Пму ұС 18. 2/05 Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

050607-Биология мамандығы студенттеріне арналған

Биологияны оқыту әдістемесі пәні бойынша

Кафедра мәжілісінде ұсынылды «___» _______200_ж. , № __ хаттамасы

Павлодар

1. 
   Биологияны оқыту өдістері - педагогикалық ғылым.
   
2. 
   Пөнді оқыту теориясы. Ғылымның белгілері: ақиқат объектілерді білу, оны ғылыми зерттеу әдістерімен зерттеу мүмкіншілігі, ең сенімді ғылыми білімдердің жеткілікті мөлшерде болуы, олардың мазмүндық сипаттамасын жасау.
   
3. 
   Биологияны оқыту әдістерінің басқа ғылым салаларымен байланысы.
   
4. 
   Методиканың жоғарғы оқу орындарында оқылатын пөн ретінде өзінің алдында коятын мақсаттары. Биология оқытушысының жеке түлға ретінде қалыптастыру, оған қажетті кәсіби сипат беру, оның профессионалдык. қызметінің психологиялық құрылымын ашу.
   
5. 
   Биологияны оқытудың мақсаттары мен міндеттерін, мектеп курсының мазмүнын оқыту әдістерін, оку істерін үйымдастыру формаларын, методикалык, базасын анықтау.
   

1. 
   Жаратылыстану әдістерінің пайда болуы.Оның пен ретінде қалыптастырудың алғы шартгары.
   
2. 
   Академик В.Ф.Зуевтің методикалық ұсыныстары.
   
3. 
   Ч.Дарвиннің еңбектерінің әсерінен метокада эволюциялық-биологиялық түсіндірмелі бағыттың қалыптасуы.
   
4. 
   А.Я. Гердтің осы бағыттың негізін қалыптастырушы өдістері. практикалық сабактар мен практикалық үй тапсырмаларының методикасын жасау.
   

1. 
   Оқыту - оқытушыларды бағыттап отыратьш таным процесі.
   
2. 
   Ғылымдағы және табиғатты тану өдістері. Ғылым әдістерін оқыту өдістеріне айландыру.
   
3. 
   Оқыту методы ұғымы.
   
4. 
   Оқыту әдісінін жіктелуі.
   

1. 
   Сабақ - биологиядан оқу жұмысын ұйымдастырудың негізгі формалары.
   
2. 
   Биология сабақтарының ерекшеліктері. Мазмұнынын алуан түрлілігі.
   
3. 
   Сабактардың кұрылымы. Биологиялык сабақтардын типтері.
   
4. 
   Сабаққа дайындалу. Сабақтың білімдік жөне төрбиелік міндеттері. Оны өткізу әдістері.
   
5. 
   Әдістерді таңдау. Сабақтың жоспарын қүрастыру. Сабаққа пайдаланылатын қажетті қүралдарды дайындау.
   

1. 
   Биологияны оқытуда материалдык базасын ұйымдастыру.
   
2. 
   Биология кабинеті. Класс лабораториясы, препаратор бөлмесі, табиғат бұрышы. Оларды жабдықтау.
   
3. 
   Кабинеттің мектеп оку-тәжіәрибиелік участогімен байланысы ("жасыл лаборатория").
   
4. 
   Биология кабинетіне көрнекті құралдарды таңдап алу жене сактау принциптері.
   
5. 
   Тірі және табиғи құралдар. Бейнелеу құралдары.
   
6. 
   Лабораториялық жабдықтар қыздыру, өлшеу, оптикалық приборлар, ыдыстар т.б.).
   
7. 
   Мектеп оқу-тәжірибе участігі. Ашық аспандағы "жасыл лаборатория” ретінде білімді практикада колданудағы білімдерін терең түсіндіру тәжірибелер мен бақылаулар жүргізудегі оқушыларды байқампаздығын дамытудағы участоктің маңызы.
   

1. 
   Өсімдіктану тарауынан сабақ өткізудің өдістемелік негізі.
   
2. 
   Өсімдіктер ағзасының күрылысы мен кызметінің өзара байланысы жайлы түсініктерді қалыптастыру.
   
3. 
   Жануартануды үйретуде оқушыларға таксономиялық категорияларга жіктеу әдістерін қальштастыру. Жануарлардың эволюциялык дамуы және филогенез жайлы түсініктерді қалыптастыру.
   
4. 
   Адам және оның денсаулығы пәнінен сабақ өткізудегі білімдік және тәрбиелік маңызы жене ерекшеліктері.
   
5. 
   Жалпы биология курсын оқыту тәсілдерінің ерекшеліктері.
   
6. 
   Жалпы биологиялык заңдылықтар мен биологиялық теорияларды үйрету тәсілдері.
   

1. 
   Әбиев Ж. Биология қызықтары. – Қазақстан. 1965.
   
2. 
   Верзилин М.Н., Карсунская В.М. Общая методика преподавания биологии. М. 1983. – 380с.
   

3. 
   Қайылов Қ. Занимательная зоология. А.: Мектеп, 1975.
   
4. 
   Махмутов М.И. Современный урок М. 1981
   
5. 
   Муртазин Г.М. Активные формы образования.М.: Просвещение. 1991.
   

1. Биологияны оқыту мен білім берудің қазіргі замандағы принциптері.

2. Жалпы биологиялық проблемаларының (бақылау, жүйелеу, сүреттеу, эксперимент жасау, тексеру) негізгі принциптеріне үйрету.
2 Тақырып. Биология пөнін оқыту өдістерінің даму кезеңдері мен бағыттары

1. Биология пәні тараулары: өсімдіктану, жануартану, адам жене тіршілік тануды оқыту өдістеріндегі ерекшеліктер.

2. Биология пөніндегі басты үғымдар, олардың түрлері, оқу барысындағы дамуы.

3. Оқушыларға төрбие берудегі биология пәнінің басты бағыттары. Биология курсының пөн аралық сипаттары.

1. Оқыту - оқытушыларды бағыттап отыратьш таным процесі.

2. Ғылымдағы жөне табиғатты тану өдістері.

3. Ғылым әдістерін оқыту өдістеріне айландыру.

4. Оқыту әдісі - оқу-тербие өселелерін шешудегі білім кездерін қолданудың басты тәсілі.

5. Әңгімені, баяндауды, бейнелеп түсіндіруді, дәлелдеуді қолдануға қойылатын талаптар.

6. Дәріс - баяндаудың аса күрделі тәсілі, оны үйымдастыру жолдары.

7. Ауызша едіске қойылатын талаптар.

8. Сөз - білім көзі.
4 Тақырып. Биологиядан оқу жұмыстарын ұйымдастыру формалары

1. Практикалық (лабораториялык) сабақтар, олардың жүйесіндегі орны мен маңызы.

2. Окушылардың шығармашылық кабілеттілігін арттыру.

3. Оқу тәжірибе учаскесіндегі практикалық сабақтар: сабактар, практикалық сабақтар, тәжірибе қою және оларды есепке алу.

4. Мектеп экскурсиясы - бағдарламада берілген такырып бойынша немесе жасанды жасалынған жағдайларды сыныптан тыс, сыныппен бірге немесе оқушылардың бір тобымен еткізілетін оқу-тәрбие жүмысының формаскы.
5 Тақырып. Биологиялык сабақтан тыс жүмыстар.

1. Биология кабинеті.

2. Класс лабораториясы, препаратор бөлмесі, табиғат бүрышы.

3. Оларды жабдықтау.

1. Жалпы биология курсын оқыту тәсілдерінің ерекшеліктері.

2. Жалпы биологиялык заңдылықтар мен биологиялық теорияларды үйрету тәсілдері.

3. Клетка күрылымы мен ондағы болатын лроцестерді үйрету, түсініктерді калыптастыру және дамыту тәсілдері.

4. Гендердің қүрылысы жөне түқымқуалаушылық заңдылыктар.

5. Эволюциялық және экологиялық завдылықтар, олардағы түсініктерді қалыптастыру.

1. 
   Әбиев Ж. Биология қызықтары. – Қазақстан. 1965.
   
2. 
   Верзилин М.Н., Карсунская В.М. Общая методика преподавания биологии. М. 1983. – 380с.
   

3. 
   Қайылов Қ. Занимательная зоология. А.: Мектеп, 1975.
   
4. 
   Махмутов М.И. Современный урок М. 1981
   
5. 
   Муртазин Г.М. Активные формы образования.М.: Просвещение. 1991.
   

1. 
   Микорскоп, түрлері, жұмыс істеу ережелері.
   
2. 
   Цитологияның негіздері. өсімдік және жануар жасушалары.
   
3. 
   Өсімдіктердің табиғатта, халык шаруашылығында және адам өміріндегі маңызы..
   
