Құрастырушы: аға оқытушы Ержанов Е. А

3.2 ПӘННІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ МАЗМҰНЫ

«Ортағасырлар мәдениетінің» негізгі объектісі ортағасыр мәдениетінің даму заңдылықтарын оқыту болып табылады. Пәнді оқытудың негізгі тәсілдері мынадай: «идеалды типтер», абстрактау, талдау, мәдени-релятивизм принципі, тарихи және логикалық, абстракттылықтан белгілілікке үмтылу тәсілдері.

«Ортағасырлар мәдениеті» Батыс Еуропалық және әлемдік мәдениет тарихында маңызды орын алады. Берілген пән ортғасырлар мен Қайта Өрлеу мәдениетінің генезисін, негізгі заңдылықтары мен тоқырау себептерін ашып көрсетеді. Мәдениет динамикасы мен статикасының негізгі кезеңдері ортағасыр мәдениетінің негізгі ерекшеліктері мен паттерндерін ашуға мүмкіндік береді.

«Ортағасырлар мәдениеті» профессионалдық және гуманитарлық объектілік сипатымен бір өлшемділікте. Пән әлемдегі түлғалық бағдар дамуына, мәдени жетістіктерді үғынықты етуге, қоғамның әртүрлі даму сатыларындағы әртүрлі мәдениеттердің сүхбаттастығына қол жеткізеді. Батыс Еуропалық халықтардың ортағасыр мен Қайта Өрлеу дәуірлеріндегі мәдени тәжірибесінің динамикасын меңгеру. Ежелгі халықтардың мәдени тәжірибесін меңгеру және үғыну студенттердің әлемге деген көзқарасын кеңейтіп, еуропоцентристік және этноцентристік стереотиптерін жеңуге жол береді.

• 
  «Ортағасырлар мәдениеті» тарихи мәдениеттану мен әлемдік көркемөнер мәдениеті тарихының маңызды бөліктерінің бірі болып саналады. Мәдениет тарихы және әлемдік көркемшығармашылық мәдениетінің тарихы тоғысуы нәтижесінде пәнаралық гуманитарлық ғылыми пән-тарихи мәдениеттану қалыптасты. Тарихи мәдениеттанудың зерттеу объектісі белгілі бір тарихи дәуір шеңберіндегі мәдениеттің қалыптасуы және даму заңдылықтары болып табылады. «Ортағасырлар мәдениеті» оқу пәнінің мақсаттары: белгілі бір тарихи кезең шеңберіндегі мәдениеттің динамикалық және статикалық ерекшелігін анықтау;
  

• 
  мәдениеттің өзіндік тарихи параметрлеріндегі көпдеңгейлілігін анықтау;
  
• 
  мәдениеттің негізгі паттерндері мен приоритеттерін анықтау;
  

Ортағасырлар мәдениетінің жалпы сипаттамасы. Ортағасыр мәдениеті динамикасының негізгі кезеңдері: ерте, жоғарғы ортағасыр және қүлдырау. Ортағасырлық мәдениетітің көпдеңгейлілігі. Ортағасырлық мәдениет - 2 мәдени бағдар тоғысы ретінде: шіркеулік жөне халықтық. Әлемге деген ортағасырлық қатынас тәсілінің спецификалық негіздері мен белгілері. Ортағасыр мәдениетінің спецификасы: монотеизм, ретроспектілік, символизм, дидактизм, энциклопедиялық - әмбебаптылық, психологиялық тереңдік. Ортағасыр мөдениеті және жеке адам қалыптасуы мәселесі. Ортағасырлық мәдениеі батыс және орыс мәдениеттанулық ғылымының бағалауы.

Христианшылдықтың қалыптасуы. Мессиандықтың идеясы. Жаңа әлем образының қалыптасуы. Христиандық әлем картинасы: теоцентризм. Әлемнің теоцентрлік моделі. Әлемнің қүдайылық моделінің негізгі белгілері. Христиандық қүндылықтыр ориентациясы. Иисус Христос ілімінің негізі. Адамгершілік өсиеттері. Христиан мәдениетінің негізгі қүндылықтары: махаббат, ар-үят. Антикалық мәдениет қүндылықтары жүйесінің христиандық интерпретациядағы үйғарымы. Тертуллиананың, Оригеннің, Арийдің философиялық еңбектеріндегі христиандық жүйелердің қалыптасуы. Никейлік сенім символы. Капподокийлік «шіркеу аталары» негіздеген никейлік қүдайшылық негізі. Діни терминология. Қүдай және адам. Антропоцентризмнің христиандық болжамының ерекшелігі. Ортағасырлық мәдениеттегі руханилық және тәндік. Теургия. Капподокийліктердің іліміндегі антроцентризмдік ерекшеліктер. Қүдайтану адам өмірінің жаңа түжырымдамасы. Христология. Қүтқару түжырымдамасы. Монахтық христиандықтың евангелиялық нормаларын іске асырудың эффекті жолы ретінде. Монахтықтың ерекше сипаттары. Монахтық Уставы. Бенедикт ордені. Тәнді маргинализациялау және руханилықты жоғарылату.

Ортағасырлық мәдениеттің өлеуметтік идеалы: кедейлікке, еңбекке деген көзқарас. Магия және христианшылдық. Адам өмірін ритуалдау. Еуропаның христиандандырылуы. Христиан мәдениеті динамикасындағы крестшілер жорығының орны. Ортағасырдағы уақытты сезіну: аграрлық, рулық, інжілдік, тарихи, циклдық, литургиялық. Қүдай уақыты мәңгілік ретінде. Ортағасырлық мистика. Ортағасырлық көрудің ерекшелігі және оның көркем тәжірибеге әсері.

Византия империясындағы христиандық діннің таралуы және оның византия мәдениетіне әсері. Иконға қарсылық. Х-ХПғғ. византиялық мәдениет динамикасындағы негізгі бағыттар. Византиялық әдебиет. ХІ-ХПғғ. зайырлы білім. Рационализмнің пайда болуы. Византиялық сәулет өнері. Бейнелеу өнеріндегі философиялық - діндік ізденістердің ерекшелігі. Византияның христиандық этикалық және эстетикалық қүндылықтар жүйесі.

Алғашқы университеттердің пайда болуы және білім беру саласының дамуы. Ортағасырлық қолжазбалар. Кітап және оның мәдениеттегі орны. Ортағасырлық ғылым және магия. Алхимия. Ортағасырлық қала мәдениеті. Ортағасырлардағы рыцарлық феномен. Ортағасыр өнері. Иконжазу. Ортағасыр мәдениетіндегі бейнелеу өнерінің рәмізділігі. Романдық сәулет өнері. Роман стилінің орнаментальдылығы. Готикалық стиль. Рыцарлық әдебиет. Литургиялық хор. Музыка өнерінің канондық сипаты. Ортағасыр мәдениетінің карнавалдық сипаты. Дворяндық мәдениет. Шіркеулік мәдениет. Тәндік. Түрмыстық уақыт. Схолястиканың пайда болуы мен дамуы.

1. 
   «Ортағасырлар мәдениетінің» негізгі объектісі
   
2. 
   Пәнді оқытудың негізгі тәсілдері мынадай: «идеалды типтер», абстрактау, талдау, мәдени-релятивизм принципі, тарихи және логикалық, абстракттылықтан белгілілікке үмтылу тәсілдері.
   
3. 
   «Ортағасырлар мәдениеті» Батыс Еуропалық және әлемдік мәдениет тарихында маңызды орын алады.
   
4. 
   «Ортағасырлар мәдениеті» профессионалдық және гуманитарлық объектілік сипатымен бір өлшемділікте.
   

1. 
   Ортағасырлар мәдениетінің жалпы сипаттамасы.
   
2. 
   Ортағасыр мәдениеті динамикасының негізгі кезеңдері: ерте, жоғарғы ортағасыр және қүлдырау.
   
3. 
   Ортағасырлық мәдениетітің көпдеңгейлілігі.
   
4. 
   Ортағасырлық мәдениет - 2 мәдени бағдар тоғысы ретінде: шіркеулік жөне халықтық.
   
5. 
   Әлемге деген ортағасырлық қатынас тәсілінің спецификалық негіздері мен белгілері. Ортағасыр мәдениетінің спецификасы: монотеизм, ретроспектілік, символизм, дидактизм, энциклопедиялық
   

1. 
   Христианшылдықтың қалыптасуы. Мессиандықтың идеясы.
   
2. 
   Жаңа әлем образының қалыптасуы. Христиандық әлем картинасы: теоцентризм. Әлемнің теоцентрлік моделі. Әлемнің қүдайылық моделінің негізгі белгілері.
   
3. 
   Христиандық қүндылықтыр ориентациясы. Иисус Христос ілімінің негізі. Адамгершілік өсиеттері. Христиан мәдениетінің негізгі қүндылықтары: махаббат, ар-үят.
   
4. 
   Антикалық мәдениет қүндылықтары жүйесінің христиандық интерпретациядағы үйғарымы. Тертуллиананың, Оригеннің, Арийдің философиялық еңбектеріндегі христиандық жүйелердің қалыптасуы.
   
5. 
   Никейлік сенім символы. Капподокийлік «шіркеу аталары» негіздеген никейлік қүдайшылық негізі. Діни терминология. Қүдай және адам. Антропоцентризмнің христиандық болжамының ерекшелігі. Ортағасырлық мәдениеттегі руханилық және тәндік. Теургия. Капподокийліктердің іліміндегі антроцентризмдік ерекшеліктер. Қүдайтану адам өмірінің жаңа түжырымдамасы. Христология. Қүтқару түжырымдамасы.
   
6. 
   Монахтық христиандықтың евангелиялық нормаларын іске асырудың эффекті жолы ретінде. Монахтықтың ерекше сипаттары. Монахтық Уставы. Бенедикт ордені. Тәнді маргинализациялау және руханилықты жоғарылату.
   

1. 
   Ортағасырлық мәдениеттің өлеуметтік идеалы: кедейлікке, еңбекке деген көзқарас.
   
2. 
   Магия және христианшылдық. Адам өмірін ритуалдау.
   
3. 
   Еуропаның христиандандырылуы. Христиан мәдениеті динамикасындағы крестшілер жорығының орны. Ортағасырдағы уақытты сезіну: аграрлық, рулық, інжілдік, тарихи, циклдық, литургиялық. Қүдай уақыты мәңгілік ретінде. Ортағасырлық мистика.
   
4. 
   Ортағасырлық көрудің ерекшелігі және оның көркем тәжірибеге әсері
   

1. 
   Алғашқы университеттердің пайда болуы және білім беру саласының дамуы. Ортағасырлық қолжазбалар. Кітап және оның мәдениеттегі орны.
   
2. 
   Ортағасырлық ғылым және магия. Алхимия.
   
3. 
   Ортағасырлық қала мәдениеті.
   
4. 
   Ортағасырлардағы рыцарлық феномен.
   
5. 
   Ортағасыр өнері. Иконжазу. Ортағасыр мәдениетіндегі бейнелеу өнерінің рәмізділігі.
   
6. 
   Романдық сәулет өнері. Роман стилінің орнаментальдылығы.
   
7. 
   Готикалық стиль. Рыцарлық әдебиет. Литургиялық хор. Музыка өнерінің канондық сипаты
   
8. 
   .Ортағасыр мәдениетінің карнавалдық сипаты. Дворяндық мәдениет. Шіркеулік мәдениет. Тәндік. Түрмыстық уақыт.
   
9. 
   Схолястиканың пайда болуы мен дамуы.
   

1. 
   Христиандық мәдениеттің қалыптасуы [1] стр 4-62, [6] стр.58-95
   
2. 
   Христиандық әлем картинасы [7] стр.42-78, [8] 22-35
   
3. 
   Христиан мәдениетіндегі қүндылықтар жүйесі. [2] стр.2-8, [4] стр. 16-200
   
4. 
   Христиандық көркемөнерлік тәжірибе. [1] стр.65-69 [22] 2-9
   
5. 
   Ортағасыр мәдениетінің қүлдырауы. [2] стр. 7-64, [9] стр. 5-8
   

1. 
   1. Библия. – Хельсинки, 1990.
   
2. 
   2. Гуревич А.Я. Категории средневековой культуры. – М., 1984.
   
3. 
   3. Гуревич А.Я. Культура и общество средневековой Европы глазами современников. – М., 1989.
   
4. 
   4. Гуревич А.Я. Средневековый мир: культура безмолвствующего большинства. – М., 1990.
   
5. 
   5. Захаров И.В., Ляхович Е.С. Миссия университетов в европейской культуре. – М., 1994.
   

1. 
   7. Кернс Э. Дорогами христианства: История Церкви. – М., 1992.
   
2. 
   8. Киселева М.С. Историческая типология культуры. Культурные коды и типы культуры // Культурология. – М., 1994.
   
3. 
   9. Кубланов М.М. Возникновение христианства: Эпоха. Культура и искусство западноевропейского средневековья. – М., 1980.
   
4. 
   10. Культура Византии IV – первой половины VII в. – М., 1984.
   
5. 
   11. Лазарев В.Н. История византийской живописи: 2-ое изд. – М., 1986. – Т.1-2.
   
6. 
   12. Ле Гофф Ж. Цивилизация средневекового Запада. – М., 1992.
   
7. 
   13. Литаврин Г.Г. Как жили византийцы. – М., 1974.
   
8. 
   14. Лихачева В.Д. Искусство Византии IV-XV вв. – Л., 1981.
   
9. 
   15. Токарев С.А. Религия в истории народов мира. – М., 1965 (1986).
   
10. 
    16. Фрейд З. Человек по имени Моисей и монотеистическая религия. – М., 1989.
    
11. 
    17. Хейзинга Й. Осень средневековья. – М., 1988.
    
12. 
    18. Хрестоматия по культурологии. – М., 1998.
    
13. 
    19. Ясперс К. Ницше и христианство. – М., 1994.
    

Әрбір студент сабақтың барлық түріне қатысуға міндетті, топтың тақырыпты таллқылауында белсенділік танытып, өз курстарыныңыздық қалыпты жұмыс істеуіне кедергі келтіреді. Сабақта өзін-өзі устаудың алгиақтығына шара қолданылыды, типті аудиториядан қуылғанға шейін. Мен сіздерден мына талаптардың орындалуын талап етемін: сабақ барысында ұялы телефондар сөндірілсін, аудиторияға сырт киімен кірмеу, университеттің ішкі ережесін бұзбау.

Сабақтың жібергендерге мен мынадай айыптық санкция белгілеймін; белгісіз себептермен дәріс, тәжірибе сабақтарына қатысқапағандардан 3 балл алынып тасталынады.

Ұй тапсырмасын орынағандарға ең жоғарғы сандық 11 балл қойылады, сөннымен қатар тәжірибелік сабақты болмағанға (белгісіз себептермен) – 0 балл, үй тапсырмасы орындалмай қолғандықтан – минус 1 балл. Осы жіберілген сабақтарды студент қайыра орындап шыққан жағдайда ең жоғарғы 10 баллдың орнына 5 балл қатылады, алайда тәжірибе сабағында белгілі себептермен қатыса алмай қалған жағдайда 11 балл қоямын. Студенттердің өздін жұмысы орындалса 1 балл, орындалған жағдайда 0 баллмен өлшенеді.

Әрбір сабаққа дайындық міндетті, берілген тапсырма толығымен оқылуға тиіс. Сіздің дайндығыңыз тәжірибе сабағы барысында сұрақ беру мен тест тапсырмаларын арқылы пәннің әрбір аяқталған тарауы барысында тексеріледі.

Дәрістік және тәжирибелік сабақ барысында белсенділік танытқан студент марапатына 3балл қосылады. Белсенділікке жауап берген студенттің айтарына қосымша тың материалдар ұсыну.