Диссертация тақырыбы бойынша жарияланған

1 Ортағасырлық Отырар. Аңыздар, деректер, зерттеулер. – Түркістан: Тұран, 2006. – 238 б.

2 Новый источник по средневековой истории Центральной Азии // Известия НАН РК. – Серия общественных наук. – 1995. - № 4. – С. 99-101.

3 К истории Отрара монголо-тимуридского времени // Известия МН и АН РК. - Серия общественных наук. – 1996. - № 2. – С. 58-61.

4 Археологические исследования Южно-Казахстанской комплексной археологической экспедиции // Известия МН и ВО РК, НАН РК. –Серия общественных наук. – 1999. - № 1. – С. 8-18. (в соавторстве с К.М. Байпаковым, А.Н. Грищенко, Т.В. Савельевой).

5 Работы Южно-Казахстанской комплексной археологической экспедиции в долинах Сырдарьи и Арыси // Известия МН и ВО РК, НАН РК. – Серия общественных наук. – 2000. - №1. – С. 215-229 (в соавторстве с К.М. Байпаковым, А.Н. Грищенко, М.М. Нурпеисовым).

6 О стеклоделии в средневековом городе Южного Казахстана // Известия МОН РК, НАН РК. – Серия общественных наук. – 2000. - № 1. – С. 166-168.

7 Об инструментарий средневекового гончара Отрара // Известия МОН РК, НАН РК. – Серия общественных наук. – 2001. - № 1. – С. 155-158.

8 Архитектурная керамика Отрара второй половины ХІІІ - первой половины ХІV в. // Известия НАН РК. – Серия общественных наук. – 2003. - № 1. – С. 254-259.

9 Отырар – тарихтың өзі, тағылымның көзі // Қазақстан музейлері, – 2003, - № 1. –58-59 -бб.

10 Новые материалы к изучению бань золоордынского времени // Вестник КазНУ им. аль-Фараби. – Серия историческая. – 2006. - № 2. – С. 164-174 (в соавторстве с З. Самашевым).

11 Ақарықты қазған кім? // Қазақ тарихы. – 2006. - № 4. – 23-26-бб. (Г. Байсариевамен бірлескен авторлықта).

12 Шығыстық шатыраш таралу тарихынан // әл-Фараби атындағы ҚазҰУ хабаршысы. Шығыстану сериясы. – 2007. - № 1/38. – 41-47-бб.

13 Темірдің Отырарда дүние салуы туралы аңыз // Қазақ тарихы. – 2007. -№ 5. –13-15-бб. (А. Таубекпен бірлескен авторлықта).

14 О находке шахматной фигуры в Отраре. К вопросу о распространении шахмат в средневековом Казахстане // Вестник Семипалатинского государственного университета имени Шакарима. – 2007. - № 3. – С. 25-31.

15 Новые материалы по истории ирригации Южного Казахстана // Қазақстанның ғылыми әлемі. – 2007. - № 6. – С. 74-85.

16 Отырар қашан және не себепті күйреді? // Қазақ тарихы. – 2008. - № 2. – 13-17-бб.

17 О начальном этапе исламизации юга Казахстана. На основе данных родословных и археологии // Қазақстанның ғылыми әлемі. – 2008. - № 3. -164-169-бб.

ә)республикалық және халықаралық конференция материалдарының жинақтарында, өзге де басылымдарда:

18 Сырдарияның орта ағысындағы жаңа археологиялық ескерткіштер // Қазақстан Республикасы тәуелсіздігінің 10 жылдығына арналған «Тәуелсіз Қазақстанның археология ғылымдарының жетістіктері мен келешегі» атты Халықаралық ғылыми-теориялық конференция еңбектері. – Қызылорда, 2001, 11-12 мамыр. – Қызылорда: 2001. – 102-106-бб. (С.З. Ахметпен бірлескен авторлықта).

19 Два сосуда с надписями кангюйского времени І-V вв. н.э. из Южного Казахстана // Древнетюркская цивилизация памятники письменности. Материалы международной научно-практической конференции. – Астана, 2001, 18-19 мая. – Алматы: Научно-издательский центр «Ғылым», 2001. – С. 539-541.

20 Отырар атауының түп-төркіні // Ғұлама. Ойшыл. Ұстаз. Әл-Фарабидің туғанына 1130 жыл толуына арналған Халықаралық ғылыми-теориялық конференцияның материалдары. – Шымкент, 2001, 12 қазан. – Алматы: ҚАЗақпарат, 2001. – 55-57-бб.

