Пәнді меңгеру жөніндегі әдістемелік нұсқаулар

Кафедра меңгерушісінің м.а. ___________ Майдисарова Д.С. 2011 ж. «_»____

Докторантура және магистратураның ОӘК мақұлданды.

2011 ж. «_____»______________ №____хаттама

ОӘК төрағасы __________ Жумабаева З.Е. 2011 ж. «____»____________

Ғылым департаменті директоры ____________ Елмұратова А.Ф.

2011 ж. «____»_____________

1-тақырып Білім берудегі электрондық басылымдардың теориялық негіздері.

Қоғамды ақпараттандыру және оның барлық салаларының міндеттері қатарына білім беру де кіреді. Өткен ғасырдың 90-жылдарынан бастап мемлекет тарапынан қоғамды ақпараттандырудың даму үдерісіне қажеттілік сезіле бастады. 1990 ж. «Қоғамды ақпараттандыру тұжырымдамасы» қабылданды, ал ақпараттандыру түсінігі ғылыми, қоғамдық-саяси терминоглогиясында кең қолданыла бастады. Компьютерлендіру түсінігі ығыстырыла бастады.

Ақпаратандыру түсінігінің анықтамасы туралы А.П.Ершов өз басылымдарында былай дейді: «Ақпараттандыру - қоғамда адамның маңызды әрекет түрлеріне сенімді, уақтылы білімді толықтай қолдануды қамтамасыз етуге бағытталған шаралар жиынтығы». А.П.Ершов сондай-ақ «ақпарат қоғамның сәтті дамуына қабілеттілікті қалыптастыратын стратегиялық ресурсы болып кететінін атап көрсетті. Сонымен бірге ЮНЕСКО қорытындысы бойынша, ақпараттандыру бұрын болған және жаңа білімдердің қалыптасуын жүйелеу мен қазіргі басқаруды одан ары жетілдіріп дамыту үшін пайдалануын қамтамасыз ететін кең масштабта ақпаратты тарату және сақтау әдістері болып табылады. Бір жағынан келтірілген екі анықтамалар да бір-біріне қарсы емес, екінші жағынан ақпараттандыру білім саласында анықтайды. Осылайша «білімді ақпараттандыру» терминін екі анықтаманың адаптациясы ретінде енгізуге болады.

Білімді ақпараттандыру (БА) психологиялық-педагогикалық мақсатымен тәрбиелеу үшін білім саласында жаңа білімдерді қалыптастыруды жүйелеуін қамтамасыз ететін ақпаратты тарату, сақтау және өңдеу технологияларын пайдалануға бағытталған адам тіршілігінің ғылыми практикалық саласы болып табылады.

Заманға сай білім жүйесінің әртүрлі салаларына ақпараттық технология (АТ) енгізу масштабты, әрі кешендік сипатқа ие болып келеді.

Білімді ақпараттандыру екі түрлі стратегиялық мақсатқа жетуді көздейтінін түсіну маңызды. Біріншісі - ақпараттық және телекоммуникациялық технологиялар негізінде оқу әрекетінің түрлерінің тиімділігін арттыру. Екіншісі – ақпараттық қоғам талаптарына сәйкес жаңаша ойлайтын мамандар типін дайындаудың сапасын арттыру.

Білімді ақпараттандыру арнайы компьютерлік аппараттық және программалық құралдарсыз практикада қолданылмайды, мұндай құрадарды білімді ақпараттандыру құралдары деп атайды.

Білімді ақпараттандыру құралдары деп ақпараттық және программалық қамтамасыз етуді атаймыз, сонымен бірге білімді ақпараттандыру мақсаттарына жету үшін олардың мазмұны толықтырылуын айтуға болады.

Тек білімді ақпараттандыру құралдарын пайдалану білім беруде ақпараттық және телекоммуникациялық технологияларын толыққанды қолдану үшін жеткіліксіз. Практикада білімді ақпараттандырудың идеологиялық базамен толықтыруды сонымен бірге білімді ақпараттандыру мақсаттарына жетуде әртүрлі білім саласындағы мамандардың қатысуын қажет етеді.

Электрондық басылым (ЭБ) ақпараттың графикалық, мәтіндік, цифрлық, сөздік, музыкалық, бейне, фото және т.б. жиынтығы. Бір элктрондық басылымда құрылымдарды басқаратын ақпаратты құру мен өңдеу құралдары, ақпарттық көздері ерекшеленуі мүмкін. Бұл жағдайда білім беру электрондық басылымдары мен ресурстары студенттер мен қатысушыларға білім саласына сәйкес шығармашылық және белсенді түрде білім алуды қамтамасыз ететін ғылыми-пратикалық жүйеленген оқу материал түрі электрондық басылым болып табылады. Электрондық оқыту құралдарын жоғары деңгейде орындалу мен көркем әсемдеу, ақпараттың толықтылығы, әдістемелік құрал сапасы мен логикасымен ерекшеленуі тиіс.

Білім берудегі электрондық басылымдар мен ресурстарды қолданудың негізгі мақсаттары: мағлұматтарды хабарлау, білімді қалыптастыру және бекіту, біліктілік пен дағдыны қалыптастыу және жетілдіру, оқуға ынталандыру, игеруді бақылау және т.б.

Қазіргі заманғы білім беруде сапалы электрондық басылымдар мен ресурстарға қажеттілік туындайды:

• 
  қатысушылардың білімді өздігінен алудың әртүрлі формаларын ұйымдастыру;
  
• 
  оқу үдерісінде қазіргі заманғы ақпараттық және телекоммуникациялық технологиялардың барлық мүмкіндіктерін қолдану: ақпаратты тіркеу жинау, сақтау, өңдеу, интербелсенді диалог, объектілер, құбылыстарды модельдеу, зертханалық жұмыс істеуі;
  
• 
  мультимедиалық технология, виртуалды шындық, гипермәтіндік және гипермедиа жүйелері арқылы тікелей ассоциативті ақпаратты алу;
  
• 
  оқушылардың интеллектуалды мүмкіндіктерін, білім, білік, дағды деңгейін, жалпы дайындық білім тәртібі бойынша дайындық деңгейін объективті бағалау, мемлекеттік білім стандарты талаптарына сәйкес материалды игеру нәтижелерін шығару;
  
• 
  оқушылардың оқу әрекетін нақты бір оқушының интеллектуалды деңгейімен басқару: білім, білік, дағды деңгейін, жүзеге асырылатын әдістер мен қолданылатын оқыту құралдарымен оның ынталандыру ерешеліктерін анықтау;
  
• 
  қатысушылардың жеке өзіндік жұмысын іске асыру үшін өздігінен оқу, даму, білімді өздігінен жетілдіру дағдыларын қалыптастыру;
  
• 
  педагогтар, оқушылар мен ата-аналарды білім мақсаты мен міндетіне сәйкес ақпаратпен оперативті қаматамсыз ету;
  
• 
  оқытудың тиімділігін арттыруға бағытталған педагогтар, оқушылармен ата-аналар арасында тұрақты және оперативті тілдесудің негізін құру.
  

Білім берудегі электрондық басылым мен ресурстарда білім жүйесінің негізгі қажеттіліктерін төрт топқа бөлуге болады:

Бірінші топқа оқушылардың нақты білімдерін қалыптастыру қажеттіліктерін жатқызуға болады. Білім берудегі электрондық басылымдар мен ресурстарды қолдану қажеттілігі интегралдық сипаттағы циклдермен танысқанда, олар бір уақытта пәндік әлеммен таныстырады: математика, физика, химия, биология және т.б.

Электрондық оқыту құралдарын қолдану қажеттілігі микро және макроәлем элементтерін оқытуда оқушыларға микро мен макрообъектілер құралдарын визуалды көрсету үшін ұсынғанда туындайды.

Электрондық оқыту құралдарының қажеттілігінің бұл тобы дәстүрлі оқытуда тәжірибе себебін түсіндіре алмайтын түсініктер, теориялар мен заңдарды оқытуда қажетті болады.

Екінші топқа оқушылардың репродуктивті біліктіліктерді иемдену кезінде есептеулермен байланысты жағдайларда қажеттілік туады. Электрондық оқыту құралдарын қолдану бұл жағдайда оқушылардың есептерді шығару, тексеру және нәтижелерін салыстыруға кеткен уақытты үнемдеу үшін арналған.

Электрондық оқыту құралдарын қолдану қажетілігі жалпы білім, жалпы логикалық (жүйелеу және жіктеу, талдау және сұрыптау) және жалпы рефлексивті (жобалай білу, эксперимент, эксперименталды мәліметтердің өңдеу, ақпаратты жинақтау, реттеу және талдау) біліктіліктерін қалыптастыруда пайда болады.

Үшінші топқа жататын қажеттіліктер оқушылардың өзі іздеу жолында жаңа субьективті білім беретін шығармашылық типті біліктіліктерді қалыптастыруға байланысты болып келеді. Шығармашылықтың басты белгісі алынған өнімнің жаңашылдығы. Шығармашылық әрекеттің міндетті шартын тану үдерісінде қиындықтардың болуы. Осылайша шығармашылық қабілеттерді қалыптастыру арнайы оқу мәселелерін, арнайы ұйымдастыруды талап етеді. Бұл жағдайда электрондық оқыту құралдарының қажеттілігі оқушыларда шығармашылық қабілеттерді қалыптастыру құралын тиімді білім жүйесін қамтамасыз етуден туындайды. Электрондық оқыту құралдары оңтайлы есептерді шешуде жаңа мүмкіндіктерге жол ашады, олардың ішінен мүмкін рационалды нұсқасы таңдалады.

Мультимедиа құралдарының ерекшелігін ақпараттық түрлерін және оны беру тәсілдерін білмей түсіну мүмкін емес. Оқытудағы электрондық басылымдары мен ресурстарын оқып үйрену үшін мәні зор ақпаратты жіктеудің тек негізгі қырларына тоқталамыз. Ақпаратты жіктеуге мүмкін болатын бірнеше көрсеткіштері бар. Бірінші көрсеткіш түрінде көру, есту, сезу, дәмін тарту, сияқты адамның ақпаратты қабылдау кең таралған бөлудің принципін қолдануға болады. Білім берудің электрондық басылымдары мен ресурстарын оқып үйрену көзқарасы бойынша компьютерлік және коммуникациялық техникамен жұмыс істегенде мүмкін болатын, адамға ақпараттық әсер ету түрлерін ғана қарастырған дұрыс болады. Осылайша, барлық ақпаратты қабылдау түрлері бойынша негізгі үш топқа бөледі:

1. 
   Адам көзімен қабылданатын ақпарат, ол көздік немесе визуалдық ақпарат деп аталады. Бұл ақпаратқа мәтін, графикалық бейнелер және суреттер, фотографиялар, мультфильмдер, видеофильмдер жатады.
   
2. 
   Дыбыстық ақпарат деп аталатын адамның есту аппаратымен қабылданатын ақпарат. Бұл ақпаратқа шулар, әуендер, сөз жатады.
   
3. 
   Сенсорлық немесе тактильдық ақпарат деп аталатын, арнайы техникалық құралдармен жұмыс істегенде адамның сенсорлық жүйесімен қабылданатын ақпарат.
   

Ұсынылатын әдебиеттер: [2] – 90 – 125 бб., [4] – 73-75 бб., [6] 19 – 22 бб.

Білім беруде электрондық басылымдар мен ресурстарды қолдану оқытудың барлық салаларында әрқашан ақталады деген пікір қалыптасу мүмкін. Әлбетте көп жағдайда олай емес. Білімді ақпараттандырудың жағымсыз қырлары да бар. Білім беруде электрондық басылымдар мен ресурстарды қолданудың жағымды және жағымсыз факторларын білуі, практикалық жұмыста педагогтардың ескеруі қажет.

Мамандарды дайындау жүйесінің ақпараттық және телекоммуникациялық құралдарын қолданып педагогикалық ұйымдастырудың келесі мүмкіндіктері бар:

• 
  таңдау әдісімен технологиясы және білім мазмұнын жетілдіру;
  
• 
  информатика және ақпараттық технологиямен байланысты арнайы оқу тәртіптері мен бағыттарын еңгізу әрі дамыту;
  
• 
  дәстүрлі оқытуға информатикамен тікелей байланыспаған өзгерістер енгізу;
  
• 
  қосымша мотивацияны қолданып, оқытудың тиімділігін арттыру;
  
• 
  оқыту мен оқытушы әрекетін өзгерту оқу үдерімінде өзара әрекеттестік жаңа формалар ұйымдастыру;
  
• 
  білім жүйесін басқару механизмдерін жетілдіру.
  

Қазіргі заманғы білім беруде электрондық басылым мен ресурстарды қолданудың нақты қиындықтары мен жағымсыз жағдайлары педагогтар мен оқушыларға ақпаратты қолдану еркіндігі берілгенде пайда болады. Кейбір педагогтар мен оқушылар қазіргі заманғы телекоммуникация ұсынатын еркіндікті қолдана алмайды. Шатастырылған және қиын ұсыну тәсілдері оқушының оқу материалынан әртүрлі сәйкестіктерге байланысты ауытқуына себеп болады. Ақпараттың сызықтық емес құрылымы ұсынылған сілтемелер бойынша жүруге қызықтырып, негізгі баяндалған оқу материалдан ауысып кетуі мүмкін.

Білім беруде электрондық басылым мен ресурстары ретінде ұсынылатын орасан зор көлемді ақпараттар мысалға, электрондық анықтамалар, энциклопедиялар. Интернет порталдар оқу процесінен алаңдатады.

Адамның кысқы мерзімді есінің шектеулі мүмкіндіктері бар. Кәдімгі адам ойлаудың тек жеті түрлі категориясын есте сақтай алады. Оқушыға ақпараттың әртүрлі типті түрлері ұсынылғанда, ол бір типті ақпараттан екіншісіне үлгере алмай, маңызды ақпаратты өткізіп отыруы мүмкін.

Көп жағдайда білім беруде электрондық басылым мен ресурстарды қолдану тәжірибені өз қолдарымен жүргізу мүмкіндігінен айырады, бұл оқыту нәтижелеріне жағымсыз әсер етеді, сонымен шамадан тыс білім беруде электрондық басылымдар мен ресурстарды қолдану оқу үдерісінің барлық қатысушылардың денсаулықтарына зиян келтіретінін ұмытпау керек.

Білім берудің электрондық басылымдары мен қорлары ҚР – ның білім беру жүйесінің ерекшеліктерінен шығатын талаптардың жиынтығын қанағаттандыру қажет. Мұндай талаптардың қатарына арнайы ұлттық модельдер мен білім беру стандарттары, әр түрлі тілдерде құрылған білім берудің электрондық оқыту құралдарының біріктірілуі, телеқатынастық желілердің ұлттық сегменттерін ақпараттық толықтырулар мен ерекшеліктерін құрастырудың қажеттіліктерін жатқызуға болады.

Осындай талаптардың орындалуы білімге және қандай да бір технологиялық мәселелерді дер кезінде шешуге сүйенуі қажет, мысалы, электрондық оқыту құралдарындағы және интернеттің ақпараттық ресурстарындағы мәтіндік ақпаратты қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде біртекті ұсыну мәселелері. Қазақстанда қабылданған ақпараттық ресурстарға қашықтықтықтық телеқатынастық қол жетімділікті түзетуді қамтамасыз ету мақсатында Қазақстанның білім беру жүйесіне арналып жасалынатын басылымдар мен ресурстар Интернет сайттарды құрудың ережелері бойынша жасалынуы керек.

Білім берудің электрондық басылымдарын құру мен пайдалану барысында интернеттің (KZ) қазақстандық ұлттық сегментінде қазіргі мазмұндық және технологиялық деңгейге сәйкес сайттардың саны жеткілікті екендігі, бірақ олардың барлығы орыс және ағылшын тілінде жүзеге асырылғандығын ұмытып кетпеуіміз қажет. Интернетті және үздіксіз білім беру жүйесін қазақ тілінде пайдалануды толыққанды сүйемелдеу әрекеттері қазіргі уақытқа дейін жүзеге асырылмай келеді.

Білім берудің электрондық басылымдары мен қорларын нақты оқу үдерісінде қолдану барысындағы апробация, жасалынған білім беруді ақпараттандыру құралдарының негізгі сапалық сипаттамаларын конференцияларда, семинар сабақтары мен көрмелерде, презентацияларда және басқа да қоғамдық іс шараларда демонстрациялау мен талқылауды қажет етеді.

Кешенді талқылау нәтижесінде өзара мақұлдау нәтижелерінен толық қанды жетіліп құрылған білім беруді ақпараттандыру құралдырының түзетілген жүйесі қалыптасады.

Талқылау үдерісінде және электрондық оқыту құралдары мен қорларын толық жетілдіру итеративті циклдық сипатқа ие болады және ақпараттандыру құралдарының талаптарына сәйкес сапасын толықтыруды жалғастыру қажет.

Электрондық оқыту құралдары мен қорларының апробациясы кәсіби электрондық оқыту құралдарын құру жағдайында сол ақпарттандыру құралдарын және олардың компоненттерін құрастыратын кәсіпорындардан бастау алады. Мұндай жағдайда құрастырылған құралдар (альфа - болжамасы) компьютерлік программаларды құру кезіндегі қателіктерді немесе навигация жүйесі бойынша оның мазмұнындағы толықтыруларды анықтау мақсатымен өңдеушілер (авторлар мен програмистер) және бірнеше қолданушылар тестілеуден өтеді.

Автор электрондық оқыту құралдары немесе оның компоненттерінің педагогикалық сценариін жүзеге асыруға ерекше көңіл бөледі. Тестілеу кезеңінде автор өз алдына оқушы түрлі білім беру траекторияларының үлгілерін және олардың тәжірибесін жүзеге асыру мақсатын қояды. Осылай электрондық оқыту құралдары мен қорларының кемшіліктері анықталып, талап етілген принциптер мен сипаттардың сәйкес келмейтін программалық код пен педогогикалық сценариді құрудағы мәселелері айқындалады. Осылайша алғашқы тестілеудің нәтижесі қателердің жою мен электрондық оқыту құралдары жетілдіруге мүмкіндік береді.

Екінші ретті тестілеу (бета-тестілеу) электрондық оқыту құралдары немесе қорларын нақты қолданушылар тобымен жүзеге асырылып, нәтижесінде негізгі қателерден пайда болған кедергілері бар жерлердегі ақпараттық және программалық конфигурациясына толық сипаттама берілуі керек, соныман қатар білім беру ортасында пайдаланылатын құралдардан басқа ақпараттандыру құралдарымен сәйкестігі туралы ортақ ескертпелер мен ұсыныстар қарастырылуы қажет. Тестілеу білім берудің электрондық басылымдары мен ресурстарының қолданушыларға жетпей тұрып қателерді өңдеуге мүмкіндік береді.

Оқу үдерісіндегі электрондық басылымдар мен қорлардың апробациясы бета-тестілеудің бір бөлігі болып табылады. Оқу үдерісінде электрондық оқыту құралдары апробоция өткізу үшін оқушылардан эксперементтік топ құрылады. Топ әр түрлі үлгерімді оқушылардан (үздіктер, үздік және жақсы үлгерімді жақсы және қанағаттанарлық үлгерімде оқитындардан) тұруы қажет. Бұл шарт талқылау жүргізілгенде оқытуды ақпараттандыруға арналған құралдарды қолдану мүмкіндігі шектеулі адамдардан құрылған топтарда ғана бұзылуы мүмкін.

Электрондық оқыту құралдары мен қорларының ерекшелігіне байланысты нақты бағалау үшін апробациялауға бірнеше тәжірибелік топтар қатыса алады. Электрондық оқыту құралдары оқу үдерісінде қолдану алдында оқушыларға дайындық жүргізу керек – басылымдар мен қорларды қолданылатын пәндер тақырыптарымен таныстырып, қажетті нұсқаулар жүргізіліп, үлестірілетін материалдармен таныстыру қажет. Содан кейін барып әдістемелік нұсқаулармен және ұсыныстарға қатаң сәйкестікте электрондық оқыту құралдарын қолданып оқу сабақтарын жүргіземіз.

Электрондық оқыту құралдарын оқыту барысында бағыт және оқулық материал меңгеру ықшамдылығы бақыланып отырады, оқушы сұрақтары, электрондық оқыту құралдары оқыту кезеңіндегі қателіктер бекітіледі. Сабақ аяқталған соң ақпараттандыру құралдарының дұрыс немесе бұрыс сипаттындағы жауаптар топтық ұжымдық талқылау кезәнде айқындалады.

Ереже бойынша апробациялық сабақтар білім беруді ақпраттандыру құралдарын жасаумен айналысатын педагогтар мен өңдеуші мамандардың, эксперттердің қатысуымен жүреді. Апробацияның аяқталу кезеңінде эксперттер оқушылардың электрондық оқыту құралдарын жұмыс барысында туындаған барлық сұрақтары мен шағымдарына талдаулар жүргізеді.

Апробация кезеңіндегі және нақты оқу үдерісіндегі ақпараттандыру құралдарының қызметін анықтап, электрондық оқыту құралдарының ерекшеліктерін талдау нәтижесінде өңдеуші мамандарға шара қолдану мақсаты бағытталады.

Электрондық оқыту құралдары мен қорларының негізгі сапасын бағалау жүйесі технологиялық экспертиза болып табылады. электрондық оқыту құралдары мен қорлары сараптамасының әмбебеп технологиясы электрондық оқыту құралдарының сапасына қойылатын талаптар жүйесі мен сараптауды ұйымдастырудың инварианттық тәсілдерінің негізінде жасалады.

Сараптау оқу үдерісіндегі апробация және өңдеуші мамандарды алдын-ала тестілеуден өткен электрондық оқыту құралдары мен қорларын тестілеудің аяқталған түрінде (бета-нұсқасында), технологиялық кезеңнің бір бөлігі болып табылады. Тәуелсіз сараптаулар нәтижесінде оқыту жүйесіндегі жоғары тиімді толық эксплуатацияға дайын ақпараттандыру құралдары (гамма-нұсқасы) құрылады.

Барлық электрондық оқыту құралдары мен қорларына арналған бағалау жүйесінің сапасы келесі негізгі талаптарды қанағаттандыруы керек:

• 
  жұмыстардың ұйымдастырылуы жүйелік тәсіл негізінде жүзеге асырылуы қажет;
  
• 
  әр сала мамандарын электрондық оқыту құралдары мен қорларын жан-жақты талдауды қамтамасыз ететін эксперт ретінде тарту керек;
  
• 
  жоғары тәжірибелі эксперттердің (өз саласының жоғары мамандары) еңбектері мен тәжірибелері ауқымды шешімдерді қабылдау кезінде ғана қолданылуы керек;
  
• 
  электрондық оқыту құралдары мен қорларының сараптамасы бойынша жұмыс негізгі және дайындық болып бөлінуі қажет; дайындық жұмыстарын тәжірибесі аз мамандар жүргізе алады.
  

1. 
   үйлестіруші топ;
   
2. 
   сараптамалық кеңес;
   
3. 
   сараптамалық аймақтағы электрондық оқыту құралдары мен қорларын зерттейтін мамандар тобы;
   
4. 
   электрондық оқыту құралдары тестілеу тобы.
   

Сараптамалық кеңес жоғары сапалы эксперттерден құрылып, электрондық оқыту құралдары мен қорларының сараптамадан өте алатынын таңдаумен, сапасы қанағаттандырмайтын сараптаудан өте алмайтын электрондық оқыту құралдарын анықтап, сонымен қатар басылымдардың сапасы туралы эксперттік топтардан алған нәтижелерге негізделе соңғы шешімді қабылдайды. Сараптау өтетін аймақты электрондық оқыту құралдары мен қорларының сапасына сай қойылатын талаптармен сәйкес келетіндігін толық тексеру керек. Мұндай тексерулерге тәжірибелі әдіскерлер мен мұғалімдерді, электрондық оқыту құралдары мен қорларын зерттеу саласындағы сапалы мамандарды тарту керек. Сараптаудың бұл кезеңі педагогикалық тәжірибенің құрылуын бақылайды.

Тестілеу топтарына тәжірибеден өтетін аймақтарғы тексерулерге сәйкес келмейтін тұстарын қадағалау сияқты жұмыстары жүктеледі.

Сараптау үдерісіндегі орталық рөл эксперттік кеңеске жүктеледі. Сараптаудың әртүрлі кезеңінде жоспарлау, қоғамдық қамту, тәжірибе нәтижесін толтыру, білім беруді ақпараттандыру құралдарын дайындау, тестілеу сияқты топтары қызмет етеді.

Электрондық оқыту құралдары мен қорларының кешенді сараптамасын ұйымдастыруға техника-технологиялық, психологиялық-педогогикалық және эргонимикалық аспектілерді құру мен эксплуатациялау тәсілдерін ұсынатын талаптар қойылады. Қорыта келгенде білім беруді ақпараттандыру құралдарының сапасы бойынша көрсетілген барлық экспертиза нәтижелеріне негізделуі керек.

Техника-технологиялық сараптама. Осы кезеңде электрондық оқыту құралдарының компьютерлік және телеқатынастық техникадағы үш түрлі конфигурациясы бойынша жұмыс үстеу қабілеттілігін тексереді. Алғашқы конфигурация көрсетілетін құжаттың ең төменгі жүйе талаптарының ұсыныстарымен сәйкес келуі тиіс. Келесі екі конфигурация алғашқысынан төмен болмауы тиіс. Компьютерлік және телеқатынастық техниканы әртүрлі операциялық жүйелермен, процессорлармен, жады көлемдерімен ақпаратты тасымалдаумен, орнытылатын байланыстардың жылдамдығымен қолдану ұсынылады.

Электрондық оқыту құралдары мен қорларын тексеру эксперт–мамандармен жүргізіледі. Техника-технологиялық экспертиза кезінде төмендегілер анықталады:

• 
  қажетті орталарда желілік режимде құралдардың қызметін басқа да басылымдар мен қорлармен сәйкестендіру мүмкіндігі;
  
• 
  заманауй мультимедиялық және телеқатынастық технологияларды дұрыс қолдану;
  
• 
  жұмыс істеу қабілеттілігі тұрақты, гетерогенді, дефектілерге тұрақтылық сенімділігі;
  
• 
  бекітілмеген әрекеттерден қорғау нақтылығы және сапасы;
  
• 
  инсталляция және деинсталляцияның көлемі мен сенімділігі, қарапайымдылығы;
  
• 
  талап етілген жадының көлемі;
  
• 
  көрсетілетін құралдардың жиынтығының техникалық жеткіліктілігі;
  
• 
  инсталятор жұмысының ынтымақтастығы;
  
• 
  электрондық оқыту құралдарының мүмкіндіктері мен барлық сұраныс қызметінің қабілеттілігі;
  
• 
  жүйенің жұмыс істеу қабілеттілігін қалпына келтіру барысында жұмысты жалғастыруды алдын-ала хабарлау;
  
• 
  электрондық оқыту құралдарының басқа құралдармен біруақытта қызмет атқаруын түзету.
  

Электрондық оқыту құралдары мен қорларын тексеру компьютерлік техникадағы жүйелік талаптардың конфигурациясынан төмен емес құжаттарды эксперт-мамандарға тарату жүргізіледі.Тексеру барысында төмендегілер анықталады:

• 
  электрондық оқыту құралдарын қолдану саласы мен мақсаты;
  
• 
  оқу үдерісіндегі негізгі шарттарға лайықты келетін электрондық оқыту құралдарын қолдану мақсаты;
  
• 
  жоспарланған әдістемелік оқыту жүйесі шеңберіндегі электрондық оқыту құралдарын педогогикалық мақсатқа сай эксплуатациялау;
  
• 
  әдістемелік жағдайы;
  
• 
  білім беруді ақпараттандыру құралдарын аналогтық сәйкестендіру дәрежесі.
  

• 
  ғылымилығы,
  
• 
  қол жетерлігі,
  
• 
  мәселелігі,
  
• 
  көрнекілігі,
  
• 
  оқытудың танымдылығы,
  
• 
  оқытудың жүйелілігі, әрекеттердің белсенділігі мен өз беттілігі,
  
• 
  білімді игерудің қарапайымдылығы,
  
• 
  дамытушылық және тәрбиелік қызметтері,
  
• 
  адаптивтілігі,
  
• 
  интербелсенділігі,
  
• 
  оқушының потенциалын интеллектуалды дамыту,
  
• 
  оқу материалының құрылымдық қызметі мен жүйелілік байланысы,
  
• 
  оқытудың дидактикалық циклінің үздіксіздігі мен бүтінділігі,
  
• 
  оқу пәндерінің нақты ерекшеліктері,
  
• 
  іс-әрекеттерді бақылау мүмкіндіктері.
  

Белгіленген талаптардың сәйкестілігінен басқа тексеру барысында төмендегілер анықталады:

• 
  электрондық оқыту құралдары мен қорларындағы оқу материалының психологиялық–педогогикалық талаптарға сәйкес келуі,;
  
• 
  білім беру саласындағы лингвистикалық ерекшеліктер мен тезаурусқа бағытталған оқу материалының мазмұнындағы кейбір тәсілдердің ерекшеліктері;
  
• 
  оқытуда электрондық оқыту құралдары мен қорларын оқушының жасына қарай бағалау;
  
• 
  оқушының психология–педогогикалық потенциалын электрондық оқыту құралдарына сәйкестендіру;
  
• 
  оқытудың вариативті мүмкіндіктері.
  

Алдыңғы кезеңдегідей электрондық оқыту құралдарын және оның жеке компоненттерін мақсатқа сай тексеру эксперимент аймақтарында ғана жүргізіледі. Бұл көптеген өлшеулермен, өзгеру нәтижелерін тексерумен, электрондық оқыту құралдарының нақты оқу үдерісіндегі шарттармен тәжірибе жүргізу қажеттілігімен байланысты. Эргономикалық сипаттың сапасы оқу материалдарының мазмұнына және пәнді оқытудың арнайы әдістемесіне әсер етпейтіндіктен, экспертизаға қосымша мамандарды араластыруды қажет етпейді.

Эргономикалық тәжірибені жоғарғы дәрежелі маман басқару керек және ол эксперттік кеңестің негізгі мүшесі болып табылады. Мақсатқа лайықты, психология-педагогикалық тәжірибе тобындағылардың бірі болғаны жөн.

Тексеру кезінде төмендегілер анықталады:

• 
  электрондық оқыту құралдары мен қорларымен жұмыс істеу режимдері кезінде оның компоненттері денсаулық сақтау талаптарына сәйкестілігі;
  
• 
  монитор экранындағы ақпараттың визуалды көрсетілуінің, түстік сипаттамалар, ақпараттың кеңістікте орналасуының, оларды пайдалану тәсілдерінің сипаттамасы;
  
• 
  монитор экранында әріпті-санды символдар мен белгілерді ұйымдыстырудың сипаттамасы;
  
• 
  диалогты ұйымдастырудың сипаттамасы ( оқушыларға арналған қол жетерлік, жауап беру кезінде уақыт немесе басқарушы әсер ету мүмкіндігі, нұсқау сандары, жауаптардың“ меню” сұрақтарында сәйкес келуі, нұсқау немесе көмекшінің бар болуы);
  
• 
  дыбыс шығарудың сипаттамасы (дыбыстық ақпаратты дыбыстау жайлылығы, дыбыстық сипаттамаларды күйге келтіру ыңғайлылығы, дыбыстық ере жүрудің екпінінің тиімділік дәрежесі);
  
• 
  білім беруді ақпараттандыру құралдары компонентінің эстетикалық дәрежесі;
  

• 
  микрофон, сканер, принтер, «тышқан» манипуляторы, пернетақта, басқа да құрылғыларды қолданудың ыңғайлылығы және мақсатқа сай дұрыстылығы;
  
• 
  суреттелген мәтін, статикалық фото бейнелер, анимациялар, видеофрагменттердің болуы мен сапалылығы;
  
• 
  интерфейстің ынтымақтастығы (анықтама жүйесінің, ескертулердің, пернетақтаны қолданудың ыңғайлылығы);
  
• 
  электрондық оқыту құралдарын мазмұндық толықтырулар бойынша навигация принциптерінің тұрақтылығы мен ыңғайлылығы;
  
• 
  имитациялық моделдеудің сапасы мен мүмкіндіктері;
  

1. 
   ҚР «Білім туралы» заңы;
   

3. Разработка электронных учебных изданий: Справ. пособие. /В.П. Трубин, П.Г. Денисов, Ю.М. Передрей; Под ред.проф. В.В. Усманова. Пенза: Изд-во Пенз. технол. ин-та, 2001. 34 с.

4. Егоров А.Ф., Капустин Ю.И., Щербаков. Некоторые аспекты создания электронного учебника //Электронные учебники и учебно-методические разработки в открытом образовании: Тез. Докл. семинара (7.09.2000 года, г. Москва) М.:, Изд-во МЭСИ, 2000. С.73-75.

5. Методология и технология разработки интернет-учебников для системы открытого образования. Аракелян С.М., Капустин Ю.И. , Лексин А.Ю., Сороцкий В.А., Цикин И.А., Щербаков В.В. //Учебно-методическое обеспечение открытого инженерного образования: Материалы научно-практического семинара 25 апреля 2001 г. Пенза, 2001. С. 15-18.

6. Особенности разработки интернет-учебников для системы дистанционного обучения. Аракелян С.М., Лексин А.Ю., Сороцкий В.А., Цикин И.А., Щербаков В.В. //Интернет-конференция «Проблемы перехода классических университетов в систему открытого образования»: Тез. Докл. М.: Изд-во МЭСИ. 2001 г. С.19-22.