Мо тугай Погын ? Поро жапда лийже радиом колыштшо йолташ–влак. Тачысе передычыште мутланымашым тарватена Марий Калыкын Погынжо нерген. Мо тудо тугай, кќ тудым пога да тулеч моло Погын дене кылдалтше йодыш-влакым

Поро жапда лийже радиом колыштшо йолташ–влак.

Тачысе передычыште мутланымашым тарватена Марий Калыкын Погынжо нерген.
Мо тудо тугай, кќ тудым пога да тулеч моло Погын дене кылдалтше йодыш-влакым.
Йодышым тарватышна таклан огыл: вет тиде кечылаште Марий калык куанле вучымаш дене ила.
Ныл ий эртымеке адак жап толын шуо Марий калыкын черетан, кандашымыше, Погынжым чумыраш.
Марий калыкын Съездшым погаш, тушко калыкым ¢жаш, тачысе кечылан «Мер каѓашын» веле лигитивный манме праваже уло.
Тиде кугу пашам шот дене ямдылаш да арун эртарен колташлан Мер Каѓаш шкенжын пленумжым 24-ше декабрьыште погыш.

Пленумышто лийыныт Мер Каѓаш член вел огыл:

Нунылан, чылаштланат пленумышто шке шонымашыштым, ой каѓашыштым луктын ойлаш йќн лийын.

Пленумым тыгай пунчал дене мучашлыме: - черетан, кандашымыше погыным Марий Элын рудќ олаштыже, Йошкар–Олаште апрель тылзыште эртараш.
Ешартыш семын, Оньыжа поро увер дене палдарыш: тений, мане тудо Погынлан ныл кечаш окса роскотым - 16-шо гыч т¢ѓалын 19 апрель йотке Республикысе кучем шке ¢мбакыже налеш.

Тидын шотышто Марий Элын Президентше Леонид Игорьевич Маркелов к¢штымашым луктын.

Икымыше оргкомитетым Мер Организаций–влак негызеш. Тудын радамышке Мер Каѓаш Президиум член–влак дене пырля, Марий Национальный Конгресс, Марий Ушем ден рвезе вий–влак ушнат.

Тудым вуйлаташ Михаил Зиновьевич Васютинлан ¢шаныме.

Кызыт паша, марий манмыла, шолеш веле.
Паша дене пырля ешартыш мутланымаш эртат. Могай паша тќрлатымашым вуча, могай пашам писемдаш к¢лмќ шотышто.
Икте раш пале - могай шонымашан делегат–влак съездыште лийыт, тугай мучашан лиеш кандашымыше погын.
Ончычсо семынак Погыныш делегатым ойрымо пашам кок тошкалтышан йќн дене эртараш темлыме. Кустовой манме кажне поселенийыште, але тошто семын сельсоветлаште эртараш, кушто делегатым районласе коференцийыш ойырат. А вара районышто эртарыме конференцийла гыч Марий Погыныш делегатым. Ончычсо дене таѓастарымаште квота шотышто кугу вашталтыш уке. 2000 марий чон деч ик делегат.
Тачысе кечылан шуко поселенийлаште, кустовой погын–влак эртат.

А куштыжо «уло районным» авалтыше конференцият эртен.

Кокымышо верыште лийшаш докан шке калыкым вуеш шушо еѓ семын уш дене, рвезе еѓ семын уло ш¢м дене йќратымаш. (Человеку для полного счастья надо славное отечество. Волжский книга. Вольык дене пырля илат).

Кумышо вереш верлана шонем, кузе марий калык шке марий сынже дене Ош т¢няште аралалт кодеш. (Илена руш, европеец илыш дене, а Марий лияш шонена).
Т¢ѓ мут шотеш мый ончыктышым «Марий национальный дисциплине» укелыкым. Молан мый тыге шонем? Таѓастарыме шотеш налза пошкудо ешым, палыме пашаче бригадым, палыме колхозым. Мыланна нине т¢шка але «коллектив» манына, ситат. Кеч могай т¢шкажым налза, нунын паша лектышышт эре дисциплине к¢шеш гына шочеш да кушкеш. Кушто дисциплине уке, тушто паша лектыш эре начар. Адакшым начар паша лектышан т¢шкаште (коллективыште) эре икте - весе ваштареш пуредылмаш, амал деч посна икте-весе дене шургымаш. Нине мутым ойылымеке таѓастарыза мемнан мер ушем–влакым. Кузе нуно илат, пашам ыштат, могае ушем кќргысќ нунын дисциплинышт. Ойлем гын «к¢лешан» дисциплине уке манын, келшеда шонем мыйын мутем дене. Кќ Марий национальный толкын кќргыште икмыняр ий улеш, шуко т¢рлќ татымат ужын.
Мыняр шуко сай шонымаш нерген, план семын, мут дене ойлена! Пашаланат пижына, а лектыш уке.
Чыла укелык эре ик вуйлатыше укелык дене кылдалтеш.
Садлан Калыкын съездыштыже шотан вуйлатыше органым сайлымаш - эн т¢ѓ пашалан шотлалтеш.
Тиде к¢лешан паша дене марий аланым кумданрак авалташлан марий мер толкыным ныл тошкалтышаным (четырехступеньчатыйым ) чоѓаш к¢леш.

1. 
   П¢тынь Марий калыкын съездше.
   
2. 
   «Марий Мер Каѓаш» - 41 еѓ
   
3. 
   «Мер Канашын» Президиумжо - 17 еѓ
   
4. 
   Президиумын бюрожо - 7 еѓ
   

Ныл ужашлан шеледыме гын могай гынат ойыртем нунын коклаште уло?

Т¢ѓалына съезд дечын, кеч тудын шотышто шуко мутланаш нимолан. Вот делегат-влак могай лийшаш улыт съездышке толшо коклаште кумдан мутланаш к¢леш. Съездын делегатше статусым могай марий–шамычлан кучыкташ? Икте весе дене мутланыме годым чылан ик й¢к дене палемдат - эн чолга марий еѓлан? Тольык огыт рашемде, мо шотышто, могай профессий кокла гыч чолгажым ойырен налаш. Педагог кокла гыч? Спортсмен-влак кокла гыч? Кугу оксан кокла гыч? Кќ тидлан пайдале да раш критерийым ончыктен кертеш? Пытартыш ийлаште гын чолга еѓым эн ончыч палемденыт, кќ калыклан палме гай койын. Шанчыеѓ, артист, газет пашаеѓ, ончык лекше бизнесмен. Вуйлатыше органыш сайлашлан кандидат семын палемдыме годым тачысе кече марте съезд президиумыш «мый слесарь Кубышкин йолташым темлем манмым. Повар Матренинам, каменьшик Сидоровым, уста уборщица Галушкинам» колын омыл. Шонем умылышда мо нерген мый каласышым. Ончалза эртыме корным, тачысе кече марте вуйлатыше–влак эре лийыныт институтский дипломан, пагалыме еѓ-влак. А паша тошто верыштак кия. Кеч шеч кутышым эртыже ыле. Паша шке шотшо дене тарвана да ончыко кая манын шонат ала мо? Уке! Огеш кай! Жап веле писын, мемнан деч йоде, кая. Мер толкын ончылно 12 – 18 ий ончыч могай условий ыльыч? Могай кумдыкан юридический права лийын эртыше жапыште? Ончалза йырым-йыр! Мер организаций–влаклан могай кутышан демократийым коденыт!
Шукерте огыл Ал.Арзамасын «Оьыжа» л¢ман брошюрыжым угыч шерын лектым.

Теат кидышкыда налза. Почса 48-ше лаштыквелым. Ынде цитата: «…Декабрь т¢ѓалтыште Р¢дќ советым погаш шонена да, очыни, Президиумым угыч сайлаш перна. Кќ тиде паша деч кораѓын, кќн тиде сомылым Мер Каѓашыште ышташ кумылж уке гын, сќрвалаш огына т¢ѓал.

Тиде мутым 1998 ий мучаште, октябрь тылзыште В.А.Пектеев ойылен. Индеш ий ончыч. Ну вара иктаж могай ваштылтышым индеш ий эртымеке ужыда?

Чыла пашам оперативно шукташлан к¢леш оперативный орган – кудым ме келшышна л¢мдаш – бюро.

Шым еѓ гыч шогышо оперативно пашам ыштен кертше пашаче группо деке эн чот к¢лешан йодыш – тиде ик шагат жапыште ¢жмќ верыш нимогай транспорт деч посна, йолын толын шуаш. Уверым телефон дене налмеке контора велке савырныш да ошкыл колтыш йолын заседанийыш. Тышеч вигак коеш -бюро манме органыш пурташ лиеш тудым, кќ «Мер Каѓашын» конторыжо деке эн лишне ила. Тыгайже улыт оласе дене Медведевысо-влак коклаште веле. Вот нунын коклаште т¢ѓалына кычалаш кандидатым «Мер Каѓаш» членлан. Манын кертыт тиде демократично огыл. Мыят келшем. Но ме мутланен келшышаш улына - мом эн очыко шындена – демократический формым але пашан результатшым? Формым ончыкташлан лийын пашан качествым в¢дыш кудалтена мо? Тугеже, мо лектеш - тудо йќра манына да сайлена: Сахалин гыч, Астрахань але Моско гыч толшо делегатым. Пашан результатше могай лиеш? Ноль!
Айыста формым ончыде чыла структурым сайлена эн ончыч паша лектышан лийже манын.

Тугеже темлыме йќн дене келшаш логалеш.

Тугеже адак лишыл верла гыч веле? Туге лектеш.

Медведево, Оршанке, Советский, Йошкар–Олаште илыше–влак веле кворум шотышто иктаж могай поро вашталтышым мер илышыш шыѓдарен кертыт. Тидым шотыш огына нал гын, лу ий эртымеке адакат мыланна саде кочо мурымак шуяш логалеш: Президиум шаланыме нерген, вуйверым угыч сайлаш логалме шотышто да да тулеч моло шерым темыше мут-влакым угыч т¢аш т¢ѓалына.
П¢тынь «Мер Каѓаш» 41 еѓ гыч шогышаш.

Тыште мом шотыш налме. Мер Каѓашын статусшо к¢кшыт гыч ончалмеке коеш, тудын ончылно моткоч кумда паша моло мер организаций дене ушем-влакым ик чумыркаш погымо шотышто. Моло мер вийым иктыш ушаш шонена гын, нунын вуйлатышыштым сайлымаш деч посна «должностной квота» йќн дене Мер каѓаш радамыш пурташ. Тиде ошкыл пеѓгыде лийже манын, тыгай тќрлатыме пунктым Уставыш ешартыш семын пуртыман. Ончыч тыге лийын огыл маныт.

Бюрон лукмо, Президиумын шке заседанийыштыже лукмо, Пленумын пеѓгыдемдыме чыла пунчал–влакын юридически вийышт лийышт манын, эре кворум улмым эскераш к¢леш. 7 еѓан бюро гыч кворум йодеш эн шагалже ныл еѓым. 17 еѓан Президиумын заседанийыштыже индеш еѓ деч шагал огыл лийшаш. 41 еѓан «Мер Каѓаш» шке пленумжым кум тылзылан ик гана вел пога. Туге гынат 23 еѓым эре вучаш логалеш.

Ончыктымо цифр-влак руш манмыла «реальный» улыт. Но тидын шотышто шоналташ к¢леш.

А.Смирнов,