Н. Б. Жиен баева Ақажанова А. Т
жүктеу/скачать 4.34 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 3.1.Заңгерменпсихологіс-әрекетіндегі танымдықүдерістер
| Бақылаусұрақтары:
1. Құ қық тық са на ның анық та ма сы. 2. Құ қық тық мә де ниет ті иге ру дің жол да ры. 3. Тұл ға ның әлеу мет тік мі нез-құл қын қа лып тас ты ру да құ қық тық са на қан- дай рөл ат қа ра ды? 4. Құ қық тық са на ның құ ры лы мы. 5. Қан дай не гіз гі фун ция лар ды құ қық тық са на ат қа ра ды? ЗАҢГЕРМЕНПСИХОЛОГ ІС-ӘРЕКЕТІНДЕГІПСИХИКАЛЫҚ ҮДЕРІСТЕРДІҢ,ТҰЛҒАЛЫҚҚАСИЕТТЕР МЕНКҮЙЛЕРДІҢЖҮЙЕСІ 3.1.Заңгерменпсихологіс-әрекетіндегі танымдықүдерістер А.В. Ди мит ров тың айт уын ша, та ным дық іс-әре кет ке- ле сі: сен сор лық (лат. түй сік), пер цеп тив ті (лат. қа был- дау), мне ми ка лық (грек. ес), ин тел лек ту ал ды (лат. ақыл- ой) үдеріс те рін қам ти ды. Та ным үдерісін де олар дың үз- дік сіз өза ра әре кет те суі жү зе ге аса ды. Сол се беп ті құ қық- тық әре кет тер ді дұ рыс ба ға лау үшін се зім дік мә лі мет тер ді дұ рыс жік теу ке рек. Куә гер лер дің не ме се қыл мыс тық, аза- мат тық үдеріс тің бас қа да қа ты су шы ла ры ның бер ген тү сі- нік те рін дұ рыс ба ға лау үшін та ным үдеріс те рі нің не гіз гі заң ды лық та ры, қа сиет те рі ту ра лы біл ген жөн. Куә гер дің, жә бір ле ну ші нің, кү дік ті нің, айып та лу шы ның ақ па рат алу, жи нау жә не өң деу са ты ла рын да бер ген тү сі нік те рі нің ма- те риалын даяр лау се зім мү ше ле рі нің фи зи оло гиялық не- гі зін құ райт ын түй сік пен қа был дау дан бас та ла ды. Жа уап бе ру ді қа лып тас ты ру ға ық пал ете тін түй сік тің қа сиет те рі – бі рін ші ке зек те, адам ның ажы ра та ала тын, ті тір кен дір- гіш тің ең аз кү ші мен, сон дай-ақ түй сік те өз ге ріс ту ғы зу ға 3 39 Заң психологиясы 40 қа бі лет ті екі сти мул ара сын да ғы ең аз айыр ма шы лық пен анық- та ла тын тал да ғыш тың сез гіш ті гі. Ті тір кен дір гіш тің ең аз кү ші – түй сік тің аб со лют тік тө мен та бал ды ры ғы (не ғұр лым түй сік та- бал ды ры ғы тө мен бол са, со лғұр лым сез гіш тік жо ға ры бо ла ды), сон дай-ақ ті тір кен дір гіш тің ең көп кү ші мен (ол түй сік ке ба ра бар бол ған да) анық та ла тын түй сік тің аб со лют тік жо ғар ғы та бал ды- ры ғы, ал оның одан әрі кү шеюі жан ға ба та тын түй сі ну се зі мін ту- ғы за ды. Айыр ма шы лық ты се зу та бал ды ры ғы – айыр ма та бал ды- рық (екі ті тір кен дір гіш кү ші нің ең аз кө ле мі). Жас қа жә не бас қа да жағ дай лар ға қа рай тал да ғыш та ры ның сез гіш ті гі өз ге ріп оты ра- ды, бі рақ олар дың өт кір лі гі 20-30 жас қа қа рай ар та ды. Сез гіш тік- тің уа қыт ша ауыт қу ла ры на тәу лік мер зі мі, бөг де ті тір кен дір гіш- тер, пси хи ка лық күй, әйел адам дар дың жүк ті лі гі жә не т.