Қр мжбс 3 01-2010 Астана-2010 ббк

1 ҚОЛДАНУ САЛАСЫ

1.1 Мемлекеттік жалпыға міндетті бастауыш, негізгі, жалпы орта білім беру стандартының (бұдан әрі – Стандарт) негізгі ережелері бастауыш, негізгі, жалпы орта білім берудің базалық мазмұнына, оқу жүктемесінің жоғары шекті көлеміне, оқушылардың дайындық деңгейіне қойылатын талаптарды сипаттайды.

1.2 Осы Стандарт:

– білім беру ұйымдарының меншік формасына, типіне және түріне тәуелсіз бастауыш, негізгі, жалпы орта білім беру бағдарламаларын жүзеге асыратын білім беру ұйымдарында жұмыс оқу жоспарлары мен оқу бағдарламаларын әзірлеуге және олардың орындалуына бақылау жасауға,

– орта білімнен кейінгі, жоғары білім берудің кәсіптік бағдарламаларын жүзеге асыратын білім беру ұйымдарында педагог кадрларды даярлаудың оқу бағдарламаларын жасауға;

– ғылыми мекемелер мен оқу орындарында білім беру саласы мамандары бастауыш, негізгі, жалпы орта білім берудің стандарттарын, оқу бағдарламаларын, оқулықтар мен оқу-әдістемелік кешендерді дайындауға;

– білім беру жүйесі қызметкерлерінің біліктілігін арттыру және қайта даярлау институттарында педагог кадрлар біліктілігін арттыру және қайта даярлау бағдарламаларын жасауға,

• 
  жалпы орта білім беру ұйымдарында және жоғары оқу орындарына қабылдауды ұйымдастыруда бітіру емтихандары үшін бақылау-өлшеуіш материалдарды әзірлеуге тестілеу орталығына,
  
• 
  білім беру ұйымдарының қызметін лицензиялау, аттестациялау кезінде білім беру саласындағы өкілетті органдарға тартылады.
  

Сонымен қатар осы стандартта келесі терминдер сәйкес анықтамалармен пайдаланылады:

Оқу жүктемесінің жоғары шекті көлемі Қазақстан Республикасы денсаулық сақтау ұйымдарында бекітілетін санитарлық ережелер мен нормаларға сәйкес анықталып белгіленеді.

4.2 Мемлекет осы стандарт ауқымында бәріне бірдей тегін бастауыш, негізгі орта және жалпы орта білім беруге кепілдік береді.

4.3 Осы стандартты қолдану:

– білім беру салаларында бірыңғай мемлекеттік саясатты қамтамасыз етуге;

– білім алушылардың дайындық деңгейіне міндетті талаптар қою арқылы білім сапасын арттыруға;

– білім беру үдерісінің барлық субъектілерінің міндеттері мен құқықтарын реттеуге;

– балалардың денсаулығын қорғауға және тұлғаның жан-жақты дамуына, оның ішінде білім алушылардың қосымша білім алудағы қажеттіліктерін қанағаттандыруға қолайлы жағдай туғызуды қамтамасыз етуге;

– орта білім беру ұйымдарының меншік нысанына, типіне және түріне қарамастан, бастауыш, негізгі орта және жалпы орта білім берудің эквиваленттілігін қамтамасыз етуге;

– бастауыш, негізгі орта және жалпы орта білім беруді ұйымдастыру жұмысының тиімділігіне бақылау жүйесін құруға;

– білім беруді басқару ұйымдарының білім беру сапасын қамтамасыз ету жөніндегі іс-әрекеттеріне қажетті жағдай жасау үшін ұтымды бағалауды ұйымдастыруға;

– бастауыш, негізгі орта және жалпы орта білім беруді қаржыландыруға мемлекеттік бюджеттен бөлінетін қаражатты тиімді пайдалануға;

– бастауыш, негізгі орта және жалпы орта білім беру ұйымын дамыту үшін бюджеттен тыс бөлінетін қаржыны тағайындау мақсатын анықтауға бағытталған.

4.4 Осы стандарт:

– орта білім беруді ұйымдастырудағы әлемдік тенденциялар мен қазақстандық мектептердің озық дәстүрлерін үйлестіру;

– барлық балаларға тең мүмкіндік жасау ұстанымын жүзеге асыру;

– орта білім беру құрылымын жас кезеңдеріне сәйкес ұйымдастыру;

– білім беру ұйымдарындағы инновациялық тәжірибені дамыту сияқты бірқатар аспектілерді қарастырады.

4.5 Осы стандарт:

– бастауыш, негізгі орта және жалпы орта білім беру деңгейлерінде оқу пәндерінің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын әзірлеуге;

– бастауыш, негізгі және жалпы орта білім беру деңгейлерінің оқу пәндері бойынша оқу бағдарламаларын әзірлеуге;

– оқу пәндері бойынша оқулықтар мен оқу-әдістемелік кешендер әзірлеуге;

– бастауыш, негізгі және жалпы орта білім беру ұйымдарының жұмыстық оқу жоспарларын жасауға;

– оқу пәндері бойынша білім алушылардың дайындық деңгейлері жетістіктерін бағалау үшін өлшеуіштерді жасауға;

– педогикалық қызметкерлердің біліктілік мінездемелерін әзірлеуге;

– орта білім беру ұйымдарының оқу және тәрбие үдерісінің материалдық-техникалық, ақпараттық жабдықталуына бірыңғай талаптар жасауға негіз болып табылады.

4.6 Бастауыш, негізгі орта және жалпы орта білім беру ұйымдары білім алушылардың осы стандартта анықталған дайындық деңгейіне жету үшін денсаулық сақтау ортасын қамтамасыз ететін тәрбие беру, оқыту және дамытудың әртүрлі әдістерін, формаларын және педогикалық технологияларын қолдана алады.

4.7 Тұлғаның сұраныстары мен мүмкіндіктерін ескере отырып, осы стандартты игеру күндізгі оқу, кешкі (ауыспалы) және экстернат түрінде жүзеге асырылады.

4.8 Осы стандарттың ережелері бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру деңгейлері оқу пәндерінің мемлекеттік стандарттары ауқымында ашылып көрсетіледі және нақтыланады.

4.9 Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру деңгейлері оқу пәндерінің мемлекеттік стандарттары:

– оқу пәндерінің базалық мазмұнын,

• 
  білім алушылардың дайындық деңгейіне қойылатын талаптарды анықтайды.
  

5.1.1 Бастауыш білім берудің мазмұны 7 білім саласы арқылы берілген: «Тіл және әдебиет», «Математика», «Жаратылыстану», «Адам және қоғам», «Өнер», «Технология», «Дене шынықтыру».

5.1.2 Негізгі орта білім берудің мазмұны 7 білім саласы арқылы берілген: «Тіл және әдебиет», «Математика», «Жаратылыстану», «Адам және қоғам», «Өнер», «Технология», «Дене шынықтыру».

5.1.3 Жалпы орта білім берудің мазмұны 7 білім саласы арқылы берілген: «Тіл және әдебиет», «Математика және информатика», «Жаратылыстану», «Адам және қоғам», «Өнер», «Технология», «Дене шынықтыру және алғашқы әскери дайындық».

1. 
   5.2 Бастауыш, негізгі орта және жалпы орта білім берудің білім салаларының мазмұны оқу курстарында сипатталып, оқу пәндері арқылы жүзеге асырылады.
   
2. 
   5.2.1 «Тіл және әдебиет» білім саласының мазмұны ана тілі және әдебиет, мемлекеттік тіл, екінші тіл және әдебиет, шетел тілі оқу курстары арқылы жүзеге асырылады.
   
3. 
   5.2.2 «Математика және информатика» білім саласының мазмұны математика, информатика, сызу оқу курстары арқылы жүзеге асырылады.
   
4. 
   5.2.3 «Жаратылыстану» білім саласының мазмұны дүниетану, жаратылыстану, география, физика, биология, химия оқу курстары арқылы жүзеге асырылады.
   
5. 
   5.2.4 «Адам және қоғам» білім саласының мазмұны Қазақстан тарихы, дүние жүзі тарихы, қоғамдық білім негіздері, құқық негіздері, өзін өзі тану оқу курстары арқылы жүзеге асырылады.
   
6. 
   5.2.5 «Өнер» білім саласының мазмұны музыка, бейнелеу өнері, өнер оқу курстары арқылы жүзеге асырылады.
   
7. 
   5.2.6 «Технология» білім саласының мазмұны еңбекке үйрету, технология оқу курстары арқылы жүзеге асырылады.
   
8. 
   5.2.7 «Дене шынықтыру» білім саласының мазмұны дене шынықтыру, алғашқы әскери дайындық оқу курстары арқылы жүзеге асырылады.
   

5.4 Типтік оқу жоспары білім беру мазмұнын инвариантты және вариативті компонентерге бөлу арқылы білім беру мазмұнын қалыптастыру бойынша өкілетті органның және білім беру ұйымының өкілеттілігі мен жауаптылығын шектейді.

5.4.1 Білім беру мазмұнының сәйкес деңгейінің инвариантты компоненті білім беру мазмұнының базалық компоненті болып табылады.

Білім беру мазмұнының инвариантты компонентінің білім салалары мен мен оқу пәндері бастауыш, негізгі орта және жалпы орта білім берудің барлық ұйымдары үшін міндетті болып табылады.

Білім беру мазмұнының инвариантты компонентіне енетін оқу пәндерінің мазмұны бастауыш, негізгі орта және жалпы орта білім беру деңгейлері оқу пәндерінің мемлекеттік стандарттарымен анықталады.

Білім беру мазмұнының инвариантты компоненті оқу пәндерінің оқу жүктемесі білім беру мазмұнының вариативті компонентінің оқу жүктемесі есебінен арттырылуы мүмкін.

5.4.2 Білім беру мазмұнының сәйкес деңгейінің вариативті компоненті білім беру мазмұнының мектеп және оқушы компоненттері арқылы беріледі.

Білім беру мазмұнының вариативті бөлігі орта білім берудің нақты ұйымының ерекшелігін сипаттайды; білім беру ұйымының бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру деңгейлерінің оқу пәндерінің мемлекеттік стандарттарынан тыс қосымша оқу бағдарламаларын жасауға және жүзеге асыруға бағытталған.

5.5 Типтік оқу жоспарының инвариантты және вариативті компоненттері бойынша жалпы жүктемемен анықталатын білім алушылардың апталық оқу жүктемесінің жоғары шекті көлемі:

– бастауыш білім беру деңгейінде: 1 сыныпта – 24 сағатты, 2 сыныпта – 25 сағатты, 3 сыныпта – 29 сағатты, 4 сыныпта – 29 сағатты,

• 
  негізгі орта білім беру деңгейінде: 5 сыныпта – 33 сағатты, 6 сыныпта – 33 сағатты, 7 сыныпта – 34 сағатты, 8 сыныпта – 36 сағатты, 9 сыныпта – 38 сағатты,
  

5.6 Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің типтік оқу жоспарларына сәйкес білім беру ұйымдары жұмыстық оқу жоспарларын дайындайды.

Білім алушылардың дайындық деңгейіне қойылатын талаптар екі деңгейде беріледі: міндетті (минимум) және базалық.

6.2 Оқу пәндері бойынша мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттарында білім берудің базалық мазмұны, білім алушылар дайындығының міндетті (минимум) деңгейіне қойылатын талаптар сипатталады.

6.3 Оқу пәндері бойынша мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттарында барлық білім алушылар игеруі тиіс білім мазмұны анықталған.

6.4 Білім алушылардың дайындық деңгейіне қойылатын талаптар оқытудың күтілетін нәтижелеріне жетуді бақылауды жүзеге асыруға мүмкіндік беретіндей түрде беріледі.

Оқытудың күтілетін нәтижелеріне жетуді тексеру әр түрлi бақылау формалары арқылы анықталады.

6.5 Оқу пәндері бойынша білім алушылар жетістігінің деңгейін бағалау оқыту үдерісінің межелік кезеңдерінде: 4, 9, 11 сыныптарда пән бойынша білім беру стандарттарына сәйкес жүзеге асырылады.

Білім алушылардың оқу пәндері бойынша базалық білім мазмұнын меңгерудегі жетістік деңгейін бағалау бес баллдық жүйе бойынша жүзеге асырылады.

7.2 Білім мазмұнының инвариантты компонентінің оқу пәндері бойынша оқу сабақтарын ұйымдастыру кезінде сыныпты топтарға бөлу қалалық жерлерде сыныпта 25 және одан көп оқушы болған жағдайда; ауылдық жерлерде сыныпта 20 және одан көп оқушы болған жағдайда жүзеге асырылады:

а) білім алушылар келесі пәндерді оқу кезінде:

– оқыту орыс, өзбек, ұйғыр, тәжік тілдерінде жүретін білім беру ұйымдарының 1-11 сыныптарындағы қазақ тілі;

– оқыту қазақ, өзбек, ұйғыр, тәжік тілдерінде жүретін білім беру ұйымдарының 2-11 сыныптарындағы орыс тілі;

• 
  оқыту орыс, өзбек, ұйғыр, тәжік тілдерінде жүретін білім беру ұйымдарының 5-11 сыныптарындағы қазақ әдебиеті;
  
• 
  5-11 сыныптардағы шетел тілдері;
  
• 
  1-11 сыныптардағы өзін-өзі тану;
  

– 5-11 сыныптардағы дене шынықтыру (ұлдар және қыздар топтары);

ә) практикалық сабақтарды жүргізу кезінде:

– 7-11 сыныптардағы информатикада компьютермен жұмыс істеуде;

10-11 сыныптардағы бағдарлы пәндер бойынша екі топқа бөлінеді.

Қажетті қаржы болған жағдайда тілдерді, бағдарлы пәндерді оқытқанда сыныпта аз оқушы болған кезде де топтарға бөлуге болады.

7.3 Дене шынықтыру сабақтарын 3 сағат көлемiнде ұйымдастыру типтік оқу жоспарының вариативті компонентiндегi 1 сағат есебiнен жүзеге асырылады.

7.4 Бастауыш, негізгі орта және жалпы орта білім беру ұйымдарының барлық типтері мен түрлерінде факультативтерді, таңдау курстарын, қолданбалы курстарды, жеке кеңес беру және типтік оқу жоспарының вариативті компонентіндегі басқа да сабақ түрлерін жүргізу кезінде 1-11 сыныптарда білім алушылардың топтарын құру көзделген. Топтағы оқушылар саны 8-ден кем болмауға тиіс.

7.5 Типтік оқу жоспарындағы оқушы компонентінің оқу жүктемесі көлемінде қоғамдық-пайдалы еңбектi ұйымдастыруды, еңбек практикасын өткiзуді білім алушылардың ерiктi қатысуы негiзiнде білім беру ұйымдарының кеңестерi шешедi.

А қосымшасы

Ә қосымшасы

№	Білім салалары және оқу пәндері	Сыныптар бойынша апталық сағат саны					Жүктеме, сағ.
		5	6	7	8	9	Апталық	Жылдық
1. Инвариантты компонент (базалық)
I	Тіл және әдебиет	12	11	11	10	10	54	1836
1.	Ана тілі және әдебиет	6	5	5	4	4	24	816
2.	Қазақ тілі	3	3	3	3	3	15	510
3.	Орыс тілі	1	1	1	1	1	5	170
4.	Шетел тілі	2	2	2	2	2	10	340
II	Математика	5	5	5	5	7	27	918
5.	Математика	5	5	4	4	4	22	748
6.	Информатика	-	-	1	1	1	3	102
7.	Сызу	-	-	-	-	2	2	68
III	Жаратылыстану	2	3	6	9	7	27	918
8.	География	2	1.5	2	2	1	8.5	289
9.	Биология	-	1.5	2	2	2	7.5	255
10.	Физика	-	-	2	2	2	6	204
11.	Химия	-	-	-	3	2	5	170
IV	Адам және қоғам	3	3	4	4	6	20	680
12.	Дүние жүзі тарихы	1	1	1.5	1.5	1.5	6.5	221
13.	Қазақстан тарихы	1	1	1.5	1.5	1.5	6.5	221
14.	Қоғамдық білім негіздері	-	-	-	-	2	2	68
15.	Өзін-өзі тану	1	1	1	1	1	5	170
V	Өнер	2	2	-	-	-	4	136
16.	Музыка	1	1	-	-	-	2	68
17.	Бейнелеу өнері	1	1	-	-	-	2	68
VI	Технология	2	2	2	2	2	10	340
18.	Еңбекке баулу	2	2	2	2	2	2	68
VII	Дене шынықтыру	3	3	3	3	3	15	510
19.	Дене шынықтыру	3	3	3	3	3	15	510
Инвариантты оқу жүктемесі		29	29	31	33	35	157	5338
2. Вариативті компонент
2.1 Мектептік компонент
Факультативтер. Таңдау курстары		3	3	2	2	2	12	408
2.2 Оқушы компоненті
Жеке және топтық консультациялар, белсенді қозғалыс сипатындағы сабақтар		1	1	1	1	1	5	170
Вариативті оқу жүктемесі		4	4	3	3	3	17	578
Оқу жүктемесінің жоғары шекті көлемі		33	33	34	36	38	174	5916