Статикалық және динамикалық композиция

21 
Сурет 4. Геометриялық фигураға жазу арқылы нысандарды жинақтау 
4. 
Эскиз, этюд, нобай
Ұзақ жұмысты бастамас бұрын алдын-ала эскиз жасау керек. Ол 
сәтті композицияны есептеуге, негізгі жарық пен көлеңке салуға көмек-
теседі. Бұл уақыттың бос шығыны деп ойламаңыз – барлық графикалық 
материалдар түзетуге болмайды, сондықтан сіз біле тұра дұрыс емес 
композиция жасауға барлық күш жұмсауға болады, мысалы, мұны 
түсінген кезде көп уақыт өтеді, күш жұмсайды, ал көңіл – күй бұзылады.
Егер айналадағы кеңістіктен берілген Парақ форматының сәтті ком-
позициясын ойша алып тастау қиын болса, қол астындағы қағаздан 
кішірейтілген пішімді қиып, парақтағы тесік арқылы әлемді көруге бо-
лады. Натюрмортты айналып өтіп, одан алыс шығыңыз, егер оны тұрып 
немесе отырып жазса, ол қалай көрінетінін салыстырыңыз, ең жақсы 
орынды тауып, кірісіңіз.
Эскиздің міндеті – композицияны ойластыру, заттардың пропорция-
ларын, олардың тоналды массаларын жеткізу. Егер композиция сәтті 
болатынын түсінсеңіз (мысалы, тондық дақтардың жақсы орналасуы 
үшін сарайды жылжыту қиын, бірақ бұл этюдте проблема емес), 
суреттегі элементтерді сәл жылжытуға болады. 
Сурет бөлшектерінің соңғы әрленуінсіз тез жасалған сурет. Ол жай 
ғана көңіл-күйді, қызықты форманы немесе бейнеленген қозғалысты 
аулаған мәнерлі сызықтардан тұруы мүмкін. Сондай – ақ, бұл болашақ 
суреттің бір бөлігін, мысалы, адамның басы, қол, аяқ, құлақ, немесе жа-
нуарлар – мысықтар, иттер, жылқылар және т.б., немесе екінші бөлігі – 
кафтан, етік, онда үлкен жұмыс жазу үшін суретшінің қызықтырған 
бөлшектері ғана жақсы жазылған. 
Нобайлар өте пайдалы және қызықты. Егер ұялмасаң – көшеде 
адамдарды сурет салыңыз, тым ұзақ уақыт бойы құлатпаңыз, дәрігердің 
қабылдауына кезек салыңыз, әсіресе, дәрістерде оқытушыларды, 

22 
оқушыларды сурет салыңыз. Бұдан әрі бұл сізге оңай және жылдам 
бейнелеуге көмектеседі.  
Этюд – бұл әдетте толық аяқталған жұмыс, мысалы, пленерде жа-
зылған пейзаж, содан кейін шеберханада үлкен жұмыс жазу үшін қолда-
нылады (немесе бар болса). Кейде этюдтар неғұрлым күшті, жағымды 
және тондық қарым-қатынастар бойынша дәлірек болып, ұзақ жұмыс 
істеу керек, бұл адамның басты зиянына тап болғандығын көрсетеді. 
Этюд құлайтын көлеңкелердің ерекшеліктерін, объектілердің орнала-
суын, дақтардың қызықты ырғақтық үйлесімін береді – бұл кейінірек осы 
арнаға сүйеніп, егжей-тегжейлі жұмыс жасау үшін жеткілікті. 
Эскиздер деп аталады, онда суретші қызықты мотивтерді «лақты-
руға» тырыспай, болашақ суреттің орналасу міндетін шешеді: фигура-
лардың орналасуы, тонның бөлінуі және т.б. Эскиздер негізінен жедел 
қолға жасалғандықтан, олар жиі аяқталмаған немесе мүлдем схемалық, 
бірақ толық аяқталған эскиздер де кездеседі, ол тек кейбір жеке фигура-
лар немесе бөлшектер ғана емес, сонымен қатар дайын болашақ карти-
наның кішірейтілген нұсқалары да бар. 
1 тапсырма. Этюд, эскиз және нобайды орындаңыз. 
2 
тапсырма. Әр түрлі геометриялық фигураларға жазу арқылы натюр-
морт нысандарын құрастырыңыз 
Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар мен тапсырмалар 
1. 
Композиция дегеніміз не?
2. 
Композицияның қандай түрлері бар? 
3. 
Құрылымдық және геометриялық орталық ұғымдары нені білдіреді? 
 
Ұсынылатын әдебиеттер тізімі 
1. 
Уалиев Б.М., Иманбекова Қ.К. Сурет. Оқу-әдістемелік құралы. – Астана: 
Фолиант, 2010. – 160 б. 
2. 
Өтепбаев, Н. Н. Академиялық сурет [Электрондыќ ресурс] : оқу құралы / Н. 
Н. Өтепбаев. – Алматы : Эверо, 2016. – 264 б.
3. 
Сәпиев Ә. С. Сурет негіздері: сурет пәніне арналған әдістемелік нұсқаулық 
/ Ә.С. Сәпиев. – Қостанай: ҚМПИ баспасы, 2011. – б. 

23 

жүктеу/скачать 4.33 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: