Құрастырған: аға оқытушы Сейтжанова Д

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі

С.Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

Химиялық технологиялар және жаратылыстану факультеті
Биология және экология кафедрасы

Қазақстанның шалғынды жайылма өңірін пайдаланудың экологиялық негіздері пәнінен

5В060800- Экология мамандығының күндізгі оқитын студенттеріне арналған

ПӘНІ БОЙЫНША ОҚЫТУ БАҒДАРЛАМАСЫ

(SYLLABUS)

Павлодар

Пәні бойынша оқыту бағдарламасын (Syllabus) бекіту парағы

Нысан ПМУ ҰС Н 7.18.3/38

ХТжЖФ деканы

____________ Ахметов Қ.Қ.

2012 ж. «___»____________

Кафедра меңгерушісі ___________Ш.М. Жумадина 2012ж. «__» _______

Биология және экология кафедрасы

Химиялық технологиялар және жаратылыстану факультеті

Аға оқытушы Сейтжанова Динара Дулатбековна

Тел. (8-7182) 67-36-87

Қабылдау уақыты: жұма – 13⁴⁰- 14³⁰ , 325 аудитория

Шалғындық мен жайылымдарды зерттеудің міндеттері. Шөптердің қоршаған орта мен пайдалану әсерінен туындайтын қолайсыз жағдайларға төзімділігі. Өсімдіктердің тіршілігінің барысы мен қайта жаңғыру ерекшеліктерін (биологиясын) білу; олардың сыртқы жағдайларға қарым қатынасын, былайша айтқанда, ылғалға, жылуға, жарыққа, қоректік заттарға, т.с.с. деген талаптарын (экологиясын).

Шалғындық мен жайылымдарды зерттеудің міндеттері. Шөптердің қоршаған орта мен пайдалану әсерінен туындайтын қолайсыз жағдайларға төзімділігі. Өсімдіктердің тіршілігінің барысы мен қайта жаңғыру ерекшеліктерін (биологиясын) білу; олардың сыртқы жағдайларға қарым қатынасын, былайша айтқанда, ылғалға, жылуға, жарыққа, қоректік заттарға, т.с.с. деген талаптарын (экологиясын).

• 
  шалғын шаруашылығы мен шабындық ісін жүргізудің биологиялық және экологиялық негіздерін;
  
• 
  шалғындықтарда өсетін өсімдіктер мен жекелеген шөптердін өндірістік қасиеттерін, ерекшеліктерін және құндылығын білу;
  
• 
  өсімдіктерді зерттегенде, олардың көптеген ұрпақтар бойы өз бойларына жинаған пайдалы қасиеттерін іздеу керек.
  

• 
  шөптерді сыртқы көрінісі бойынша ажырату, аттарын білу;
  
• 
  барынша құнды және кең тараған шөптердің шаруашылық жағырапиясын: негізгі шабындық шалғындықтар мен жайылымдарда өте кездесетін және сол жерлерге мейлінше тән түрлерін білу;
  
• 
  шөптердің мына төмендегілермен айқындалатын шаруашылықтық құндылығын білу;
  
• 
  өсімдіктердің экологиясын, экологиялық қасиеттері мен ерекшеліктерін білу;
  
• 
  көпжылдық шөптердің биологиясын, былайша айтқанда, шөптердің орта мен пайдалану жағдайларына бейімделгіштік қасиеттерін ашу, өсімдіктердің түрлі жағдайларда да мол балауса және өнім беру қабілетін айқындау сияқтыларды білу.
  

«Қазақстанның шалғынды жайылма өңірін пайдаланудың экологиялық негіздері» пәнін игеруге қатысты пәндер: топырақтану, зоотехния, ботаника, экология және т.б.

Жаратылыстану пәндерінің барлығы.

Шалғындық мен жайылымдарды зерттеудің міндеттері. Шөптердің қоршаған орта мен пайдалану әсерінен туындайтын қолайсыз жағдайларға төзімділігі. Өсімдіктердің тіршілігінің барысы мен қайта жаңғыру ерекшеліктерін (биологиясын) білу; олардың сыртқы жағдайларға қарым қатынасын, былайша айтқанда, ылғалға, жылуға, жарыққа, қоректік заттарға, т.с.с. деген талаптарын (экологиясын).

1. 
   Шалғындықтың жалпы сипаттамасы. Әр аймақта табиғи шабындық пен жайылымның негізгі типтері. Мал шаруашылығындағы шалғынның мал азығын өндірудегі орны. Бүгінгі кезеңдегі табиғи шабындық пен жайылымның жағдайы.
   
2. 
   Ғылымның және ауыл шаруашылығының бір саласы ретінде шалғындың шаруашылығының дамуы мен келешегі. Еліміздегі және шет елдердегі шалғынтану ерекшеліктері.
   
