1 тарау. Педагогикалық қызмет
Педагогикалық қызметтің мәні
Педагогикалық қызметтің пайда болуы
Кәсіби емес педагогикалық қызмет
Педагогикалық қызмет мамандық ретінде
Кәсіби педагогикалық қызметпен кімдер айналыса алады?
Әртүрлә кәсіптік қызметтердің түрлерінің педагогикалық негіздері
Педагогикалық қызметтің құндылық сипаттамалары
Педагогикалық қызметтің мәні
Бұл оқу құралының атауы – «Педагогикалық қызметке кіріспе». Осы тараудың мазмұны педагогикалық қызмет дегеніміз не, оның шығу тегі, мәні, мазмұны қандай, бұл қызмет басқа қызмет түрлерінен қалай ерекшеленеді, кез келген адам оны кәсіби түрле жасай алады ма деген сұраққа жауап беруі керек.
Күнделікті қолданыста «қызмет» сөзінің синонимдері бар: еңбек, бизнес, кәсіп. Ғылымда қызмет адам өміріне байланысты қарастырылады және білімнің көптеген салаларында оқытылады: философия, психология, тарих, мәдениеттану, педагогика және т.б. Қызметте адамның маңызды қасиеттерінің бірі – белсенді болуында. Бұл іс-әрекеттің философиялық анықтамасында да «қоршаған әлемге белсенді көзқарастың ерекше адамдық формасы» ретінде көрсетілген. Психолог Б.Ф.Ломов атап өткендей, «белсенділік көп өлшемді». Сондықтан осы құбылыстың әртүрлә аспектілерін көрсететін анық түрлі сипаттамаларына негізделген қызметтің көптеген жіктемелері бар. Олар рухани және практикалық, репродуктивті орындаушылық және шығармашылық, жеке және ұжымдық, т.б. болып бөлінеді.
Педагогикалық қызмет – бұл білім алушыларды (әртүрлі жастағы балаларды, мектептердегі оқушыларды техникумдардағы кәсіптік-техникалық училищелердегі жоғары оқу орындарындағы біліктілікті арттыру институттарындағы, қосымша білім беру мекемелеріндегі және т.б.) оқыту, тәрбиелеу, білім беру, дамыту мазмұны болып табылатын кәсіптік қызмет түрі.
Педагогикалық іс-әрекеттің маңызды сипаттамаларының бірі оның бірлескен сипаты: ол міндетті түрде мұғалімнің кімді үйрететінін, тәрбиелейтінін, дамытатынын болжайды. Бұл әрекет тек «өзі үшін» әрекет бола алмайды. Оның мәні «өзі үшін» іс-әрекеттің «басқа үшін», «басқалар үшін» қызметіне ауысуында. Бұл қызметте мұғалімнің өзін-өзі жүзеге асыруы және оның білім алушының өзгеруіне байланысты мақсатты қатысуы (оның білім деңгейі, тәрбиесі, дамуы, білімі) біріктіріледі.
Кәсіби қызмет арнайы білімді қажет етеді, яғни осы мамандыққа байланысты функцияларды орындау үшін қажетті арнайы білім мен дағдылар жүйесін игеру. Сіз бұл білім мен дағдыларды, теориялық және практикалық педагогиканы үйренесіз, іс-әрекеттің жоғары нәтижелеріне қол жеткізу үшін өзін-өзі жетілдірумен айналыса отырып, жоғары кәсіпқойлық деңгейге жетесіз.
Кәсіби педагогикалық қызметпен айналысатын адамды әртүрлі атауға болады: тәрбиеші, мұғалім, оқытушы, педагог. Бұл көбінесе ол жұмыс істейтін мекемеге байланысты: тәрбиеші – балабақшада, мұғалім – мектепте, оқытушы – колледжде, училищеде, университетте. Педагог – басқаларға қатысты жалпы түсінік. Келесі дәрістерде педагогикалық кәсіптер мен мамандықтардың түрлері туралы айтылады.
Педагогикалық мамандықтардың айырмашылықтары болғанымен, педагогикалық қызметтердің барлығына ортақ мақсат – адамды мәдениет құндылықтарына баулу. Дәл осы қызметтің ерекшелігі мақсатынан көрінеді. Бұл мақсат арнайы миссия ретінде анықталады, мақсаты – мәдениетті жеке тұлғаны құру.
Сіздің ойыңызша, педагогикалық қызметтің аумағы қандай? Оның қаншалықты кең екенін, осы әрекеттен қанша адам өтетінін анық білу жеткілікті.
Үйде оқытады және тәрбиелейді (ата-аналар, ата-әжелер, күтушілер, репетиторлар, тәрбиешілер, үй мұғалімдері). Балабақшада оқытады және тәрбиелейді (тәрбиешілер, үйірме басшылары). Мектепте оқытады және тәрбиелейді (мұғалімдер, сынып жетекшілер, ұзартылған күн топтарының мұғалімдері, қосымша білім беру мұғалімдері). Осылайша, балалық шақта өсіп келе жатқан бала көптеген адамдардың педагогикалық іс-әрекетінің объектісіне айналады. Бірақ міне бала ересек болды: ол техникумға, училищеге, жоғары оқу орнына, курстарға және т.б. түсті. Мұнда ол қайтадан арнайы дайындалған оқытушылар мен мұғалімдер айналысатын педагогикалық қызмет саласына түседі.
Мамандықты алғаннан кейін қазіргі адам өмір бойы бірнеше рет өз білімін толықтыруы, біліктілігін арттыруы, қызмет профилін өзгертуі, мүмкін әртүрлі себептермен және мамандықтың өзін өзгертуі мүмкін. Ол үшін әртүрлі курстарда, біліктілікті арттыру институттарында оқуы, жаңа немесе қосымша білім алуы кеерек. Тағы да ол педагогикалық қызмет саласына түседі.
Осылайша бірде-бір адам педагогикалық қызметтің объектісіне айналмай өмір сүре алмайды екен. бұл әдетте кез-келген қоғамда қажет, адамзаттың әлеуметтік-мәдени, өркениеттік дамуының барлық бағытында сұранысқа ие, тұрақты құндылығы бар қызмет.
Достарыңызбен бөлісу: |