4. 
   Өсімдік клеткасының құрылысы.
   
5. 
   Тамыр жүйесі. Тамырдың типтері.
   
6. 
   Жапырақ, оның сыртқы пішіні, құрылысы, жүйкеленуі.
   
7. 
   Өркен арқылы кебею жолдары.
   
8. 
   Дара жарнақты өсімдіктердің тұқымының құрылысы, олардың табиғаттағы орны.
   
9. 
   Қос жарнақты өсімдіктер.
   

1. 
   Бактериялар.
   
2. 
   Құрылысы және тіршілігі.
   
3. 
   Қарапайымдылар типі: жасыл эвглена және вольвокс.
   
4. 
   Сақиналы құрттар типі.
   
5. 
   Буынаяқтылар типі.
   
6. 
   Өзен шаяны.
   

1. 
   Хордалылар типі. Ланцетник - төменгі сатыдағы хордалылар.
   
2. 
   Қосмекенділер класы, бауырмен жорғалаушылар класы. Тіршілік бейнесі. Өкілдері.
   
3. 
   Сүтқоректілер класы. Жіктелуі.
   
4. 
   Адам ағзасының анатомиялык құрылысына сипаттама беру.
   
5. 
   Нерв жүйесі, оньщ маңызы. Рефлекс.
   
6. 
   Жүрек, оның құрылысы, жұмысы, реттеу механизмдері.
   
7. 
   Анализаторлар.
   
8. 
   Ч.Дарвин теориясы, оның шығуының тарихи себептері. Түр, оның критериялары. Тіршілік үшін күрес. Эволюцияның факторлары. Қозғаушы күштер.
   

1. 
   Клетка, оның компоненттері, құрылысы, қызметі.
   
2. 
   Тұқымқуалаушылық заңдылықтары.
   
3. 
   Хромосом, оның құрылысы. Жыныс генетикасы.
   

1. 
   Ағза мен тіршілік ортасы.
   
2. 
   Биосфера жене адам.
   
3. 
   Ноосфера.
   

1. 
   Әбиев Ж. Биология қызықтары. – Қазақстан. 1965.
   
2. 
   Верзилин М.Н., Карсунская В.М. Общая методика преподавания биологии. М. 1983. – 380с.
   

3. 
   Қайылов Қ. Занимательная зоология. А.: Мектеп, 1975.
   
4. 
   Махмутов М.И. Современный урок М. 1981
   
5. 
   Муртазин Г.М. Активные формы образования.М.: Просвещение. 1991.
   

Бағдарлама бойынша қарастырылған аудиторлық сағат мөлшерінің жеткіліксіздігінен, кейбір қажетті тақырыптарды студенттердің өздік жұмыс жоспарына енгізіледі. Оларды орындау студенттерге міндетті түрде жүктеліп, мерзімі көрстіледі. өздік жұмыс тақырыптары негізінен теориялық және шаруашылық маңызы бар тақырыптарға арналады.

Өздік жұмысты студенттер дидактикалық материалдар түрінде орындап, ауызша қорғайды. Жұмыстың орындалу сапасы екі тұрғыдан бағаланып, рейтинг-бал жүйесі бойынша, тиісті бағасын пайыз және сандық бағалаумен алады.

Өздік жұмыстың мақсаты: орындалатын тақырыптың өзектілігі, ғылыми жаңалығы және соңғы замануй технологияларды қолдана отырып дидактикалық материалдарды дайындауға бағыттау.
1 Тақырып. Тұқым және жемістер.

Қарастырылатын сұрақтар:

1. Дара және қос жарнақты өсімідктердің тұқымдары

2. Тұқымның өсіп шығуына қолайлы факторлар.

3. Сүйекті және шырынды жемістер.

4. Күзде тұқымдарды жинау технологиясы мен сақтау тәсілдері.
2 Тақырып. Раушангүлділер тұқымдасы.

Қарастырылатын сұрақтар:

1. Раушангүлділер тұқымдасына жататын өсімдіктердің сан алуангдылығы.

2. Тұқымдас гүлдерінің формуласы мен диаграмасы.

3. Жемістерінің ерекшеліктері.

4. Раушангүлді тұқымдас өсімідктерді мектеп ауласында өсіру технологиясы.
3 Тақырып. Гүлдердің формуласы

Қарастырылатын сұрақтар:

1. Гүлдің формуласын құрасытыруға оқушыларды үйрету.

