Методические указания Форма ф со пгу 18. 2/05

050905 «Әлеуметтік жұмыс» мамандығы бойынша оқитын студенттер үшін

Кафедра мәжілісінде ұсынылды “___ ”_____________ 200 ж.

№ _____ хаттама
Кафедра меңгерушісі _____________ Кертаева К.М
филология, журналистика жєне өнер факультетінің оқу- әдістемелік кеңесінде мақұлданды

“ __”_______ 200__ж. Хаттама №__

«Халыќты єлеуметтік ќорѓаудыњ медициналыќ-єлеуметтік негіздері» пєнініњ объектісі болып денсаулыќ туралы ілісініњ басты аспектілерін теориялыќ жєне тєжірибелєік т±рѓыда зерттеп оќу табылады. Сонымен ќатар, аталмыш пєн адамныњ физикалыќ, психикалыќ жєне єлеуметтік денсаулыѓыныњ факторлары жєйлі кєсіптік білімді ќалыптастыруѓа септігін тигізеді.

«Халыќты єлеуметтік ќорѓаудыњ медициналыќ-єлеуметтік негіздері» пєнін оќыту болашаќ єлеуметтік ќызметкерлер мен педагогтардыњ кєсіби мамандыќтарыныњ сапасын арттыруда мањызы зор. Ењ ‰лкен байлыќ – денсаулыќ, ол єр адамныњ µз ќолында деген ќаѓиданы студенттер д±рыс т‰сініп, оны ж±мыс бабында ел арасына тиімді насихаттау ‰шін кµп ‰йреніп, білу керек жєне теориялыќ білімдерін іс ж‰зінде ќолдану єдістерін осы пєнді игеру барысында ‰йренеді.

«Халыќты єлеуметтік ќорѓаудыњ медициналыќ-єлеуметтік негіздері» пєнініњ баѓдарламасына теориялыќ курстыњ, семинарлыќ сабаќтардыњ мазм±ны мен µзіндік ж±мыстыњ тапсырмалары енгізілген.

Дєрістік сабаќтарында студенттер денсаулыќ ілімініњ ѓылыми-теориялыќ негіздерімен, организмніњ ќоршаѓан жєне єлеуметтік ортамен байланыс жолдарымен, кењ таралѓан єлеуметтік аурулардыњ ќалыптасу, даму немесе біту механизмдерімен жєне оларды алдын алу шараларымен танысады. Сонымен ќатар, ќоѓамныњ жеке адамдар мен єлеуметтік топтардыњ салауатты µмір с‰рудіњ жаѓдайлары ќарастырылады.

Семинарлыќ сабаќтарында студенттердіњ теориялыќ білімдері бекітіліп, денсаулыќќа жєне салауатты µмір с‰руге т±раќты мотивциясы ќалыптасады. Сол сияќты халыќтыњ жеке категорияларына кµрсетілетін емдеу-профилактикалыќ, єлеуметтік кµмектіњ негізгі т‰рлері жєн аналар мен балалардыњ денсаулыѓын саќтап ќорѓау с±раќтары оќытылады. Таќырыпќа сєйкес іріктелген арнайы психологиялыќ тесттер бойынша тестілеу ж‰ргізіп, ќорытындылау жєне тєжірибелік ±сыныстар беру даѓдылары игеріледі.

Студенттердіњ µзіндік ж±мысы салауатты µмір с‰руді, ењбек пен демалысты, сол сияќты жене шыныќтыру єрекетін, тамаќтану шараларын д±рыс ±йымдастыруды ќамтамасыз ететін теориялыќ жєне тєжірибелік білімді алуѓа баѓытталѓан.

Практикалық сабақтарының мазмұны

2 тақырып Єлеуметтік гигиена - ќоѓамдыќ денсаулыќ туралы ѓылым.

1. Санитарлыќ статистиканыњ маќсаттары мен міндеттері, кµрсеткіштері.

2. Т±рѓындардыњ денсаулыѓыныњ кµрсеткіштері: демографиялыќ (тууы, ќайтыс болуы, миграция т.б.) кµрсеткіштер; физикалыќ даму кµрсеткіштері; аурушањдыќ; заќымданушылыќ; м‰гедектік.

3. Кµрсеткіштердіњ нєтижелерін талдай жєне ќолдана білу.

