Қауымдастырылған профессоры, Алматы, Қазақстан

ӘОЖ 93/94 10.51889/1261.2022.15.59.020 
ҒТАМР 03.81.00 
 
А.Б. Сарсенбаев* 
1
, М.М. Айтказина
2
 
 
¹тарих ғылымдарының кандидаты, доцент, Логистика және көлік академиясының профессоры, 
Алматы, Қазақстан. 
https://orcid.org/0000-0003-1780-2977 
E-mail:zhigit1991@mail.ru 
²тарих ғылымдарының кандидаты, доцент, Логистика және көлік академиясының 
қауымдастырылған профессоры, Алматы, Қазақстан.
https://orcid.org/0000-0002-7896-418 
 
ҚАЗАҚ ШЕЖІРЕСІНІҢ ҚЫСҚАША ТАРИХЫ 
 
Аңдатпа 
Аталмыш мақалада, халықтың ауызша тарих айту дәстүріне негізделіп, қазақ тарихының кейбір 
мәселелерін, ауызша тарих айту дәстүрінің басты көрсеткіші – шежіренің қысқаша зерттелу тарихына 
көңіл бөлінген.
Көшпенді дала өркениетінің ерекшеліктерін түсіну үшін тек қана батыстық немесе шығыстық 
дерек көздері жеткіліксіз. Себебі, кей деректер қазақ халқының, көшпеді тайпалардың тарихи 
ерекшеліктерін баяндауға емес, олардың теріс және кеміс жақтарын сипаттап, төмендетуге және 
саналы түрде бұрмалауға бағытталған. Яғни, сол халықтың ерекшеліктерін сол халықтың ұрпақтары 
мен сол елдің өкілдерінен артық білу екінің бірінің қолынан келе бермейтін күрделі іс. Тарихтың 
осындай кезеңдері мен оның ерекшеліктерін зерттеу кезінде ұлттық төлдеректерді пайдаланудың 
маңыздылығы зор. Ұлттық төлдеректердің қатарына, халық ауыз әдебиеті (аңыз-әңгімелер, мақал-
мәтелдер, ертегілер, т.б.) және ауызша тарих айту дәстүрі (шежіре, ата-тек тарату, т.б.) жатады.
Мақала, он бесінші – он сегізінші ғасырлардағы қазақ халқының мәдениеті мен әлеуметтік 
құрамына және он тоғызыншы ғасырдың аяғы мен жиырмасыншы ғасырдағы қазақ ауызша тарихын 
зерттеуші жақын шетел ғалымдары мен қазақ зиялыларының тарихи көзқарастарына қатысты 
мәселелерді зерттеуде үлкен көмегін тигізеді.
Түйін сөздер – Қазақ тарихы, ауызша тарих, шежіре, ата-тек, жеті ата, Ш.Құдайбердіұлы, 
А.Байтұрсынұлы, Ш.Уәлиханов, М.Көпейұлы, тарихи деректер, ұлттық тарих. 
А.Б. Сарсенбаев * 
1
, М.М. Айтказина 
2
 
 
¹кандидат исторических наук, доцент, профессор Академии логистики и транспорта,
Алматы, Казахстан. 
https://orcid.org/0000-0003-1780-2977 
E-mail:zhigit1991@mail.ru 
²кандидат исторических наук, доцент, ассоц. профессор Академии логистика и транспорта,
Алматы, Казахстан. 
https://orcid.org/0000-0002-7896-418