BitBtn – жазуы бар, пиктограммалы командалық батырма. SpeedButton

2. 
   WIN 32 беті
   

WIN 32 беті 32 разрядты WINDOWS 95/98/NT/2000 операциялық жүйелерінің интерфейстік элементтерінен құралады. (бұл 2-нұсқада WIN 95 деп аталады).

5. 
   DIALOGS беті
   

Dialogs бетінің компоненттері Windows үшін стандартты сұхбат терезелерін жүзеге асырады.

5. 
   SAMPLES беті
   

1. 
   Компоненттер деп нені түсінеміз?
   
2. 
   Delphi ортасындағы негізгі компоненттер орналасқан беттерді атаңыз?
   
3. 
   Пайдаланушымен қарапайым сұхбат ұйымдастыру үшін қандай беттен қандай компоненттерді пайдаланауға болады?
   
4. 
   Мәліметтерді енгізу үшін қандай беттен қандай компоненттер пайдаланылады?
   
5. 
   Терезеге түсіндірме жазу үшін қандай компонент пайдаланылады?
   
6. 
   Орындалған нәтижені экранға шығару үшін қандай компоненттер пайдаланылады?
   
7. 
   Нәтижені есептеу үшін қандай компоненттер пайдаланылады?
   
8. 
   Сурет, радиобатырмалар қою үшін қандай компоненттер пайдаланылады?
   
9. 
   Көп жолдық форматталған мәтін редакторы қандай қызмет атқарады және оның мемо редакторынан айырмашылығы неде?
   
10. 
    Мәліметтерді шығаруды ұйымдастыруға қандай компоненттерді пайдалануға болады?
    
11. 
    Анимация және дыбыс үшін қандай компоненттер пайдаланылады?
    
12. 
    SpinEdit компоненті не үшін пайдаланылады?
    
13. 
    Меню құру үшін қандай компоненттер пайдаланылады және ол қандай бетте орналасқан?
    
14. 
    OpenDialog, SaveDialog компоненттерінің қызметі қандай?
    
15. 
    Оқиғаға жауапты қалыптастыру үшін қандай компоненттер пайдалануға болады?
    
16. 
    StringGrid компоненті не үшін пайдаланылады?
    
17. 
    RadioButton компонентінің қызметі қандай?
    

Object Pascal тілінде типтер маңызды роль атқарады. Object Pascal тілінде типтердің мәні айтарлықтай өскен, яғни олрадың көмегімен программистің негізгі құралы – кластар анықталады.

Біз танысуды STRING жолдық типінен бастайық. Бұл тип ұзындығы айнымалы болып келген жады бөлігін анықтайды, әрбір символ 1 байттан орын алады. Object Pascal тіліндегі символ үшін CHAR типі пайдаланылады, сөйтіп STRING дегеніміз – бұл бірінен соң бірі тізбектеле орналасқан CHAR типті смиволдар.

Var // Айнымалыларды сипаттау бөлімінің басы

S:STRING; // Жолдық типті айнымалыны хабарлау

Begin // Орындалатын операторлар бөлімінің басы

S:=’символдар жолы’ // S айнымалысына “символдар жолы” мәні меншіктелген

S[G]:=’и’

End; // Орындалатын операторлар бөлімінің соңы

S жолдық айнымалы деп хабарланғаннан кейін математикалық есептеулерге қатыса алмайды, мысалы 2*S-1, яғни S айнымалысы сандық емес, тек символдық мәндерді сақтауға арналған.

Бірінші операторда S айнымалысында ’символдар жолы’ деген жолдық тұрақты мән меншіктелген. Жолдық тұрақтылар апосторф ішіне алынған кез келген (еркін) символдардан құралады, ал апострофтардың өзі тұрақты мәнге кірмейді. Бірінші меншіктеу командасынан кейін S айнымалысы жадыдан ұзындығы 15 байт орын алады, әрбір символ 1 байт орын иеленеді. Символдар жолын орналастыруға бөлінген жады бөлігінің өлшемінің өзгертіп отыру тек STRING типке ғана тән.

Программадағы жолдық айнымалының ұзындығы айнымалыға әрбір жаңа мән меншіктелген сайын автоматты түрде өзереді, ол 0-ден 21 байтқа дейін (1 Гбайт (Gbyte)) констанға сәйкес келеді.

Жолдық типтер үшін жалғастыру операциясын анықталған.

S:=’ Object Pascal’; //S- “Object Pascal”;

Сондай-ақ, жолдарды салыстыру белгілері арқылы салыстыруға болады:

“=”-тең, “<>”-тең емес, “>”-үлкен, “<”-кіші, “>=”-үлкен немес тең, “<=”-кіші немесе тең.

Жолдарға қолданылған салыстыру операцияларының нәтижесі логикалық тип болады, ол екі мәнмен сипатталады: True және False. Жолдар байт бойынша солдан оңға қарай салыстырылады. Әрбір символдар жұбы олардың ішкі кодировкасына сәйкес салыстырылады.
4.3.2. Бүтін типтер

Бүтін типтер бүтін сандарды сақтау және түрлендіру үшін пайдаланылады. Object Pascal–да бүтін сандардың бірнеше типі қарастырылған. Бүтін сандарға қолданылатын төмендегідей операциялар анықталған:

+ қосу;

- алу;

/ бөлу;

Mod - бүтінді бүтінге бөлгендегі бүтін қалдық.

Begin

Формаға төмендегідей компоненттерді орналастырайық.

Компоненттерді орналастырып, сәйкес қасиеттері тағайындалғаннан кейін бөлігінде төмендегідей жазулардың бар екеніне көз жеткізу қажет:

Type

TfmExample=class(Tform)

BBRun:TbitBtn;

BBClose:TbitBtn;

Edinput:Tedit;

LbOutput:Tlabel;

MmOutput:Tmemo;

Procedure TfmExample.BbrunClick(Sender:Toject);

…

Программаға Edinput енгізу жолында мәтін дайындалғанның хабарлау үшін пайдаланушы BBRun батырмасын басу қажет, сондықтан барлық қажетті әрекеттерді осы батырманың OnClick оқиға өндеушісінде орындаймыз. Формалар терезесіндегі BBRun батырмасын тышқанмен екі рет белгілеңіз, оқиғаны өндеушінің тақырыбын автоматты түрде дайндайды, оған төмендегідей өзгерістер енгізіңіз:

Begin

MmOutput.Lines.Add (edinput.Text);

Edinput.Text:=’’//Енгізу жолын тазалаймыз

Edinput.SetFocus; //Оған енгізу фокусын береміз

End;

Нәтижесінде экранға төмендегідей форма терезесі алынады (4.4-сурет).

Енгізілетін мәтін Edinput компонентінің Text қасиетінде сақталады. Бірінші меншіктеу операторы орындалғаннан кейін LbOutput компонентінің Caption қасиетіне барып орналасып, экранда ол енгізу жолының үстінде пайда болады.

MmOutput көпжолдық редакторы экранда жолдар жиынын бейнелеуге және сақтауға қабілетті. Оның бәрі TSTringList класына қатысты Lines қасиетінде орналасқан.


4.4-сурет. «Көшіру» оқу программасының терезесі.
TSTringList класының Add методы бұрыннан бар Lines жолдар жинағына жаңа жол қосады. Екінші оператордың көмегімен қосылған жол бірден экранға пайда болады.

Edinput.Text:=’’;

оперторының көмегімен енгізу жолы тазаланып, жаңа мәтін енгізуге дайындалады. Оператордың оң жағындағы екі апостроф бос жолды көрсетеді.

Edinput.SetFocus;

оперторының көмегімен жолы енгізу фокусын алады. Енгізу фокусы дегеніміз – бұл Delphi–де клавиатураның белгіленуі. Прогаммалар терезесінде клавиатурадан енгізуді өңдеу мен қабылдауға қажетті бірнеше компонент болуы мүмкін (біздің программада мұндай 4 компонент бар: mmoutput редакторы, edinput жолы, Bbrun және Bbclose батырмалары). Бұл компоненттердің әрқайсысының SetFocus әдісі бар, оның көмегімен программа компонентке клавиатураны бақылау мүмкіндігін береді.
Тапсырма №2.

Ол үшін формаға төмендегідей компоненттерді орналастырайық.

Мұндағы Edit1 компоненті аргументті енгізуге, Memo1 компоненті нәтижені шығаруға, ал Button1 компоненті оқиғаға жауапты қалыптастыруға, яғни негізгі есептеу операциясын орындауға арналған. Программа мәтіні төмендегідей:

...

Tyрe

Label1:Tlabel;

Edit1:Tedit;

Memo1:Tmemo;

Button1:Tbutton;

Label2:Tlabel;

Procedure TForm1.Button1Click(Sender:TObject);

…

Procedure TForm1.Button1Click(Sender:TObject);

Begin

x:=strtoint(edit1.Text); {edit1 өрісіне енгізілген мәтінді бүтін санға айналдырып, х айнымалысына меншіктеу}

y:=x div 1000; p:=p*y;

y:=(x div 100) mod 10; p:=p*y;

y:=(x mod 100) div 10; p:=p*y;

y:=x mod 10; p:=p*y;

memo1.Clear; {memo1 өрісін тазалау}

memo1.Lines.Add(inttostr(p)); end; end.

{нәтижені memo1 өрісіне шығару}


4.5-сурет. Цифрлар көбейтіндісін табуға арналған форма

терезесі.

Алдымен, программаның орындалуына байланысты екі мәселені қарастырайық.

1. Программада әрбір операндаға енгізу қалай жүзеге асырылады;

2. Егер пайдаланушы жазудан қате жіберсе не болады?

Бірінші мәселе бойынша біздің программада edinput деп аталатын бір ғана енгізу жолы және Bbrun бір батырмасы бар ( Bbclose батырмасы программа жұмысын тоқтату үшін қолданылады). Есептеуді басқа жолмен де ұйымдастыруға болады. Ең оңай жолы формаға тағы бір батырма қосу қажет. Бірінші, батырманы тышқанмен белгілеу – енгізу жолында 1-операнданың дайын болғанын білдіреді, екінші рет басуда – 2-операнда дайын, нәтижені есептеуге болады.

Сонымен, Bitbtn деген жаңа батырма орналастырамыз, ол Bbrun батырмасын толық жабатындай болуы тиіс, жаңа батырманы Name→Bbresult деп атаймыз, оған Kind-bkok және ол уақытша көрінбейді, қасиетке Visible-False мәнін береміз. Осындай дайындықтан кейін жұмыс басында жаңа батырма көрінбейді, Bbrun батырмасының басылуына кедергі жасамайды.

Екінші мәселенің негізгі мәні пайдаланушының жіберген қатесіне байланысты, мысалы, бүтін сан дұрыс енгізілмейді. Бүтін санның дұрыс енгізілмеуі программа жұмысының дұрыс аяқталмауына әкеледі. Бұл мәселені шешудің тәсілдері өте көп, оның ең қарапайымы – бір жолдық қарапайым редакторды пайдаланушының енгізген мәнін қадағалап (бақылап) отыратын арнайы редактормен алмастыру. Ол үшін формадан редакторын өшіріп, оның орнына Additional бетіндегі Maskedit компонентін орналастырамыз. Бұрынғыдай Name қасиетінде атын беріп, EditMask қасиетінің сұхбат терезесін ашыңыз (4.6-сурет).

Бұл қасиет комконенттің маскасын көрсетеді, яғни пайдаланушы енгізу терезесіне қандай символды қандай ретпен енгізетінін анықтайық.