Ұсынылатын әдебиеттер: 3, 4, 7, 16, 17.

1. Адам организмініњ єр уаќытты ќалыпты жаѓдайын саќтайтын валеологиялыќ механизмдер: т±ќым ќуалаушылыќтыњ валеологиялыќ мєселелері, жеке бастыњ жєне ќоѓамдыќ гигиеналардыњ ќаѓидаларын білу жєне ќолдану;

2. Дене тєрбиесі мен шыныќтыру єдістерін ќолдану; ж±мыс жєне демалу режимдерін саќтау жєне олардыњ тиімді єдістерін ќолдану;

3. Тамаќтанудыњ ѓылыми негіздерін білу; организмді сауыќтырудыњ тиімді, ќарапайым єдістерін ќолдана білу; т.б. Осы єдістерді єр уаќытта ќолдану, даѓдыѓа айналдыру – денсаулыќтыњ негізі.

Ұсынылатын әдебиеттер: 2, 5, 9, 17.

1. «¤мір салты» жєне «Салауатты µмір салты» ±ѓымдарына т‰сініктеме, олардыњ аныќтамасы.

2. Салауатты µмір салтыныњ негізгі маќсаты - туѓаннан ќартайѓанѓа дейін денсаулыќты саќтап, ныѓайтып, ауырмайтын жол іздеу єдістерін ѓылыми т‰рде ќ±растырып, насихаттау.

3. Салауатты µмір салтыныњ негізгі ќ±рылымдары, ќаѓидалары, олардыњ организмге єсері. Мыќты денсаулыќтыњ негізі – салауатты µмір салты.

Ұсынылатын әдебиеттер: 1, 2, 6, 8, 11, 14.

1. «Психика» туралы т‰сінік.

2. Сана-сезім – психиканыњ ењ жоѓары сатысы. Психикалыќ денсаулыќтыњ валеологиялыќ аспектісі. Психика ќ±рылымы. Психиканыњ саналы жєне санасыз бµлімдері. Туа біткен психикалыќ процесстер.

3. Адам мінез-ќ±лыѓыныњ ерекшеліктері. Жігерлілік. Психикалыќ стресс, оныњ кезењдері. Психикалыќ стресстіњ психикалыќ жєне физиологиялыќ механизмдері. Эмоциялар.

4. Психикалыќ бейімделістіњ бір т‰рі – невроз. Психикаылќ стрессті алдаын алу жєне оныњ салдарын т‰зету. Психокоррекция.

5. Психикалыќ сауыќтыру. Психогигиена. Тіршілік кењістіктіњ психоэкологиясы. Ж‰йке ќажуыныњ алдын алу, сонымен ќатар, ой жєне ауыр ењбекке ќабілеттілігін арттыру маќсатымен психокоррекциялыќ жєне психотерапиялыќ єсер ететін шараларды ±йымдастыру

Ұсынылатын әдебиеттер: 4, 7, 9, 11, 12, 18.

1. «Репродуктивтік денсаулыќ» туралы т‰сінік. Адамныњ репродуктивтік шамасы.

2. Серіктестердіњ ‰йлесімділігі. Генетикалыќ, физикалыќ, жєне физиологиялыќ ‰йлесімдік. Психологиялыќ ‰йлесімдік.

3. Жыныстыќ мєдениет. Жыныстыќ тєрбиелеудіњ принциптері. Ќыз баланыњ денсаулыѓын ерекше єлеуметтік байлыѓы, сонымен ќатар, ќоѓамныњ демографиялыќ м‰мкіндігі ретінде ќарастыру. Контрацепция мєселесі.

Ұсынылатын әдебиеттер: 7, 9, 11, 12, 18.

1. Теңді, тиімді тамақтану туралы түсінік.Тамақтану әлеуметтік-гигиеналық мәселе ретінде.

2. Қоректік заттар және ас тағамдар. Тамақтану және денсаулықты қалыптастырудағы ролі. Тамақтанудың физиологиялық маңызы мен негіздері және организмдегі зат алмасу ерекшкліктері. Белоктардың, майлар мен көмірсудың маңызы және олардың алмасуы. Витаминдердің маңызы. Су мен минералдық заттардың маңызы мен алмасуы.

3. Негізгі зат алмасу туралы түсінік. Тамақтану мөлшері. Витаминдердің қажетті мөлшері. Гиповитаминоз, авитаминоз, поливитаминоз, гипервитаминоз жағдайлары: қалыптасу себептері. Тамақтану режимі. Тамақтан улану және оның алдын алу жолдары.

Ұсынылатын әдебиеттер: 2, 11, 13, 17, 18.

1. Дене шынықтырудың организмге әсері. Физикалық бұлшық-ет әрекеті туралы түсінік. Бұлшық-ет қызметі – жүрек-тамыр жүйесін нығайтатын ең маңызды құралы.

2. Бала және жас өспірімдердің дене тәрбиесінің міндеттері мен құралдары. Гигиеналық гимнастика комплексін құрастырудың негізгі принциптері. Өндірістік гимнастикасының маңызы.

3. Дене тәрбиесінің негізі – қалыпты қозғалыс тәртібі. «Қозғалыс белсенділік», «кинезофилия» туралы түсінік. Организмді шынықтыру. Шынықтырудың негізгі принциптері және оны ұйымдастыру

Ұсынылатын әдебиеттер: 1, 2, 7, 9, 14, 15.

1. Еңбек – денсаулық кепілі. Еңбек организмнің физиологиялық қажеттілігі. Еңбек және ритм. Ой еңбегі. Еңбек физиологиясы мен психологиясы.

2. Еңбекке қабілеттіліктің кезеңдері. Еңбек пен оқуды ғылыми ұйымдастырудың негізгі принциптері.

3. Еңбек және демалыс режимі. Белсенді демалыстың түрлері мен формалары. Ұйқы демалыстың түрі ретінде. Бос уақытты ұйымдастыру.

Ұсынылатын әдебиеттер: 1, 2, 7, 9, 14, 15.

1. Экология туралы түсінік. Қоршаған орта элементтері. Қоршаған орта факторларының классификациясы.

2. Өмір сапасы және қоршаған орта сапасы. Экологиялық факторлардың адам организмінің бейімделіс процесстеріне әсері.

3. Эндемиялық аурулар туралы түсініктеме.

4. Экологиялық сана-сезім. Экологиялық білім.

Практикалық тапсырма: Экологиялық факторлардың адам организмінің бейімделіс процесстеріне әсерін көрсететін мақалалар тауып, талдаңыз. Осы тақырып бойынша 5 тест сұрағын құрастырыңыз.

Ұсынылатын әдебиеттер: 3, 4, 5, 10, 12.

1. Кең тараған қолайлы, немесе қолайсыз әлеуметтік-гигиеналық факторлардың денсаулыққа әсерлері.

2. Денсаулықты нығайтатын немесе кері әсер ететін экономикалық, биологиялық, әлеуметтік факторлар. Жағымсыз факторларды заласыздандыру әдістері.

3. Денсаулықты сақтау, нығайту шараларын ұйымдастыру, нәтижелі қолдану бағыттары.

Ұсынылатын әдебиеттер: 3, 4, 5, 10, 12.

1. Салауаттылық туралы жалпы түсінік, анықтамасы, көрсеткіштері.

2. Ауру туралы жалпы түсінік, анықтамасы, оның қалыптасу заңдылықтары. Аурулардың қалыптасу ерекшеліктері, түрлері, жіктеу принциптері.

3. Жұқпалы және соматикалық ауралардың алғашқы белгілері. Сырқаттың асқынуы, мезгілімен дұрыс емделмеуінің нәтижесі – мүгедектікке шалдығу.

Ұсынылатын әдебиеттер: 3, 4, 5, 10, 11, 12., 16.

1. Әлеуметтік аурулардың ерекшеліктері.

2.Туберкулез, жүрек және қан тамырларының аурулары, қатерлі ісіктер, балалардың жұқпалы аурулары, мерез.

3. СПИД, соз аурулары туралы жалпы түсінік: себептері, ауру белгілері, таралу жолдары.

4. Негізгі емдеу және алдын алу шаралары: санитарлық-гигиеналық; эпидемияларға қарсы әрекеттер; медициналық және әлеуметтік көмек; т.б.

Практикалық тапсырма: СПИД, жалпы түсінік, себептері, ауру белгілері, таралу жолдары туралы ғылыми журналдардан 3 мақала тауып, талдау. 5 тест сұрағын құрастырыңыз.

Ұсынылатын әдебиеттер: 4, 5, 11, 12, 16.

1. Темекі түтінінің құрамы. Адам организміне темекі түтінінің зиянды әсері. Никотин-

изм. Никотинмен улану.

2. Маскүнемдік немесе араққорлық, оның кезеңдері және асқынуы.

3. Нашақорлық және токсикоманияның себептері. Нашаның түрлері. Нашақорлықтың әлеуметтік зияны.

4. Медициналық және әлеуметтік көмекті ұйымдастыру. Тұрғындар арасында кең тараған нашақорлық, алкоголизм, зақымданушылық сияқты дерттерге қарсы алдын алу шараларын ұйымдастыру, медициналық және әлеуметтік көмек көрсету. Олардың сапасын арттыру бағытындағы жұмыстар.

Ұсынылатын әдебиеттер: : 4, 5, 11, 12, 16.

1. Денсаулықтың медициналық-әлеуметтік тұрғыдағы адамның бейімделу мәселесі. 2. Мүмкіндіктері шектеулі мүгедек балалардың, тұру орындары жоқ адамдардың адаптациясы.

3. Адаптациялық синдром туралы түсінік. Адаптациялық синдромның медициналық-әлеуметтік аспектілері.

Практикалық тапсырма: Адаптациялық синдром тақырыбына глоссарий құрастырыңыз.

Ұсынылатын әдебиеттер: 3, 4, 5, 10, 12., 17, 19.

1. Организмді шынықтыру. Организмді күн сәулесімен шынықтыру.

2. П.К.Иванов сауықтыру жүйесінің мәні. Организмге моншаның сауықтыру әсері.

3. Сауықтыру мақсатымен тыныс салу жаттығулар. Фитнес. Массаж және денсаулық. Массаж түрлері. Шөппен емдеу. Аутотренинг.

Ұсынылатын әдебиеттер: 4, 11, 12, 13, 17, 19.

1. 
   Белов В.И., Михайлович Ф.Ф. Валеология: здоровье, молодость, красота, долголетие. Москва «Недра Коммюникейшенс Лтд», 1999.
   
2. 
   Куинджи Н.Н. Валеология. Пути формирования здоровья школьников. М., 2000.
   
3. 
   Лисицын Ю.П. Социальная гигиена и организация здравоохранения М.:Медицина, 1983.
   
4. 
   Марков В.В. Основы здорового образа жизни и профилактика болезней. М.:Академия, 2001.
   
5. 
   Москвина Л. Энциклопедия психологических тестов. М., 1997.
   

6. 
   Приходько Н.Г., Лукьяненко М.В. Валеология. Курс лекций. Алматы, 2002.
   
7. 
   Токарев В.А., Таткеев Т.А. Проблемы формирования, укрепления и сохранения здоровья. Караганда, 2001.
   
8. 
   Чумаков Б.Н. Валеология. Избранные лекции. М., 1997.
   
9. 
   Амосов Н.М. Раздумья о здоровье. М., 1987.
   
10. 
    Абдиров Ч.А., Агаджанян Н.А., Северин А.Е. Экология и здоровье человека. Нукус. 1993.
    
11. 
    Апанасенко Г.Л., Попова Л.А. Медицинская валеология. Р/Дону, Киев, 2000.
    
12. 
    Белов В.И. Энциклопедия здоровья. Молодость до 100 лет. М.:Химия. 1993.
    
13. 
    Виленский М.Я., Горшков А.Г. Основы здорового образа жизни студентов. М., 1985.
    
14. 
    Дубровский В.И. Здоровый образ жизни. М.: Медицина. 1998.
    
15. 
    Климова В.И. Человек и его здоровье. М., Знание, 1990.
    
16. 
    Руководство по социальной гигиене и организации здравоохранения в 2-х томах (под ред. Ю.П.Лисицина). М., Медицина. 1987.
    
17. 
    Сердюковская Г.Н., Сухарев А.Г. Гигиена детей и подростков. М., 1986.
    
18. 
    Шаталова Г.С. Азбука здоровья и долголетия. М.: Энергоатомиздат. 1995.
    
19. 
    Шувалова Е.П. Инфекционные болезни. М.:Медицина. 1990.