2. Дара және қос жарнақты өсімідктердің гүл құрылысының ерекшеліктері.

3. Гүл формуласына қарап, тұқымдасын айыра білу.

4. Гүлдердің макетін әзірлеу.
4 Тақырып. Паразитті құрттардың даму циклі.

Қарастырылатын сұрақтар:

1. Жалпақ құрттардың даму ерекшеліктері.

2. Жұмыр құрттардың даму ерекшеліктері.

3. Аймағымызда жиі кездесетін гельминтозды аурулар.

4. Жеке бас гигиенасы.
5 Тақырып. Жәндіктер класы.

Қарастырылатын сұрақтар:

1. Табиғаттағы жәндіктердің алуан түрлілігі мен маңызы.

2. Жәндіктер класының жүйелілігі.

3. Жәндіктердің даму ерекшеліктері.

4. Аймағымыздың Қызыл кітапқа енген жәндіктері.

6 Тақырып. Улы жәндіктер

Қарастырылатын сұрақтар:

1. Улы жәндіктерді сырт көрінісінен айыра білу.

2. Улы жәндіктерден сақтану ережелері.

3. Аймағымызда кездесетін улы жәндіктер.

4. Улы жәндіктердің табиғатта алатын орны.
7 Тақырып. Павлодар облысында кездесетін балықтар

Қарастырылатын сұрақтар:

1. Ертіс өзеңінде кездесетін балық түрлері.

2. Балықтың ылғалды және құрғақ препараттарын дайындау технологиялары.

3. Қызыл кітапқа енген балық түрлері.

4. Көктемде былқытар уылдырық шашқан уақытында оларды қорғау.

8 Тақырып. Бауырмен жорғалаушылар класы.

Қарастырылатын сұрақтар:

1. Бауырмен жорғалаушылар класының жалпы сипаттамасы.

2. Аймағымызда кездесетін бауырмен жорғалаушылар.

3. Кесірткенің ылғалды және құрғақ препараттарын дайындау технологиялары.

4. Қызыл кітапқа енген бауырмен жорғалаушылар түрлері.
9 Тақырып. Құс ұяларының пішіндері.

Қарастырылатын сұрақтар:

1. Орман құстарының ұя пішіндері.

2. Таулы аймақ құстарының ұя пішіндері.

3. Дала аймағының құстар ұясының пішіндері.

4. Мектеп ауласындағы ағаштардағы құс ұяларын бақылау.
10 Тақырып. Жүректің құрылысы.

Қарастырылатын сұрақтар:

1. Жүректің анатомиялық ерекшеліктері.

2. Жүректің онто-және филогенетикалық дамуы.

3. Түрлі ағзалардағы жүрек құрылысының ерекшеліктері.

4. Жүрек ауруларын алдын алу.
11 Тақырып. Мендель заңдары

Қарастырылатын сұрақтар:

1. Г. Мендельдің өмірбаяны.

2. Мендель заңдарының ашылу тарихы.

3. Мендель заңдарының маңызы.

4. Менель заңдарына сәйкес генетикалық есептер шығару әдістемесі.
12 Тақырып. Тұқымқуалаушылық пен өзгергіштік

Қарастырылатын сұрақтар:

1. Генетиканың негіздері.

2. Хромосомдық өзгергіштік.

3. Жануарлар әлемінде тұқымқуалаушылық пен өзгергіштіктің маңызы.

4. Тұқымқуалаушылық пен өзгергіштікке әкелетін факторлар.
13 Тақырып. Табиғи және жасанды сұрыпталу.

Қарастырылатын сұрақтар:

1. Табиғи сұрыпталудың маңызы.

2. Табиғи және жасанды сұрыпталу арасындағы айырмашылықтар.

3. Түрдің түзілу механизмі.

4. Ч.Дарвиннің еңбектері.
14 Тақырып. Биологиялық регресс.

Қарастырылатын сұрақтар:

1. Биологиялық регрестің ұтымды жағы.

2. Биологиялық регреске ұшырағын ағзалар.

3. Биологиялық регресс - бейімдеушіліктің бір түрі ретінде.

4. Биологиялық регреске әкелетін факторлар.
15 Тақырып. Қоршаған ортаның абиотикалық факторлары.

Қарастырылатын сұрақтар:

1. Тірі ағзаларға жарықтың әсері.

2. Қысым.

3. Ылғалдылық.