б. сияқ ты фак тор лар әсер ете ді. Мы са лы, куә гер дің, айып та лу шы түй сі гі нің са па сын ба ға лау үшін суб ъек ті нің ана ли за то ры ның сез гіш ті гін арт ты ра тын не ме се бір ден жоя тын жа на ма ті тір кен дір гіш тер дің (ішім дік тің, есірт кі не ме се сол тә різ дес фар ма ко ло гия лық зат тар- дың) әсе рі не шал дық па ған ды ғын анық тап алу қа жет. Бұл жағ дай- лар жа уап алу (тер геу) жә не экс пе ри ме нт тік тер геу ке зін де ес ке- рі луі тиіс. Мы са лы, ке рең ді гін сыл тау қыл ған айып та лу шы ның виб ра циялық сез гіш ті гін зерт теу ке зін де оның оп-оңай өті рі гін әш ке ре леуге бо ла ды («ауру дың» арт жа ғы на еден ге ша ғын зат ты лақ ты рып, оның реак циясын ба қы лау ар қы лы). Ес туі зақым дан- ған, виб ра циялық сез гіш ті гі бұ зыл ма ған ауру адам бұл ті тір кен- дір гіш ке жа уап қайтара ды, ал сыл тау шыл (си му лянт) атал мыш ті тір кен дір гіш ке әсер лен бей ді. Тал да ғыш тар дың сез гіш ті гі әл сіз ті тір кен дір гіш тер дің әсе рі нен ар та ды, ал күш ті лер дің әсе рі нен, ке рі сін ше, тө мен дейді. Атал мыш заң ды лық ты суб ъект «қа раң ғы бол ды» деп тер геуші ні (сот ты) ша тас тыр ғы сы кел ген кез де ес ке- ру қа жет. Адам 3-5 ми нут тан ке йін жа рық ты ажы ра тып, зат тар ды кө ре бас тайды; қа раң ғы ға жақ сы бағ дар ла ну үшін 20-30 ми нут жет кі лік ті, ал мүл де қа раң ғы да бо лу ана ли за тор дың жа рық сез- гіш ті гін 40 ми нут тың ішін де 200 есе арт ты ра ды. Иіс, так тильді тал да ғыш тар дың бейім дел гіш ті гі жо ға ры, ал дәм, кө ру түй сік те- рі ні кі бір ша ма баяу се зі ле ді. 3. Заңгер мен психолог іс-әрекетіндегі психикалық үдерістердің, ... 41 Не бір әдет тен тыс, әсі ре се өз тә нің мен ке ңіс тік ті се зі ну де гі күй лер не ме се үй рен шік ті жағ дай лар дан тыс іс-әре кет тер бел- гі лі бір ке се лін ти гі зе ді. Мы са лы, Ю.А. Га га рин сал мақ сыз дық күйі ту ра лы бы лай де ді: ...«жа сан ды лық пен дәр мен сіз дік ті түй- сі ну, ме нің ішім де де әл де бір өз ге ріс тә різ дес». Се зім мү ше ле- рі нің жұ мы сы на суб ъек ті нің жүй ке жүйесі нің ти пі айт ар лық тай ық пал ете ді. Жүй ке жүйесі күш ті адам дар да жүй ке жүйесі әл сіз адам дар ға қа ра ған да үл кен тө зім ді лік пен тұ рақ ты лық бай қа ла- ды, ал соң ғы ла ры ның се зім тал ды ғы жо ға ры. Ау тот ре ни нг тің, сөз дік нұс қау лар дың кө ме гі мен суб ъек ті нің қы зы ғу шы лық та рын, бағ дар ла рын өз гер те оты рып, тал да ғыш тар дың жо ға ры не ме се тө мен сез гіш ті гі не қол жет кі зу ге, оны іс-әре кет мақ сат та ры мен мін дет те рі не ба ғын ды ру ға бо ла ды. жүктеу/скачать 4.34 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|