Тақырып 2. Ерте орта ғасырлар. Антика мен орта ғасырлардың түйісіндегі Европа (IҮ ғасырлардың аяғы- ХI ғасырдың ортасы). Рим империясындағы дағдарыс

Тақырып 2. Ерте орта ғасырлар. Антика мен орта ғасырлардың түйісіндегі Европа (IҮ ғасырлардың аяғы- ХI ғасырдың ортасы). Рим империясындағы дағдарыс.

Европа феодализмі кейінгі антикалық қоғамдық қатынастармен герман, кельт, славян және орталық, солтүстік, Шығыс европаның өзге халықтарының рулық-тайпалық «варварлық» қоғамымен синтезі ретінде.

Халықтардың Ұлы қоныс аудару дәуірінің басталуына дейінгі ежелгі германдықтардың қоғамдық құрылысы. Герман тайпалатының қоныстану территориясы. Аграрлық қатынастар. Г.Л.Маурердің марка иеориясы, классикалық вотчина теориясының авторларының еңбегі және страсбург мектебінің тарихшыларының еңбектері бойынша германдықтардың шаруашылығы мен аграрлық құрылымы, әлеуметтік құрылым. Ежелгі германдықтардың саяси құрылымы. Германдықтардың рухани мәдениеті. Шет елдік және Қазақстандық тарихнамадағы (ХҮIII- ХХ ғасырлардағы) ежелгі германдықтар тарихының мәселелері.

Батыс Рим империясының құлауы және вараврлық патшалықтардың пайда болуы. Халықтардың Ұлы қоныс аударуының себептері. Герман тайпаларының көшіп-қону жағдайлары. Империя құлағаннан кейінгі варварлық патшалықтар.

Европадағы халықтардың ұлы қоныс аударуы дәуіріндегі ғұндар. Солтүстік Кавказдағы аландары ғұндардың басып алуы. Боспор патшалығын талқандау. Оңтүстік-шығыс Еврпадағы «Ғұн» атаулы тайпалардың жазба деректерде аталуы. IҮ- Ү ғасырлардағы европадағы ғұндардың шаруашылық өмірі. Аттила және оның уақыты. Византия территориясына басқыншылық жорықтар.Жеңіске жеткен ұрыстар орындарғұндар Ғұндар және Батыс Рим империясы. Галлиядағы Каталаун даласындағы шайқасы. «Халықтардың ұрысы» туралы тарихы мәліметтер.Шампаниядағы Труа маңындағы ұрыс нәтижелерінің қазіргі бағасы.Аттиланың италияға жорығы. Аттила өлімі. Ғұн билеушісінің бейнесі. Ғұн империясының ыдырауы. Орта ғасырлық өркениет пен Европа тарихындағы ғұндардың орны.

Тақырып 3. Франк державасындағы феодализмнің дамуы.Меровингтер патшалығы.

«Салий заңдары» - франктердің қоғамдық құрылысын зерттеу үшін маңызды дерек. Меровингтік кезеңдегі франк қоғамындағы әлеуметтік жіктеліс. Франк патшалығы және оның территориялық өсуі. Орталық және жергілікті басқару. Хлодвигтің мұрагерлері тұсындағы мемлекеттің ыдырауы. Австразия майордомдарының елді біріктіруі. Каролингтердің франктік державасы. Карл Мартелл саясаты. Франктердің арабтармен күресі. Карл Мартеллдің бенефициялық реформасы, оның әлеуметтік алғышарттары мен нәтижелері. Ұлы Карл империясының негізінің қалануы, оның халықаралық және ішкі жағдайлары. Ұлы Карлдың жеке тұлғасы.

Тақырып 4. ІҮ-ҮІІ ғасырлардың бірінші жартысындағы Византия (Шығыс Рим империясы).

Византия империясының қалыптасуы, оның территориясы, тұрғындарының этникалық құрамы. І Юстинианның патшалық құруы. Еуропамен салыстырғандағы Византиядағы феодалдану процесінің ерекшелігі. ҮІ ғасырдың бірінші жартысы мен ҮІІ ғасырдың екінші жартысындағы Византия империясы.

ІХ-ХІ ғасырлардағы Батыс Европа елдерінде феодалдық құрылымының бекінуі. Саяси бытырыаңқылық және алғашқы Капетингтер тұсындағы король билігі. Франциядағы негізгі феодалдық иеліктер. Иль –де-Франс.

Лангобард. Патшалығын франктердің жаулап алуы. Италияның саяси бфтфраңқылығы. Феодалдық қатынастардың қалыптасуы. Қалалардың өсуі. Антикалық қаладан ортағасырлық қалаға өту континуитеті. Жаңа қала тұрақтарының пайда болуы.

Феодалдық институттардың қалыптасу процесстерінің ерекшеліктері. Италияға жорықтар. Және Оттон І-нің Римде тәж киюі. Империялық шіркеу. Оттондардың «Римдік империясы». Саксон династиясынан шыққан билеушілердің шығыстағы көршілермен қарым-қатынасы. «Оттондық өркендеу».

Британиядағы англосаксон патшалықтары және феодалдану процестерінің ерекшеліктері. Англосаксон мемлекттерінің эволюциясы. Жергілікті басқару ұйымдары. ІХ-ХІ ғасырлардың бірінші жартысындағы феодалдану процесінің жылдамдауы. Англосакстердің христиандануы. Даттармен күрес.

Мұсылмандық Испания Дамасск халифатының құрамында. Ал-Андалус. Кордова. Толедо. Севиль. Валенсий. Сарагосс тайфтері. Экономикалық даму және әлеуметтік құрылым. Мұсылмандық Испанияның қалалық өркениеті. Араб мәдениетінің еворопа мәдениетімен ғылымына әсері. Христиандық испан мемлекеттерінің пайда болуы және Реконкистаның басталуы. Реконкистаның хронологиясы және Испан тарихының әртүрлі сатыларындағыерекшеліктері.

Тақырып 7 Ежелгі дәуірдегі шығыс славяндар. Киев Русінің қалыптасуы.

Шығыс славяндардың этногенезінің ерекшеліктері. Протославяндық мәдениеттер. Экономикасы және әлеуметтік құрылымы. Көршілермен қарым-қатынасы. Киев пен Новгородтың қалыптасу тарихы және Днепр маңындағы саудадағы орны. Варяг мәселесі.

Славян тайпаларының одақтарының қалыптасуы. Олег пен Игорьдің Констонтинопольға жорығы. Ольганың билік құруы. Христиандық ілімнің ене бастауы. Святославтың әскери жорықтары. Көшпенділермен күрес. Шығыс славяндардың саяси және мәдени өміріне христиан дінінің әсері. Экономикалық дамуы. Владимирдің ұлдарының арасындағы күрес. Ярослав Мудрыйдың билік құруы. «Орыс Правдасы». Владимир Мономахтың билік құруы. «Мономах Ережесі». «Жылнамалар Жинағы».

Тақырып 8 Дамыған орта ғасырлар. Крест жорықтары. Крест жорықтары дәуріндегі Батыс пен Шығыс.

Ортағасырлық қалалардың пайда болуы мен дамуы. Ерте ғасырлардағы қала өмірі. Қолөнердің ауыл шаруашылығынан бөлініп шығуы. Ортағасырлық қалалардың арнайы қолөнерінің қалыптасуының әлеуметтік және саяси алғышарттары. Ортағасырлық қалалардың феодалдану процесінің құрамды бөлігі ретінде қалыптасуы.

Крест жорықтарының алғышарттары мен сипаты. Клемор соборы. Петр Пустынник. Қайыршылар жорығы. Бірінші крест жорығы. Шығыстағы крестшілердің мемлекеті. «Иерусалим ассиздері». Діни-семсерлік ордендер. Крестшілердің мемлекеттерінің тұрақсыздығы. Екінші рет крест жорықтарының салдарлары.

Тақырып 9 ХІ-ХҮ ғасырлардағы Франция және Англия

ХІ- ХІІІ ғасырлардағы саяси бытыраңқылық. Орталықтандыру процесінің факторлары. Альбигой соғыстары және Лангедоктың қосылуы. ХІІІ ғ. Мемлекттік басқару. Людовик ІХ реформалары. Жүз жылдық соғыстың себептері мен басталуы. Э. Марсельдің басқаруымен болған париждегі көтеріліс.

Норман жаулап алушылығы және оның Англиядағы феодализмнің дамуына әсері. «Қорқынышты сот кітабы». ХІІ ғ. Ортасындағы феодалдық қырқысулар. Плантаганет әулетінің басы және олардың ХІІғ мен ХІІІ ғ басындағы англо-француздық державасы. Ирландияны жаулап алу. Генрих ІІІ. Барон соғысы. «Оксфордық провизиялар». «Вестминистрлік провизиялар». Тюдорлар әулетінің басы. Ағылшын халқының қалыптасу процесінің аяқталуы және ағылшын ұлтының пайда болуының алғышарттары.

Тақырып 10 ХІҮ-ХҮ ғасырдағы Германия. ХІ-ХҮ ғасырлардағы Италия.

Ворм конкордаты және дағдарыстың нәтижелері. Штауфендер. Тұсындағы империя. Итальяндық саясат. Фридрих ІІ. Қасиетті Рим империясы.Швейцариялық одақтың құрылуы және дамуы. Германияның саяси дамуы. Императорлар мен аймақтық князьдар. Неміс халқының қалыптасуы.

Италияның әр аудандарының дамуының бір деңгейде болмауы. Қала коммуналары және олардың біртіндеп қала мемлекеттерге айналуы. Тукиндер қозғалысы. Цехтық құрылымның ыдырауы және мануфактураның тууы. Тарихнамадағы Италиядағы ерте капиталистік қатынастар мәселесі.

Тақырып 11 Кейінгі орта ғасырлар. ХҮІ-ХҮІІ ғасырлардың бірінші жартысындағы Германия. Реформация және Ұлы Шаруалар соғысы дәуірі. Швейцариядағы Реформация. Европадағы контрреформация.

Алғашқы қорлану процесі, елдің өзіндік ерекшелігі. Капиталистік мануфактура. Ауфыл шаруашылығында капитализмнің дамуы. Ұлттың пайда болуы. Европадағы алғашқы буржуазиялық революциялардың көрінісі.

Германияның экономикалық және саяси дамуының ерекше жағдайлары. Реформация қарсаңындағы Германиядағы католик шіркеуі. Неміс гуманизмі және өзіндік ерекшеліктері. Томас Мюнцер.Шаруалар соғысының басталуы. Гейльброн жоспары.Германиядағы Реформация мен шаруалар соғысының тарихи маңызы.

ХҮІ ғ. Швейцария одағы. Ульрия Цвингли және оның ілімі. Цюрихтегі Цвингли реформациясы. Цюрихтегі реформацияның аяқталуы және қорытындылары.Кальвиндік реформация алдындағы Женева. Кальвиндік ілім және шіркеу. Швейцария реформациясының тағдыры мен тарихи маңызы. Европадағы контрреформация, оның алғышарттары. Иезуиттер ордені. Игнатий Лойола. Тридент соборы. Контрреформация нәтижелері.

Тақырып 12 ХҮІ-ХҮІІ ғасырлардың бірінші жартысындағы Италия, Франция және Англия

Итальян соғыстары. ХҮІ-ХҮІІ ғасырлардың бірінші жартысындағы Италияның саяси картасы. Италиядағы реформация және контрреформация. ХҮІ-ХҮІІ ғасырлардың бірінші жартысындағы Италияның мәдениеті.

Ағылшын абсолютизмі және оның ерекшеліктері. Англиядағы реформация. Англикан шіркеуінің сипаттамасы. Тюдорлардың ішкі саясаты. Отарлық экспансия.

ХҮІ ғ. Экономиканың дамуы. Абсолютизмнің қалыптасуы. Галликан шіркеуі. Реформация. Реформациядағы буржуазиялық бағыт. Дворяндық бағыт. Азамат соғыстар. Католиктік және Париждік лигалар. Нант эдикті. Генрих ІҮ оның ішкі және сыртқы саясаты. Бірінші министр кадинал Рищелье. ХҮІ ғ. Францияның мәдениеті.

ХҮІ ғасырдағы халықаралық қатынастар. Сипаты. Дипломатиялық қызметтің рәсімденуі. Халықаралық қайшылықтардың ошақтары. Отызжылдық соғыстың төрт кезеңі және олардың сипаттамалары. Вестфаль бітімі. ХҮІ-ХҮІІ ғ. Бірінші жартысындағы батыс.

«Бес әулет пен он патшалық дәуірі». Солтүстіктегі билік үшін күрес. Цзедущилер билігі. Сун әулетінің билікке келуі, оның елде саяси тұрақтылық орнату жолындағы шаралар. Әкімшілік басқару жүйесіндегі және әскери ұйымдағы орталықтандыру. Саяси күрестің шиеленісуі. Және реформаторлық қозғалыстың өріс алуы. Сун империясының сыртқы жағдайы. Чжу Юань-Чжаннің көтерілісі және Минь мемлекетінің құрылуы. Кітап басу ісінің жетілуі. Ғылымның дамуы. Тарихнаманың одан әрі дамытылуы. Поэзияның, сәулет және мүсін өнерінің дамуы.

Дамыған феодализм кезіндегі аграрлық қатынастар. ХІІІ-ХҮ ғғ. Феодалдық жер иеленушілік пен алым-салық түрлері. Сегунаттың орнауы. Рицуре заңдары, куродокоро. Құқықтық мемлекет және «императорлық» мемлекет. Инспекторлар институты. Жапониядағы қолөнері мен сауданың дамуы. ІХ-ХІҮ ғ. Жапно мәдениеті.

Тақырып 15 Дамыған орта ғасырлар кезеңіндегі Азиядағы және Солтүстік Африкадағы араб мемлекеттері.

Аббасилер халифатының ыдырай бастауы. Бағдадты Буидтердің басып алуы. Халифтердің саяси биліктен аластатылуы. Иракты селжук түріктерінің басып алуы. Х-ХҮ ғғ. Магиб. Ифрикияда аглабилер әмірлігінің қалыптасуы. Олардың белсенді сыртқы саясаты. Фатимилердің билік басына келуі. Халифаттағы дін. Жаулаушылық соғыстары. Фатимилер халифатының экономикасы. Қоғамның әлеуметтік құрылымы. Аюбилер әулетінің билігі. Кресшілермен күрес. Мамлюктер мемлекеті.

Аббасилер халифаты құрамындағы Иран. Батыс Иранда Буидтер мемлекетінің құрылуы. Шығыс Иран Саманилер мемелкетінің құрамында Мемлекеттің құрылсы. Кармат қозғалысы. Иқта институты. Оғыздар қозғалысы. Иранды селжүкртердің жаулап алуы. Селжук мемлекетінің ыдырауы.

ХІ-ХІІ ғғ. Кіші Азия территориясында алғашқы түрік мемлекеті. Данышменилер сұлтандығы. Иконий сұлтандығы, оның әлеуметтік-экономикалық құрылысы. Византиямен күрес. Халық көтерілістері. Монгол шапқыншылығы және ХІІІ ғ. Екінші жартысындағы сұлтандықтың құлдырауы. Селжүк мемлекеті монғолдар үстемдігінде. Селжүк сұлтандығының мәдениеті.

Тақырып 17 Кейінгі ортағасырларда Қытайдағы әлеуметтік қайшылықтардың шиеленісуі және ХҮІІ ғ.шаруалар көтерілісі. Жапонияның бірігіуі.

ХҮІ-ХҮІІ ғғ. Бірінші жартысындағы Қытайдың ауыл шаруашылығы. Еңбек құрал-жабдықтарының жетілуі. Агротехникалық шеберліктің дамуы. Капиталистік қатынастар элементтерінің қалыптаса бастауы. ХҮІ-ХҮІІ ғғ. Бірінші жартысындағы Қытайдағы саяси күрестер мен көтерілістер. Мин империясының ХҮІ-ХҮІІғғ. Бірінші жартысындағы сыртқы саясаты. ХҮІ ғ. Басындағы халықаралық жағдай. Еуропалықтардың Қытайға енуі. Жабық есік саясатына көшуі. ХҮ ғасырдағы Жапониядағы феодалдық қатынастар. «Онин жылдарындағы соғыстар». Ірі феодалдық князьдықтардың құрылуы. Жапонияны біріктіру үшін күрес. ХҮІ ғ. Басындағы дербес князьдықтар. «Шайқасушы облыстар кезеңі». Ода Набунаганың Жапонияны біріктіру әрекеті. Ода Набунаганың реформалары. Европалықтардың жапонияға енуі. Португалдықтардың келуі. Жапонияда Токугава режимінің орнауы.

ХҮІ ғ. Басындағы Иранның әлеуметтік экономикалық және саяси жағдайы. Ширван шахтар мемлекеті.Сефевилер мемлекетінің құрылуы. Исмаил Сефеви және оның алғашқы жаулап алушылықтары. ХҮІІ ғ. Бірінші жартысындағы феодалдық қатынастар. Саяси дағдарыс.

Осман империясының әлемдік державаға айналуы. Мұсылмандық Шығыс пен христиандық Батыс арасындағы бір-біріне қарсы тұрудың жаңа кезеңіндегі Түркияның ролі. Түркияның ислам әлеміндегі жетекші күшке айналуы. Османдар мен Мамлюктер арасындағы қақтығыс. Түріктер мен Русь арасындағы қақтығыстар. Әскер қатарындағы өкіметке қарсы көтерілістер. Балқандағы гайдуктер қозғалысы. Осман империясы тарихындағы «тоқырау дәуірі», себептері.

Араб жерлері үшін Түркия мен мамлюктік Египет арасындағы күрес. Мамлюктердің жеңілу себептері. Түріктердің Иракты, Сирия мен египетті және Солтүстік Африканың басқа да елдерін өздеріне қаратуы. Осман империясы құрамындағы күрес аренасына айналуы. Ирактың Осман империясының құрамына енуі. Бағдад, Мосул, Шахризар уәләяттарының құрылуы. Тимарлық және заметтік жүйенің енгізілуі. Осман империясының құрамындағы Египет.

ХҮІ ғ. Басындағы Солтүстік Индияның экономикалық және саяси жағдайы. Бабыр және Ұлы Моғолдар импермясының құрылуы. Державаның саяси-әкімшілік ұйымы. Феодалдық жер иелену формалары. Акбар реформалары және олардың әлеуметтік-саяси маңызы. Ұлы Моғолдардың діни реформасы. Бахмани және Виджаянагар мемлекеттерінің дағдарысқа ұшырауы және ыдырауы. Еуропалықтардың енуі. Ұлы Моғолдар державасының дағдарысқа ұшырай бастауы.

Еуропалық державалардың Африкаға ене бастауы. Құл саудасы. Малидің саяси-экономикалық жағдайы. Сонгай мемлекетінің ішкі-сыртқы саясаты, экономикасы. Канем-Борну мемлекетінің көрші елдермен соғысы. Бенин патшалығы. Алтын Жаға мен Піл сүйегі жағалаулары мемлекеттерінің әлеусметтік құрылымы, экономикасы.Ашанти конференциясы. Эфиопиядағы феодалдық қатынастар. Суданның әлеуметтік-экономикалық, саяси жағдайы. Кейінгі орта ғасырлардағы Мадагаскар. Африкадағы португал отаршылдығы. Құл саудасының қиратушылық ықпалы. Африка мемлекеттерінің құлдырауы. Африканың капиталдың алғашқы қорлануы объектісіне айналуы.

1. Ортағасырлық деректерді жіктеу (табиғи-географиялық, этнографиялық, заттық, сурет-бейнелеу, жазба). Орта ғасырлық жазба деректер: нерративті (баяндаушы, құжаттық, заңдық)

2. Ерте орта ғасырлар тарихының маңызды деректері (IҮ ғасырдың аяғы – ХI ғасырдың ортасы). Феодалдық қатынастардың гулденген кезеңінің деректері (ХI ғасырдың ортасы - ХҮ ғасырдың аяғы).

3. Кейінгі орта ғасырлар тарихының негізгі деректкрі (ХҮI- ХҮII ғасырлар).

4. Қытай жылнамалары. «Хан кітабы». Зороастризмнің қасиетті кітабы – «Авеста». Сасандық тос кітабы. Қасиетті құран кәрім. «Артхашастра» - үндістандық саясат туралы трактат.

5. «Монғолдың құпия шежіресі», «Ұлы Ясса». Кейінгі орта ғасырлардағы (ХҮI- ХҮII ғғ.) деректер. Заңдар жинақтары мен тарихи жылнамалар. Сауда-саттық, айырбас, алым-салық, жөніндегі құжаттар.