21 Археологическая коллекция по могильнику Кыркескен ( из фондов Отрарского заповедника – музея) // Тараз 2000. Көне және қазіргі Тараз: тарихы және әлеуметтік-экономикалық дамуының болашағы. Тараз қаласының 2000 жылдығына арналған Республикалық ғылыми-практикалық конференцияның материалдары. – Тараз, 2002, 4-5 сәуір. – Тараз: Тараз университеті, 2002. – С. 131-134.

22 Дворец Бердибека в Отраре // Сохранение и развитие историко-культурной среды в природных и городских условиях современной Центральной Азии: Труды Международной научно-практической конференции. – Алматы, 2004, 11-12 мая. – Алматы: Принт S, 2004. – С. 50 -52.

23 Әлкей Марғулан және Отырар // «Көшпелілер өркениеті мен рухани мәдениетінің тарихы» атты халықаралық ғылыми-практикалық конференцияның пленарлық мәжілісінің материалдары. І т. – Павлодар, 2004. 18 - 20 мамыр – Павлодар, 2004. – 79-83-бб.

24 Көне Отырардың жазба ескерткіштері // Сирек кездесетін кітаптармен қолжазбаларды сақтаудың өзекті мәселелері, ғылыми зерттеудегі өзара ықпалдастық және жаңа технологияларды енгізу: ҚР БҒМ ОҒҚ ғылыми-практикалық конференцияның материалдары. – Алматы, 2002, 18 қыркүйек. – Алматы, 2004. – 50-53-бб.

25 Отырардың ортағасырлық сауда байланыстары // Ортағасырлық Қазақстандағы ақша айналымы және сауда. Халықаралық ғылыми-практикалық конференцияның материалдары. – Түркістан, 2006, 8-10 маусым. –Түркістан: Тұран баспасы, 2007. – 85-92-бб. (Г. Байсариевамен бірлескен авторлықта).

26 Ткацкая мастерская Х-ХІІ вв. из рабада Отрара // Ортағасырлық Қазақстандағы ақша айналымы және сауда. Халықаралық ғылыми-практикалық конференцияның материалдары. – Түркістан, 2006, 8-10 маусым. –Түркістан: Тұран баспасы, 2007. – С. 180-189.

27 Шахматная фигура из Отрара // Ортағасырлық Қазақстандағы ақша айналымы және сауда. Халықаралық ғылыми-практикалық конференцияның материалдары. – Түркістан, 2006, 8-10 маусым. – Түркістан: Тұран баспасы, 2007. – С. 239-245.

28 О находке шахматной фигуры в Отраре. К вопросу о распространении шахмат в средневековом Казахстане // Материалы международной научной конференции «Кадырбаевские чтения – 2007». – Актобе, 2007, 16-18 мая – Актобе, 2007. – С. 283-286.

29 Көне түркі құдайлары (Отырардағы Құйрықтөбе қалашығын қазу барысында табылған тақталардағы бейнелер) // ІІІ халықаралық түркология конгресі. – Түркістан, 2009, 18 - 20 мамыр. – Түркістан, 2009. – 567-572-бб.

30 Новые материалы по средневековой ирригации Южного Казахстана // Научные чтения памяти Н.Э. Масанова. Сборник материалов научно-практической конференции. – Алматы, 2008, 25-26 апреля. – Алматы, 2009. – С. 150-156.

31 Отырардың қысқаша тарихы. – Түркістан: Мирас, 1998. – 64 б.

32 Отырар мен Арыс аудандарының байырғы ескерткіштері. – Шымкент: ҚҚ Мәдениетті қолдау қоры. 2007. – 80 б. (К. Бердиярмен бірлескен авторлықта).

33 Ежелгі Отырар: альбом-кітап. – Алматы: Рауан, 1997. –160 б. (Ж. Нұсқабайұлы, Ө. Жәнібек, Ә. Есжан, Ә. Жұмашевтармен бірлескен авторлықта).

34 Арыстанбаб – Қожа Ахмет Яссауи ұстазы // Яссауи тағлымы. – Түркістан: Мұра, 1996. – 106-110-бб.

35 Арыстанбаб және оның кесенесі. – Шымкент: Жібек жолы, 1996. – 44 б.

36 Отырар мен Түркістан қалаларының тарихы жөнінде // Ахмет Яссауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетінің хабаршысы. – 1998, - № 1. – 83-85-бб.

37 Предание о смерти Тимура и раскопки на городище Отрар // Военное искусство кочевников Центральной Азии и Казахстана (эпоха древностей и средневековья). – Алматы: Национальная высшая школа государственного управления при президенте Республики Казахстан, 1998. – С. 131-135.

38 Инструменты сапожника из Отрара // Города Туркестана. – Алматы: Ғылым, 1999. – С.165-168.

39 Раскопки архитектурного ансамбля конца ХІV – начала ХV вв. на Отраре // Города Туркестана. – Алматы: Ғылым, 1999. – С. 157-164 (в соавторстве с К.М. Байпаковым).

40 Отрарская цитадель // Кумбез. – 2000. - № 7-8. – С. 22-23 (в соавторстве с К.М. Байпаковым).

41 Арыстан Баб - Қожа Ахмет Иассауи ұстазы // Тарихы терең Түркістан: Білім. – Алматы: Білім, 2000. – 172-175-бб.

42 Иасы-Түркістан тарихы. История Ясы-Түркестана. – Алматы: Қазақпарат, 2000. – 43 б.

43 Позднесредневековый кувшин с изображением хищного зверя из Отрара // История и археология Семиречья. – Алматы: Фонд «Родничек», 2001. - Вып. 2. – С. 178-181.

44 Изображение тигра на сосуде из Отрара // Вестник Международного Казахско-турецкого университета им. Х. Ах. Яссави. – 2001. - № 3. – С. 63-66.

45 К этимологии топонима «Отрар» // Культурное наследие Южного Казахстана. – Шымкент, 2002. – С. 148-150.

46 Новые данные к палеогеографии Средней Сырдарьи // Археологические исследования в Казахстане. – Шымкент-Алматы, 2002. – С. 128-131.

47 Туркестан и Отрар в неопубликованной рукописи Н.И. Веселовского о древних городах Сырдарьи // Новые исследования по археологии Казахстана. – Алматы, 2004. – C. 237-241 (в соавторстве с Ю.А. Елгиным).

48 Кемел Ақышев және Отырар // Мобилизованный археологией. Акишев Кималь Акишевич. – Астана: Евразийский национальный университет им. Л.Н. Гумилева, 2004. – С. 90-94.

49 История формирования культурного ландшафта Отрарского оазиса // Вопросы истории и археологии Западного Казахстана. – 2006. - № 1-2. – С. 166-176.

50 Аңыз ақиқаттан шығады // Даналық мәйегі. – 2006. - № 1. –12-17-бб.

51 О находке шахматной фигуры в Отраре. К вопросу о распространении шахмат в средневековом Казахстане // Кадырбаевские чтения. – Актобе, 2007. – С. 283-286.

52 Ғылыми басылым қатарына жатпайтын кітап // Вопросы истории и археологии Западного Казахстана. – 2007. - № 1. – С. 301-307.

53 Ақарық каналы. Канал Ак-арык // Онтүстік Қазақстан облысы тарих пен мәдениет ескерткіштерінің жинағы. Отырар ауданы. Свод памятников истории и культуры Южно-Казахстанской области. Отрарский район. –Алматы: Издательство «Баур», 2007. – 335-337- бб.

54 Аққорған қалажұрты. Городище Аккорган // Онтүстік Қазақстан облысы тарих пен мәдениет ескерткіштерінің жинағы. Отырар ауданы. Свод памятников истории и культуры Южно-Казахстанской области. Отрарский район. – Алматы: Издательство «Баур», 2007. – 81-82-бб.

55 Шаншар қалажұрты. Городище Шаншар // Онтүстік Қазақстан облысы тарих пен мәдениет ескерткіштерінің жинағы. Отырар ауданы. Свод памятников истории и культуры Южно-Казахстанской области. Отрарский район. – Алматы: Издательство «Баур», 2007. – 91-94-бб.

56 Қамбартөбе мекенжұрты. Поселение Камбартобе // Онтүстік Қазақстан облысы тарих пен мәдениет ескерткіштерінің жинағы. Отырар ауданы. Свод памятников истории и культуры Южно-Казахстанской области. Отрарский район. – Алматы: Издательство «Баур», 2007. – 162-163-бб.

57 Разықұл мекенжұрты. Поселение Разыкултобе // Онтүстік Қазақстан облысы тарих пен мәдениет ескерткіштерінің жинағы. Отырар ауданы. Свод памятников истории и культуры Южно-Казахстанской области. Отрарский район. – Алматы: Издательство «Баур», 2007. – 219-220-б.

58 Көкмардан мазараты. Могильник Кок-Мардан // Онтүстік Қазақстан облысы тарих пен мәдениет ескерткіштерінің жинағы. Отырар ауданы. Свод памятников истории и культуры Южно-Казахстанской области. Отрарский район. – Алматы: Издательство «Баур», 2007. – 273-284-бб.