3. 
   Мал азықтық жерлерді жіктеу оның көлемі. Әртүрлі аймақтарда таралуы. Табиғатта өсу жағдайына және оны пайдалануына қарай шабындық пен жайылымның өсімдік қауымының өзгеруі. Өсімдік қауымының пайда болуына адамзаттың тигізетін әсері: шөп шабу, суары, минералды тыңайтқыштар пайдалану, гербицидтер пайдалану т.б. Табиғатты қорғау міндеттері.
   

1. 
   Шабындық және жайылым өсімдіктерінің тіршілік жүйелері және олрдың жем шөптік ерекшеліктері. Өсімдіктердің өркен құру және тамыр жаю ерекшеліктері. Шабындық және жайылым өсідіктерінің өніп-өсу, даму кезеңі, оның ұзақтығы.
   
2. 
   Өсу мерзімі. Өсу мерзімі кезінде өсімдіктердің дамуы, жапырақтардың орналасу ерекшеліктері. Алшынкөк шығу ерекшеліктері.
   
3. 
   Өсімдік және тіршілік ортасы олардың ара қатынасы және өзара әсері. Шалғын өсімдіктерінің ылғалға, жылуға, жарыққа және ауаға қоятын талаптары. Өсімдік тіршілігіне топырақтың тигізетін әсері.
   
4. 
   Шабындық және жайылым өсімдіктерінің тіршілігіне тигізетін биологиялық және ортаның өзгеру факторлары.
   

1. 
   Табиғи өсімдіктердің мал азығын өндірудегі маңызы. Өсімдіктердің шаруашылық-ботаникалық топтары астық, бұршақ, қияқ-өлең және аралас шөптер. Мал азықтық өсімдіктерді желінгіштігі, химиялық құрамы, сіңімділігіне байланысты салыстырмалы бағалау.
   
2. 
   Астық, бұршақ, қияқ-өлең, күрделігүлділер, шатыршагулділер, алаботалар, раушан гүлдер, айқышгүлділер, қырықбуындар тұқымдастарына жататын көп тараған өсімдіктердің түрлерінің қысқаша морфологиялық, экологиялық және өндірістік сипаттамалары. Олардың малазықтық қасиеттеррін, әр аймақта малға тиімділігін, сіңімділігін бағалау негіздері.
   
3. 
   Шабындықтын өнімі турлы түсінік, жайылымның мал азықтық көлемі оны есптеу әдістері.
   

1. 
   Табиғи өсімдік қауымын жақсартудың әдістері мен негіздерін қолдану. Шабындық пен жайылымға жеңіл-желпі мәдени-техникалық жұмыстар жүргізу. Сумен қамтамасыз етілуін жақсарту және ретке қою.
   
2. 
   Табиғи шабындықтар мен жайылымдарды түбегейлі жақсарту және алдын-ала себудің негіздері. Ауыспалы егіс қолдану. Шөп қоспаларының негіздері. Шөп тұқымдарын себу әдістері мен уақыты.Күтіп баптау негіздері.
   
3. 
   Үстіртін жақсарту жүйесінің кейбір ерекшеліктері. Өзен алқаптарында екпе шабындықтар мен жайлымдар қолдану. Таулы жерлердің жартылай шөлейт және шөлейт аймақтарында екпе шабындықтар мен жайылымдар орналастыру.
   

1. 
   Шабындық пен жайлымдарды тиімді пайдаланудың басты теориялық негіздері. Жайылым үлесі, жайлымдық шөптің қоректік құнарлығы және малды жазда жайылымда ұстаудың экономикалық тиімділігі.
   
2. 
   Жайылымды және шабындақты тиімді пайдалануда қойылатын негізгі талаптар. Жайылым сыйылымдығы. Жайылымды пайдалану, шабындықты пайдалану жүйелері. Ауыспалы жайылым және шабындық жайлымын егізу.
   
3. 
   Көк балауса конвейері, маңызы және түрлері. Көк шөп пайдалану әдістері. Мәдени жайылымдар мен шабындықтар.
   

1. 
   Мал азығын егістікте- жемшөп қорын жасап,мал шаруашылығының тікелей өркендететін, айыл шаруашылық өндірісінің негізгі бір бөлігі.
   
2. 
   Танаптық дақылдар, оларды жіктеу қағидасы.
   

Студенттердің өздік жұмысының мазмұны

№ р/с	СӨЖ түрі	Есеп түрі	Бақылау түрі	Сағат көлемі
1	Дәрістік сабақтарға дайындық		Сабаққа қатысу	15
2	Тәжірибелік сабақтарға дайындық	Конспект	ТС-ға жіберу	30
3	Бақылау шараларына дайындық	Бақылау жұмысы	МБ1, МБ2	15
4	Аудиториялық сабақтарға кірмеген материалды зерттеу	Конспект	Аызша сұрау	15
БАРЛЫҒЫ:				90

Өздігінен зерттеуге арналған тақырыптар

1. 
   Қазақстанда жайылымдарды пайдаланужайлы тарихи анықтама.
   
2. 
   Шабындықтар мен жайылымдардың малазығындық өсімдіктері (қаз., орысша, латын тілінде).
   
3. 
   Улы өсімдіктер.
   
4. 
   Шалғын жайылымдық малшаруашылығының мағызы.
   
5. 
   Қазақстанның жайылымдық шаруашылығы.
   
6. 
   Қазақтын көшпелілігінін маңызы.
   
7. 
   Жайылымдық мал шаруашылығы аудандарындағы су қорлары.
   
8. 
   Пішеннің Қазақстан мал шаруашылығын өркендетудегі маңызы.
   
9. 
   Қазақстанда селекция жолымен шығарылған малазығындық көпжылдық шөптер сұрыптарының сипаттамалары.
   
10. 
    Көпжылдық шөптердің тұқымдарын өндеу мен сақтау.
    

Әдебиет: [1-11];
Өтпелі бақылау мен қорытынды түрлерінің өлшем бірліктері (5-семестр)

№	Қорытынды бақылау түрі	Бақылау түрлері	Үлес
1	Емтихан	Емтихан	0,4
		Ағымдағы үлгерімді бақылау	0,6

11 Курс саясаты

Бірігіп жұмыс істеудің арқасында төмендегідей ережелерді орындауға тиістіміз:

1. 
   Оқытушы мен студент бір-біріне қайырымды болу.
   
2. 
   Сабақта ережені бұзатын кез келген іс-әрекеттерге шара қолданылады, аудиториядан қуып жіберуге дейін болады.
   
3. 
   Сабақты босатуға, сабаққа кешігіп келуге тиым салынады. Егер белгілі бір себептермен сабақты босатқан жағдайда оқытушыны алдын-ала ескерту қажет.
   
4. 
   Сабаққа белсенді қатысыңдар. Оқытушыға сұрақтар қойыңдар. Сабаққа жай қатысып қана қоймай, әртүрлі сұрақтарды пікірталас ретінде шешуге тырысыңдар.
   
5. 
   Әрбір сабаққа міндетті түрде жауапты дайындалыңдар.
   
6. 
   Сіздердің дайындықтарыңыз бақылау жұмыстары мен тестпен, сұрақтармен тексеріледі.
   
7. 
   Барлық тапсырмалар уақытында орындалуы тиіс.
   
8. 
   СӨЖ уақытынан кеш орындалса, автоматты түрде 2 балл алынып тасталады.
   
9. 
   Семестрде 2 рет жұмыс қорытындысы бойынша оқу үлгерімі бойынша балл қойылады (Рейтинг), максималды – 100 балл. Ол келесі формуламен есептеледі Р1,2=АҮ1,2*0,7+МБ1,2*0,3
   
10. 
    Екі реитингтің қорытындысы бойынша емтиханға жіберілу реитінгісін төмендегідей формула мен есептеуге болады РД=Р1+Р2/2
    

Соңғы қорытынды баға төмендегідей негіздер бойынша қойылады:

1. 
   Сабаққа қатысу және дәріс конспектісін тексеру.
   
2. 
   Дәріс, практикалық, өздік жұмыстарға белсенді қатысып, жауап беру.
   
3. 
   Білімді шеттік бақылау бойынша тексеру.
   
4. 
   Емтихан бағасы
   

Білімді бағалау баллдық-рейтингті жүйемен жүргізіледі, күнтізбелік шаралар бойынша студент өз бағасын өзі шығарып алады. Өзіңе керекті балл жинау үшін практикалық сабақтарға белсенді қатысу керек. Егер осы айтылған жағдайлар жасалмаса, студент семестрдің соңында өткен тақырыптардың барлығын айтуға тиіс. Сонда ғана барып емтиханға жіберіледі.

Емтиханды тапсыру түрі – тестілеу. Емтихан балл түрінде бағаланады. Емтихан сұрақтарын оқытушыдан аласыз және түсініксіз сұрақтарды кеңес ретінде оқытушымен бірігіп отырып талқылайсыз.

Пән бойынша білімнің қорытынды бағасын төмендегідей көрсеткіштер арқылы есептей аласыз:

Қ=РД*0,6+Э*0,4

12 әдебиеттер тізімі

Негізгі:

1. 
   Жанұзақов М.М. «Өсімдік шаруашылығы» Қызылорда, 2008
   
2. 
   Нұрғасенов Т.Н. Тұқымтану, сорттану, тұқым шаруашылығы.Алматы 2005 ж.
   
3. 
   Қазақстан Республикасы облыстарында ауылшаруашылық жүйесін жүргізу ұсыныстары. Алматы, 2001-2005ж.
   
4. 
   Төреханов А.Ә., И.И. Алимаев, С.Ә. Оразбаев Шалғындық - жайылымдық мал азығы өндірісі. Оқулық. Павлодар, 2009.
   

Қосымша:

5. 
   Әбуғалиев І., Әлдеков Н. Қант қызылшасы және оны өсірудің индустриалды технологиясы. Алматы, 1986
   
6. 
   Әубәкіров Т.Ә., Жұмағұлов Ж.Ж. «Өсімдік шаруашылығы және селекция» Алматы, 1988
   
7. 
   Әрінов Қ.Қ. «Өсімдік шаруашылығы» Ақмола, 1996
   
8. 
   Әрінов Қ.Қ. және т.б. «Өсімдік шаруашылығы өнімдерін өндіру, өндеу, сақтау және стандарттау» Астана, 2001
   
9. 
   Ерлепесов М., Амантаев А. Суармалы егіншілік. Алматы, 1988ж.
   
10. 
    Жанабаев Қ.Ш. «Өсімдік шаруашылығы өнімдерін өндіру технологиясы» Алматы, 1994
    
11. 
    Қойшыбаев Ә. Қазақстан күріші.Алматы,1982ж.
    

5В060800 Экология мамандығы бойынша күндізгі оқу түрінің студенттеріне арналған «Қазақстанның шалғынды жайылма өңірін пайдаланудың экологиялық негіздері» пәнінің СӨЖ сабақтарының тапсырмаларын орындау мен тапсыру аудиториялық сабақтарындағы

бақылау шараларының күнтізбелік жоспары

1 межел (5 семестр)

барл

Жұма

1

2

3

4

5

6

7

8

Жұма бойынша ең жоғары балл

100

Сабаққа қатысу мен дәріске дайындық

СӨЖ түрі

ҮТ 1

ҮТ 2

ҮТ 3

ҮТ 4

ҮТ 5

ҮТ 6

ҮТ7

ҮТ8

32

Бақылау түрі

СҚ

СҚ

СҚ

СҚ

СҚ

СҚ

СҚ

СҚ

Макс. балл

4

4

4

4

4

4

4

4

тәжірибелік сабақтарға қатысу мен дайындық

СӨЖ түрі

ПС 1

ПС 2

ПС 3

ПС 4

ПС 5

ПС6

ПС7

ПС8

64

Бақылау түрі

СҚ

СҚ

СҚ

СҚ

СҚ

СҚ

СҚ

СҚ

Макс. балл

8

8

8

8

8

8

8

8

СОӨЖ сабақтарға қатысу мен дайындық

СӨЖ түрі

К1

К2

К3

К4

К5

К6

К7

К8

4

Бақылау түрі

Қ

Қ

Қ

Қ

Қ

Қ

Қ

Қ

Макс. балл

1

1

1

1

Курс тақырып тары бойынша ағымдағы бақылау

Тақ/п №

1-8

100

Бақылау түрі

МБ1

Макс. балл

100

2 межел (5 семестр)

Барл

Жұма

9

10

11

12

13

14

15

Жұма бойынша ең жоғары балл

100

Сабаққа қатысу мен дәріске дайындық

СӨЖ түрі

ҮТ 9

ҮТ 10

ҮТ 11

ҮТ 12

ҮТ 13

ҮТ 14

ҮТ15

28

Бақылау түрі

СҚ

СҚ

СҚ

СҚ

СҚ

СҚ

СҚ

Макс. балл

4

4

4

4

4

4

4

Тәжірибелік сабақтарға қатысу мен дайындық

СӨЖ түрі

ПС 9

ПС 10

ПС 11

ПС 12

ПС 13

ПС 14

ПС15

70

Бақылау түрі

СҚ

СҚ

СҚ

СҚ

СҚ

СҚ

СҚ

Макс. балл

8

8

8

8

8

8

8

СОӨЖ сабақтарға қатысу мен дайындық

СӨЖ түрі

К 9

К 10

К 11

К 12

К 13

К 14

К 15

2

Бақылау түрі

Қ

Қ

Қ

Қ

Қ

Қ

Қ

Макс. балл

1

1

Курс тақырып тары бойынша ағымдағы бақылау

Тақ/п №

9-12

100

Бақылау түрі

МБ2

Макс. балл

100

Шартты белгілер. ҮТ№1 – №1 үй жұмысы, СҚ – оқу үрдісіне қатысу, ПС№1 –№1 зертханалық сабаққа дайындық, К№1 – конспект №1, Қ – конспектті қорғау, МБ1 – №1 межелік бақылау.
Кафедра отырысында ұсынылған «___» ______ 2012ж. Хаттама № ___.
Кафедра меңгерушісі __________________ Жумадина Ш.М. «___» ______ 2012ж.

жүктеу/скачать 245.33 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: