Оќу–методикалыќ комплексі Омыртқалылар зоологиясы пєні бойынша

Павлодар мемлекеттік педагогикалыќ институты

Жаратылыстану факультеті

Зоология жєне БОЄ кафедрасы

Павлодар, 2005

ОЖ проректоры

«_____»______________200_ г

Құрастырушы: Есмагамбетов Дюсембай Есмагамбетұлы

БОӘ және зоология кафедрасы
Кафедра мәжілісінде бекітілді хаттама №____, «_____»______200__ ж.
Кафедра меңгерушісі _______________________ Рымжанов Т.С.

Факультет оқу-методикалық кеңесінде хаттама №____ «____»______200__ ж. қадылданды

ОӘК төрайымы ____________________________________

(қолы, аты-жөні)

КЕЛІСІЛДІ

(қолы, аты-жөні)

(қолы, аты-жөні)

ОКТ бастығы__________________________ «_____»_________200___ ж.

(қолы, аты-жөні)

аты-жөні

Лауазымы, ғылыми дәрежесі

ОӘК аннотациясы: Бұл оқу - әдістемелік комплекс келесі оқу бағдарламасынан – «Омыртқалылар зоологиясы» және оның тізімдемесі мен мазмунынан турады. Аталған бөлімдеріне курстық тақырыптық жоспары; қысқаша дәріс мазмундамасы; қысқаша зертханалық жұмыстардың мазмундамасы; студенттер өзіндік мұғалім көмегімен орындалатып аудиториялық жумыс; курстық жұмыстың тақырыпторы; оқу-дела практикасының өткеру жоспары; омырткалыларды зерттеу экскурсиясының тақырыпторы; курстық емтихан сұрактары.

пән атауы

Жаратылыстану факультетінің студенттеріне арналған

Павлодар мемлекеттік педагогика институты, 2005ж. – 16 стр

Павлодар қаласы

1. 
   ПӘННІҢ ОҚУ БАҒДАРЛАМАСЫ – (SYLABUS)
   

1. 
   Окытушының деректері:
   

Кафедрада болатып уақыты: оқу кестесіне байланысты.

2. 
   Пән туралы деректер
   

Кредиттер саны – 2; сағаты 90.

Сабақ өткізілетін орны А корпусы

Оқу жоспарынан алынған мәліметтер:

1. 
   Наумов С. П. Зоология позвоночных. - М., «Просвещение», 1973.
   
2. 
   Адольф Т. А., Бутьев В. Т., Михеев А. В., Орлов В. И. Руководство к лабораторным занятиям по зоологии позвоночных.- М., «Просвещение», 1983.
   

2. Ильичев В. Д., Карташев Н. Н., Шилов И. А.. Общая орнитология. - М., «Высшая школа». 1982.

3. Никольский Г. В. Экология рыб. - М., «Высшая школа». 1974.

4. Терентьев П. В. Териология. - М., «Высшая школа». 1961.

● кешігуі;

● сабаққа келмеуі;

● аудиториядағы тәртібі;

● жұмыстарын кешеуілдетіп тапсыруы;

● емтиханға келмеуі және т. т.

Кредиттер саны – 2; 90 сағат.

№ 3 Дәрісі. Жақауыздылар. Шеміршекті балықтар. Белсенді өмір сүруіне байланысты құрылымдық ерекшеліктері. Сипаттамасы.

2. Миксиндердің жыртқыштыққа бейімуелуі.

3. Шеміршекті балықтардың астынғы жақ сүйектерінің эволюциялық құрылымдары.

4. Сүйекті балықтардың астынғы жақ сүйектерінің эволюциялық құрылымдары.

5. Құрғақтық омыртқалылардың эволюциясындағы шоққанатты балықтардың ролі.

6. Бассыздар мен бастылардық филогенетикалық байланыс мүмкіншіліктері.

7. Қосмекенділерге толық құрылықтық жануарларға айналуына қандай ерекшеліктері мүмкіншілік бермеді?

8. Қосмекенділердің экологиялық түрлерінің көбею ерекшеліктері.

9. Бауырымен жорғалаушыларға толық құрылықтық жанкарлар болуына себепкер құрылымдық ерекшеліктері.

10. Не себепті құстарды ұшып жүрітік бауырымен жарғалаушылар деп атайды?

11. Сүт қоректілердің көп ұрпақ әкелу мүмкіншілігінен айырылып калусебебі.

12. Желілілердің дыбыс есту мүшелерінің эволюциясы.

1. Наумов С. П.. Омыртқалылар зоологиясы. М., «Просвещение», 1973.

2. Адольф Т. А., Бутьев В. Т., Михеев А. В., Орлов В. И.. Руководство к лабораторным занятиям по зоологии позвоночных. М., «Просвещение», 1983.

3. Бочаров Ю. С.. Эволюционная эмбриология позвоночных. М., 1998.

4. Домбровский Б. А.. Основы морфологии животных. Алма-Ата, «Наука», 1970.

5. 
   Оқытушымен бірге өткізетін студентердің өздік жұмыстарының такырыптары
   

1. 
   Шеңбер ауыздылардың экологиясы мен системасы.
   
2. 
   Шеміршекті балықтардың экологиясы мен системасы.
   
3. 
   Желілілердің шығу тегі. Бассыздар мен Жабындылардың басқа екінші ауыздылармен филогенетикалық байламыздары.
   
4. 
   Балықтар отрядтарының (қатарларының) маңызы, сипаттамызы, экологиясы және системасы:
   
   • 
     бекірелер;
     
   • 
     айнақөзділер;
     
   • 
     қызылбалықтар;
     
   • 
     карптәрізділер;
     
   • 
     трескатәрізділер;
     
   • 
     алабұғатәрізділер;
     
   • 
     шоққанаттылар;
     
   • 
     қосөкнелілер.
     
5. 
   Балықтардың экологиялық топтары.
   
6. 
   Әртурлі экологиялық балық топтарының көбею ерекшеліктері.
   
7. 
   Балық аулаудың биологиялық негіздері.
   
8. 
   Қосмекенділердің қөбею ерекшеліктері.
   
9. 
   Бауырымен жорғалаушылардың қабыршақтылар отрядының (қатарының) маңызы, с сипаттамызы, экологиясы және системасы.
   
10. 
    Бауырымен жорғалаушылардың шығу тегі және эволюциясы.
    
11. 
    Құстардың шығу тегі.
    
12. 
    Құстардың экологиялық топтары.
    
13. 
    Құстар өмірінің биологиялық кезендері.
    
14. 
    Құстардың мына отрядтарының (қатарының) сипаттамасы, системасы, экологиясы және маңызы:
    
    • 
      қазтәрізділер;
      
    • 
      күндізгі жыртқыштар;
      
    • 
      тауықтектілер;
      
    • 
      қызғыштектілер;
      
    • 
      шағалатектілер;
      
    • 
      торғайтәрізділер.
      
15. 
    Ауланатын құстардың қолдануын ұйымдастыру.
    
16. 
    Құстарды кобейту және қорғау шаралары.
    
17. 
    Сүтқөректілердің шығу тегі.
    
18. 
    Сүтқөректілердің мына отрядтарының (қатарларының) маңызы, сипаттамасы, системасы және экологиясы:
    
    • 
      бунақденелілермен қөректенушілер;
      
    • 
      кеміргіштер;
      
    • 
      қоянтәрізділер;
      
    • 
      жыртқыштар;
      
    • 
      киттәрізділер;
      
    • 
      түтікмұрындылар (хоботные)
      
    • 
      қостұяқтылар;
      
    • 
      тоқтұяқтылар;
      
    • 
      маймылдар.
      
19. 
    Зиянкес аңдар, олардың эпизоотиялық және эпидомологиялық маңызы.
    
20. 
    Әртүрлі аңдардың көбею ерекшеліктері.
    
21. 
    Аңдардың экологиялық түрлері.
    
22. 
    Сүтқөректілерді қорғау шаралары.
    
23. 
    Аңдар - өміріндігі маусымдық өзгерістер.
    
24. 
    Аңдардың қоректік заттарды табу әдістері және қоректену ерекшеліктері.
    
25. 
    Аңдардың сандарының азаю-көбею себептері және оның нәтижелері.
    

1. Наумов С. П.. Омыртқалылар зоологиясы. - М.: «Просвещение», 1973.

2. Ильичев В. Д., Карташев Н. Н., Шилов И. А. Общая орнитология. - М.: «Высшая школа». 1982.

3. Никольский Г. В. Экология рыб. – М.: «Высшая школа», 1974.

5. 
   Курс бойынша емтихандық сұрактар
   

1. 
   Желілілердің жалпы сипаттамасы.
   
2. 
   Бассыздардың жалпы сипаттамасы.
   
3. 
   Жабындылардың жалпы сипаттамасы.
   
4. 
   Омыртқалылардың жалпы сипаттамасы.
   
5. 
   Шеңберауыздылар класының сипаттамасы.
   
6. 
   Шеміршекті балықтар класының сипаттамасы.
   
7. 
   Сүйекті балықтар класының сипаттамасы.
   
8. 
   Қосмекенуілер класының сипаттамасы.
   
9. 
   Бауырымен жорғалаушылар класының сипаттамасы.
   
10. 
    Құстар класының сипаттамасы.
    
11. 
    Сүтқөректілер класының сипаттамасы.
    
12. 
    Бассыздар мен Жабындылардың тыныс алу мүшелерінің жұмысы.
    
13. 
    Шеңберауыздылардың тыныс алу мүшелерінің жұмысы.
    
14. 
    Шеміршекті балықтардың тыныс алу мүшелерінің жұмысы.
    
15. 
    Сүйекті балықтардың тыныс алу мүшелерінің жұмысы.
    
16. 
    Қос мекенділердің тыныс алу мүшелерінің жұмысы.
    
17. 
    Бауырымен жорғалаушылардың тыныс алу мүшелерінің жұмысы.
    
18. 
    Құстардың тыныс алу мүшелерінің жұмысы.
    
19. 
    Сүтқөректілердің тыныс алу мүшелерінің жұмысы.
    
20. 
    Құстардың бас сүйегінің құрылымдық ерекшеліктері.
    
21. 
    Сүтқөректілердің бас сүйегінің құрылымдық ерекшеліктері.
    
22. 
    Желілілердің жүректерінің жалпы эволюциясы.
    
23. 
    Желілілерге миларының екінші күмбезділігі не берді?
    
24. 
    Сүтқөректілердің терісінің маңызы.
    
25. 
    Сүтқөректілердің ішкі құлақтарының қалыптасуы.
    
26. 
    Шеңберауыздылардың системасы және экологиясы.
    
27. 
    Шеміршекті балықтардың систематикасы және экологиясы.
    
28. 
    Айнамкоздер отряды (қатары). Системасы мен маңызы.
    
29. 
    Карптәрізділер отряды (қатары). Системасы мен маңызы.
    
30. 
    Алабұға отряды (қатары). Системасы мен маңызы.
    
31. 
    Лосостәрізділер (қызылбалық) отряды. Системасы мен маңызы.
    
32. 
    Трескатәрізділер отряды (қатары). Системасы мен маңызы.
    
33. 
    Бекірелер отряды (қатары). Системасы мен маңызы.
    
34. 
    Қосмекенділер. Құйрықсыздар отряды (қатары). Системасы мен маңызы.
    
35. 
    Бауырымен жорғалаушылар. Қабыршақтылар отряды. Системасы мен маңызы.
    
36. 
    Қозтәрізділер отряды (қатары). Системасы мен маңызы.
    
37. 
    Күндізгі жыртқыштар отряды (қатары). Системасы мен маңызы.
    
38. 
    Тауықтектілер отряды (қатары). Системасы мен маңызы.
    
39. 
    Қызғыш құстар отряды (қатары). Системасы және маңызы.
    
40. 
    Шағалалар отряды (қатары). Системасы және маңызы.
    
41. 
    Торғайтектілер отряды (қатары). Системасы мен маңызы.
    
42. 
    Бунақденелілеркоректілер отряды. Системасы және маңызы.
    
43. 
    Кеміргіштер отряды. Системасы мен маңызы.
    
44. 
    Қоянтектілер отряды. Системасы мен маңызы.
    
45. 
    Жыртқыштар отряды. Системасы мен маңызы.
    
46. 
    Каттәрізділер отряды. Системасы мен маңызы.
    
47. 
    Қуыстұрындылар (хоботные) отряды. Системасы және маңызы.
    
48. 
    Қостұяқтылар отряды (қатары). Системасы және маңызы.
    
49. 
    Даратұятылар отряды (қатары). Системасы және маңызы.
    
50. 
    Маймылдар отряды (қатары). Системасы және маңызы.
    
51. 
    Бұталы – орман құстары. Орман өміріне бейімделуі.
    
52. 
    Зиянкес аңдар, олардың эпизоотологиялық және эпидемиологиялық маңызы.
    
53. 
    Бауырымен жорғалаушылардың көбеюі.
    
54. 
    Балық шаруашылығының биологиялық негіздері.
    
55. 
    Әртүрлі экологиялық топтық аңдардың көбею ерекшеліктері.
    
56. 
    Құстардың қоныс аудеру себептері.
    
57. 
    Құстар өміріндегі масымдық өзгерістер.
    
58. 
    Орман шаруашылығындағы құстардың ролі.
    
59. 
    Қосмекенділердің әртүрлі орталардағы көбею ерекшеліктері.
    
60. 
    Дала құстары. Олардың ашық кеңістіктерге бейімделуі.
    
61. 
    Дала аңдары. Олардың ашық кеңістіктерге бейімделуі.
    
62. 
    Құстардың қорғау және көбейту мәселелері.
    
63. 
    шығу тегі.
    
64. 
    Сүтқөректілерді қорғау.
    
65. 
    Сүтқөректілердің шығу тегі.
    
66. 
    Қосмекенділердің өмір сүру шарты және таралуы.
    
67. 
    Бауырымен жорғалаушылардың өмір сүру шарты және таралуы.
    
68. 
    Балықтардын экологиялық топтары және олардың ұйымдастыру ерекшеліктері.
    
69. 
    Балықтардын судағы өмір сүру шарттары.
    
70. 
    Суда жүзетін құстардың өмір шартынын ұйымдастырылуы.
    
71. 
    Тоқылдақ құстардың орман шаруашылығындағы маңызы.
    
72. 
    Географиялық және биотоптық
    
73. 
    Әртурлі құстар тобында биологиялық козеңдердің өткеру ерекшеліктері.
    
74. 
    Аң аулау саласына кіретік аңдар және аларды пайдалануын ұйымдастыру.
    
75. 
    Аң аулау саласына кіретік аңдар және алаурды қолдануда,ы ұйымдастыру ерекшеліктері.
    
76. 
    Омыртқалылар зоологиясы дамытуға ерекше ат салысқан ғылымдар (Ковалевский А.О., Северцов А.Н., Бэр К.М., Берг Л.С., Никольский Г.В., Мензбир М.А., Дементьев Г.П., Огнев С.И., Формозов А.Н., Долгушин И.А. )
    

• 
  табиғат туралы және ондағы маусымдық өзгерістер туралы мағлұматтарды теориялық зоология курсынан алынған білімді толықтыру.
  
• 
  әртүрлі жануарлардың экологиясы туралы мағлұматтарды табиғатта бақылай бір жүйеге келтіру.
  
• 
  әртүрлі ландшафтық жануарлардың бейімделуін іздеп тоба білу.
  
• 
  далалық практика өтетін аумақтықта әртүрлі жануарлардың экологиялық түрлерін анықтап жазбаға түсіру.
  
• 
  зооценоз, биоценоз және экожүйелер туралы түсініктеме алу.
  
• 
  далалық зерттеу әдістемелерінен алғашқы түсініктерді игеру.
  
• 
  табиғаттағы зоологиялық экскурсияларды өткізу әдістемесінен алғашқы түсініктерді игеру.
  

• 
  омыртқалы зоологияның теориялық курсын
  
• 
  желілілердің негізгі мүшелерінің эволюциясын және әртүрлі класқа жататын аңдардың өкілдерінің бейімделу мүмкіншілігін білуі керек.
  
• 
  аңдардың әртүрлі ортада өмір сүруге бейімделу түрлерін игеру.
  
• 
  табиғаттағы қайталану құбылыстарын белу.
  

• 
  аңдардың экологиялық мамандалуын морфологиялық білілері арқылы анықтай білуі;
  
• 
  дала, орман және су қоймаларындаға аңдар мен өсімдіктердің экологиялық байланыстарын анықтай алуы;
  
• 
  табиғаттағы маусымдық өзгерістердің негізін анықтай білуі;
  
• 
  табиғаттағы ғылыми зерттеу ережелерін түсіндіре алуы;
  
• 
  зоологиялық экскурсияның өткізу ережелерін білуі керек.
  

Маусымдық құбылыстар

Күздік қоныс аударуға дайындалған аңдардың өздеріне тән ерекшеліктері. Дайындықтың өтуі, уақытты және жолдары.

Аңдардың қыстауына байланысты дайындық ерекшеліктері. Синантроптих (адамға жақындану) құбылыс.

Көктемде қайтын келген ақ- құстық өзіндік ерекшелігі және көбею.

Омыртқалылардың көптүрлілігі:

Орман омыртқалылары

Ормандық өмір сүру ортасының негізгі ерекшеліктері. Орман өсімдіктерінің құрамуық күрделілігі: көптүрлілігі, деңгейлік сатылылығы, топтасулары, сукцессиялық қатарлары. Орман биоценозында көректік, жасырынатын және көбею орындарының көптігіне байланысты орман фаунасы да молырақ болады. Ең бастысы морфологиялық, экологиялық және мінез – қылықтық бейімделуі ормандық ортамен байланысын корсетеді.

Маусымдық өзгерістер орман омыртқалыларынуа құрамдық санының өзгеруіне, орынтебуіне және шаруашылық жеріне де байланыстылығын корсетеді. Орман зооценозы, биоценозы, экожуйелері.

Су, шалшық және жағалаулық омыртқалылар

Аталған орындардағы омыртқалылардың өмір сүру ерекшеліктері. Әртүрлі омыртқалылар тобында су қоймаларының, жағалаулардың және сөздердің алатып орны. Омыртқалылардың су мен байланыстылығына қарай биологиялық қатар түзуі. Осы байланысты қамтамысыз ететін морфологиялық және экологиялық бейімделуі. Осы топтардың ішінен ең маңызды түрлерінің айырмашылық белгілері, салыстырман сандары және аумақты таралуы. Дала практикасы өткізу мерзімдерінде әр топтың жылдық өзгерістерге байланысты канда өмір стадиясында болуын анықтау.

Су және сумаңындағы омыртқалыларды сақтау және шаруашылыққа маңыздылығы анықтау.

Су қоймасының экожүйесі, зооценозы, биоценозы.

Ашық жерлер омыртқалылары

Аңдардың өмір сүруіне байланысты шабындық, дала, шөлейт және шөлді аймақтарды өзінді ерекшеліктері: қауымдастықтардың аз сандылығы, түрлік сани мен олардың сапалық ерекше қарым – қатынасы, қайта қалпына келу мүмкіншілігінің төмендігі – осы биоценоздардың негізгі корсеткіші болып табылады.

Өмір сүру шарым ортаның бір келкілігінде, ауа райының ерекшелігінде (тәуліктік температуралық ауытқушылық, су тапшылығы, қатты әкелдер) және топырақтың құмайт, сазды және тастақты болуы.

Ашық жерлін омыртқалылардың әнысдық циклдарын, экологиялық ерекшеліктерін, негізгі морфологиялық, мінез – қылықтық бейімделуін және антропогендік факторларды жіктеуге баса назар аудару керек. Ашық жерлік омыртқалылардың (бауырымен жорғалаушылар, құстар, сүтқоректілер) практиқалық маңызы.

Далалық зооценоз, биоценоз, экожуйе.

Мекен – жайлардағы омыртқалылар

Мекен – жайларда өмір сүретін омыртқалыларды тіршілік шарты. Мекен – жайлардың аумағына, тарихи қалыптасуына, шаруашылық бағытына байланысты жануарлардың өмір сүру ортасының өзгеруі және климаттық ерекшеліктері.

Омыртқалылардың негізгі өкілдері тек осы адами мекен- жайларда өмір сүре алатын. Олардың экологиясы, мінез қылықтық және экологиялық бейімделуі. Мекен – жайда өмір сүретін және төңіректік омыртқалыларды өзере айырмашылықтары. Маусымдық өзгерістерге мекен – жайлық омыртқалылардың бейімделуі. Мекен – жайлық омыртқалылардың бейімделуі. Мекен – жайлық омыртқалылардың адам өмірін шаруашылық әрекеттеріне маңызы.

Әдебиеттер:
Негізгі:
Қосалқы:

Мазмұны

1. 
   Пәнің оқу бағдарламасы ........................................................................3
   
2. 
   Пәнің ОЭК тізбесі және мазмұны ........................................................5
   
3. 
   Курстық тақырыптық жоспары ............................................................5
   
4. 
   Дәрістік сабақтардық тезисы ................................................................6
   
5. 
   Зертханалық сабақтардың тақырыптары .............................................6
   
6. 
   Курстық жұмыстардың тақырыбы .......................................................7
   
7. 
   СӨОжұмыстарының тақырыптары.......................................................7
   
8. 
   Оқу – далалық практиканың тақырыптық жоспары.............................11
   
9. 
   Практиканың шешілетін мәселелері мен мақсаты..............................12
   
10. 
    Табиғаттық экскурсияның мазмұны..................................................13
    

жүктеу/скачать 219.71 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: