Психология мамандығының студенттеріне арналған Психодиагностика негіздері ПӘні бойынша оқыту бағдарламасы (Syllabus)

КЕЛІСІЛГЕН *

Кудышева А.

доцент

Психология және педагогика кафедрасы А корпусында (бас ғимараты) (Ломов көш. 64), 149 аудиторияда орналасқан. Байланысу телефоны 673685, ішкі 1139.

050503 «Психология» мамандық бойынша мамандарды дайындауда «Психодиагностика негіздері» пәнін оқытудың маңызы зор.

Психодиагностика негіздері – өзінің даму тарихы мен зерттеу пәні және әдістемесі бар психология ғылымының басты салаларының бірі
3 Пәннің еңбек сыйымдылығы

Семестр	Кредиттар саны	Аудиториялық сабақ түрлері бойынша қарым-қатынас сағаттарының саны						Студенттің өздік жұмысының сағат саны		Бақылау нысаны
		барлы-ғы	Дәріс	практи-ка	Зертха-налық	студия-лық	жеке	барлығы	СРСП
2	3	135	12	6				117	45	емт
Бар-лығы

4 Пәнді оқу мақсаты: психодиагностиканың негізгі түсініктері мен категорияларын меңгеру және оларды іс жүзінде қолдану.

5 Міндеттері:

Қазіргі психодиагностиканың концептуалды және методологиялық қағидаларымен студенттерді таныстыру;

Тесттерді құрастыру тәсілдерін іс жүзінде меңгеру

Психодиагностикалық әдістемелермен жұмыс істеумен дағдыларын меңгеру.

Кәсіби дағдылар мен іскерлікті мңгеру.

Пәнді игеруде студенттер білуге тиісті:

- психодиагностика пәнінің құрылу мен тарихы жайлы білімдер;

- психодиагностика пәнінің қазіргі жаңа мәселелері;

- психодиагностика пәнінің құбылыстары мен процестерінің негізгі заңдылықтары жайлы білімдер;

Пәнді игеруде студенттер істей білуге тиіс:

- теориялық білімдерді практикада адекватты қолдану;

- зерттеу іс-әрекетіне деген дағдылар;

- кәсіби қарым-қатынас дағдылары.

6 Пререквизиттер:

- жалпы психология;

- жас ерекшелік психология;

- жалпы психология;

• 
  Психологиялық кеңес беру негіздер
  
• 
  Пенитенциарлық психология
  
• 
  саяси психология
  

Курстың мазмұны және құрылысы студентердің пән бойынша теориялық білімді меңгеруді, болашақ кәсіби іс-әрекетте дағдылар мен икемдерді практикалық қолдануды көздейді.

Психодиагностиканың дифференциалды психологиямен, психометрикамен, тәжірибелік психологиямен байланысты. Психодиагностиканың қолдану салалары: психологиялық кеңес беру, психотерапия, экспертиза, кәсіби таңдау т.б.

«Психодиагностика» сөзі – «психологиялық диагноз қою» дегенді немесе, адамның нақты психологиялық жағдайы немесе жекеше психологиялық қасиеттері жайлы сапалы шешім қабылдауды білдіреді.

Психодиагностика психологиялық диагноз қоюдың әдістері мен амалдарының ғылыми жүйесі ретінде. Психологиялық диагноз туралы түсінік және оның деңгейлері. Ғылыми зерттеудің міндеттері мен жеке дара зерттеудің міндеттерін ажырату. Психодиагностикалық міндеттердің және зерттеу әдістерінің классификациясы. Психодиагностика – кез-келген психологиялық-педагогикалық ғылыми тәжірибе барысында психологиялық қасиеттердің даму дәрежесін сапалы түрде бағалауды көздейді. Олардың заңды өзгерістері болжам жасауда көрініс тауып, тәжірибеде тексерілетін қасиеттер. Мәселен, ғылыми психологиялық зерттеудің мәселелері адамның ойлау ерекшеліктері болуы мүмкін. Оларға қатысты мынадай тұжырым жасалуда: олар кейбір заңдар бойынша өмір сүріп өзгереді немесе белгілі бір жағдайда әртүрлі өзгерістерге тәуелді болады. Кез-келген осындай жағдайда соған сәйкес ой-өріс қасиеттерінің, біріншіден, олардың өмір сүруін дәлелдеуге, екіншіден олардың өзгерістерінің айнымас заңдылықтарын көрсетуге, үшіншіден олардың болжамдарында кездесетін өзгерістерге шынайы тәуелді екенін көрсетуге бағытталған дәл психодиагностика қажет.

2 тақырып. Кәсіби-этикалық принциптер психодиагностиканың қысқаша тарихы.

Психодиагностиканың құпияны сақтау принципі оның нәтижелерін психодиагностикадан өткізілген адамның жеке келісімінсіз жария етпеуді білдіреді.

Нұқсан келтірмеу принципі психодиагностиканың нәтижелерін психодиагностикадан өтіп жастқан адамға нұқсан келтірмейтіндей етіп қолдануды қарастырады.

Тестілеу нәтижелерінен алынған қорытындылардың объективтілігі принципі, оның ғылыми тұрғыда дәйектемеленген болуын талап етеді, барлық қорытындылар тестілеуді нәтижелерінің негізінде болуы шарт. Нәтижелерді қорытындылау тестілеуді өткізген немесе оның нәтижелерін пайдаланған. Кісілердің субъективті ұстанымдарына тәуелді болмауы тиіс.

Психодиагностика әрекетінің нәтижелігінің көрсеткіштері.

Психодиагностиканың дамуының тарихы. ХХ ғасырға дейін тест әдістерінің пайда болуы. ХХ ғасырдың басында психологиялық және педагогикалық тесттерді қолдану тәжірибесі. АҚШ-рында тест әдістерінің дамуы. Францияда (А.Бине, Симон) психодиагностикалық әдістерді қолдану ерекшеліктері.

Ресей және шет елдерінде психодиагностиканың даму тарихы. Әр түрлі ғылыми бағыттарда психодиагностикалық амалдардың шығарылуы. (Контент-анализ, проективті әдістер, патопсихологиялық әдістер т.б.) Интеллект тесттерінің даму тарихы.

3- тақырып. Психодиагностиканың психометриялық әдісі.

Тестік нормалар және оларды тексеру. Диагностикалық нормалардың түрлері: абсолютті, статикалық, критериалық. Әр түрлі диагностикалық нормаларды қодану шегі: арнайы қабілеттер диагностикасы және әмбебап мінездік диагностикасы. Тест нормаларының статистикалық негізделуі, қалыптылықты тексеру және нормалардың тұрақтылығын тексеру.

Шкалалар, түрлері, өлшеу деңгейлері

Психодиагностикалық өлшеулердің статистикалық принциптері. Мәліметтердің негізгі түрлері (Ь, С?, Т-мәліметтері). Өлшеулердің шкалдары және деңгейлері. Айнымалдылардың бір-бірімен байланыс мөлшері. Процент шкаласы және процент елшемдері, тесттік балдардың таралу квантилдері түсінігі.

Сенімділік. Өлшеу қатесі формуласындағы тесттің дәлдігі менсенімділігінің байланысы. Сенімділік түрлері: ретесттік, синхронды сенімділік. Сенімділікті тексеру процедуралары: параллель формаларды салыстыру, тест-ретест. Сенімділік өлшемдері. Сұрақтамалардың сенімділігі. Әлеуметтік жағымды көріну түсінігі және сол сияқты мотивациялық бұрмалаулар. Жалған жауаптарды тексеретін шкалалар. Жауаптарды фальсификациялау. Ішкі келісімдік. Мәліметтердің дұрыстылығын компьютер арқылы бақылау.

Валидтілік және оның түрлері (конструкттік, эмпирикалық, критерий бойынша) Критерийлердің түрлері. Болжамдық және сол мезеттік валидтілік. Эмпирикалық валидтіліктің әдістері. Валидттіліктің сенімділікке тәуелділігі. Валидттілік және дұрыстылық.

Психодиагностикалық әдістерді құрастыру және бейімдеу технологиясы. Психодиагностикалық технологияның негізгі кезеңдері. Типтік диагностикалық процедураларды құрастыру (Тұлғалық сұрақтамалар, репертуарлық, әдістемелер, жетістік тесттері, тұлға тесттері).

Тұлға моделдеріне қатысты теоретикалық құрылымдардың әр түрлілігі. Тұлғалық сұрақтамалардың күшті және әлсіз жақтары.

ММРІ және 16 РҒ (Р. Кэттелл 16 тұлғалық факторлар) сұрақтамаларының теоретикалық негіздері, негізгі шкалалар және оларды пайдалану жалпы ерекшеліктері.

Репертуарлық әдістер және жетістіктер тесттері тұлғаны зерттеуге арналған типтік диагностикалық, процедуралар ретінде.

Проективті әдістер және олардың негізгі белгілері. Розенцвейг, ТАТ, Роршах тесті, Люшердің түстерді таңдау тесттермен жұмыс істе) ерекшеліктері және олардың теоретикалық негіздерін, шкалаларын қысқаша сипаттау.

8-тақырып. Мінездің патологиясын анықтауға арналған диагностика. Патопсихологиялық зерттеудің міндеттері мен ерекшеліктері. Эксперименталды психологияның әдістері.

9-тақырып. Интеллект психодиагностикасы

Интеллектті анықтаудағы негізгі амалдар және олардың модельдері. Интеллекттің факторлық модельдері (Спирмен, Кэттелл, Терстоун, Гилфорд) Интеллекттің когнетивті модельдері. (Р.Стернберг)

М.Холоднаяның менталды тәжірибе концепциясы.

10-тақырып. Интеллект диагностикасы.

Психометриялық негіздері. Дж.Равеннің прогрессивті матрицалары Д.Векслер тестті. Интеллект құрылымы тесттері (Р.Амтхауэра, ШТУР тест).

2. 
   тақырып. Психологиялық кеңес беру, психотерапия, кәсіби таңдау салаларында психодиагностиканың міндеттері мен функциялары. Психодиагностикада қолданатын кәсіби-этикалық принциптері.
   

Кәсіби құпия. Әдістемелерді тарату және баспаға шығарудың ережелері.

Өлшеу деңгейлері мен шкалалары. Айнымалылар арасындағы байланыс мөлшері. Сенімділік: түсінігі, түрлері, мөлшері. Валидтілік: түсінігі, түрлері, сенімділік пен және өзара байланысы.

Тұлға тесттің және жетістіктер тесттің құрастыру принциптері. Әлеуметтік жағымды көріну түсінігі және сол сияқты мотивациялық бұрмалаулар.

Жауаптарды фальсификациялау. Негізгі тұлғалық сұрақтамалар, жұмыс істеу реті және мәліметтерді интерпретациялау.

Негізгі проективті әдістер мен жұмыс істеудің принциптері. Проективті әдістердің негізгі белгілері. Патодиагностиканың ерекшеліктері және міндеттері. Эксперименталды психологияның негізгі әдістері.

Интеллекттің когнетивті модельдері. (Р.Стернберг). М.Холоднаяның менталды тәжірибе концепциясы. Интеллект диагностикасы. Психометриялық негіздері. Дж.Равеннің прогрессивті матрицалары Д.Векслер тестті. Интеллект құрылымы тесттері (Р.Амтхауэра, ШТУР тест).

4.4.1 СӨЖ түрлерінің тізімі

Оқытушы мен студенттердің академиялық этикасының саясаты университеттің ішкі тәртібінің ережелеріне сәйкес болуы тиіс. Оқу үдерісіне белсенді түрде қатысуы қажет. Оқу материалы бойынша сұрақтар қою, тиянақты жауаптар беру және өзіндік көзқарастарды таныту өте маңызды. Оқытушы мен курстастарды сыйлау керек. Оқытушы сөйлегенде, дауыстап әңгімелесуге болмайды, екінші ескертуден соң студент аудиториядан шығарылады. Сабақтарды орынды себепсіз босатуға тыйым салынады. Әрбір себеп анықтамасымен расталуы қажет. Студент босатқан сабақтарының орнын оқытушының анықтаған уақытында толықтырылуы тиіс. 10 минуттан артық кешіккен студент сабаққа жіберілмейді. Сабаққа кешігудің немесе келмеудің себептерін алдын-ала ескерген жөн. Үй тапсырмасын және басқа жазба жұмыстарды дерт кезінде тапсыру қажет. Бақылау жұмысын, тестті емтиханды тасыруда көшіруге жол берілмейді. Оқытушының кщнсультациясына қатысуы міндетті. Сабақ барысында ұялы телефондар сөндірілген қалыпта болуы талап етіледі. Сағыс шайнауға, дөрекілік пен мәдениетсіздіктің белгісі ретінде қатаң тиім салынады.

Оқу процесіне қатысу дегеніміз – сабаққа қатысу, пікірталаста және топ жұмысында белсенділік көрсету, топтастарының оқуына әсер ету.

Сабаққа 100 пайыз қатысып, берілген тапсырмаларды уақытымен және дұрыс орындаса – ең жоғарғы 100 балл қойылады. Курсты меңгеру барысында төмендегідей баллдары қойылады:

• 
  Дәріске қатысу – 1 балл, конспектің бар болуы -1 бал
  
• 
  Тәжірибелік сабаққа қатысу – 1 балл, тәжірибелік жұмысты орындау 5 балл (оның ішінде үй тапсырмасын орындау – 3 балл, сұраққа жауап беру, жаттығу жұмыстарын орындау, тақырып бойынша талдау жасау – 2 балл)
  

• 
  Материалды толық меңгеру – 10 (екінші рейтинг кезінде – 13) балл.
  
• 
  Сұрақтарға жауап бере алу 4 (5) балл.
  
• 
  Материалдың мазмұндалуына шығармашылық көзқарас және өз ойын айта білу – 3 балл.
  
• 
  Грамматикалық және стилистикалық сауаттылық – 1 балл.
  

Айып балы білімді бағалаудың жүйесіне орай белгіленеді

Мәселен, дәрісті орынды себепсіз босату үшін 2 балл шегеріледі (-2); дәрістің шала конспектіленгені үшін жарты балл кемітіледі (-0,5); тәжірибелік сабақтарда белсенділік танытпай, немқұрайды қатынасу ең кем дегенде жарты баллды шегеруімен (-0,5) жазаланады.

Межелік бақылау пәннің тиесілі кезеңде өтілген тақырыптары бойынша сынақ немесе коллоквиум түрінде ұйымдастырылады. Межелік бақылауда келесі критерийлер ескеріледі:

Толық дұрыс жауап 100 баллмен бағаланады, оның ішінде:

100-90 балл – тиянақты, дәйекті, байланысты, толыққанда жауап; балдардың шегерілуі жауаптың мәнін және дұрыстығын бұзбайтын кемшіліктердің кездесуімен байланысты;

89-75 балл – материалды толық игергендігі, мәселе бойынша әдебиеттерді білетіндігі көрінетін және қосымша сұрақтардың қажеттігінсіз берілген жауапқа қойылады;

74-50 балл – студент тек негізгі материалды біледі, мәселе бойынша әдебиеттерді шатастырады, қойылған қосымша сұрақтарға жеткіліксіз жауаптар қайырады;

49-0 балл – студент толық және дұрыс жауап беруге қауқарсыз, қосымша сұрақтар оған көмектеспейді, мәселе бойынша әдебиеттер қарастырылмаған.

Пән бойынша рейтинг мына формула бойынша анықталады:

Р1(2)АҮ1 (2)*0,7+МБ1 (2)*0,3

мұндағы Р1, Р2, АҮ – бірінші, екінші рейтингінің, ағымды үлгерімнің

балдары;

РД(Р1+Р2)/2 – (емтиханға жіберілуі)

ҚорытындыРД*0,6+ҚБ*0,4

Егер студент емтиханда Ғ деген баға алса, оның қорытынды рейтингі анықталмайды. Ведомосқа «қанағаттанарлықсыз» деген баға қойылады.

20__ж. «___»__________№___хаттамамен кафедра отырысында ұсынылды.

1. 
   Алешина Ю.Б. Индивидуальное и семейное психологическое консультирование. М., МГУ, Абрамова Г.С. Введение в практическую психологию.-М., Международная педагогическая академия, 1995.
   
2. 
   Абрамова Г.С. Психологическая служба школы. –М.,1994.
   
3. 
   Абрамова Г.С. Введение в практическую психологию.-Брест,1993.
   
4. 
   Качунвс Р. Основы психологического консультирования. М.,1999.
   
5. 
   Хрестоматия по психологическому консультированию. Составитель Сапарова И.А. Алматы.2004.
   
6. 
   Айви А., Айви М.Б.,Сайсег-Даунинг Л. Консультирование и психотеропия. Сочетание методов, теории и практики. М.,2000.
   
7. 
   Романенко-Бавокова Н.А. Основные направления работы практического психолога. Учебное пособие, Алматы,2006.
   
8. 
   Малкина-Пых И.Г.Справочник практического психолога. М.,2005.
   
9. 
   Колесникова Г.И. Основы психологического консультирования для студентов вузов. Р-на-Д: Феникс,2005.
   
10. 
    П.Рогов Е.И. Настольная книга практического психолога. М.,ВЛАДОС, 1998.в 2-х томах.
    
11. 
    Рудестам К. Групповая психотерапия. Спб.,1998.
    
12. 
    Справочник практического психолога. Спб., Сова, М., ЭКСМО,2003.
    
13. 
    Н.Хухлаева О.В. Основы психологического консультирования и психологической коррекции. Уч.пособие. М.,Академия,2001.
    

14. 
    Берн Э. Игры, в которые играют люди. Люди, которые играют в игры. М.,ООО «Попури»,2000.
    
15. 
    Бурменская Р.В. Возрастно-психологическое консультирование. М.,1993.
    
16. 
    Гуткина Н.И. Диагностическая программа по определению психологической готовности к школьному обучению. М.,1993.
    
17. 
    Кочюнас Р. Основы психологического консультирования. М., Академический проект,1999.
    
18. 
    Кочюнас Р. Психотерапевтические группы: теория и практика. М., Академический проект,2000.
    
19. 
    Лидере А.Г. Психологический тренинг с подростками. М., Академия. 2001.
    
20. 
    Лошен Ш. Психологический тренинг умений. Школа Вирджинии Сатир.Спб.,Питер,2001.
    
21. 
    Лэндрент Г.Л. Игровая терапия:искуство отнашений. М.,1994.
    
22. 
    Осипова А.А. Общая психокоррекция. М.,2000.
    
23. 
    Психотерапевтическая энциклопедия. Под. Ред. Карвасарского Б.Д. М.,2002.
    
24. 
    Консультирование и психотерапия. Сборник научных статей.№1,200, под. ред. А.М. Вяземшева, А.В. Скарева.
    
25. 
    Овчарова Р.В. Психотерапевтическая психология в начальной школе. М.,1996.
    
26. 
    Вачков И. Основы тенологии группового тренинга. Психотехники. М.,2000.
    
27. 
    Гринсон Р.Р. Техника и практика психоанализа. Воронеж,1994.
    
28. 
    Годфруа Ж. Что такое психология: В 2-х т. -2-е изд. –М.: Мир,1996. Т.