ПӘні бойынша Әдістемелік өңдеу Мамандығы: «Мейірбике ісі» Курсы: 3 Семестрі: 6 Құрастырушы: Джураева Г. Р. Шымкент, 2013

1.Науқасқа тексеру азанда, аш қарынға жасалатынын ескерту, соңғы рет тамақтануы 18.00 болуы қажет.

2.Тексеруге 30мин бұрын 0,1% 1мл атропин сульфат ерітіндісін тері астына енгізу.

3.Тексеруге 3-5мин қалғанда ауыз қуысының кілеге қабатын 1% лидокаин ерітіндісімен жергілікті жансыздандыру қажет.

4.Тексеру универсальді операционды столда жүргізіледі. Науқасты сол бүйірімен жатқызу. Тексеру кезінде науқас жағдайын бақылау қажет.

Тексеруден кейін 1-1,5сағ-қа су және тамақ ішуге болмайтынын науқасқа ескерту. Жұтыну кезінде ауырсыну сезімі пайда болса 3% натрий гидрокарбонат ерітіндісімен немесе 0,02% фурациллин ерітіндісімен шаюды ұсыну.

1.Науқасқа тексеру мақсатын түсіндіру.

2.Тексерілу алдында яғни кешке және тексерілетін күні 1,5-2сағ бұрын тазалау клизмасын жасау.

3.Тексерілу алдында қуықты босату.

4.Азанда аш қарынға тексерілуге келу.

Процедураны орындау.

1.Науқас арқасымен аяғын ашып жатады, 25-30см тік ішекке иілгіш ректоскопты енгізеді.

2.Тексеруді дәрігер орындайды.

3.Тексеріп болған соң ректоскопты алады.

4.Қолданған инструменттерді, ректоскопты дезинфекциялау қажет.

5.Науқасқа тыныштық орнату.

1. 
   Науқасқа тексеру мақсатын түсіндіру.
   
2. 
   Тексеру алдында 3күн бұрын №4 шлаксыз диетаны науқас сақтау қажет.
   
3. 
   Тексеруге дейін 2 күн бойы ішті айдайтын дәрілік заттарды тағайындайды (кастор майы).
   
4. 
   Тексеру алдында кешке тазалау клизмасын жасау.
   
5. 
   Тексеру күні аш қарынға тексеруге дейін 4 және 2 сағ бұрын тазалау клизмасын жасау.
   
6. 
   Тексеруге 20-30мин бұрын дәрігер тағайындауы бойынша премедикация жасау.
   

1.Науқас сол бүйір жанымен жатады, процедураны дәрігер орындайды.

2.Колоноскоп енгізер бұрын тік ішек айналасын анестезия жасау(3% дикаин мазьі).

3.Тік ішекке колоноскопты енгізу.

4.Тексеріп болған соң колоноскопты шығарып алады.

5.Қолданылған инструменттерді, перчаткаларды және колоноскопты дезинфекциялау.

6.Науқасты палатаға апарып тыныштық орнату.

Бронхоскопия-науқас тынысалу жолдарына енгізген эндоскоп көмегімен ірі және орта калибрлі бронхты, трахеяны визуальді тексеру әдісі болып табылады. Иілгіш және қатты бронхоскоптар қолданылады. Бұлардың көмегімен ірі бронхтарды ғана емес майда диаметрлі бронхтарының кілегей қабатын көруге мүмкіндік туғызады. Бронхоскопия көмегімен бронхтарының қабыну процессінің белгілерін, өкпедегі ісікті, қан түкіруінің және ұзақ жөтелдің себебін және лимфа түйіндерінің ұлғаюын анықтауға болады. Бронхоскопия кезінде көруден басқа, қосымша тағыда мынадай манипуляцияларды жасауға болады: бронхтың секретін сорып алу, бронхтың кілегей қабатының кішкене бөлігін биопсияға алу; және де бронхтарды тесіп өкпе тканінен, лимфа түйінінен биопсия алу. Емдік процедураларды жасауға болады: бронхтарды жуу, дәрілік заттарды енгізу, бронхтан қанды және іріңді сорып алу.

Дайындау:тексеруді жүргізу алдында науқасқа тексеру мақсатын, тексеру кезеңін айтып түсіндіру және үйрету. Тексеруге бірнеше күн қалғанда дәрігер тағайындауы бойынша тыныштандыратын дәрілік заттарды науқасқа беру. Тексеру күні азанда су, тамақ, дәрілік зат ішуге және темекі тартпауға сұрану. Тексеру алдында қуықты және ішекті босату. Дәрігер тағайындауы бойынша процедура алдында 15мин бұрын бронхоскопты бос енгізу үшін премедикация жасайды. Эндоскопиялық бөлмеге науқасты жеткізу. Орындыққа науқасты отырғызу. Жоғарғы тыныс жолдарын 10% новокаин ерітіндісімен немесе 2% лидокаин ерітіндісімен анестезия жасайды.

Ауыз немесе мұрвн арқылы бронхоскопты дәрігер енгізеді, ал медбике көмектеседі.

Процедураны аяқтаған соң асфексияның алдын алу шараларын жүргізу қажет. Арнайы нұсқау бойынша қолғап, инструменттерді, бронхоскопты стерилизация және дезинфекцияны жүргізу.

Артроскопия-буын зерттеу. Буынның синовиальді қабатын, буын шеміршегінің зақымдалуының әр түрлі түрлерін, буын байламын, менискінің дегенеративті немесе травмалық өзгеруін анықтауға болады. Синовиальді қабаттан биопсия алуға және буын аралық синовиальді сұйықтықты сорып алуға мүмкіндік бар.

Буынның дегенеративті немесе қабыну ауруларын шақырған қоздырғышты анықтай алады. Кәзіргі кезде артроскопия көмегімен буынға операциялық араласулар жүргізіледі, якни буын қуысын ашпай-ақ менискті алып тастауға болады.

Ауруды анықтау қиын болған да және басқа тексеру әдістері нақты дәлел бермеген жағдайда лапароскопияны ең жиі қолданады. Бауыр ұлғаюының себебін анықтау үшін, бауыр және өт қабатының, кіші жамбастағы аналық без және жатырдың ісігіне күдіктену кезінде ең жиі лапароскопиялық тексеру жүргізілуі қажет. Сарғаюдың кейбір түрлерінде лапароскопия оның себебін анықтауға көмектесуі мүмкін. Өкпе және жүрек ауруларының ауыр ағымында, құрсақ қуысының қабынуында, қанның ұйығыштығы бұзылған кезінде лапароскопияны жүргізбейді. Лапароскопия ауруды емдеу үшін үлкен мүмкіншіліктерді туғызады, бұл мүмкіншіліктер кең таралуда. Кәзіргі кезде хирургия аймағында жаңа мақсат алға қойылды-ол лапароскопиялық хирургия, лапароскопқа миниатюрлі бейне камера орнатылған, құрсақ қуысының мүшелерін теледидар экранынан көруге мүмкіндік туғызады. Кәзіргі кезде хирургиялық инструменттерді лапароскоппен бірге құрсақ қуысына қосымша кішкентай кесіндісі арқылы енгізіледі және операциялар жасалады. Мысалы:өт қабынан өт тастарын алып тастау. Осындай операциялардың саны күннен күнге өсуде.

Бір ретті қолдануға арналған құралдарды қолданған кезде дезинфекция ғана жасалынады да сосын утилизация.

Осы әдістің артықшылығы:адам ағзасына ешқандай-да бір зат енгізілмейді, қатерсіз және қауіпсіз, науқастың қандай-да бір жағдайында жасауға ыңғайлы және қолайлы, нәтижені бір мезетте тез алу.

Функционалды зерттеу бөлімшесінде эндоскопиялық зерттеу әдістерімен танысу.

Оқушылардың білім денгейін тест және ситуациялық есептерді шешуіне байланысты бағалау.

1. Ректороманоскопия деген:

б буындарды көру

в қантамырларды көру

г тік ішектк көру

д қуықты көру

2. Эндоскопия-ішін көру:

А) паренхиматозды мүшелер

Б) қуысты мүшелердің

В) клетка ішін

Г) барлығы дұрыс

3 «Қатты» эндоскоп көмегімен тексерілмейді.

А) тік ішек

Б) несеп қуығы

В) асқазан

Г) құрсақ қуысы

4 Эндоскоптың артықшылығы:

А) ісікті анықтау

Б) биопсия жасауға мүмкіндік

В) операциялық араласуларды жүргізу

Г) барлығы дұрыс

5 Жасанды саңлау арқылы қандай эндоскопиялық тексеру түрлері кезінде жүргізіледі.

А) лапароскопия, холецистоскопия

Б) бронхоскопия, цистоскопия

В) лапароскопия, артроскопия

Г) артроскопия, ректороманоскопия

6 Лапароскопияға қарсы көрсеткіш.

А) қанның сұйылғыштығы

Б) іш перденің қабынуы

В) жүректің ауыр аурулары

Г) барлығы дұрыс

7 УДЗ кезінде науқастың жағдайы (сәйкестікті тап).

1) бүйрек А) арқасымен

2) бауыр Б) ішімен

3) кіші жамбас мүшелері В) бүйірмен

8 УДЗ алдында метеоризмнің алдын алу мақсатымен науқасқа қандай дәрілік заттар тағайындайды:

А) атропин

Б) анальгин

В) промедол

Г) карболен

9 Инструменттерді және перчаткаларды дезинфекциялау үшін қолданылады.

А) 1% хлорамин ерітіндісі

Б) 3% хлорамин ерітіндісі

В) 96%спирт

Г) натрий гидрокарбонаты

10 Жасанды саңлау арқылы қандай эндоскопиялық тексеру түрлері кезінде жүргізіледі.

А) лапароскопия, холецистоскопия

Б) бронхоскопия, цистоскопия

В) лапароскопия, артроскопия

Г) артроскопия, ректороманоскопия

Ситуациялық есептер:

1 Дәрігер науқасқа эзофагогастродуоденоскопияны тағайындады. Науқасты тексеруге қалай дайындайсыз айтып түсіндіріңіз

2 Эзофагогастродуаденоскопиядан кейін науқас жұтыну кезінде тамағының ауыруына шағымданды. Осы науқасқа қандай көмек көрсетесіз, тактикаңыз қандай 

13. Сабақты қорытындылау. 4 мин (4%)

Оқытушымен кері байланыс, теориялық сабақ барысында туындаған қателіктер мен қиыншылықтар талқыланады. Әр оқушыға сабақта алған бағасы хабарланады

Н-1, 6 – бөлім , 332 – 349 бет

1.Мейірбике ісінің негіздері Мұратбекова С.Қ. – Астана, 2007.

1. Мейірбикелік іс бойынша тәжірибелік сабақтарға арналған әдістемелік нұсқаулар. С.К. Мұратбекова, Құспанова А.Р, Ахметова К.А. – Көкшетау, 2006.

• 
  Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру.
  
• 
  Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.
  
• 
  Сабақтың мақсаты мен міндеті.
  

• 
  Эндоскопияның маңызы
  
• 
  Эзофагогастродуоденоскопияға
  
• 
  Колоноскопия
  
• 
  Бронхоскопия
  
• 
  Ректороманоскопия
  

Жоспар:

- ағзадағы ультрадыбысты қабылдайтын мүшелер

- ультрадыбысты аппаратуралардың құрылысы

- ультрадыбысты зерттеуге науқасты дайындау

- ультрадыбысты зерттеу жүргізу әдісі

- қауіпсіздік техникасын сақтау

- кіші жамбас мүшелерін УДЗ-ға дайындау ерекшеліктері

Радиоизотопты диагностика – радиоактивті қосылыстардың көмегі мен адам ағзасындағы патологиялық өзгерістерді анықтау. Адам ағзасына енгізілген препараттардан сәулеленуді өлшеу және тіркеумен негізделеді. Олардың көмегімен жүйе және мүшелердің жұмысын, зат алмасуды, қанның жылжу жылдамдығын және де басқа процестерді анықтайды. Радиофармацевтикалық препараттардың таралуы қан айналымға және метаболикалық активтілікке байланысты, сондықтан ядролы медицинаның әдістері жүйелермен мүшелерді функциональді тексеруге және анатомо-морфологиялық ерекшелігінің анализіне аз көлемде бағытталған.

Мүше және ұлпалардың анатомо-морфологиялық ерекшеліктерін ғана тіркейтін рентгенологиялық және ультра дыбысты тексеру әдістерінен ядролы медицинаның әдістері айқын ерекшелінеді.

Ядролы медицинаның әдістері ауруды ерте диагностикалайды, бұл кезде қарапайым рентгенологиялық тексеруге қарағанда науқасқа берілетін бір ретті сәуле жүктемесі өте аз болып келеді.

Ядролы медицина әдістері функциональді диагностика әдістерінен альтернативті болып табылады (ЭКГ, электроэнцефалография), электрлік феномендері метаболиз және қан айналымды жанамалап көрсетеді.

Неврологияда және кардиологияда үлкен ұмтылыспен орын алған ядролы медицина әдістері, яғни бас миының және миокард метаболизімін, микроциркуляция және қан айналымды тікелей көрсете алу жетістіктеріне жетті.

Радиофармацевтикалық препараттар– анамальді метаболизм орындардың бейнесін ала-алуға және тромбоз орнын, қабынуды және ісікті визуализдеуге көп мүмкіншілік береді.

Ядролы медицина әдістерінің артықшылықтары: ерте және нақты диагностикалау; емді жоспарлау және бақылау кезінде объективті құжаттандыру, кәзіргі медицинаның қажетті элементі болып табылады және де дәрігерлік мамандықтықтың дәрежесін жоғарылатады.

Ядролы медицина әдістеріне жүгіне отырып дұрыс және нәтижелі (эффективті) емдеу, науқастың дәрігерге деген сенімін арттыра түседі.

Радиоизотопты диагностикада екі әдісті қолданады:

1.мүше және ұлпаларда әр түрлі мөлшерде немесе оның қимыл қозғалысын тексеруді іске асыру үшін радиофармацевтикалық препараттарды науқасқа енгізу.

2.олардың бір-бірімен (өзара сәйкестігін) өзара әсерлесуін бағалай отырып, белгілі затты тексерілетін қаны бар пробиркаға қосу арқылы жүргізіледі. Бұл шектелмеген контингентті тұлғалардағы әр түрлі ауруларды ерте диагностикалау үшін скрининг-тест болып табылады.

Ішкі секреция бездерінің, асқорыту мүшелерінің, сүйек-буын, жүрек-қан тамырлар жүйелерінің, лимфа жүйесінің, жұлын және бас миларының, тыныс алу және зәр шығару жүйелерінің ауруларын радиоизатопты тексерулерден өткізу көрсетілімі болып табылады. Тексеруді тек қандайда-бір патологиялық аурулардың бар екендігіне күмәнданғанда немесе белгілі аурулардың бар кезінде ғана жүргізіп қоймай, зақымдалудың дәрежесін және нәтижеленген емдердің қорытындысын бағалау үшін қолданылады.

Тек жүктілік кезіндегі кейбір шектеулер ғана болмаса, радиоизатопты тексерулерді жүргізуге қарсы көрсеткіштер жоқ. Рентгенологиялық және ультра дыбысты тексерулердің нәтижесін, радиоизатопты тексерулердің нәтижелерімен сәйкестендіре білудің маңызы зор.

Радиоизотопты тексеру әдістерін басқа әдістермен салыстырғанда бір немесе бірнеше артықшылықтары бар:

1. 
   басқа әдістерді қолдану кезінде ала-алмайтын мүшенің функциональді жағдайы туралы мағлұматты ала-алу, (немесе бұл ақпаратты алу науқас денсаулыға қауіпті немесе үлкен экономикалық шығынға алып келуіне байланысты).
   
2. 
   әдістің шешуші қабілеттілігінің аз болуына қарамай, нақты контрастылай ала-алу.
   
3. 
   радиоизотопты тексерудің шартты инвазивтіліксіздігі (радиоактивті изотоп парентеральді немесе ішке қабылдау түрінде енгізіледі).
   

• 
  клиникалық радиометрия
  
• 
  радиография
  
• 
  бүкіл дененің радиометриясы
  
• 
  сканирлеу және сцинтиграфия
  
• 
  биологиялық сынамалардың радиоактивтілігін анықтау
  
• 
  пробиркадағы биологиялық сынамаларды радиоизотопты тексеру
  

Эхолокация принципіне негізделген – жіберілген сигналдарды қабылдап, әр түрлі акустикалық қасиеттерге ие тканді орта бөлік беткейі бейнеленеді.

УДЗ (эхография, сонография) – ионизирлемейтін тексеру әдісіне жатады. Ыңғайлы, қолайлы, зиянсыз және жоғары деңгейде ақпараттандыруымен клиникалық практикада кең тарала бастады. Кей кезде диагнозды толық қою үшін ультра дыбысты зерттеужеткілікті болып жатады. УДЗ арнайы дайындықты талап етпейді. Құрсақ қуысының мүшелерін тексеруді таңертең ашқарынға, ал әйел жыныс мүшелерін, құрсақ үсті безі, қуықты тексеруді қуық тола кезінде жүргізу ұсынылады. УДЗ әр-түрлі қан-тамыр патологиясын ажырату үшін маңызды болып табылады. Эхографияны жүрек ауруларының диагностикасында қолданады.

Ультра дыбыс көмегімен жүректің систололық көлемін, миокард, гемодинамикалық көрсеткіштерді, жүрек ақауларын және де перикардты анықтайды.

Құрсақ қуысының мүшелерін ультра дыбысты зерттеуді жүргізуге көрсетілімдері: тексеретін мүшелерде даму аномалияларына күдіктенгенде, жедел және созылмалы қабыну аурулары (гепатит, бауыр циррозы, жедел және созылмалы холецистит, панкреатит) қатерлі және қатерсіз ісіктерді және де жүргізіліп жатқан емнің әсерін бақылау үшін де қолданылады.

Сонографияның қажетті маңызы болып - зәрағардың жоғарғы бөлігі, тостаған-лоханкалы комплекстің кеңею белгілерімен жоғарғы зәр шығару жолдары бойынша зәр пассажының жедел және созылмалы бұзылысының диагностикасында қолданылады. Тексеру нәтижесі мүшенің функциональді жағдайына байланысты емес және жоғарғы зәр шығару жолдарының обструкциясының барлық түрі кезінде мәлімет алуға мүмкіншілік береді. «акустикалық жол» және жоғары эхогенді аймақтардағы конкременттерге тән химиялық құрамына байланысты емес бүйрек тастарының көлеміболып 0,4-0,5 см болып табылады.

1. 
   R-граммада көрінетін патологиялық өзгерістер.
   
2. 
   базальді плевритке күдіктену.
   
3. 
   пункция алдында плевральді қуыстағы сұйықтықтың орнын анықтау.
   

Функционалды зерттеу бөлімшесінде радиоизотоптық және ультрадыбыстық зерттеу әдістерімен танысу.

Оқушылардың білім денгейін тест және ситуациялық есептерді шешуіне байланысты бағалау.

Ультра дыбыс бұл:

А) адамға естілмейтін, физикалық ортада толқулар

Б) электромагнитті толқынның түсуі

В) оптикалық сәулелену

Г) корпускулярлы сәулелену

2 Тәулік ішінде бөлінетін өттің мөлшері қалыпты жағдайда қанша:

А) 200-400 мл

Б) 500-700 мл

В) 500-1500 мл

Г) 1500-2000 мл

3 Ультра дыбысты тексеру бұл:

А) қабат бойынша рентгенологиялық тексеру

Б) рентгенологиялық тексеру

В) эхолакация принципіне негізделген диагностика

Г) барлығы дұрыс

4 Холеграфияға көрсеткіш:

А) созылмалы холецистит

Б) өт тас ауруы

В) өт жолдарының дискенезиясы

Г) барлығы дұрыс

5 Холеграфияға қарсы көрсеткіш:

А) созылмалы бауыр аурулары

Б) созылмалы холецистит

В) жүктілік

Г) йодқа организмнің өте сезімталдығы

6 Рентгенологиялық тексеру үшін қандай препарат қолданылады:

А) атропин

Б) баралгин

В) билигност

Г) энзопрост

7 Рентгеноконтрастты зат қай жерге енгізіледі:

А) күре тамырға

Б) зонд арқылы он екі елі ішекке

В) клизма көмегімен тік ішекке

Г) барлығы дұрыс

8 Қандай тексеру әдісінде арнайы дайындауды талап етпейді:

А) УДЗ және холецистография

Б) УДЗ және холеграфия

В) Холецистография және холеграфия

Г) барлық тексеру әдісіне дайындау қажет

9 Холецистография кезінде қандай асқынулар болуы мүмкін:

А) басайналу

Б) көңілінің айнуы

В) іш өту

Г) барлығы дұрыс

Д) барлығы дұрыс емес

10 Йоды бар препараттаға организмнің сезімталдық белгілерін тап :

А) көзінен жас ағу, түшкіру, насморк

Б) көңілінің айнуы, құсу

В) гиперемия, ісіну, инъекция жасаған аймағының ауырсынуы

Г) барлығы дұрыс