«Машинажасаудағы техникалық нормалау»

жүктеу/скачать 0.49 Mb.

Дата	17.07.2016
өлшемі	0.49 Mb.
	#206000

^{ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ} ^{СЕМЕЙ қаласының ШӘКӘРІМ атындағы МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ}
^{3-деңгейлі СМЖ құжаты}	^ОӘК	^{ПОӘК 042-18.1.36/03-2014}
^ПОӘК ^{Пәннің оқу әдістемелік материалдары} ^{«Машинажасаудағы техникалық нормалау»}	^{№2 басылым} ^{№1 басылымның орнына}

^{ПӘНДЕРДІҢ ОҚУ - ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ}

^{«Машинажасаудағы техникалық нормалау» пәнінен}

^{«5В050712» - «Машинажасау» мамандығына арналған}
^{ПӘННІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК МАТЕРИАЛДАРЫ}

^Семей

²⁰⁰⁹

^{М А З М Ұ Н Ы}

¹	^{Глоссарий}
²	^{Дәріс қысқаша конспект}
	^{Практикалық және зертханалық жұмыстар}
³	^{Студенттердің өздік жұмысы}
⁴	^{Әдебиеттер}

^{Глоссарий}

^{То – негізгі уақыт}

^{Топ-оперативті уақыт}

^{Тк – көмекші уақыт}

^{Протяжка-протяждаумен өңдеуге арналған аспап}

^{Фреза-фрезерлік станоктарда фрезерлеуге арналғаг аспап}

^{Кескіш-токарлық станоктарда айналу денесін өңдеуге арналған аспап}

^{Бұрғы-бұрғылау станоктарында тесіктерді өңдеуге арналған аспап}

^{Беріліс-аспап не дайындаманың бір айналымдағы орын ауысыруымен сипатталады(мм/айн)}

^{Кесу тереңдігі-өңделген және өңделетін беттер арасындағы ең қысқа аралық}

^{База-орналасу ауытқуы немесе орналасудың мүмкіншілік ауытқуы берілетін жазықтықтардың бірін немесе координаталар жүйесінің өстерін анықтайтын бет,сызық немесе нүкте(немесе олардың функциясын орындайтын).}

^{Квалимертия-өнім апасының сандық бағалаудың теориялық негіздері және әдістерін жетілдірумен шұғылданатын практикалық және ғылыми жұмыс саласы.}

^{Квалитет(франсуз тілінен quality-сапа) берілген аймақтағы (мысалы 1-500мм) барлық номиналды өлшемдер үшін (а коэффицентімен анықталатын )тұрақты салыстырмалы дәлдәкпен сипатталатын мүмкіншілік ауытқулар жиынтығы.}

^{Өлшеу қателігі- өлшенетін шаманың нақты мәнінен өлшеу нәтижесінің ауытқуы.}

^{Мүмкіншілік ауытқудың алаңы-жоғарғы және төменгі ауытқумен шектелген алаң.}

^{Қондыру- керу немесе саңылаудың шамасымен анықталатын бөлшек қосылыстарының сипаты.}

^{Саңылаумен қондыру-қосылыста саңылау пайда болатын қондыру(тесіктің мүмкіншілік ауытқу алаңы біліктің мүмкіншілік ауытқу алаңынан жоғары орналасқан).}

^{Керумен қондыру-қосылыста керу пайда болатын қондыру(тесіктің мүмкіншілік ауытқу алаңы біліктің мүмкіншілік ауытқу алаңынан төмен орналасқан).}

^{Ауысымды қондыру-қосылыста керумен қатар саңылау пайда болуы мүмкін қондыру(тесіктің мүмкіншілік ауытқу алаңы біліктің мүмкіншілік ауытқу алаңын жартылай немесе толықтай жабады).}

^{Өтудің шегі-материалдың максималды санына, білік үшін жоғарғы шек және тесік үшін төменгі шек болатын ең үлкен өлшемдердің біріне қолданылатын термин.}

^{Өтпейтін шек- материалдың минималды санына, білік үшін жоғарғы шек және тесік үшін төменгі шек болатын ең үлкен өлшемдердің біріне қолданылатын термин.}

^{Бөлшектің шекті өлшемдері-жарамды бөлшектің нақты өлшемі тең немесе олардың арасында орналасуы керек екі шекті өлшемдер.}
^{2 Дәріс қысқаша конспект}

^{Тақырыптар атауы және олардың мазмұны}	^{Сағаттар саны}
¹	²
^{1 Тақырып: Еңбек мөлшерлеуінің негіздері} ^{Дәріс жоспары:} ^{1 Мөлшер функциясы мен квалификациясы} ^{2 Еңбек шығындарының мөлшерін жобалау әдістері мен мөлшерлеу жайындағы тапсырмалар} ^{Еңбек процесі дегеніміз дайын өнім алу мақсатында еңбек затын сандық немесе сапалық тұрғыда еңбек құралдарының көмегімен өзгертуге бағытталған адамның мақсатты іс-қимылы.} ^{Өндірістік процесс – кәсіпорындағы адамдар мен өндіріс құралдарының бұйымды жасап шығуға немесе жөндеуге арналған барлық әрекеттерінің жиынтығы.} ^{Технологиялық процесс өндірістік процестің бір бөлігі болып табылады. Еңбек заты дайын өнімге айналу үшін өзінің пішінін, өлшемдерін, қасиетін өзгерте отырып өндіріс технологиясымен ерекшеленетін бірнеше кезеңнен өтеді. Мұндай біртекті және технологиялық тұрғыда аяқталған кезең жеке өндірістік процесс (ұсалық, құю, механикалық, құрастыру процесстері) деп аталады.} ^{Еңбекті нормалау мақсатында жеке өндірістік процесстерді мынадай белгілері бойынша топтастыруға болады.} ^{Еңбек затына әсер ету тәсілі бойынша механикалық, физика-химиялық, транспорттық, бақылау және табиғи процестер болып ажыратылады.} ^{2. Жұмысшының өндіріс процесіне қатынасу сипаты бойынша қолмен атқарылатын, механикаландырылған, машинамен әрі қолмен атқарылатын, машинамен атқарылатын, автоматтандырылған және аппаратуралық процестер болып ажыратылады.} ^{3. Процестің уақытқа байланысты жүру сипаты бойынша дискретті және үзіліссіз процестер. Дискретті процестер циклды және периодты болуы мүмкін.} ^{4. Процестің кеңістікте жүру сипаты бойынша барлық процестер последовательные, паралелные и параллелно-последовательные болып бөлінеді.} ^{5. Дайын өнімнің өндіріске қатысы бойынша негізгі процестер және көмекші процестер болып бөлінеді.} ^{Әрбір жеке өндірістік процесс бөлек технологиялық операциялардан тұрады. Операция дегеніміз бір жұмыс орнында бір жұмысшы немесе бригада атқарған технологиялық процестің аяқталған бөлігі. Операция еңбекті нормалау объектісі болып табылады. Еңбек процесін оқып-үйрену үшін операцияны оның жекелеген құраушы элементтеріне бөлу керек.} ^{1.2. Операцияны жекелеген құраушы элементтерге бөлу} ^{Технологиялық белгісі бойынша операция мынадай элементтерге бөлінеді: орнату, позиция, ауысу, жұмыс жүрісі, көмекші жүріс (ГОСТ 3.1109 – 82).} ^{Орнату дегеніміз өңделетін дайындамалардың немесе жиналатын құрастыру бірліктерінің өзгеріссіз бекітілуі кезінде орындалатын технологиялық операцияның бір бөлігі.} ^{Позиция деп операцияның белгілі бір бөлігінің орындалуы кезіндегі бейімделген құралға бекітілген өңделетін дайындаманың немесе жиналатын құрастыру бірліктерінің аспапқа немесе қондырғының қозғалмайтын бөлігіне қатысты өзгеріссіз жағдайдағы күйі.} ^{Технологиялық ауысу – қолданылатын аспаптың, өңдеу арқылы түзілетін беттің немесе станоктың жұмыс режимінің тұрақтылығымен сипатталатын технологиялық операцияның аяқталған бөлігі.} ^{Көмекші ауысу – технологиялық ауысуды орындауға қажетті, бірақ бет өлшемдері мен пішінінің және кедір-бұдырлығының өзгерісіне қатыссыз адамның немесе қондырғының әрекетінен тұратын технологиялық операцияның аяқталған бөлігі.} ^{Ауысу жұмысшы және көмекші жүрістерден тұрады.} ^{Жұмыс жүрісі – дайындама пішінін, өлшемдері мен қасиетін өзгертуге қажетті аспаптың дайындамаға қатысты бір мәрте қозғалысынан тұратын технологиялық ауысудың аяқталған бөлігі.} ^{Көмекші жүріс – жұмыс жүрісін орындауға қажетті аспап қозғалысынан тұратын технологиялық ауысудың аяқталған бөлігі.} ^{Жұмыстың мазмұны бойынша операция қозғалысқа, іс-қимылға, әрекетке және әрекеттер комплексіне бөлінеді.} ^{Қозғалыс дегеніміз затты ұстау, қозғалту немесе ұстап тұру мақсатындағы жұмысшының қолмен жасалған қозғалысын немесе бүкіл дене қозғалысын айтады.} ^{Іс-қимыл жұмысшының үзіліссіз атқарған бірнеше қозғалыстарының жиынтығынан тұрады. Ол мақсатты тағайындалуымен сипатталады және екі немесе одан көп еңбек қимылдарынан тұрады.} ^{Жұмысшының белгілі бір мақсатқа арналған аяқталған іс-қимылдарының жиынтығы әрекет деп аталады. Әрекет негізгі және көмекші болуы мүмкін.} ^{Әрекеттер дербес мағынаға ие болуы және әрекеттер комплексіне біріктірілуі мүмкін.} ^{1.3. Жұмыс уақыты шығындарын топтастыру} ^{Техникалық нормалауға байланысты атқарушының барлық жұмыс уақыты жұмыс уақытына және үзілістер уақытына бөлінеді.} ^{Жұмысшы еңбек процесін іске асыруға бағытталған іс-қимыл жасайтын уақыт жұмыс уақыты деп аталады. Өндіріске қатысы бойынша жұмыс уақытын өндірістік тапсырманы орындауға арналған жұмыс уақыты және өндірістік тапсырманы орындау қарастырылмаған жұмыс уақыты деп бөлуге болады.} ^{Өндірістік тапсырманы орындау қарастырылмаған уақытқа өндіріс қажеттілігінен туындаған кездейсоқ жұмыстарды орындауға арналған уақыт пен өнімге өсім бермейтін жұмыстарды (непроизводительная работа) орындауға арналған уақыттар кіреді.} ^{Өндірістік тапсырманы орындауға арналған жұмыс уақытына дайындау-қорытындылау уақыты, оперативті уақыт, жұмыс орнына қызмет ету уақыты, қондырғы жұмысын активті немесе пассивті қадағалау уақыттары кіреді.} ^{Дайындау-қорытындылау уақыты – жұмысты орындаушыны (орындаушыларды) және техникалық жабдықтау құралдарын технологиялық операцияны атқаруға әзірлеуге және ауысымнан кейін ретке келтіруге жұмсалатын уақыт.} ^{Оперативті уақыт – берілген жұмысты атқаруға тікелей жұмсалатын уақыт. Ол технологиялық (негізгі) және көмекші уақыттар болып бөлінеді.} ^{Технологиялық (негізгі) уақыт – өңделетін еңбек затының формасын, өлшемдерін, сыртқы түрін, структурасы мен қасиетін, кеңістіктегі күйі мен орналасуын өзгертуге жұмсалатын уақыт.} ^{Өндірістік тапсырманы орындауға жұмысшының қатынасуы бойынша негізгі уақыт қол жұмысы уақыты және машиналы-қол жұмысы уақыты болып ажыратылады.} ^{Еңбек затының өзгерісі машинаның әсерімен (томатты түрде) іске асырылса және жұмыс атқарушы машинаның жұмысын қадағалап немесе бақылап тұрса онда еңбек затының өзгеру уақыты машиналық уақыт деп аталады. Бұл кездегі жұмыс атқарушы жұмсаған уақытты белсенді қадағалау уақыты деп атайды.} ^{Негізгі жұмыстың орындалуын қамтамасыз ететін іс-қимылдарға жұмсалатын атқарушының уақыты көмекші уақыт деп аталады.} ^{Жұмыс орнына қызмет көрсету уақыты – жұмысшының жұмыс орнын өнімділігі жоғары жұмысты қамтамасыз ететін күйде ұстауға жұмсайтын уақыты. Бұл уақыт техникалық қызмет көрсету және ұйымдастыру қызметін көрсету уақыттарына бөлінеді.} ^{Техникалық қызмет көрсету уақыты – бұл белгілі бір жұмысты орындау үшін қондырғыға күтім жасау және аспапты үнемі жұмыс күйінде ұстау (станокты реттеп отыру, тозған аспапты ауыстыру, жұмыс процесінде жоңқаны жинап отыру және т.б.) уақыты.} ^{Ұйымдастыру қызметін көрсету уақыты – бұл орындаушының жұмыс орнын жұмыс күйінде ұстауға жұмсайтын уақыты.} ^{Үзілістер уақыты – бұл жұмысшының жұмысқа қатынаспайтын уақыты. Ол регламенттелген және регламенттелмеген уақыттар болып бөлінеді.}	²
^{2 Тақырып: Негізгі жұмысшылардың еңбегңн мөлшерлеу} ^{Дәріс жоспары:} ^{1 Металлкесу станоктарында еңбек мөлшерлеуі} ^{2 Көпстанокты жабдықтаудағы еңбек мөлшерлеуі} ^{3 Иілгіш өңдіріс жүйесіндегі еңбек мөлшерлеуі} ^{4 Дайындамалық пен слесарлі-құрастырмалы жұмыстарды мөлшерлеуі} ^{Металкескіш станоктардағы еңбекті нормалау} ^{Станоктық жұмыстар әрқилы болғанымен бірқатар жалпы көрсеткіштері болады, біртүрлі топтарға классификациялауға мүмкіндік беретін және басқа мақсаттарға сай. Еңбекті техникалық нормалау мақсатына ең маңызды көрсеткіштер болып табылатындар: өндіріс ұйымының типі, қайталау периодтылығы және өндірістік процестің ұзақтығы; өнімді дайындауда жабдықтар белсенділігінің дәрежесі өндірістік процестің мазмұны мен сипаты. Әрбір осындай группа үшін еңбек шығынының нормасын жетілдіру үшін біртұтас әдістеме қолданады. Еңбекті техникалық нормалау оның құрамдас бөліктеріне өндірістік процестің есептеулеріне және элементтеріне міндеттемелер талаптар етеді, осы арқылы өндірістік процестің рационалды режимін орнатуға, еңбекті дұрыс ұйымдастыру және осының негізінде еңбектің шығын нормасын прогрессивті, техникалық негізделген түрде жетілдіруге мүмкіндік береді. Өндірістік операция - нормалаудың тікелей объективті болып табылады. Өндірістік операцияға уақыт нормасы келесі негізгі талаптарды қанағаттандыруы керек: технологиялық процесс жұмысқа қатысушы техникалық құрал – жабдықтардың, құрылғылардың аспаптардың механизмдердің толық және рационалды түрде қолданылуын қарастырады: өндіру режимін алдыңғы тәжірибелерден орнатады; еңбектің негізгі процесі – жұмыстың қолдық әдістері – рационалды түрде өндірістің алдыңғыларының тәжірибесі негізінде құрылады;өндіру жұмысының жұмыс күнін толық іске қосылуы қарастырады; жұмыс орны рационалды ұйымдасқан, қажетті тарамен стеллажалармен, шкафтармен қамтамасыз етілген;жұмыс орнында тазалықты қамтамасыз етілуі қажеттігін дұрыс жарықтандыру, винтиляция және басқа талаптармен еңбектің жоғары сенімділігін қабілеттендіретін, дайындық және подсобные функциялары басқа жұмысшылармен экономикалық мақсатқа сай есеппен орындалады, өйткені негізгі жұмысшы өзінің бар назары мен уақытын негізгі тапсырманы орындауға бөлуі қажет; жұмыс қажетті білімі мен әдісі бар жұмысшымен орындалады; ауыр, үлкен күшті, талап ететін жұмыстарды орындау механикаландырылған, бөлуге керек немесе кей жағдайға уақытша механизацияға дейін көмекші жұмысшылардың көмегімен іске асуы қажет. Оперативті уақытты оның құрамдас бөліктері – негізгі және көмекші уақыт бойынша орнатады. Машиналық жұмыстарда негізгі және көмекші уақыт әрқайсысы жеке – жеке нормаланады, ал қолмен жұмыс істегенде оперативті уақыттың екі құрамдас бөліктері де көп жағдайларда бірге нормаланады. Негізгі уақыт кезінде не қолмен, не машиналы – қолмен, не машиналы, не аппаратуралық олперация элементтері орындалады операцияның қосымша элементтерінің құрамын жобалау техникалық процесстің картасы негізінде жүргізіледі немесе жұмыс орнында операцияны бақылап оқу жолымен жүреді, жұмыс орнына қызмет көрсету бойынша жұмыс элементтерінің жалғасуымен құрамы өндірістің түрі мен ұйымдасуына жабдықтың типіне және орындалатын жұмыс сипатына тәуелді. Демалысқа уақытты жобалаған кезде жұмысшының жұмыс қабілеті екенін ескеру керек. Өңдеу режимінің жалпы машина жасау нормативтерін пайдалана отырып, аспапты өңдеу тәртібін, технологиялық мүмкіншілік берілісті анықтауды, кесу жылдамдығы мен айналу жиілігін, тексеру есебін жүргізуді оқып білу қажет. Аспап таңдау жұмыс түріне, жабдыққа, өңделетін металға және өңдеу жағдайына байланысты алынады. Аспап өз өлшеміне, сондай−ақ метал маркасына байланысты қабылданады. Станок жұмыстарында кесу тереңдігі t берілген әдіпке h және жабдықтың техникалық сипаттамасына байланысты анықталады. Техникалық мүмкіншілік беріліс s таңдау жұмыс түріне тәуелділікпен жүреді. Токарлық, бұрғылау және фрезерлік жұмыстар үшін алдын−ала өңдеуге максималды күшті қолданудан барып, станоктың берілісі мүмкіншілік механизмінен алынады. Тазалап өңдеу кезінде және ажарлауда беріліс қажетті бет кедір−бұдырлығына сай тәуелділікпен анықталады сонымен қатар өңделетін беттің жоғары сапасын қамту. Кесу жылдамдығы v және айналу жиілігі n таңдап алынған аспапқа қабылданған беріліске кесу тереңдігіне және өнделетін беттің кедір−бұдырлығына сай тәуелділікпен анықталады.Негізгі уақыт жұмыс түріне байланысты формулалар арқылы анықталады.Негізгі уақытты әр жүріске жеке−жеке есептейді. Осы жүрістердегі уақыт өлшемінің қосындысы операцияға негізгі уақытты құрайды. Жүріске негізгі уақыт, мин:}	⁵
^{3 Тақырып: Өңдірісте қызмет көрсету бойынша жұмысшылардың еңбек мөлшерлеуі} ^{Дәріс жоспары:} ^{1 Өңдірісте қызмет көрсетумен, жөндеумен айналасатын жұмысшщылардың еңбегін мөлшерлеу} ^{2 Жұмыс орындарын құралдармен қамтамасыз етіп, жабдықтаумен айналасатын жұмысшылар еңбегін мөлшерлеу} ^{Қызмет етуші жұмысшылар еңбегін нормалаудың ерекшеліктері} ^{Қызмет етуші жұмысшылар негізгі өндірісті қамтамасыз етумен айналысады және кәсіпорынның әртүрлі бөлімшелерінде бірқатар көмекші функцияларды қоса орындайды. Негізгі цехтардың қызметімен бөлімшелерінде; өнім өндірудегі қосымша қызметтер мен бөлімшелерде және қосымша цехтар қызметінде; кәсіпорынды толық қамтамасыз етудің қосымша қызметтерінде еңбекті ұйымдастыруды жақсарту және қызметшілердің санын дұрыс анықтау болашақта еңбек өнімділігін арттыруда үлкен орын алады. Бұл сұрақтың маңыздылығына мына факт нұсқайды: машина жасаушы кәсіпорындарда жұмысшылардың жартысына жуығы қосымша жұмыстармен айналысатыны. Бұл категориядағы жұмысшылардың бөлігінің еңбегін нормалау жалпы машинажасаудағы уақыт, сандық нормативтерімен және қызмет көрсету нормаларымен техникалық және экономикалық негіздерге сай іске асады. Жеке қосымша жұмыстар да негізгі жұмыстар сияқты нормаланады. Жұмыстың басқа түрлері үшін қызмет корсету нормалары басқаша орындалады және ол қызмет ететін бір жұмысшыға шақ келетін жабдық бөлігінің қамтамасыз ету санымен, жиналатын өндіріс ауданының санымен, тасылатын жүк көлемімен және т.с.с. көрсетіледі. Қызмет етуші жұмысшылардың негізгі категориядағы еңбегін нормалау уақыт нормасымен қызмет көрсету нормасымен және қызмет көрсету уақытымен немесе типтік нормалармен орындалады. Уақыт нормасы бірыңғай опреациялар немесе жұмыстар орындайтын қызмет етуші жұмысшылар еңбегін нормалау үшін арналған. Уақыт нормасы бойынша қатысушылар санын есептеу негізгі өндірістегідей саналады. Жұмыс көлемінің еңбек сыйымдылығын жұмысшы уақытының эффектілі фондына есептелетін периодқа бөлінеді.} ^{Жалпы машинажасау нормативтерінің қызмет көрсету тип нормаларына сай қызмет етуші жұмысшылардың негізгі цехтар мен қосымша өндірістегілердің қызмет көрсету нормасын мына формуламен анықтайды:} ^{К коэффиценті мынаған тең} ^{Қызмет етушілер нормасын қатысушы жұмысшылар санымен есептеген кезде келесі тәуелділікпен анықтайды:} ^{Қызмет корсетудің уақыт нормасымен есептеген кезде} ^{Қызмет көрсету зонасын кеңейткен кезде және орындалатын тапсырмаларын ауысым тапсырмаларына қарсы арттырған кезде, қызмет көрсету нормасы түрінде нормативтер бойынша орнатылған, бригаданың қызметші жұмысшылардың қатысушылар санын келесі тәуелділікпен анықтайды; қызмет етуші нормасы есебімен} ^{Еңбек сыйымдылық есебі бойынша} ^{Қызметші жұмысшылардың тізімдік санын келесі формуламен анықтайды:} ^{Реттеумен және өндірісті техникалық қызмет көрсетумен айналысып жүрген жұмысшылар еңбегін нормалау.} ^{Өндірісті техникалық қызмет көрсету және реттеудің еңбек процестері реттеушілер, бақылаушы – станокшылар және слесарлық жұмыстар, слесарлар және слесарь-электриктер жөндеу және жабдықты техникалық қызмет көрсету бойынша өндірістік және қызметтік-тұрмыстық орындарды тазалаушылар және уақыт нормасының типтік есептерінің тәртібі және жұмысшылар әсерінен қызмет, қызмет ету және жабдықтардың нормалары қызмет етудің әртүрлі схемаларына тәуелді, сонымен қатар өндірістің әртүрлі типтерінде қызмет ететін жұмысшылардың сандық құрамының оңтайлы нұсқасын таңдайды, есепке алады. Реттеушілер үшін қызмет көрсету уақытының нормалары жабдық түріне сай өңделген және түзетуші коэффицентпен түзетіледі, ауысым уақытында жабдықтың іске қосылу дәрежесін есепке алатын, өңделетін материал түрін және қорытпаларды, қызмет көрсету формасын жабдыққа қызмет негізгі жұмысшының қатысуын, орын ауыстыру әдісін және бөлшек фиксациясын және т.с.с. Жабдықты реттеушілердің жұмыс разряды жеке мамандықтар бойынша жаппай, ірі сериялы, орташа сериялы және ұсақ сериялы өндіріс типтерінде орындалатын жұмыс мазмұны бойынша анықталады. Әр типтегі жабдық ауданын реттеуге жұмыс еңбегінің сыйымдылығын ең ауыр ауысымға келесі формуламен есептейді:} ^{Реттеушілердің қатысушы санын мына формуламен есептейді:} ^{Станоктың және слесарлық жұмыс бақылаушылары.} ^{Бақылаушылар санын есептеуге: бақылау өшемдеріне арналған дифференциалданған және іріленген уақыт нормалары жаппай және ірі сериялы өндірістерде және қалған өндіріс типтеріндегі қызмет көрсету нормалары қолданылуы мүмкін. Оперативті уақыт нормалары қосымша уақыттың жалпы машинажасау нормативтерімен анықталады. Қорытынды өлшеуге , қорытынды өлшеулердің периодтылық коффицентін бақылаудың таңдау процентін қоса есепке алатын:} ^{Әр операция бойынша бақылаудың еңбек сыйымдылығын мына формула бойынша анықтайды:} ^{Бөлімше бойынша барлық бөлшек операциялардың жалпы бақылау еңбек сыйымдылығын сумма түрінде} ^{= анықталады.} ^{Ауысым бойынша бақылаушылардың қатысу санын мына формуламен анықтайды:} ^{Негізгі жұмысшылардың жалпы қатысу санын есептей отырып және жұмысшылардың санын, жеке бақылаулармен айналысатын , бөлімше бақылаушыларының қатысушы саны анықталады:} ^{Слесарлар және жабдықты жөндей бойынша слесарь-электриктер. Слесарьлар мен жабдық жөндеу бойынша слесар-электриктердің екі негізгі жұмыс топтары болады: жабдықты түбегейлі, орташа және ағымдық жөндеуді орындау жоспарлы жөндеу графигіне сай; тексерістер, техникалық қызмет көрсету, бақылау және жабдықтың жұмысын тексеру және т.б. Жабдық жөндеу слесарларының қатысу санын мына формуламен анықтайды:} ^{Механикалық және электрикалық бөлімдердегі жабдықтарға қызмет көрсетуші жұмысшылардың қатысу санын жеке жүргізіледі және мына формуламен анықталады:} ^{Майлаушылардың қатысу санын есептеу} ^{Өндірістік және қызметтік-тұрмыстық орындарды тазалаушылар өндірістік орындарды тазалаушылар үшін қызмет көрсету нормасы бөлімшенің түріне, жиналатын қалдық массасына, тазалықтың сапасы мен көлеміне тәуелді болады. Қызметтік-тұрмыстық орындардың тазалауына орын түрі мен сол цехта жұмыс істейтіндердің саны әсер етеді. Тазалаушылардың қатысу саны мына формуламен анықталады:}	⁴
^{4 Тақырып: Басқарушылардың, мамандардың және қызметкерлердің еңбегін мөлшерлеу және ұйымдастыру} ^{Дәріс жоспары:} ^{1 Басқарушылардың, мамандардың және қызметкерлердің еңбегін мөлшерлеу және ұйымдастыру} ^{2 Ғылыми өңдірістерде және инженерлік қызмет көрсету өңдірістерде еңбекті мөлшерлеу және ұйымдастыру} ^{Жұмысшыларға қарағанда, басшылар, специалистер және қызметшілер өздері материалдық құндылықтарды тікелей өндірмейді, ал қажетті ұйымдық-техникалық және әлеуметтік-экономикалық алғышарттарды шығарады және өндірістік операциаларды орындаумен айналысып жатқан адамдардың эффектілі еңбегіне жағдай жасайды. Олар еңбек жинағының өніміне информация құралымен әсер етеді, өндірістік процестің жағдайын сипаттайтын, шешімге сай келеті өзгешелікпен.} ^{Кәсіпорын басшылары және олардың бөлімшелері ұйымдық-әкімшілік жұмыстарды іске асырады оперативтік және перспективтік сипаттағы, кадрларді жинау және оларды орналастыру қызметтің координациясына және т. б.} ^{Специалистер техникалық, ғылыми ұйымдық, экономикалық және басқа тапсырмалардың шешімдерін өндіреді, қажетті құжаттарды шығарады және т. б..} ^{Қызметшілер әртүрлі құжаттарды дайындайды және толтырады, олардың сақталуын және басқаға жетуін қамтамасыз етеді.} ^{Еңбек мазмұнының астында басшылардың, специалистердің, қызметшілердің еңбек функциаларының құрамы түсіндіріледі, орындалатын жұмыстардың және шешілетін есептер жинағы, қойылған мақсатқа қол жеткізуге бағытталған және осы мақсатқа талаптанған құралдармен, заттармен және еңбек нәтижелерімен. Еңбек мазмұнын әртүрлі көзқарастармен сипаттауға болады:} ^{Функционалдық мазмұны – специалистер еңбегінің функциалар құрамы, жобалар, шығару, енгізу, меңгеру және жаңа техниканы, технологианы және материалдарды өндіруді басқару процестерімен байланысты.} ^{Заттық-функцоналдық мазмұны – анықталған өндірістык нысандарға сай жеке функциаларды орындау бойынша жұмыс кешендері.} ^{Технологиялық мазмұны – жұмыс орындау процедуралары, шешілетін есептер мазмұнын сипаттайтын, оларды орындаудың арасындағы байланыс пен тәртіп, қажетті сыртқы байланыстар, жұмылдырылатын техникалық құралдар, информацианы әкелушілер және қайнар көздері, есепті шешуге қолданылатын әдістер және т. б.} ^{Еңбектің функцоналдық, заттық-функцоналдық және техникалық мазмұны әр уақытта өзгеріп отырады, специалистердің шығармашылық білімдерінің толықтырып отыруына байланыты өз аймағы бойынша және оларды практикалық қызметке пайдалануына, ғылыми-техникалық, басқарушының есептерін шешу әдістерін тұрақты түрде дамытып отыру және олардың шешудің жаңа технологияларын меңгеру, соның ішінде автоматтандырылған ғылыми зерттеулер жүйесін (АҒЗЖ), жобалаудың автоматталған жүйесін (ЖАЖ), өндірістің басқарудың автоматтандырылған жүйесін (ӨБАЖ) қолдану. Басшылар, специалистер және қызметшілер еңбегінің маңызды ерекшелігі болып оның ақыл-ойының сипаты табылады. Ақыл-ой еңбегінің үш түрі бар: интелектуалдық, әкімшілік және опсраторлық.} ^{Интелектуалдық еңбек шығармашылық ақыл-ой қызметінің табиғатын, оның психологиялық мәнін көрсетеді.} ^{Әкімшілік еңбек функционалдық мазмұны бойынша іс-әрекеттері тікелей басқарудан және адамдарды олардың еңбек процесінің әректіне әкелуден тұрады. Операторылық еңбек функционалық еңбегі бойынша өндіріс, еңбек және басқарупроцестерін информациялық қамтамасыз етуге бағытталған информациялық техникалық жұмыстан тұрады.} ^{Ақыл-ой еңбегін нормалау және ұйымдастыруға келесі негізгі топтар сай:} ^{еңбектің жоғары мазмұндылығын қамтамасыз ету;} ^{нормларды арттыру колективте шығармашылық атмосфераны қалыптастыру мақсатында және шығармашылықта “натиска” нормлау процесін болғызбау;} ^{қорытынды нәтижелерде ұжымдық және индивидуалдық қызығушылықтарды арттыру;} ^{специалистердің жалпы білім алу дәрежесін өсіру және квалификациясын үздіксіз арттырып отыруға жағдай жасау, ғылыми техникалық прогресс талаптарының артуына сай квалификацияларды қамтамсыз ету мақсатында.} ^{Бөлуші қатынастарды арттыру маңызды рөл атқарады, ол жұмыстың қорытынды нәтижесіне әрбір орындаушының үлесін үлкен объективтілікпен анықтауға және еңбек эффективтілігі үшін еңбекақы мөлшеріне уақыт үстемелерін кең қолдануға мүмкіндік береді.} ^{Еңбек режимін және басшылардың специалдық және қызметшілердің демалысын таңдау келесі жағдайарымен сипатталады.} ^{Әдеттегі тәртіп, жұмыстың жүйелілігі және еңбекпен демалыстың дұрыс тізбектелуін сақтау қажет. Жұмыс күнінің тәртібі мүмкіндік шаршау профилактикасын құрастыруы керек, ол жұмыс көлемін және демалыс формаларын рационалды топталу есебінен жүреді.} ^{Демалыс адам жағынан міндетті толық шарасыздықты қарастырмайды, ол қызметтің жаңа формасына назар аударуын ауыстырумен қол жетуі мүмкін. Қызмет формасын ауыстыру белсенді демалыс түрынде еңбек процесінің ұйымдастыруы мен сипатына тәуелді болады.} ^{Жұмысшы өзі еңбек процесін жұмыс күні уақытында жоспарлаған кезде, қызмет формасының ауысуы жұмыс көлемінің әртүрлі ауырлық дәрежесімен және интенсивтілігімен тізбектеліп қалыптасады. Қызмет формасын ауыстыру негізінде белсенді демалыстың рөлін орындайды, егер физиологиялық талаптар есептелінсе. Жас адамдарда бұл әдіс эффектифті нәтижелер береді. Жұмыстарды ауыстырған кезде үлкен нәтижелерді интенсивті жұмыстарды – ақырынға, жоғары типтегі – кішісіне, ауыр жұмысты – қарапайымға, бір қалыптыны – азырақ бір қалыптыға ауыстырғанда береді. Тізбектелген жұмыстар жұмыс позасымен жұмыс көлемінің мазмұнымен ерекшеленуі қажет.} ^{Жұмыс позасы физиологилық точкадан қарағанда рационалды болады, егер адам өзінің қарауына сай периодты түрде тұрып немесе отырып жұмыс істей алатын болса.} ^{Жұмыс орынынң жеңіл трансформациясы да пайдалы, жұмыс бетінің өзгеруі, позаны аустырған уақытта көру бұрышы өзгеріссіз қалуы үшін.} ^{Эмоционалды артық күштің кері әсерінің салдарын орындаушы топ және бөлімшелер басшыларына сипатты, адамдармен тұрақты байлансы бар.} ^{Өзін-өзі ұстаудың маңызды регуляторы болып адамның жігерлік қасиеті табылады, жағымсыз эмоционалды жағдайдың дамуын ұстап қалу мүмкіндігі, оларды әруақытта алдын-ала ескеру оңай.} ^{Ақыл-ой еңбегінің рационалды әдістері мен әдеттерін дамыту үшін арнайы жаттығуларды ұсынады. Егер физикалық жұмыс – қабілетін физикалық жаттығулар жолымен арттыруға болса, онда дәл осы сияқты жүйелік жаттығулар жолымен ақыл-ойдың жұмыс-қабілетін арттыруға және жүктелуге кедергіні дамытуға болады.} ^{Ақыл-ой еңбегінің жоғары эффектілігіне қол жеткізу үшін жеке, сонымен қатар ақыл-ой еңбегін жұмыс техникасын басқара білу маңызды, еңбекті өзінше ұйымдастыру әдетін жетілдіру, сонымен қатар ақыл-ой еңбегін ұйымдастырудың негізгі әдістерін меңгере жұмысты бөліктерге бөлу, информация ізлдеу, кітаппен жұмыс, еңбек нәтижелерін тіркеу, жеке архивті ұйымдастық инетллектуалды қызметін жаңа әдістерін меңгеру әдістерін меңгеру процесін жеделдету мақсатқа бағытталған ұйымдық қамтамасыз етумен бірге жүрумен қажет.} ^{Эффектілі қолдану АЖ тікелей қолданушыларынң мүмкіншіліктері көбінесе жұмыс орындарын ұйымдастыруға жақсартуға тәуелді болады, ЭВМ перифериялық құрылғылармен жабдықталған, соның күшімен адам – пайдаланушы ЭВМ-мен қатынасады.} ^{Автоматтандырылған жұмыс орыны (АЖО) – бұл информацияны көрсету құралдарымен жабдықталған, басқару органдарымен, қосымша жабдықпен және кеңістіктің жұмыс жиһазымен, мұнда бір немесе бір топ АЖ қолданушылар қызметі іске асды.} ^{Специалистер – мамандандырылмаған операторлар – өз әрекеттерін таңдауға кеңістік-уақыт бостандығына ие.} ^{Олар үшін дисплеймен және басқа АЖ терминалдың құралдарымен жұмыс істеу негізгі жұмыс емес, ол қосымша болып табылады.} ^{АЖ специалист – қолданушыларының жұмыс жағдайлары бірқатар ұйымдық және техникалық белгілермен сипатталады. Оларға тәуелді жұмыс орындарының бірнеше түрі пайда болады: қолданушылармен жұмыс орындарын бекіту формасы бойынша – персоналды және топтық; қолдану шылардың өзара әсерін ұйымдастыру бойынша индивидуалдық және ұйымдық;} ^{Бір қолданушымен техникалақ құралдарды жұмылдыру саны бойынша – жалғыз және көпаппараттық.} ^{АЖО кеңістіктегі ұйымдастыруының бірінші кезектегі есебі болып орындықтың дұрыс биктігін анықтау болып табылады. Одан басқа параметрлер тәуелді болады – экран биіктігі клавиатураның орналасуы және жазба үшін жұмыс бетінің жағдайы. Ересек адам үшін орындықтың биіктігі мына шамада реттеледі 380-500 мм.} ^{Жұмыс орыны әртүрлі жұмыс типтері үшін ыңғайлы болуы қажет, еркектермен де, әйелдермен де орнындалатын, сондықтан жұмыс бетінің биіктігінің мына маңда реттейді 670-800 мм еденнен. Егер реттеу болмаса, онда ұсынылатын биіктік 725 мм, бұл үстелдің стандартты биіктігінен (780 мм) кіші. Клавиатураның орналасу биіктігін одан да төмен ету ұсынылады – 620-700 мм шамасында, оны үстелдің арнайы тереңдеуіне орналастыра отырып немесе арнайы тараптарға. Клавиатураны былайша орналастырған дұрыс, өйткені онда жұмыс істеген кезде иықтың бос түсірілуімен және қолдың көлденең орналасуымен. Интенсивті операторлық жұмыс кезінде клавиатура жағдайын варьирлеген дұрыс.} ^{Сыртқы ортаның басқа спецификациалық факторы дисплеймен жұмыс істеген уақытта адам организміне жағымсыз радиобиологиялық әсер болып табылады. Экранда жұмыс қызметінің күнтізбелеік жалғасуын шектеу ұсынылады, дисплейді онда ешкім жұмыс істемеген кезда ғана өшіріп қана,және жұмыс зонасының аумағына дисплейді шоғырландырмау.}	⁴
^{Практикалық сабақтар}
^{1 ПС Токарлық жұмыстарда уақыт нормасын есептеу} ^{Жұмыстың мақсаты: токарлық өңдеу кезіндегі негізгі, көмекші, дайындау-қорытындылау уақыты және жұмыс орнына техникалық және ұйымдастыру қызметін көрсету мен жұмысшының жеке қажеттіліктеріне байланысты уақытты есептеуге практика жүзінде машықтану.} ^{Тапсырма. 16К20 токарь-винт кесу станогында дайындаманы өңдеуге арналған кесу режимдерін аналитикалық әдіспен (эмпирикалық формула бойынша) есептеу және есептелген режимдер бойынша техникалық уақытты нормалау.} ^{Жұмысты орындау тәртібі:} ^{Инструкция мен қосымша әдебиетті қолдана отырып техникалық уақытты нормалау әдістемесін оқып-үйрену. Анықтама әдибиеттермен [1] және тапсырманың шартымен танысу.} ^{Көмекші уақытты есептеу.} ^{Жұмыс орнына техникалық және ұйымдастыру қызметін көрсету мен жұмысшының жеке қажеттіліктеріне байланысты уақытты есептеу.} ^{Дайындау-қорытындылау уақытын есептеу.} ^{Даналық уақытты есептеу.} ^{Даналық уақыт мына формуламен анықталады [5, 7, 19, 38, 40],мин:} ^{, (1.2.1)} ^{мұнда – операцияның негізгі уақыты, мин;} ^{– өңделетін бөлшек партиясына байланысты көмекші уақыттың түзету коэффициенті;} ^{– көмекші уақыт, мин;} ^{– жұмыс орнына техникалық қызмет көрсету уақыты;} ^{– жұмыс орнына ұйымдастырушылық қызмет көрсету уақыты;} ^{– жұмысты орындаушының демалыс пен жеке қажеттіліктеріне жұмсалатын уақыт, мин.} ^{1.2. Көмекші уақыт мынадай құраушыларға жіктеледі [5, 7, 19, 38, 40], мин:} ^{, (1.2.2)} ^{мұнда – бөлшекті орнату мен шешіп алуға жұмсалатын көмекші уақыт, мин.} ^{– операциялық ауысуларға байланысты (әрекеттер кешені және осы кешенге кірмейтін әрекеттерге жұмсалатын уақыт), көмекші уақыт, мин.} ^{– өлшеулерге (бөлшектің соңғы өлшемдерін бақылауға) жұмсалатын көмекші уақыт, мин.}	³
^{2 ПС Бұрғылау жұмыстарда уақыт нормасын есептеу} ^{Жұмыстың мақсаты: бұрңылау өңдеу кезіндегі негізгі, көмекші, дайындау-қорытындылау уақыты және жұмыс орнына техникалық және ұйымдастыру қызметін көрсету мен жұмысшының жеке қажеттіліктеріне байланысты уақытты есептеуге практика жүзінде машықтану.} ^{Тапсырма. 2Н125 бұрғылау станогында дайындаманы өңдеуге арналған кесу режимдерін аналитикалық әдіспен (эмпирикалық формула бойынша) есептеу және есептелген режимдер бойынша техникалық уақытты нормалау.} ^{Жұмысты орындау тәртібі:} ^{Инструкция мен қосымша әдебиетті қолдана отырып техникалық уақытты нормалау әдістемесін оқып-үйрену. Анықтама әдибиеттермен [1] және тапсырманың шартымен танысу.} ^{Көмекші уақытты есептеу.} ^{Жұмыс орнына техникалық және ұйымдастыру қызметін көрсету мен жұмысшының жеке қажеттіліктеріне байланысты уақытты есептеу.} ^{Дайындау-қорытындылау уақытын есептеу.} ^{Даналық уақытты есептеу.} ^{Даналық уақыт мына формуламен анықталады [5, 7, 19, 38, 40],мин:} ^{, (1.2.1)} ^{мұнда – операцияның негізгі уақыты, мин;} ^{– өңделетін бөлшек партиясына байланысты көмекші уақыттың түзету коэффициенті;} ^{– көмекші уақыт, мин;} ^{– жұмыс орнына техникалық қызмет көрсету уақыты;} ^{– жұмыс орнына ұйымдастырушылық қызмет көрсету уақыты;} ^{– жұмысты орындаушының демалыс пен жеке қажеттіліктеріне жұмсалатын уақыт, мин.} ^{1.2. Көмекші уақыт мынадай құраушыларға жіктеледі [5, 7, 19, 38, 40], мин:} ^{, (1.2.2)} ^{мұнда – бөлшекті орнату мен шешіп алуға жұмсалатын көмекші уақыт, мин.} ^{– операциялық ауысуларға байланысты (әрекеттер кешені және осы кешенге кірмейтін әрекеттерге жұмсалатын уақыт), көмекші уақыт, мин.} ^{– өлшеулерге (бөлшектің соңғы өлшемдерін бақылауға) жұмсалатын көмекші уақыт, мин.}	³
^{3 ПС Фрезерлеу жұмыстарда уақыт нормасын есептеу} ^{Жұмыстың мақсаты: Фрезерлеу өңдеу кезіндегі негізгі, көмекші, дайындау-қорытындылау уақыты және жұмыс орнына техникалық және ұйымдастыру қызметін көрсету мен жұмысшының жеке қажеттіліктеріне байланысты уақытты есептеуге практика жүзінде машықтану.} ^{Тапсырма. 6Р13 тік фрезерлеу станогында дайындаманы өңдеуге арналған кесу режимдерін аналитикалық әдіспен (эмпирикалық формула бойынша) есептеу және есептелген режимдер бойынша техникалық уақытты нормалау.} ^{Жұмысты орындау тәртібі:} ^{Инструкция мен қосымша әдебиетті қолдана отырып техникалық уақытты нормалау әдістемесін оқып-үйрену. Анықтама әдибиеттермен [1] және тапсырманың шартымен танысу.} ^{Көмекші уақытты есептеу.} ^{Жұмыс орнына техникалық және ұйымдастыру қызметін көрсету мен жұмысшының жеке қажеттіліктеріне байланысты уақытты есептеу.} ^{Дайындау-қорытындылау уақытын есептеу.} ^{Даналық уақытты есептеу.} ^{Даналық уақыт мына формуламен анықталады [5, 7, 19, 38, 40],мин:} ^{, (1.2.1)} ^{мұнда – операцияның негізгі уақыты, мин;} ^{– өңделетін бөлшек партиясына байланысты көмекші уақыттың түзету коэффициенті;} ^{– көмекші уақыт, мин;} ^{– жұмыс орнына техникалық қызмет көрсету уақыты;} ^{– жұмыс орнына ұйымдастырушылық қызмет көрсету уақыты;} ^{– жұмысты орындаушының демалыс пен жеке қажеттіліктеріне жұмсалатын уақыт, мин.} ^{1.2. Көмекші уақыт мынадай құраушыларға жіктеледі [5, 7, 19, 38, 40], мин:} ^{, (1.2.2)} ^{мұнда – бөлшекті орнату мен шешіп алуға жұмсалатын көмекші уақыт, мин.} ^{– операциялық ауысуларға байланысты (әрекеттер кешені және осы кешенге кірмейтін әрекеттерге жұмсалатын уақыт), көмекші уақыт, мин.} ^{– өлшеулерге (бөлшектің соңғы өлшемдерін бақылауға) жұмсалатын көмекші уақыт, мин.}	³
4 ПС Сұргелеу жұмыстарда уақыт нормасын есептеу ^{Жұмыстың мақсаты: Сұргелеу кезіндегі негізгі, көмекші, дайындау-қорытындылау уақыты және жұмыс орнына техникалық және ұйымдастыру қызметін көрсету мен жұмысшының жеке қажеттіліктеріне байланысты уақытты есептеуге практика жүзінде машықтану.} ^{Тапсырма. 7110 Сұргелеу станогында дайындаманы өңдеуге арналған кесу режимдерін аналитикалық әдіспен (эмпирикалық формула бойынша) есептеу және есептелген режимдер бойынша техникалық уақытты нормалау.} ^{Жұмысты орындау тәртібі:} ^{Инструкция мен қосымша әдебиетті қолдана отырып техникалық уақытты нормалау әдістемесін оқып-үйрену. Анықтама әдибиеттермен [1] және тапсырманың шартымен танысу.} ^{Көмекші уақытты есептеу.} ^{Жұмыс орнына техникалық және ұйымдастыру қызметін көрсету мен жұмысшының жеке қажеттіліктеріне байланысты уақытты есептеу.} ^{Дайындау-қорытындылау уақытын есептеу.} ^{Даналық уақытты есептеу.} ^{Даналық уақыт мына формуламен анықталады [5, 7, 19, 38, 40],мин:} ^{, (1.2.1)} ^{мұнда – операцияның негізгі уақыты, мин;} ^{– өңделетін бөлшек партиясына байланысты көмекші уақыттың түзету коэффициенті;} ^{– көмекші уақыт, мин;} ^{– жұмыс орнына техникалық қызмет көрсету уақыты;} ^{– жұмыс орнына ұйымдастырушылық қызмет көрсету уақыты;} ^{– жұмысты орындаушының демалыс пен жеке қажеттіліктеріне жұмсалатын уақыт, мин.} ^{1.2. Көмекші уақыт мынадай құраушыларға жіктеледі [5, 7, 19, 38, 40], мин:} ^{, (1.2.2)} ^{мұнда – бөлшекті орнату мен шешіп алуға жұмсалатын көмекші уақыт, мин.} ^{– операциялық ауысуларға байланысты (әрекеттер кешені және осы кешенге кірмейтін әрекеттерге жұмсалатын уақыт), көмекші уақыт, мин.} – өлшеулерге (бөлшектің соңғы өлшемдерін бақылауға) жұмсалатын көмекші уақыт, мин.	³
5 ПС СББ станоктарында өңдегенде уақыт нормасын есептеу ^{Жұмыстың мақсаты: токарлық өңдеу кезіндегі негізгі, көмекші, дайындау-қорытындылау уақыты және жұмыс орнына техникалық және ұйымдастыру қызметін көрсету мен жұмысшының жеке қажеттіліктеріне байланысты уақытты есептеуге практика жүзінде машықтану.} ^{Тапсырма. 16К20Ф3 токарь-винт кесу станогында дайындаманы өңдеуге арналған кесу режимдерін аналитикалық әдіспен (эмпирикалық формула бойынша) есептеу және есептелген режимдер бойынша техникалық уақытты нормалау.} ^{Жұмысты орындау тәртібі:} ^{Инструкция мен қосымша әдебиетті қолдана отырып техникалық уақытты нормалау әдістемесін оқып-үйрену. Анықтама әдибиеттермен [1] және тапсырманың шартымен танысу.} ^{Көмекші уақытты есептеу.} ^{Жұмыс орнына техникалық және ұйымдастыру қызметін көрсету мен жұмысшының жеке қажеттіліктеріне байланысты уақытты есептеу.} ^{Дайындау-қорытындылау уақытын есептеу.} ^{Даналық уақытты есептеу.}	³
^{Б а р л ы ғ ы}	³⁰

^{3. СУДЕНТТЕРДІҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСТАРЫНЫҢ ТАҚЫРЫПТАР ТІЗІМІ}
^{Реферат тақырыптары}

^{Токарлық жұмыстарды нормалау}
^{Бұрғылау жұмыстарды нормалау.}
^{Фрезерлеу жұмыстарды нормалау.}
^{Жону жұмыстарды нормалау.}
^{Ажарлау жұмыстарды нормалау.}
^{Тіс өндеу операцияларды нормалау.}
^{Бақылау - өлшену құралдарымен операцияны бақылау үшін уақыт нормасы.}
^{СББ бар станоктардағы операцияларды нормалау.}
Бірлі –жарым, ұсақ сериялы және орта сериялы өндіріс жағдайында станоктық жұмыстарда техникалық уақыт нормалау.
Фрезерлеу станоктардын жұмыстар үшін көмекші уақыт нормасын іріленген нормативтерді пайдаланып табу.
Бұрғылау станоктардын жұмыстар үшін көмекші уақыт нормасын іріленген нормативтерді пайдаланып табу.
Токарлық станоктардын жұмыстар үшін көмекші уақыт нормасын іріленген нормативтерді пайдаланып табу.

^{4 Әдебиеттер}

^{4.1. Негізгі:}

^{4.1.1. М.Е. Егоров «Технология машиностроения»; Москва «Высшая школа»}

^{4.1.2. Г.К. Оноприенко, В.И. Тарасевич, В.А. Якоби и др. «Краткий справочник нормировщика машиностроителя» Минск, «Беларусь», 1976}

^{4.2. Қосымша:}

^{4.2.1. Справочник технолга машиностроителя. В 2-х т. Т.1/Под редакциейА.Г.Косиловой и Р.К.Мещерякова- 4-е изд., перераб. и доп. – М.: Машиностроение, 1985. 656с., ил.}

^{4.2.2. Общемашиностроительные нормативы времени}

жүктеу/скачать 0.49 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: