Құрастырушы: б.ғ. к., доцент Төлеужанова Ә. Т

Пәні бойынша оқыту бағдарламасының (Syllabus) титулдық парағы

Нысан ПМУ ҰС Н 7.18.3/37

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

050608 Экология мамандық студенттеріне арналған

Биотоп және биоценоздар
ПӘНІ БОЙЫНША ОҚЫТУ БАҒДАРЛАМАСЫ (Syllabus)

Павлодар

Пәні бойынша оқыту бағдарламасын (Syllabus) бекіту парағы

Нысан ПМУ ҰС Н 7.18.3/38

БЕКІТЕМІН ХТжЖ факультетінің деканы ___________ Ахметов Қ.Қ. 20__ж. «___»____________

Құрастырушы: б.ғ.к., доцент Төлеужанова Ә.Т. _______________

Кафедра меңгерушісі ______________Исимбеков Ж.М.

2010ж. «____» _______

ХТжЖ факультет оқу-әдістемелік кеңесімен құпталған

2010ж. «25» 10 №2 хаттама
ОӘК төрағасы _______________ Буркитбаева У.Д.

2010ж. «_____»___________

Таңысу парағы

ПМУ ҰС Н 4.01.1/02

4. 
   Емтихан бағасы
   

Семестр бойы білім деңгейі үнемі тексеріледі.

Орындалған жұмыстарды тапсыру бақылау шараларының күнтізбелік кестесі бойынша жүзеге асырылуы шарт.

Босатылған сабақтардың тақырыптарын игеріп тапсыру:

Орынды себеппен зертханалық жұмысты орындамаған студент оны келесі жұмада тапсыра алады, бірақ сол жағдайда жұмыстың орындалуы 1 баллға төмендетіліп бағаланады.

Шекті бақылау кезінде басқа студенттен жазбаша жұмысты көшіріп алуға тыйым салынады (көшірілген жұмыс есептелмейді).

Емтихан тест түрде өтеді.

1. Биогеография: учебник [ для географ. и экологич. спец. вузов]. / Г.М.Абдурахманов, Д.А. Криволуцкий, Е.Г. Мяло, Г.Н. Огуреева. - М.: Академия, 2003. – 474 с.

2. Биогеография с основами экологии: учебник для студ. вузов, обучающихся по географ. и экологич. спец. / А.Г. Воронов, Н.Н. Дроздов, Д.А. Криволуцкий [и др.]. - 2-е изд. - М.: Академия, 2003. - 407с.

Қосымша

3. Второв П.П., Дроздов Н.Н. Биогеография: Учебник для вузов. - М.: Владос, 2001.- 303 с.: ил.

4. Тупикин Е. И. Общая биология с основами экологии и природоохранной деятельности: учеб. пособие для образовательных учреждений нач. проф. Образования / Е. И. Тупикин. - 6-е изд., стер. - М.: Академия, 2008. - 380с.

5. Розанов С.И. Общая экология: Учебник для вузов по дисц."Экология" для техн. напр. и спец. / Рек.МО РФ. - 3-е изд., стереотип. - СПб.: Лань, 2003. - 288с: ил.

Төлеужанова Әлия Төлеужановна

Б.ғ.к., доцент

Биология және экология кафедрасы, А-корпусында Ломов к.

356 аудиторияда орналасқан. Байланысу телефоны 8(7182) 67-36-68 (1257)
2 Пән туралы мәліметтер

Биотоп және биоценоздар – биотоп, биоценоз және биогеоценоздарды зерттеумен қатар, биосферадағы өзгерістерді, құбылыстарды, табиғи заңдылықтарды зерттейтін ғылым.

Пән 4 семестрда оқытылады, оқытылу мерзімі 15 апта. Пәннің жалпы еңбек ауқымдылығы 135 сағат, оның ішінде 45 сағат аудиторияда жүргізіледі және 90 сағат студенттердің өздік жұмыстарына берілген. Аудиториялық сағаттың сабақ түрлеріне байланысты бөлінуі күнтізбелік жоспарда көрсетілген. Бақылау түрі – емтихан.

