Мазмұны Елбасы – тірегім, елорда- тұғырым

Успешное развитие образования и науки предопределяет долгосрочный успех нашей страны и ее прекрасной столицы.

Развитие Астаны стало уникальным примером того, как небольшой город может трансформироваться сначала в полноценную столицу независимого государства, а затем и в мегаполис мирового значения в кратчайшие по историческим меркам сроки. Тогда как великие города, такие как Париж, Лондон, Рим, становились таковыми не за один год, формируясь веками. Казахстанская столица получила признание не только как подлинный политический, экономический и культурный центр страны, но и как источник важных глобальных импульсов. Именно в Астане прошли такие знаковые мероприятия, как саммит ОБСЕ, Всемирная антикризисная конференция ООН, съезды лидеров мировых и традиционных религий. Именно из Астаны было инициировано создание таких авторитетных региональных межгосударственных объединений, как ШОС, ОДКБ, СВМДА, СНГ, а также площадки G-Global.

Именно Астана находится в центре процессов евразийской экономической интеграции, и здесь 29 мая нынешнего года главами трех государств – России, Казахстана и Беларуси – был подписан Договор о создании Евразийского экономического союза.

Залогом столь впечатляющих успехов одной из самых молодых мировых столиц в первую очередь стало поступательное развитие всей страны, энергию которого задает стратегическая политика Президента Нурсултана Назарбаева. Столица стала отражением успешного развития страны под руководством Главы государства. В государственной политике особую, можно сказать, ключевую роль играет образование. Дальнейшее движение вперед Астаны как конкурентоспособного международного центра с инновационной экономикой во многом зависит от подготовки высококлассных кадров.

У каждого из наиболее успешных городов мира есть свои рецепты процветания. Но всех их объединяет наличие мощного человеческого капитала. Город – это прежде всего население. Высокообразованные, толерантные, энергичные граждане определяют результаты преобразований во всех сферах – от экономической до социальной.

И мы видим, что повышение качества человеческого капитала, ставшее стержнем государственной политики, остается им на ближайшие годы и в долгосрочной перспективе. Президент неоднократно подчеркивал прямую связь развития образования и экономического роста в государстве. Лидером нации были поставлены перед системой образования долгосрочные приоритеты и в Стратегии «Казахстан-2030», и в Стратегии «Казахстан-2050». При этом не только ставятся цели, но и последовательно реализуются системные меры для их достижения. Образовательная и научная система Казахстана прошла путь масштабного реформирования: усовершенствована нормативно-правовая база, внедрена система информатизации, принята отраслевая государственная программа. Сегодня по инициативе Главы государства успешно осуществляются такие «прорывные» образовательные проекты, как «Балапан», «Болашак», «Интеллектуальная нация-2020», «100 школ и 100 больниц», «Жасыл ел». Созданы Назарбаев Интеллектуальные школы и Назарбаев Университет, проходит апробацию 12-летнее обучение, внедряется автономия вузов, развиваются система государственно-частного партнерства во всех звеньях образования, триада «наука-государство-бизнес».

Какое место во всех этих процессах занимает Астана? Столица выступает первопроходцем, примером для всех регионов.

«Я видел новую казахстанскую столицу прежде всего как крупный научно-образовательный центр страны», – написал в своей статье к 15-летию Астаны Лидер нации. И это видение стало реальностью. Сегодняшний научно-образовательный облик столицы Казахстана соответствует всем ожиданиям Главы государства и жителей страны. Чтобы сделать такой вывод, достаточно проанализировать состояние образовательной сферы – от дошкольной подготовки до высшего образования.

3

Стремительный рост населения столицы повлек за собой увеличение потребности в образовательных услугах. В 1998 году в столице было только 48 дошкольных учреждений, где воспитывались и обучались 9 734 ребенка. А в 2010 году их количество в Астане выросло

Что касается системы общего среднего образования, то она и в столице, и во всем Казахстане нуждалась в переходе на инновационную модель, сочетающую лучшие традиции казахстанской и мировой образовательных систем. Модель, которая должна создавать возможности для приобщения учащихся к научно-исследовательской и экспериментальной деятельности уже в стенах школы, воспитания высокообразованной личности, способной конкурировать на международном уровне.

Для этого необходимо было вносить изменения в сложившуюся систему деятельности школ, содержание образования, включая методики обучения и систему оценки результатов учащихся. Добиться такого результата можно было только с помощью «интеллектуальной революции» в системе среднего образования. Астана уже стала ее эпицентром. Именно здесь был создан один из ключевых проектов, способствующих модернизации системы среднего образования. Главная задача Назарбаев Интеллектуальных школ заключается не только в качественном обучении школьников, но и в развитии системы среднего образования Казахстана путем трансляции своего опыта на другие школы республики. На сегодня в стране действуют 15 Назарбаев Интеллектуальных школ физико-математического и химико-биологического направления, две из которых – в Астане. Их опыт целенаправленно внедряется в 35 школах республики, в том числе в деле организации процесса обучения на трех языках. Сегодня уже 90 казахстанских средних учебных заведений практикуют трехъязычное обучение. В их числе, кроме Назарбаев Интеллектуальных школ, казахско-турецкие лицеи, 33 специализированные школы для одаренных детей, 13 общеобразовательных школ.

Новый подход к системе образования дал толчок динамичному росту участия казахстанских школьников в международных олимпиадах. За последние два года Казахстан вошел в число 15 лучших стран мира по результатам участия учащихся в международных олимпиадах по математике, физике и химии.

Система образования должна давать не только знания, но и необходимые навыки их применения на практике, активно использовать информационно-коммуникационные технологии. Современные методы обучения внедряются и в процесс технического и профессионального образования.

«Нам важно сформировать эффективную систему профессионально-технического образования. Нам нужно без промедления реагировать на структурные изменения на рынке труда, внедряя обучение в течение всей жизни», – говорил Глава государства на Евразийском форуме развивающихся рынков.

Необходимость подготовки конкурентоспособных профессионалов высокого класса для удовлетворения потребностей рынка труда и инновационного развития страны способствовала созданию в 2011 году НАО «Холдинг «Кәсіпқор». В сеть холдинга входят 2 новых колледжа в городах Астане, Алматы, 4 межрегиональных центра в городах Атырау, Усть-Каменогорске, Экибастузе и Шымкенте, 10 партнерских колледжей из числа государственных организаций технического и профессионального образования.

4

Безусловно, особое значение имеет модернизация системы высшего образования. Предметом особой заботы Главы государства после переноса столицы в Астану стало развитие действующих и создание новых высших учебных заведений. Мечта превратить столицу в «инновационное сердце» Евразии дала жизнь новым проектам в высшем образовании. Существующие вузы столицы были модернизированы, также был открыт филиал Московского государственного университета им. М. Ломоносова.

Разрастающийся вокруг университета интеллектуально-инновационный кластер в скором будущем будет включать индустриальную хайтек-площадку для размещения наукоемких проектов и подразделений известных инновационных и производственных компаний, технопарк и бизнес-инкубатор, Центр коммерциализации технологий, Центр инжиниринга, венчурный фонд.

Кроме того, Назарбаев Университет выступает примером для отечественных вузов в сфере внедрения новой организационно-правовой формы высших учебных заведений. Осуществляется переход к более транспарентным принципам общественного контроля деятельности вузов, как это принято в лучшей мировой практике. Самостоятельное определение стратегии развития и программы обучения, а также более эффективное распоряжение финансовыми средствами – вот пути, ведущие к автономии высших учебных заведений.

Наконец, нельзя не сказать об еще одном важнейшем аспекте усиления образовательного потенциала. Становлению столицы как «инновационного сердца страны» способствует президентская стипендия «Болашак». Эта программа была учреждена в 1993 году, когда в Казахстане глубоко ощущалась нехватка высококвалифицированных кадров. В те нелегкие для страны времена Главой государства было принято дальновидное решение о взращивании своей плеяды профессионалов. «Нам необходимо создать ядро национального интеллекта, нам нужны эрудированные люди, способные конкурировать на международном уровне», – говорил Нурсултан Назарбаев.

Стипендиальная программа «Болашак» до сегодняшнего дня не потеряла свою значимость в подготовке кадров для рынка труда. В реализации данной программы у Астаны особая роль: в последние 5 лет столица занимает лидирующее место по количеству присуждаемых стипендий. Программа осуществляет подготовку кадров для Государственной программы форсированного индустриально-инновационного развития, гибко реагируя на потребности в специалистах в разных отраслях экономики. Лучшую оценку дал Глава государства, назвав стипендию «золотой страницей страны». Выпускники программы «Болашак» уже сейчас составляют новое поколение молодых ученых, исследователей и управленцев во многих прорывных областях науки и техники в условиях Третьей индустриальной революции.

Из года в год совершенствуются программы зарубежных стажировок, позволяющие научным, педагогическим, инженерно-техническим и медицинским работникам повысить свою квалификацию в лучших зарубежных высших учебных заведениях, передовых научных центрах и лабораториях. При этом значительное количество присуждаемых стипендий выделяется с учетом целевых заявок государственных органов, что свидетельствует об усилении адресной подготовки специалистов.

Активное участие Казахстана в масштабных международных научно-исследовательских проектах способствовало переориентации программы с 2011 года на подготовку магистров и докторов PhD, а также прохождение обладателями стипендии стажировок за рубежом. Запущен пилотный проект по реализации программ split-PhD совместно с Назарбаев Университетом. Его реализация позволит казахстанским ученым интегрироваться в мировое научное сообщество и предполагает обучение сотрудников Назарбаев Университета, в том числе выпускников программы «Болашак», в докторантуре с последующим применением полученных знаний в системе высшего образования.

По мнению иностранных экспертов, программа «Болашак» стала своего рода моделью для государств, стремящихся к развитию человеческого капитала. Опыт реализации «Болашака» лег в основу российской программы подготовки специалистов в ведущих вузах мира «Молодые профессионалы». Механизм залогового обеспечения изучается китайским Национальным исследовательским фондом, поступают запросы по изучению нашего опыта также из Польши, Финляндии, Украины.

По результатам сравнительного анализа, представленного на восьмой международной конференции Going Global, прошедшей в Майами (США), лучшей стипендиальной программой назван именно «Болашак». Необходимо отметить, что сравнительный анализ проводился в 11 странах, и удачный опыт казахстанской программы был высоко оценен международными организациями. Успех программы «Болашак» послужил хорошим примером для системного развития академической мобильности наших студентов, а также ежегодного приглашения к нам лучших зарубежных профессоров. В последние три года более 3 000 профессоров из Российской Федерации, стран Европы, США, Юго-Восточной Азии посетили казахстанские высшие учебные заведения.

Понимание Лидером нации важности инвестиций в человеческий капитал, значимости образования как основы, на которой будет базироваться будущее экономическое, политическое и социально-культурное процветание страны, чрезвычайно важно для всех казахстанцев. «Насколько качественным будет уровень здоровья, интеллекта и образования каждого гражданина, настолько высокой окажется конкурентоспособность государства в системе мирового сообщества», – сказал Президент.

Мы прошли триумфальный путь становления государственности Казахстана, добились признания мирового сообщества и осуществляем социально-экономические реформы, ведущие к росту благосостояния народа. Сегодня, в преддверии Дня столицы, выражаю огромную благодарность Главе нашего государства Нурсултану Назарбаеву за многолетний созидательный труд. И поздравляю всех соотечественников с замечательным праздником – Днем столицы, олицетворяющей наше единство, межнациональное согласие, стремление к развитию и бесконечную энергию созидания, желаю всем нам крепкого здоровья, благополучия, мирного неба и успехов на пути к поставленным целям!

//Казахстанская правда.-2014.-3 июля.- С.10

6
Жексенбек ӘДІЛОВ, Қ.И.Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университетінің ректоры.

Еліміздің инновациялық жүрегі

Астананың тұсауы кесілген сәттен бастап Қазақстан «Астананың ұлы дәуірі» деп есептеуге толық құқығы бар тарихтың жаңа кезеңін бастады. Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев өзінің «Еуразия жүрегінде» атты кітабының тұсаукесерінде сөйлеген сөзінде былай деп атап өтті: «1994 жылы мен шешім қабылдап, Парламент Мәжілісінде алғаш рет өзімнің астананы көшіру туралы бастамамды айттым… Мұндай шешімді қабылдамас бұрын мен ұзақ ойландым, барлық қадамдарды есептедім, тарихшылармен, саясаттанушылармен және мәдениеттанушылармен ақылдастым, түрлі мемлекеттердің астананы ауыстыру тарихымен таныстым…». Әлемдік тәжірибеде астаналарды ауыстырған мысалдар аз емес және оны жаңа даму кезеңінің келбеті деуге де болады. Қазақстан – ТМД мемелекеттері қатарында осындай жобаны жүзеге асыруға бел буған жалғыз ел.

Өткен уақыт ең әділ әрі объективті төрелік жасап, Елбасының кемеңгерлігі мен көрегенділігін көрсетті. Астананың тағдыры – ыдыраған ұлы державаның көлеңкесінде ешкімге белгісіз, ешкім білмейтін елден бүгінгі таңда ғаламдық қауымдастықта танылып, үлкен абыройға ие болып, қарқынды дамып келе жатқан заманауи мемлекетке дейінгі жолдан өткен тәуелсіз Қазақстанның тағдыры. Астананы көшіру жөніндегі алып жобаның табысты жүзеге асырылуы Қазақстанды дамудың бірегей жолына бастап, үлкен тарихи бетбұрыс жасады.

Астананың аты Еуразия мен Солтүстік Американың 56 елінің мемлекет және үкімет басшыларының басын қосқан Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық жөніндегі ұйымның ХХI ғасырдағы тұңғыш саммиті өткен қала ретінде ғаламдық тарихқа енді. Өткен төрт жылдың ішінде ғана Астана қаласы VII Қысқы Азия ойындарын, Дүниежүзілік туристік ұйымдар Бас ассамблеясының XVIII сессиясын, Ислам ынтымақтастығы ұйымы сыртқы істер министрлері кеңесінің XXXVIII сессиясын қабылдады. 2003 жылдан бастап әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының төрт съезі, көптеген ірі халықаралық форумдар өткізілді. Астана ЮНЕСКО-ның «Бейбітшілік қаласы» сыйлығын иеленіп, «ТМД мен ЕурАзЭҚ-тың үздік қаласы» халықаралық байқауының жеңімпазы атанды. Астанада ең ауқымды «G-Global» халықаралық зерттеу жобасы жүзеге асырылып, бірнеше жыл қатарынан Астана экономикалық форумдары өткізілуде.

2008 жылдан бері АЭФ қазіргі заманның негізгі экономикалық және әлеуметтік қиыншылықтарымен күресу жолдарын айқындау үшін ғаламдық көшбасшылардың, сарапшылардың және бизнес-қауымдастықтар өкілдерінің басын қосып келеді.

Мамандығы бойынша инженер, бітім-болмысы бойынша жасампаз Елбасымыз Н.Назарбаев жаңа астананың салынуы бүкіл еліміз дамуының қозғаушы күші болатынын айқын түсінді. Бүгінгі нәтиже көз алдымызда – Астана Қазақстан үшін мүлде жаңа өндіріс салаларының қайнар көзіне, еліміздің инновациялық жүрегіне, инновациялық дамудың іргетасына айналды.

Астана құрылысының негізгі идеясы оның сәулетіне Батыстың парасаттылығы мен Шығыстың талғампаздығын, Еуропаның асқақтығы мен Азияның сонылығын үйлестіру болып табылады. Астананың «Бәйтерек» монументі, «Пирамида», «Отан қорғаушылар» сәулет кешені, «Хан Шатыр» кешені, «Астана Опера», «Мәңгілік ел» сияқты көрнекті орындарының тың идеялары мен бейнелерін кәсіби сәулетшілерге Елбасының өзі ұсынған болатын. Бүгінгі Астана – әлемдік сәулет ғұламаларының тәжірибе алаңы.

Қала келбетін көріктендіру үшін ХХІ ғасырдағы қала құрылысының ең алдыңғы қатарлы технологиялары мен өнердің инновациялық әдістері қолданылып, әлемге аты танымал қазіргі қала құрылысы шеберлерінің аса жоғары техникалық деңгейдегі бірқатар жобалары іске асырылуда. Бұл жобаның лайықты орны ретінде адам аяғы баспаған сайын кең дала – Есіл өзенінің сол жағалауы таңдалып, сол жерде жаңа астананың зәулім ғимараттары бой көтеруде.

Индустриялық-инновациялық даму стратегиясын жүзеге асыру мемлекеттік бағдарламасы аясында астананы индустрияландыру қарқыны инженерлік ғылымды дамытуға күшті серпін бере келе, еліміздегі экономиканың жаңа технологиялық қалпының қалыптасуына қажет

мамандарға сұраныс туғызуда. Бұл мәселені шешуде Президенттің бастамасымен құрылған Назарбаев Университетінің маңызы ерекше. Қазақстанның әлемдік білім

7

кеңістігіне енуін қамтамасыз ету міндетін алға қойған Университет қазақстандық жоғары оқу орындары үшін халықаралық дәрежедегі мамандарды даярлау және білім, ғылым мен өндірістің өзара ықпалдасуының моделі болып табылады. Қазір Назарбаев Университеті жанынан Энергетикалық зерттеу орталығы, Өмір туралы ғылым орталығы, Білім беру саясаты орталығынан тұратын ұлттық инновациялық-интеллектуалдық кластер қарқынды қалыптастырылуда.

Солардың ішінде университеттің коммуналдық қатты қалдықтардың энергетикалық әлеуетін пайдалануға бағытталған технологиялық электр жабдықтардың кешенін және инвертор – энергожелі – күн батареясы жүйесін зерттеу; су, жел, күн энергиясын және биогазды электр энергиясына айналдыру; ғарыштық күн электрстансасы макеті жобаларының Астананың дамуына маңызды ықпал етуі мүмкін. ҚазҰТУ-дің ағынды суларды өңдеу және тазарту, су қорларын үнемді пайдалану және басқару жүйесі инновациялық технологияларын жасауға бағытталған жобалары да Астананың дамуында өзекті болады. Университет ғалымдары орындаған жобалардың нәтижесі бойынша «Ақбұлақ» салалық бағдарламасы міндеттері аясында инновациялық технологияны және оның ғылыми-техникалық жолдамасын жүзеге асыру жоспарлануда.

Қ.И.Сәтбаев атындағы ҚазҰТУ-дің «Circa 2011 халықаралық ғарыш стансасы», «ITER халықаралық термоядролық реакторы» және «Жердегi климатты өзгерту стимуляторы» сияқты халықаралық жобаларға қатысу әлеуеті мен болашағы зор. «Circa 2011 халықаралық ғарыштық стансасы» ауқымды халықаралық ғылыми-зерттеу жобасының аясында ғарыштық күн электр стансасының макетін, күн энергиясын демонстрациялық таратуға, жер стендін дайындаудың технологиялық құжаттарын жасауға арналған зор ғылыми мүмкіндіктер бар.

«ITER халықаралық термоядролық реакторы» халықаралық аумақтық ғылыми-зерттеу жобасының (плазмалық сымда термоядролық жану параметрлерінде эрозияның төмендігі м2 шаққанда 10 МВт-қа дейінгі тұрақты жылу жүктемелеріне шыдамдылығы, тез нейтрондар мен гамма-кванттардың әсер етуі кезіндегі белсенділіктің төмен болуы, жылу өткізгіштіктің жоғары және жылжығыштықтың төмен болуы, қармаудың аздығы және трития үшін өткізгіштігі, жақсы технологиялық қасиеттер және т.с.с.) қатаң талаптарды қанағаттандыруға тиіс термоядролық реактордың бірінші қабырғасының материалдарын таңдауға бағытталған міндеттерін шешу үшін ­есептеу кластерлерінің негізінде термоядролық реактордың бірінші қабырғасы материалдарының физикалық-механикалық қасиеттерінің үлгісін жасау барысында жүргізілген зерттеулердің нәтижесі бар.

Жердегі климатты өзгерту стимуляторы халықаралық ғылыми-зерттеу жобасына қатысу үшін университеттің жер климатының өзгерісін болжауды есептеуге, энергия мен шағын су электр стансаларының экологиялық таза көздерін құруға бағытталған жобалары әзірленді.

Қазақстанның астанасы тепловоз, электровоз, тікұшақ, вагон, күн батареяларын шығару салаларында алғашқылардың бірі болды. Ақылды үйлері бар «жасыл квартал» құрылысын жүзеге асыруда тұрғын үй кластерінде пайдаланылатын энергиялық тиімділігі жоғары технологиялар қарқынды дамып келеді. Астана – «Болашақ энергиясы» ұранымен өткізілетін ЭКСПО-2017 халықаралық көрмесінің болашақ иесі. Жер шарының 150-ден аса елі қатысатын осы бүкіләлемдік оқиғаға қызу дайындық жұмысы жүргізілуде. Астанада тек баламалы энергия көздерімен ғана қамтамасыз етілетін қала кварталы салынбақ. Бұл жобаның жүзеге асырылуы Қазақстанның да, көрмеге қатысушы басқа елдердің де технологиялық және экономикалық дамудың неғұрлым жаңа деңгейіне көтерілуіне мүмкіндік берері сөзсіз. Және бұл Астананың және бүкіл Қазақстанның ғаламдық тұрақты дамуға қосатын тағы бір қайталанбас үлесі болмақ.

//Егемен Қазақстан.-2014.-4 шілде.-8 б.

8