Тақырыбы: Деңгейлеп оқыту технологиясы

1. 
   Деңгейлеп оқыту технологиясының қажеттілігі
   
2. 
   Деңгейлік тапсырмалардың мағңызы
   

Оқыту практикасында деңгейлеп оқыту технологиясын енгізуге оқу ақпараттары көлемінің ұлғаюы, оқушыларға түсетін «салмақтың» артуы себеп болды.

Деңгейлеп оқыту - оқылатын ақпараттың азаюы арқылы емес,оқушыларға қойылатын талаптардың әр түрлілігі арқылы жүзеге асырылады.

Оқушы өз бетімен білім алып, өзін-өзі басқару арқылы өз бетімен  дами алатын тұлғаға айналады. Үлгермеушіліктен құтылып, мемлекеттік стандарттың ең аз қажетті мазмұнын меңгеруге кепілдік береді. Оқушының жеке қаблетіне  сәйкес бағытта шығармашылықпен жұмыс істеуіне  жағдай туады.

Оқыту үрдесінің барысында әр оқушының белгілі бір мерзім аралығындағы дамуын үздіксіз  қадағалайтын мониторинг жүргізуіне мүмкіндік туады. Оқушы жеке қаблетіне  сәйкес бағытта «өмір бойы білім ала алатын тұлғаға» айналады.

Қазіргі кезде мектептерде барлық оқушыларға бір өлшеммен қарау әлі де басым орын алып отыр. Ал аталған технология  оқушылардың өз бетінше  білім алу барысында олардың жеке қаблеті мен мүмкіндіктеріне, қызығушылығына, психологиялық ерекшеліктеріне сәйкес білім деңгейіне жетуіне жетелейді.

1.     Жаңа тақырыпты түсіндіру.

2.     Төменнен, жоғарыға қарай деңгейлік тапсырмалар беру;

3.     оқушылардың тақырыптан алған білімдерін бекіту.

4.     Оқушылардың білімдеріне сай үлестірмелер тарату. Яғни, «5», «4», «3»-тік білімге сай.

5.     Оқушылардың білімін қолма-қол бағалау.

     Мақсаты:

1.     Әр оқушыны оның қабілеті мен мүмкіндік деңгейіне қарай оқыту.

2.     денгейі төмен оқушылармен жеке жұмыс жасау, қолдау көрсету;

3.     дарынды оқушының тереңірек білім алуына жағдай жасау;

4.     оқушының ынтасын қабілетін арттыру.

     Ерекшелігі:

1.     Таланттылар, дарынды оқушылар өздерінің қабілеті мен икемділігін одан әрі бекіте түседі, әлсіздер оқуға ниет білдіріп, сенімсіздіктен арылады.

2.     оқушылардың оқуға деген ынтасы артады.

3.     білім дәрежесі бірдей топтарды оқыту ісі жеңілдейді.

    Күтілетін әтиже:                                                                                                 

1.     Оқушылардың психологиялық ерекшелігін, ақыл-ойының дамуы және  өзін-өзі жетілдіру.

2.     Дарынды балалар болса қушының – зерттеу жұмыстарын дамыту.

3.     Мұғалімнің жан-жақты дамуына мүмкіндік туғызады.

Деңгейлеп оқыту технологиясының мақсаты: Әр бір оқушы өзінің даму деңгейінде оқу материалын меңгеруін қамтамасыз етуі.

Бастапқы ғылыми идеялар:

1.Деңгейлеп оқыту әр оқушыға өз мүмкіндіктерін барынша пайдалана отырып білім  алуына жағдай жасап, мүмкіндік береді.

2. Деңгейлеп оқыту әр түрлі категориядағы балаларға бірдей зейін  аударып, олармен саралай жұмыс істеуге мүмкіндік береді.

3. Деңгейлеп-саралап оқыту құрлымында білімді игерудің негізгі үш деңгейі қарастырылады: ең төменгі (минималды базалық) бағдарламалық, күрделенген деңгей.

 4.Оқушының жеке тәжірибесіне негізделген деңгейлеп оқыту технологиясы тиімді де нәтижелі болу үшін:

- жеке тұлға ерекшеліктеріне;

- психикалық даму ерекшеліктеріне, есте сақтау қабілетінің ерекшеліктеріне, ойлану қабілеті, зейін ерекшелігіне,өзінің эмоциясын басқара біліуіне;

-пән бойынша білімді игеру деңгейіне, оқушының білімімен іс-әрекет тәсіліне назар аударып, көңіл бөлу керек.

Деңгейлік оқыту оқушы мен мұғалімнің белсенді шығармашылық қызметін дамытумен қатар, оқушыларға өз білімін жаңа әдіспен бағалауға мүмкіндік береді.

Барлық оқушы өз қызметін ең төменгі деңгейдегі тапсырмаларды орындаудан бастайды да, оларды міндетті түрде толық орындап болғаннан кейін ғана келесі деңгейге көшіп отырады. Бұл оқушылар арасында жарысу жағдайын туғызады және әр оқушының өз қабілетіне, қызметіне сәйкесті жоғары деңгейге көтерілуіне толық жағдай жасайды

Бірінші деңгейдегі тапсырмалар оқушының алған білімін жан- жақты көрсетуін, тарауды қайталау, ережелерді айту немесе түсініктеме беруін қажет етпейді. Тараудағы негізгі сұрақтар мен формулалар өлшем бірліктермен шектеледі.

Екінші деңгейдегі тапсырмалар бойынша әртүрлі типтегі есептерді шығаруға анализ жасай алатын болуы керек.

Үшінші деңгейдегі тапсырмаларды орындау барысында оқушылардың жүйелі ойлай алуы мен алғырлығы сынға түседі. Мұнда қазіргі заманғы электрондық оқулықтар арқылы компьютермен физика тарауларындағы заңдылықтарды зерттеп, есептер құрастырып, оны шешеді. Мысалы;

1. 
   Ұшудың теориялық негізін салған ғалым кім?
   
2. 
   Тұңғыш рет ғарышқа ұшуға ракетаны пайдалану мүмкіндігін көрсеткен ғалым кім?
   
3. 
   «Ай-2»станциясы бірінші рет айдың бетіне қашан жетті?
   
4. 
   Жасанды серіктердің көмегімен көптеген қандай пайдалы жұмыстар атқарылды?
   

БМ-13 соғыс реактивті қондырғысының Катюшаның бағыттаушы балкаларының ұзындығы 5м, әрбір снарядтың массасы 42,5кг және реактивті күші 19,6 кН болған. Бағыттаушы балкадан снарядтың ұшып шығу жылдамдығын табыңдар.

Берілгені: F=19,6Кн= =1,96*104Н	Талдауы: υ=at t=; υ2=2a,2) F=ma, a=, υ2=2, υ =	Шешуі: υ=  Жауабы: υ= 68 м/с
Т/к: υ-?

Трактор бос тіркемеге а₁=0,4 м/с², ал жүгі барына а₂=0,1 м/с² үдеу береді. Қосарластырылған екі тіркемеге трактор қандай үдеу береді? Трактордың тарту күші барлық жағдайда бірдей деп есептеңдер.

Берілгені: a1=0,4 м/с2 a2=0,1 м/с2	Талдауы: F=m1a1; F=m2a2 m1=m2= 2) F=(m1+m2)a=a(	Шешуі: a===0,08м/с2 Жауабы:a=0,08 м/с2
Т/к: a-?

Егер сабақта қайталау сабағы болсын, жаңа тақырып болсын оқушы шығармашылық ізденіс үстінде меңгеріп, көптеген қосымша әдебиеттерден іздейді. Қазіргі ғарыштық ғылыми зерттеулер барысында жаңалықтармен оқушылар интернет арқылы ізденуге болады немесе ғарыш кеңістігін зерттеу барысындағы ғарышкерлер өмірі жайында мәліметтерді іздену арқылы қарастыруға болады.

Деңгейлеп оқытудың тиімді жақтары:

1. 
   Сыныптағы барлық оқушы жұмыспен қамтамасыз етіледі және әрі
   

2. 
   Оқушы өзіне тән қарқымен өз білімінің деңгейінде жұмыс жүргізеді.
   
3. 
   Оқушының өз бетімен жұмыс істеуі тиянақтылыққа, төзімділікке, ұстанымдылыққа тәрбиелеп, жауапкершілігін оятады. Жауапкершілікті сезіне отырып, оқушы ізденімпаздығын, шығармашылығын, дарынын, талантын тәрбиелейді.
   

1. 
   Деңгейлеп оқыту технологиясының мақсаты қандай?
   
2. 
   Деңгейлеп оқыту технологиясының негізгі сатыларын көрсетіңдер.
   
3. 
   Деңгейлік тапсырмалар қалй ажыратылады?
   

1. 
   Топтық оқыту технологиясы жайында мағұлымат
   
2. 
   Коммуникативтік құзіреттілік
   

Сапалы білім беру қай заманда болса да өзекті мәселе болып табылады. Оны жүзеге асырудың бір жолы – оқыту процесінде топтық оқытуды қолдану болып табылады.

Қазіргі кезде қоғамның әлеуметтік-экономикалық өміріндегі түбірлі өзгерістерге байланысты білім жүйесінде және оның мазмұны мен оқыту технологиясында да өзгерістер болып жатыр.

Соның ішінде, ең бастысы, әлемдік білім кеңістігіне ену мақсатындағы алғашқы қадамдар жасалып жатыр. Бұл қасиетті істерде мұғалімге қойылар талап та ерекше. Мемлекеттік білім саясаты да осы мұғалім арқылы жүзеге аспақ. Ал бүгінгі таңда мектептің, мұғалімнің ең қасиетті міндеті – рухани бай, жан-жақты дамыған, жеке, дарынды тұлға тәрбиелеу. Әр мұғалімнің алдындағы сәулелі мұраты – өз пәнінен білім беріп қана қоймай, әр баланың “менін” ашу, сол “менді” шығармашылыққа жеткізіп, баланың өзіне деген сенімін туғызу.

Оқушының өз бетінше оқып үйрену оның жеке талабын қанағаттандыруға және көкейінде жүрген сұрақтарға жауап беруге үлкен ықпал етеді.

Өз бетімен оқып білуге үйрету – баланың қоршаған ортаның өз бетінше танып білуге деген табиғи ынтасы негізінде құрылған оқытудың негізгі тәсілі. Өз бетімен оқып білуге үйретудің негізгі мақсаты – оқушының адамзаттық мәдениеттің қай саласында болсын өз бетімен шығармашылық  жаңа іс-әрекет тәсілдерін игеруге дайындығы мен қабілетін қалыптастыру.

Әрине, білім беруде тиімді нәтижеге жету үшін оқыту әдістері мен құралдарын іріктеу, технологияны таңдау, оқу үрдісін құру – мұғалім құзырындағы іс.

Оқушылармен жұмыс жасауда жеке дара, топтық, ұжымдық топтарға бөлудің психотерапиялық мүмкіндігінің зор екені де белгілі болып отыр.
Адамша ойлау, ізденімпаздық – табиғаттың адамзатқа берген тамаша сыйы. Бұл қабілет барлық адам бойынан табылатыны сөзсіз, бірақ біреуге аз, біреуге көп дегендей.

Топ – қазіргі адамның қоғамдық өмірін ұйымдастырудың басты тәсілі, оның ажырамас қасиеті болып табылады. Топтық уақыт өткізудің мәні мен жалпыға ортақтығын Д.Картрайттың және А.Зандердің мына сөздері дәлелдейді: «егер ... болжамдық марстық адам Жерді бір қарап шықса, ол, мүмкін, жер адамдарының бір нәрсені топта жасап, өз уақытының сонша бөлігін бірге өткізетініне таң қалатын шығар».

Топтық оқытудың мәні ХХ ғасырдың 20-шы жылдарынан бастап ескерілген. Бірақ осы күнге дейін көп сұрақтар өз жауабын күтуде. Ең алдымен, айта кететін жайт, «топ» ұғымы негізінен әлеуметтік психологияға тән; ұғымның мәнін жасау, топтық феномендерді зерттеу көбіне көп осы ғылым тұрғысынан жасалып келген. Әлеуметтік энциклопедиялық сөздікте топқа мынадай анықтамалар берілген:

1. 
   «Кез-келген жалпы қасиетпен: жалпы кеңістік және уақыт болмысымен, іс-әрекетпен, экономикалық, демографиялық, психологиялық және т.б. Сипаттамалармен біріктірілген индивидтер жиынтығы»;
   
2. 
   «Арасында белгілі бір тікелей немесе жанама әлеуметтік қарым-қатынастары бар индивидтер жиынтығы»;
   
3. 
   «Өзара әрекеттесудің стандартталған үлгілері негізінде өздері қабылдаған нормаларды ұстанатын және өздері белгілеген әлеуметтік рольдерді орындайтын индивидтер жиынтығы».
   

«Шағын топ – ортақ мақсат-міндеттерге ие, тікелей қарым-қатынас жасайтын индивидтердің белгілі бір санының бірігуі. Үлкен және күрделі топтардан шағын топтың ерекшелігі – оның салыстырмалы «құрылымдық қарапайымдылығы». Бұның мәні – шағын топта, әдетте, беделді көшбасшысы болады, оның айналасында топтың басқа мүшелері бірігеді. Бұнда топтың көлемі маңызды емес, ол бірнеше ондықты қамтуы мүмкін» делінген ресейлік педагогикалық энциклопедияда.

Топтарды талдау барысында оларды жіктеу проблемасы айқындалды. Әдебиеттерді шолу барысында анықтағанымыз, көптеген тұрғылардың барына қарамастан бір типология жоқ. Топтарды ажырату белгілері зерттеушілер еңбектерінде өте кең ауқымды болып келген.

Г.А.Цукерман әлемде жүргізілген зерттеулерді жалпылау кезінде, топтық оқу іс-әрекетіндегі келесі ережелерді көрсетеді:

1. 
   Балалардың танымдық белсенділігі мен шығармашылық деңгейі өседі;
   
2. 
   Оқушылар арасындағы өзара қатынас сипаты өзгереді;
   
3. 
   Оқушылар маңызды әлеуметтікдағдыларға ие болады: әдеп, жауапкершілік, басқалардың позициясын есепке ала отырып өз мінез-
   
4. 
   Құлқын қалыптастыру іскерлігі, қарым-қатынастың гуманистік түрткілері;
   
5. 
   Мұғалім топқа бөлуде балалардың өзара бейімділіктерін, олардың дайындық деңгейлерін, жұмыс қарқындарын есепке ала отырып, оқытуда дараландыру мүмкіндігін алады.
   

Жоғары сынып оқушыларының танымдық белсенділігін топтық оқыту арқылы қалыптастыруда «Оқу және жазу арқылы сыни тұрғыдан ойлауды дамыту» стратегияларын қолданудың маңыздылығы ерекше. Өйткені топтағы оқушылардың барлығы өз ойларын еркін айтуға,пікірлерінқорғай білуге мүмкіндік алады. Мұның барлығы топтағы оқушылардың қарым-қатынасының жақсаруына, сабаққа қызығушылықпен және белсенділікпен қатысуына өз ықпалын тигізіп, оқу материалын саналы түрде меңгеруіне мүмкіндік береді. Мұндай оқыту стратегияларының ішінен «Ассоциация», «2 жақты күнделік», «Топтастыру», «Түртіп алу», «РАФТ» стартегияларын гуманитарлық пәндерді оқытуда пайдалануға болады.Мектептегі жоғары сынып оқушыларына бұл стратегияларды қолдану оқу-тәрбие үрдісінің жұмысының жоғары деңгейге көтерілуіне үлкен септігін тигізер еді.

Шағын топта коммуникативтік құзіреттіліктерді қалыптастырудың педагогикалық технологиясын жобалау кезінде оқытуды ұйымдастыру формасы және оқыту әдістерін таңдау көп жағдайда топтың мақсаты және ерекшеліктерімен анықталады. Яғни, коммуникативтік құзіреттілікті қалыптастырудың шағын тобын жүйелеу қандай да болмасын негіз бойынша жасалуы керек. Біздің ойымызша, шағын топта коммуникативтік құзіреттілікті қалыптастырудың педагогикалық технологиясын модельдеуде бес критерийді есепке алу қажет: материалды зерттеу тереңдігі, оқудың ұзақтығы, қатысушылардың құрамы, оқушылардың дайындық деңгейі, коммуникативтік құзіреттілікті қалыптастырудың шағын тобының қызметінің ұзақтығы.

Коммуникативтік құзіреттілік- адамдармен өзара әрекет пен қарым- қатынас тәсілдерін білуді, түрлі әлеуметтік топтарда жұмыс істеу дағдыларын, қоғамдағы түрлі әлеуметтік рөлдерді орындауды, өмірдегі нақты жағдайларда шешім қабылдау үшін байланыстың түрлі объектілерін қолдана алу білігін, мемлекеттік тіл ретінде қазақ тілінде, халықаралық қатынаста шетел тілінде қатынас дағдылары болуын қарастырады.

Осылайша, коммуникативтік құзіреттілікті қалыптастырудың шағын тобы (педагогикада) – тұрақты, саны бойынша үлкен емес (әдетте, 5-7 адам) оқу тобы, топ мүшелері жалпы оқу-танымдық іс-әрекетпен біріктірілген, бір-бірімен тікелей өзара әрекеттесуде (жеке және коммуникативтік қарым-қатынастар және т.с.с.) болады, бұл өз алдына эмоционалдық байланыстардың, спецификалық тұлғааралық құндылықтардың, топтық нормалар мен топтық құндылықтардың пайда болуына әкеледі.
Өзін-өзі бақылау сұрақтары

1. 
   Топтық оқыту технологиясының мағынасын ашыңыз
   
2. 
   Коммуникативтік құзіреттілік деген не?
   

1. 
   Қазақстан республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы. //Егемен Қазақстан.14 желтоқсан 2010.
   
2. 
   Цукерман Г.А. Совместная учебная деятельность как основа формирования умения учиться: автореферат дисс. на соиск. уч. степ. докт. психол. наук. М.,1992
   
3. 
   Мұханбетжанова Ә.М., Мұқанбетова Ш.Т. Тұлғалық- бағдарлы технологиялар. Орал,2007
   
4. 
   Мұқанбетова Ш.Т. Коммуникативті құзыреттілікті қалыптастыру. //Қазақстан мектебі.№11,2009
   

1. Оқыту формалары мен даму тарихы

2. Сабақ – оқытудың негізгі формасы  

3. Сабақтарды жіктеу

Форма деген ұғым латын тілінен аударғанда "forma" сыртқы көрініс дегенді білдіреді, сыртқы сызық - белгілі орныққан тәртіп. Философия пәніңде «форма» ішкі мазмұнды ұйымдастыру деген ұғыммен анықталады. Демек, оқыту формасы – оқу материалын меңгерудегі оқушылардың өзара әрекеті. Оқыту формасы: әдіспен, амалдарға, құралдарға, оқушылардың іс-әрекетіне тәуелді болады.

Оқыту формасы мұғалімнің белгілі бір оқу материалын игеру барысындағы оқушының оқу іс-әрекетін басқару және оқу тәсілдерін меңгерумен сабақтас. Сабақтың сыртқы көрінісі оқу материалының ішкі бөліктерінің басын біріктіріп және дидактикалық категория ретінде оқу үрдісін ұйымдастырудың сыртқы пішінің белгілейді, мұның өзі оқушылардың білім сапасының көрсеткіші мен өтетін уақыты және орны, оның жүзеге асырылу тәртібі секілді жағдайлармен байланысты.

Педагогика тарихында педагогтардың тұжырымдары және оқуды ұйымдастырудың әр түрлі формалары белгілі. Оның дамып, жетілуі қоғамның қажеттілігі мен сұранысының талап-мүддесіне қатысты (1-сурет).

- жеке (бір ғана оқушымен жұмыс істейді);

- жеке-жұптық (оқушы-оқушы, мұғалімнің оқушымен қарым-қатынасы, қазіргі жағдайда оқушымен қарым-қатынасы жеке оқушының әзірлік үрдісіндегі қызметі мен айқындалады);

- жеке-топтық: топ мектепте жұмыс істейді, бірақ бір мектепте оқытылатын оқушылардың жасы әр шаманы құрайтын топ болады (оқытудың бұл түрлі орта ғасыр мектептерінде қолданылған);

- өзара бірлесіп оқыту (аталған оқыту жүйесі Англияда пайда болған, атауы-Бел-Ланкастер жүйесі);

- саралап оқыту, оқушылардың қабілетіне қарай оқыту (мангейм жүйесі);

- бригадалық оқыту, тапсырманы бригада алады: бір сыпыпта 5–6 оқушы ұйымдасады, есеп беруші - бригадир (оқытудың бұл түрі XX ғасырдың 20-жылдарына тән);

- Американдық «Винетка – жоспар», «Трамп – жоспар», т.б.

- Оқытудың микротоптық жүйесі (фронтальді, ұжымдық жұмыс, т.б.).

Педагогика тарихында алуан түрлі оқыту нысандары пайда болды, нәтижесінде педагогика ғылыми тәжірибеден көптеген деректер жинады.

Баланы оқытуды ұйымдастырған алуан түрлі жұмыстар зерттеліп, олардың ішінен қазіргі заманға лайықтылары іріктелді. Мектепте оқитын оқушылардың саны, олардың оқитын жерлері, оқу жұмысының ұзақтығы зерттеліп, баланы жекелеп оқыту, топты, ұжымды оқыту, сыныпта, сыныптан тыс, мектепте, мектептен тыс жерлерде оқыту жолдары анықталды (2-сурет).