• 
  Құрылық бетінде тірі организмдердің биомассасының таралуына әсер ететін факторлармен және оның таралу заңдылықтарын
  
• 
  Адамның іс-әрекеттерінің биосферадағы биомассағы тигізетін әсерін
  
• 
  Жер ғаламшарындағы табиғи бірлестіктердің қалыптасу тарихын
  

Пән оқу студенттер білу керек:

• 
  Құрылық бетінде тірі организмдердің биомассасының таралуына әсер ететін факторлармен және оның таралу заңдылықтарын
  
• 
  Адамның іс-әрекеттерінің биосферадағы биомассағы тигізетін әсерін
  
• 
  Жер ғаламшарындағы табиғи бірлестіктердің қалыптасу тарихын
  

• 
  Қазіргі кезде адамның іс-әрекетінің табиғатқа әсерін алдын алу
  
• 
  Экологиялық білімдін нақты тәжірибесін талдау;
  

0506008 – Экология мамандығы бойынша мамандатып жатқан студенттер үшін Биотоп және биоценоз тақырыбындағы университеттік курс: құрылық пен дүниежүзілік мұхиттардағы экожүйелер ондағы қарым–қатынастар мен байланыстар, кеністік пен уақытқа қатысты өзгеруі туралы ғылым.

Топырақтың табиғыттағы және адам өміріндегі маңызы жайлы хабарлама дайындандар. Дала, шөл және шөлейтті аймағындағы биомассаны салыстырып, ондағы қоректік тізбекке мысал келтіріндер

Биосферадағы заттар айналымы бойынша шағын хабарлама дайындандар.

Студент дәріс сабақтарына міндетті қатысу тиіс. Сабаққа қатысу әр бір сабақта белгіленеді (сабақтың басында немесе ортасында). Егер белгілеу кезінде студент болмаса, ол белгілеуден кейін келсе де сабақта жоқ деп есептеледі.

Сабақтардағы кез келген бұзушылық жазаланады, тіпті аудиториядан шығарып жіберуге де жету мүмкін. Ал белсенді жұмыс бағаланады. Сабақтан қалмау керек және кешігіп келуге болмайды. Сабақты босату және кешігіп келу үшін төмендегі айыпты санкциялар қолданылады:

• 
  Орынды себепсіз дәріс сабағына қатыспағаны үшін – минус екі балл;
  
• 
  Аудиторияда тәртіпті бұзғаны үшін – сабаққа келгені үшін алған баллдан айырылады.
  

1. Оқу процесіне белсенді қатысу.

2. Сабаққа кешікпеу.

3. Аудиторияға сыртқы киімді шешіп кіру.

4. Сабақ барысында бір-бірімен сөйлеспеу, газет оқымау, ұялы телефондарды өшіру, сағыз шайнамау.

5. Оқу бөлмелерінде шылым шекпеу және тәртіпсіз сөздерді қолданбау

6. Босатылған дәрісті өздігінен игеріп тапсыру негізгі балл мөлшерінің 50%-мен бағаланады.

7. Уақытында орындалмаған тапсырмалар (бақылаудың барлық түрлері) негізгі балл мөлшерінің 50%-мен бағаланады. Тапсырмаларды орындамағаны үшін қорытынды баға төмендетіледі.

Аталған талаптарды орындау емтиханға қатысуды қамтамасыз етеді.

Соңғы қорытынды баға төмендегілерден шығарылады:

1. Дәріс сабақтарына қатысу

2. Дәріс сабақтарына белсенді қатысу және барлық зертханалық жұмыстар мен СӨЖ орындау мен қорғау

3. Білімдердің шекті бақылауы

Сабақтың міндеттері:

1. 
   Құрылық бетінде тірі организмдердің биомассасының таралуына әсер ететін факторлармен және оның таралу заңдылықтарымен таныстыру
   
2. 
   Топырақ құрамындағы тірі организмдер биомассасының таралу ерекшелігімен таныстыра отырып, топырақтың пайда болуындағы тірі организмдер мен бастпқы тау жыныстарының рөлін ашып көрсету
   
3. 
   Дүниежүзілік мұхиттағы тірі организмдер биомассасының таралу заңдылықтарын нақты мысалдар арқылы түсіндіру
   
4. 
   Адамның іс-әрекеттерінің биосферадағы биомассағы тигізетін әсер ашып көрсету
   

1. 
   Геологиялық және биологиялық айналымдардың өзара байланыстылығына көз жеткізу
   
2. 
   Биогеохимиялық айналымның сызбанұсқасын жасау
   
3. 
   Табиғаттағы әртүрлі элементтердің айналымын сипаттау
   
4. 
   Табиғаттағы азоттың айналымын түсіндіріп беріндер.
   

Орман биогеоценозын қорғаудың қандай маңызы бар. Орманның табиғаттағы және адам өміріндегі маңызы жөнінде хабарлама даярландар.

Шөл, шөлейтті биогеоценоздың ерекшелігі жөнінде хабарлама дайындандар

Жасанды биогеоценоздың ерекшелігі жөнінде хабарлама дайындандар

Қазіргі кезде адамның іс-әрекетінің табиғатқа әсері жайында мысалдарға сүйеніп, хабардама жасандар. В.И. Вернедскийдің өмір жолы және ғылымдағы еңбектері жайлы хабарлама жазыңдар.

Биогеценозда ағзалар қоректену ерекшелігіне байланысты қандай топтарға бөлінеді. Өздерің тұрған жердегі биогеоценозға сипаттама жазындар. Сол биогеоценозды құрайтын ағзалар арасындағы байланысты айтып беріндер. Өз өлкелеріндегі биогеценоздың қоректену тізбегі бойынша мысал табындар. Күнделікті өздерің көріп жүрген қоректік тізбекке кесте жасандар.

2 Тақырып Экологиялық жүйелер

Биоценоз. Биогеоценоз бен экожүйенің айырмашылығы. Өздерің тұрған жердегі экожүйеге сипаттама жазындар. Өз өлкелеріндегі экожүйеның қоректену тізбегі бойынша мысал табындар.

Тұщы суқойма биогеценозында қоректену тізбегі қалай жүреді. Тұщы суқоймасындағы зат айналамы мен энергия алмасуы қалай жүзеге асады. Суқойма биогеоценозының тұрақтылығы қалай қамтамасыз етіледі. Шыршалы орман алқабындағы қоректену тізбегіне мысал келтіріндер. Органикалық қалдық заттар қалай ыдырайды. Өздері тұрған жердегі негізгі биогеоценозға сипаттама жазындар. Сол биогеоценоздағы қоректену тізбегінің кестесін жасандар. Жергілікті жердегі биогеоценоздарды қорғау үшін жүргізіп жатқан нақтылы шараларға мысал келтіріндер. Өздерін орман байлығын қорғауға қосқан үлестерің жайлы әңгімелеп беріндер.

Биогеоценоздардың тұрақтылығы. Биогеоценоздардың өзгеруіне қандай жағдайлар әсер етеді. Түрлер саны ұандай әсерлерден ауытқиды. Биогеоценоздардағы түрлер санының ауытұуына адамның іс-әрекетінің қандай әсері бар. Биогеоценоздардың географиялық аймақтармен байланысты. Өздердің тұрған жер қандай географиялық аймаққа жатады және оның ерекшелігі неде. Қазақстандағы геогафиялық аймақтарға сипаттама жазындар, әрі кесте құрастырындар.

Жасанды биогеоценоз. Биогеоценоздардың өзгеруіне қандай жағдайлар әсер етеді. Түрлер саны ұандай әсерлерден ауытқиды

Биосфера деген не және оның құрамына қандай сфералар кіреді. Биосфера шекаралары қалай ажыратылады. Атмосфера қабығы қандай бөліктерге бөлінеді және олардың қандай ерекшеліктері бар. Биосферада тірі ағзлара қай жерлерде көбірек шоғырланған. Биосферадағы тірі ағзалардың қандай қасиеттері бар. Тірі ағзалар биомассасы Жер бетінде қалай таралған. Биосферадағы тіршілік шекарасы туралы кесте жасандар. Жергілікті жерден мысал келтіре отырып, тірі ағзалардың табиғаттағы және адам өміріндегі маңызын айтып беріндер.

Құрлықтағы биомасса қалай өзгереді. Құрлықтағы биомассаға адамның іс-әрекеті қалай әсер етеді. Топырақ биомассасының ерекшелігі неде. Топыраққа адамның іс-әрекеті қалай әсер етеді. Әлемдік мұхит биомассасына сипаттама жазыңдар. Өздерің тұрған жердегі биомассаларға сипаттама жазындар. Қазақстанда табиғатты қорғау жөнінде қандай шаралар жүргізіліп жатқанына сипаттама беріндер.

Биосферадағы зат айналымының ерекшелігі неде. Жер ғаламшарында тірі ағзалар қандай қызмет атқарады. Атомдардың биогендік миграциясы дегеіміз не. Ұсақ ағзалар зат айналымында қандай рөл атқарады. Биосферада күн энергиясы қандай өзгерістерге ұшырайды. Тірі ағзалардың Жер ғаламшарындағы зат айналымының кестесін жасандар. Биосферадағы судың айналымына мысал келтіріндер.

Сабақтың міндеттері:

1. 
   Табиғатта болатын заттар мен энерияның алмасу заңдылықтарымен, яғни геологиялық айналымның ерекшеліктерімен таныстыру арқылы студентерде дұрыс дүниетанымдық көзқарасты қалыптастыру
   

3. Биомасса, бірінші және екінші реттік өнім, бастапқы жалпы өнім, таза бастапқы өнім, биологиялық өнімділік деген ұғымдар туралы түсініктерін қалыптастыру

Сабақтың міндеттері:

1. 
   Табиғи және агробірлестіктердің айырмашылығын түсіндіру
   
2. 
   Адам баласының табиғи бірлестіктерді өзгерту себептері
   
3. 
   Агробірлестіктердің негізгі сипаты мен белгілері
   
4. 
   Адамның табиғаттағы іс-әрекеттеріне талдау жасау
   

Сабақтың міндеттері:

1. 
   Жер ғаламшарындағы табиғи бірлестіктердің қалыптасу тарихымен таныстыру арқылы, әрбір құрлықтың өзіне тән өсімдіктері мен жануарлары туралы дұрыс дүниетанымдық көзқарастар қалыптастыру
   
2. 
   Жер шарының құрылықтарындағы 6 биогеографиялық аймақтардың табиғи бірлестіктерінің ерекшеліктерімен таныстыру
   
3. 
   Жер бетіндегі органикалық дүние эволюциясының заңдылықтарын биогеографиялық аймақтардағы табиғи бірлестіктер арқылы ашып көрсету
   

Сабақтың міндеттері:

1. 
   Жер ғаламшарындағы тіршіліктің жоғары биосфералық деңгейінің заңдылықтары мен оның құрамына жататын литосфера, гидросфера, атмосфера қабықтарындағы тіршіліктің таралу шекараларымке таныстыру арқылы дұрыс дүниетанымдық көзқарастарын қалыптастыру
   
2. 
   Биосфера туралы В.И. Вернадский ілімінің негізгі қасиеттерін (құрылымын, құрамын және т.б.) түсіндіру
   
3. 
   Биосферадағы тірі организмдердің биомассасының таралу зағдылықтары туралы ғылым деректерге талдау жасап, биосферадағы олардың рөлін нақтылы мысалдармен айтып беру.
   

Құрлықтағы биомасса қалай өзгереді. Құрлықтағы биомассаға адамның іс-әрекеті қалай әсер етеді. Топырақ биомассасының ерекшелігі неде. Топыраққа адамның іс-әрекеті қалай әсер етеді. Әлемдік мұхит биомассасына сипаттама жазыңдар. Өздерің тұрған жердегі биомассаларға сипаттама жазындар. Қазақстанда табиғатты