілеуова
, О.с. сангилбаев
Тұран университеті, Қазақстан, Алматы қ.,
e-mail: Marzhan_ist@mail.ru, e-mail: ospan_seidulla@mail.ru
ЗЕЙІНДІ ЗЕРТТЕУ ІС-ӘРЕКЕТТІҢ НӘТИЖЕЛІЛІгІН ДАМЫТАТЫН
ЖЕКЕ ТҰЛҒАНЫҢ САПАСЫ РЕТІНДЕ
Мақалада психология ғылымында феномен ретінде қарастырылатын зейін ұғымының 
мәні, мазмұны, оның ерекшеліктері, түрлері мен қасиеттері талқыланған, сонымен бірге 
зейін қасиеттерінің тұлға іс-әрекетінде атқаратын нақты функциялары мен алатын орны 
қарастырылған. Қарастырылған зейін қасиеттерінің қызметтеріне байланысты эксперименттік 
зерттеулер жүргізілген. Зерттеудің басты мақсаты – зейін қасиеттерінің іс-әрекетті орындауда 
атқаратын міндеттерін, құрылымын және зейін қасиеттерін эксперименттік зерттеуді түсінудің 
ғылыми әдістемелерін теориялық-әдістемелік талдау негізінде онтогенез кезеңдерін ескере, 
оның дамуын анықтайтын детерминанттарды анықтау. Ұсынылған еңбектің негізгі бағыт-бағдары 
және идеясы – зейінді іс-әрекеттің нәтижелілігін дамытатын тұлғаның сапасы ретінде жан-жақты 
талдап зерттеу болып табылады. Зерттеуде әдістердің кешенді жүйесі қолданылды, олардың 
құрамында келесі әдістер: эксперименттік бланкілер, тестілеу, байқау, әңгімелесу, іс-әрекеттің 
нәтижелерін талдау, статистикалық мәліметтерді өңдеу әдістері, сонымен қатар Шульте-Горбов 
және Бурдон, Ландольт әдістемелері. Зерттеу нәтижелері зейін түрлері мен қасиеттерінің 
мәнін, құрылымын және эксперименттік зерттеуді түсінудің ғылыми мән-жайын теориялық 
талдау негізінде ерте онтогенез кезінде оның дамуын анықтайтын детерминанттарды анықтауға 
болатындығын көрсетті. Теориялық талдаулар мен эксперименттік зерттеулер барысында 
алынған мәліметтер зейін тұрақтылығының дамуы және ырықты зейіннің шоғырлануы көбінесе 
адамдардың іс-әрекет субъектісі ретінде қалыптасу ерекшелігімен анықталатындығын дәлелдеп 
отыр.
Түйін сөздер: психология, зейін, ырықты зейін, тұрақтылық, шоғырлану, көлемі, бөлінуі, 
психикалық танымдық процестер.
M.T. Izteleuova, O.S. Sangilbayev
Turan University, Kazakhstan, Almaty, e-mail: Marzhan_ist@mail.ru, е-mail: ospan_seidulla@mail.ru