59 Арыстанбаб кесенесі. Мавзолей-мечеть Арыстанбаба // Онтүстік Қазақстан облысы тарих пен мәдениет ескерткіштерінің жинағы. Отырар ауданы. Свод памятников истории и культуры Южно-Казахстанской области. Отрарский район. – Алматы: Издательство «Баур», 2007. –319-323-бб. (C. Ақылбекпен бірлескен авторлықта)

60 Ахмет Ясауи есімімен байланысты тарихи орындар // Қожа Ахмет Ясауи мұралары мен ілімінің зерттелу мәселелері. – Түркістан: Арыс баспасы, 2008. – 96-98-бб.

61 Ткацкая мастерская по производству набойки. К истории ткачества средневекового Казахстана // Вопросы истории и археологии Западного Казахстана. – 2008. - № 1. – С. 186-192.

62 Қазақстанның көне шахмат тарихы // Б. Түйетаев, Д. Мыңбай. Шахмат әлеміне саяхат. – Алматы: Қазықұрт, 2008. – 9-16-бб.

63 Оңтүстік Қазақстан облысы аймағындағы көне түркілерден қалған ескерткіштерді зерттеу мәселелері // Түркология. – 2008. - №5-6. –123-128-бб.

64 Н.И. Веселовский о древних городах Южного Казахстана // Вопросы истории и археологии Западного Казахстана. – 2008. - № 2. – С. 184-193.

65 Ортағасырлық Отырарда шахмат ойнаған // Шәмші. – 2009. - № 3. – 34-35-бб.

в) шетелдік ғылыми басылымдарда:

66 Otrar devlet arkeoloji müzesi: Arslanbab imareti // Erdem –1995. - № 21. – S. 965-973.

67 Новые материалы о ткачестве в средневековых городах Казахстана // Тезисы докладов Международного симпозиума «Приаралье на перекрестке культур» и второго полевого семинара «Археология древнего Ташкырманского оазиса», посвященные 100-летию со дня рождения выдающегося исследователя Центральной Азии Сергея Павловича Толстова. - 2007, 2-4 октября. – Нукус-Бустан-Беруни, 2007. – С. 66-68.

68 Отырарда Темірдің қайтыс болғаны жөнінде аңыз // Шыңжанның қоғамдық ғылымы – Social sciences in Xinjiang. – 2008. - № 4. – 28-21-бб.

69 Н.И. Веселовский о древностях Южного Казахстана // Вестник МИЦАИ. – 2008. - Вып. 8. –С. 3-14.

70 Средневековые караванные пути Отрарского оазиса // Археология степной Евразии: международный сборник научных трудов. – Кемерово: Изд-во Куз ГТУ, 2008. – С. 40-48.

(по данным историко-археологических источников)

• 
  расширен круг источников по истории Отрара и историографии археологического изучения памятников оазиса;
  
• 
  решены ряд вопросов исторической географии и топографии средневекового владения Отрар-Фараб;
  
• 
  получены новые археологические материалы по истории раннесредневекового Отрара;
  
• 
  на основе анализа данных археологии и генеалогии «Насабнама» показан ход арабского завоевания владения Отрар и прилегающих районов;
  
• 
  выявлены новые виды ремесла, получены материалы по культуре караханидского Отрара;
  
• 
  сопоставлены и проанализированы материалы археологии и письменных источников о монгольско-тимуридском Отраре;
  
• 
  на основе данных археологии и легенд выявлены причины последнего общегородского пожара и окончательного запустения Отрара;
  

• 
  местные легенды и письменные генеалогии – «Насабанаме» являются ценным историческим источником по истории Отрара, новые архивные материалы свидетельствуют, что первые раскопки Отрара произвел 1884 г. Н.И. Веселовский, а первая карта памятников региона была создана Н.В. Рудневым. А.Х. Маргулан и М.О. Ауезов остановили разрушение Отрара техникой в 60-ых гг. ХХ в., сохранив памятник для последующих исследований.
  
• 
  установлены границы средневекового владения Отрар-Фараб, в ходе разведок на территории оазиса выявлено 14 новых археологических памятника, исследованы караванные пути и локализованы ряд населенных пунктов округа, упоминаемых в источниках.
  
• 
  cущественно расширены представления о религиозных представлениях, культуре раннесредневекового Отрара. Выявленные сосуды с надписями свидетельствуют о распространении письменности на Средней Сырдарье в первой половины І тысячелетия.
  
• 
  В середине VІІІ в. арабы захватывают Отрар и владение Тарбанд, уничтожают храмы и насаждают ислам. Следы запустения и пожаров фиксируются на многих поселениях Отрарского оазиса и района Средней Сырдарьи.
  
• 
  В Отраре обнаружены инструменты сапожника, остатки ткацкой мастерской, следы стекольного производства в округе города. О распространении грамотности среди горожан свидетельствует надпись на трубе, на бронзовой ступке.
  
• 
  Археологические материалы корректируют повествования письменных источников о трагической участи его жителей, о разрушении его укреплении монголами. Есть археологические свидетельства возвращения жителей к своим домам и дальнейшего обживания территории шахристана. ХІІІ-ХV вв. Отрар переживает новый расцвет, в городе возводятся монументальные сооружения, в археологических слоях немало вещей импортного происхождения. Возводится канал Акарык, перебрасывающий воду из одной реки в другую. Обнаружение шахматной фигуры в Отраре существенно допольняет историю распространения шахмат в Казахстане.
  
• 
  Новый взлет строительной деятельности в начале и вплоть до 80-х гг. ХVІІ в. завершается общегородским пожаром, который связан с нашествием джунгар. Джунгары разрушили ирригационную сеть Отрара, востановить которую, оставшимся в живых жителям города было не под силу, что и привело к окончательному запустению Отрара и переселению последних жителей в Чилик, Туркестан, Шымкент..
  

(According to the historical and archaeological sources)

Dissertation for the doctoral degree in historic sciences

Speciality – 07.00.06 – archaeology
Actuality. The archaeological researches revealed the ruins of ancient towns and settlements of the significant areas of Kazakhstan which are impossible to restore the past of the country.

Otrar has played an important role in the history of Kazakhstan and Central Asia. It became famous as a birth place of Abu Nasr al Farabi, an outstanding encyclopedic scientist. Otrar was the biggest centre of historical region of Turkestan and also an important branch of the Great Silk Road. The monuments of Otrar have been inscribed on the World Heritage Tentative List of UNESCO.

• 
  Increased some sources in the history of Otrar and historiography of archaeological study of oasis monuments;
  
• 
  Increased the questions in the historical geography and topography of medieval Otrar-Farab;
  
• 
  Received the new archaeological materials in the history of early middle Aged Otrar;
  
• 
  On the base of analysis of archaeology and genealogy of “Nasabnama” and shown the way of Arabic conquest in Otrar and its region;
  
• 
  Revealed the new type of craft, received materials connected with the culture of Karakhan period of Otrar;
  
• 
  Compared and analyzed materials of archaeology and written sources about mongol and timurid period of Otrar;
  
• 
  On the base of observed archaeology and legends found the reason of the lasted fire and desolation of Otrar;
  

• 
  Local legends and written genealogy “Nasabnama” is valuable historical source in the history of Otrar, the new materials show that the first excavations of Otrar was in 1884 by N.I. Veselovsky, and the first map of monuments of the region was created by N.V. Rudnev. A.K. Margulan and M.O. Auezov stopped the destruction of Otrar by techniques in the 60^th of the 20^th century., having saved the monuments for the future study.
  
• 
  Fixed the borders of the region of Otrar-Farab, during the observing there were found 14 new archaeological monuments, studied the caravan routes and localized some settlements of the region which mentioned in sources.
  
• 
  Greatly increased the presentation about the religion, culture of early middle Aged Otrar. Found ceramics with inscriptions show spreading the writing system in the Middle Syrdarya on the first half of the 1^st century.
  
• 
  In the middle of the 8^th century Arabs conquered Otrar, Turarband and its region, destroyed temples and implant Islam. Remains of desolation and fire are fixed in many settlements of Otrar oasis and the region of Syrdaria.
  
• 
  Found instruments of shoemaker, remains of loom and industry of glass in Otrar. Inscriptions on the pipe and on the bronze mortar show spreading literacy among citizens.
  
• 
  Archaeological materials correct narrative written sources about tragic participation of its inhabitants, about destruction of fortification by Mongols. According to the archaeological excavations local inhabitants returned and settled on the territory of shakhristan. On the 13^th-15^th centuries Otrar outlived the new bloom, built monumental buildings, in the archaeological layers found even import items. Raised the channel Akaryk which flips the water from one to another channel. Obtained the chess figure in Otrar.
  
• 
  The new raise of building activity from the beginning until the 1980^th of the 17^th century stopped by fire which connected with Zhungar invasion. Zhungars destroyed the irrigation system of Otrar. The dwellers of Otrar couldn’t restore it again. It was the reason of desolation of Otrar. And the lasted inhabitants of the city moved to Shilik, Turkestan, Shymken.