Методические указания Ќазаќстан Республикасыныњ ѓылым жєне білім министрлігі

Ф СО ПГУ 7.18.2/05

Методические указания

Ќазаќстан Республикасыныњ ѓылым жєне білім министрлігі
С. Тораѓыров атындаѓы Павлодар мемлекеттік университеті
Экономика және кәсіпорындағы басқару кафедрасы

«Баға белгілеу» пәні бойынша

экономика мамандығының студенттеріне арналған

бақылау жұмысының

ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ

Павлодар

Ф СО ПГУ 7.18.1/05

бекіту беті

Қаржы-экономикалық факультеттің деканы

__________ Т.Я.Эрназаров

200___ж. «___»_________

Экономика және кәсіпорындағы басқару кафедрасы

200_ж. «___» ____________№____ хаттама

Бақылау жұмысының мақсаты – осы пән бойынша студенттердің білімін тереңдету және нығайтып, баға құрылымы мен бағалық саясатқа байланысты сұрақтарға жауап беріп, оған дағдылыну.

Бақылау жұмысын бастамас бұрын студент «Экономикалық теория», «Микроэкономика», «Маркетинг», «Макроэкономика», «Менеджмент» материалдарды зерделеу курсында, баға құрылуына қатысты сұрақтарды, сұраныс ұғымын, сұраныстың икемділігін, шығындар түрін және ұсынылған әдебиеттерді оқу, соңында берілген әдістемелік нұсқауды қайталау керек.

Бақылау жұмысын орындаған кезде келесі кезеңдерден тұрады:

1. 
   нұсқа бойынша тапсырманы таңдау;
   
2. 
   әдебиеттерді таңдау және оны зерттеу;
   
3. 
   жұмыстың жоспарын құрастыру;
   
4. 
   жұмыстың теориялық бөлімін жазу;
   
5. 
   тапсырманы (есептерді) нұсқаумен шығару;
   
6. 
   бақылау жұмысын ресімдеп, белгіленген уақытта оқытушыға көрсету;
   
7. 
   оқытушының көрсеткен келіспеушіліктері мен ескертулерін түзету;
   
8. 
   бақылау жұмысын қорғау.
   

Бақылау жұмысы екі бөлімнен тұрады: теориялық және тәжірибелік. Бірінші бөлімде студент екі териялық сұрақты талқылайды, екіншісінде білім беру бойынша тәжірибелік тапсырмаларды (есептерді) шешуді ұсынады. Тапсырманың жауаптары нақты және тура есеппен шығарылуы керек.

Теориялық сұрақтардың нұсқасын таңдау сынақ кітапшасының соңғы екі санның қосындысымен анықталады (мысалы, егер сынақ кітапшасының соңғы екі саны «23» болса, онда теориялық бөлімінің нұсқасының нөмері бесінші болады (2+3)).

Тәжірибелік бөлім үш тапсырманы шешуден тұрады. Екі тапсырма «Бағаның құрамы және құрылымы», бір тапсырма «Баға белгілеу әдістері» тақырыптары бойынша.

Тапсрыманың шарттары бәріне бірдей, тек «n» саны сынақ кітапшасының ақырғы екі санның сомасына сәйкес келеді (бақылау жұмысының теориялық бөлімінің нұсқасы секілді).

Бақылау жұмысы әдістемелік нұсқаларға сәйкес орындалады және «Құжатнама рәсімдеу ережелері. Текстік құжаттарға жалпы талаптар» ПМУ 4.01.2-06 ӘН әдістемелік нұсқаларына сәйкес орындалады.

1. 
   Баға нарық категориясы ретінде. Құн заңы – тауар өндірісінің объективті экономикалық заңы
   
2. 
   Баға функциялары және баға белгілеунің (құрылуының) мақсаттары. Баға белгілеунің принциптері
   
3. 
   Тәуелсіз, монополиялық бәсекелестін, олигополия және монополия нарықтарында баға белгілеундегі (құрылуындағы) ерекшеліктері
   
4. 
   Баға белгілеу процессі: әдістеме, мәні. Нарықтың баға белгілеу шарттарындағы кәсіпорын: бағаның белгілеуі бойынша жұмыс істеу тәртібі және ұйымдастыру
   
5. 
   Тауардың өмірлік циклдін кезендерінде бағаның белгілеуі
   
6. 
   Экономикада баға жүйесінің сипатталуы. Байланыс және бағаның әртүрлі арасындағы өзара тәуелділік. Бағаның жіктелуі.
   
7. 
   Бағаның құрамымен құрылымы, оның элементтерінің мәні. Өнімнің бағаның жетекші элементі ретінде өзіндік құны
   
8. 
   Бағаға әсер ететтін сыртқы факторларды талдау: шығындар, тұтынушылар, бәсекелестер, өткізу арналарының қатысушылары, мемлекет
   
9. 
   Бағалық негізделуіндегі шығындарының рөлі. Шекті шығынды талдау
   
10. 
    Баға өзгеруінің кәсіпорын кірісіне әсер етуі
    
11. 
    Баға туралы шшім қабылдаудағы икемділіктің рөлі
    
12. 
    Бағалық және бағалық емес бәсеке
    
13. 
    Бағаны мемлекеттік реттеу. Баға белгілеу ұйымдары, ҚР-ғы баға белгілеу ұйымдары. Мемлекеттін баға тәртібін бақылау
    
14. 
    Баға белгілеу әдістері: әрбір әдістің ерекшеліктері мен кемшіліктері, қолдану шарттары
    
15. 
    Фирма мақсаттары және олардың баға белгілеу саясатындағы көрінісі. Бағалық саясат және фирманың бағалық стратегиясы
    
16. 
    Кәсіпорынның баға саясаттың құрылуы
    
17. 
    Баға стратегияларының түрлері. Кәсіпорынның баға стратегиясын таңдау критерийлері
    
18. 
    Баға стратегиясын өңдеу кезеңдері
    
19. 
    Баға қосымшалары мен жеңілдіктер. Бағадан шекті жеңілдік өлшемін есептеу
    
20. 
    Баға дифференциациясы. Дискриминациялық бағаларды орнату
    
21. 
    Инфляция шарттарында бағаның белгілеуі. Баға белгілеундегі тәуекелге бару және бағаны сақтандыру
    
22. 
    Өндірістік технологиялық мақсаттағы өнім нарығының ерекшеліктері. Өндірістін технологиялық мағынадағы өнімге бағаның белгілеуі
    
23. 
    Жанармай-энергетикалық, металлургиялық, машина жасау, транспортты комплекстегі бағаның белгілеуі
    
24. 
    Құрылыс өніміне баға белгілеунің ерекшеліктері. Сметті норматив жүйесі. Сметті құжатнама құрылымы. Құрылыс монтаж жұмыстарына бағаның белгілеуі
    
25. 
    Агроөнеркәсіптік комплекс жүйесіндегі баға белгілеуі: бағалар жүйесі, тәуелсіз сатып алу бағалары
    
26. 
    Тауарлар мен қызмет көрсетулерге жекелеме бағасы. Баға белгілеу позициясынан қолданылатын тауарлар құрылымы
    
27. 
    Қолданылатын тауарлар мен қызмет көрсетулерде бағаның белгілеуі
    
28. 
    Әлемдік бағалар және олардың белгілеунің механизімі
    
29. 
    Әлемдік бағалар белгілеунің негізді фаторлар: өндіріс пен айналыс шығындары, сұраныс пен ұсыныс арасындағы қатынас және олардың баға белгілеундегі реттеуші рөлі
    
30. 
    Әлемдік бағаның құрылуы мен қозғалысына әсер ететін факторлар: инфляция, саяси өзгерістер, спекуляция, валюталық курс
    
31. 
    Ұлттық нарықтың ішкі бағаларының әлемдік бағалармен өзара байланысы. Әлемдік және ұлттық баға деңгейлерінің келіспеуі. Әлемдік сату бағасының көптілігі және әлемдік баға критерийлерін орнату мәселесі
    
32. 
    Экспортталатын және импортталатын тауарларға ұлттық және сыртқы сату бағалар жүйесі
    
33. 
    Трансфертті баға белгілеу
    
34. 
    Сыртқы сауда бағалары және бағаға транспортты және жеткізу бойынша басқа да шығындарды қоса алу тәуелді олардың жіктелуі
    
35. 
    Экспортталатын және импортталатын тауарларға ішку баға, олардың белгілеунің әдістері мен принциптері
    
36. 
    Өнеркәсіпті дамыған елдерде бағаны реттеу және баға құрылу тәжірибесі
    

Өзіндік құн (300+n) мың тенге; мүмкін рентабельдін нормасы 20%; акциз мөлшермесі - 15%; ҚКС мөлшермесі -14%. Жіберу бағасының (отпускная цена) толық құрылымын көрсетіңіз

Кәсіпорынның тәуелсіз жіберу бағасының (Цжіб) құрылымы келесі (1) формулада көрсетілген

мұндағы	Өқ	өнім бірлігінің өзіндік құны, ақша бірлігінде
	НР	өндіруші үшін рентабелді норманың шегі, пайызбен
	А	орнатылған акциз мөлшермесі, пайызбен
	ҚКС	қосымша құн салығына (ҚКС) орнатылған мөлшерлеме, пайызбен

«Толық жіберу бағасының құрылымы» ұғымы бар тапсырма жоғарыда көрсетілген барлық элементтерді ақшалық эквивалентте іздеуді қарастырады, әғни кәсіпорынның рентабельділігін қандай, акциз мөлшерлемесі және ҚКС мөлшерлемесі қандай екенін анықтау және есептеу, олар неден тәуелді екенін нақты көрсету.

Өзіндік құн (750+n) теңге; мүмкін рентабельдін нормасы - 25%; ҚКС - 16%; бөлшек бағаның максималды мүмкін деңгейі – 1000 теңге. Сауда үстемесінің пайызы қандай?

Кәсіпорынның бөлшек бағасы (Цбөлш) келесі (2) формуламен анықталады

где	Өқ	өнім бірлігінің өзіндік құны, ақша бірлігінде
	НР	өндіруші үшін рентабелді норманың шегі, пайызбен
	А	орнатылған акциз мөлшермесі, пайызбен
	ҚКС	қосымша құн салығына (ҚКС) орнатылған мөлшерлеме, пайызбен
	СҮ	сауда ұыймының сауда үстемесі, пайызбен

Фирма үш түрлі өнім шығарады. Шығарым көлемі, бағалар, тура шығындар және өнім түрлері бірінші кестеде келтірілген. Фирманың жанама шығындардың сомасы (35000+n) теңге. Толық шығындар негізіндегі (калькуляция) әдісімен жалпы табысын анықтаңыз.

Толық шығындар негізіндегі калькуляцияға (әдіске) сәйкес жанама шығындарды үлестіру тура шығындарға пропорционалды іске асырады.

1. 
   өнімнің әр түрлі бойынша кәсіпорынның түсімі анықталады (түсім=баға*сату көлемі);
   
2. 
   кәсіпорынның жалпы түсімі анықталады (әрбір өнім бойынша түсім мәні саналады);
   
3. 
   бұйымның әр түрін тура шығындарын шекті көлемі (пайыздық қатынас) тура шығындарының жалпы сомасынан анықталады (мысалы, тура шығындардың жалпы сомасы 131000 теңге болса, онда «а» өнімі бойынша тура шығындардың шекті көлемі 22,9%, яғни 30000 теңге);
   
4. 
   бар проморцияларға сәйкес өнімнің әртүрлі бойынша жанама шығындарының жалпы сомасы үлестіріледі (мысалы, жанама шығындардың жалпы сомасы 35 000 теңге болса, онда «а» өнімі үшін оның сомасы 8015 теңге болады. (35 000 * 22,9%));
   
5. 
   бұйымның әрбір түрі бойынша (а,в,с) тура және жанама шығындарының үлестірімі бола тұра әрбір өнім және жалпы кәсіпорын бойынша жалпы шығын сомасы анықталады;
   
6. 
   әр бір өнім бойынша (а,в,с) және жалпы кәсіпорын бойынша жалпы шығын сомасы мен кәсіпорынның түсімін біле тұра әрбір өнім бойынша кәсіпорынның кірісін және кәсіпорынның жалпы кірісін табаласыз
   
7. 
   алынған нәтижелер бойынша қорытынды жасаймыз (өнімнің әртүрі бойынша және жалпы кәсіпорын бойынша)
   

1. 
   Беляева И.Ю., Панина О.В., Головинский В.В. Цены и ценообразование. – М. : КНОРУС, 2004. – 158 с.
   
2. 
   Голощапов Н.А. Цены и ценообразование: учебно-методич. пособие/ Н.А Голощапов, А.А.Соколов. – М. : ИНФРА-М, 2004. – 160с.
   
3. 
   Есипов В.Е. Цены и ценообразование: учебник для вузов/ Под ред. В.Е. Есипова. – 4-е изд. – СПб. : Питер, 2005. – 560 с.
   

4. 
   Желтякова И.А. Цены и ценообразование: Тесты и задачи; Учеб. пособие/ И.А. Желтякова, Г.А. Маховикова, Н.Ю. Пузыня. – СПб. : Питер, 1999. – 208 с.
   
5. 
   Куликов А.Л. Шпаргалка по ценам и ценообразованию: учебное пособие/ А.Л. Куликов. – М. : Велби, 2004. – 39 с.
   
6. 
   Липсиц И.В. Коммерческое ценообразование: учебник для экон.спец.вузов/ И.В. Липсиц. – М. : БЕК, 1977. – 353 с.
   
7. 
   Оганесян А.А. Цены и ценообразование: конспект лекций/ А.А. Оганесян. – М. : ПРИОР, 2001. – 125 с.
   
8. 
   Салимжанов И.К. Цены и ценообразование: учебник для вузов/ Под ред. И.К. Салимжанова. – М. : Финстатинформ, 1999. – 304с.
   
9. 
   Тактаров Г.А. Ценообразование: учебное пособие для студ. по спец. «Финансы и кредит»/ Г.А. Тактаров. – М. : Финансы и статистика, 2003. – 173 с.
   
10. 
    Тарасов В.И. Ценообразование: учебное пособие/ В.И. Тарасов. – Минск. : Книжный дом, 2005. – 254 с.
    
11. 
    Шуляк П.Н. Ценообразование: учебно-практическое пособие/ П.Н. Шуляк. – 7-е изд., перераб. и доп. – М. : Дашков и К, 2004. – 200с.
    
12. 
    Цацулин А.Н. Цены и ценообразование в системе маркетинга: учеб. пособие для вузов/ А.Н. Цацулин. – 2-е изд. – М. : Филинъ, 1998. – 448 с.