Құрастырушы: доцент Касенов А. Ж

Әдістемелік ұсыныстарға және нұсқауларға, әдістемелік ұсыныстарға, әдістемелік нұсқауларға арналған титул парағы

Нысан ПМУ ҰС Н 7.18.3/40

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

5В071200 – Машинажасау, 5В073200 – Стандарттау, метрология және сертификаттау мамандықтарының күндізгі және сыртай оқу нысанындағы студенттеріне арналған

Павлодар

Әдістемелік ұсыныстарды және нұсқауларды, әдістемелік ұсыныстарды, әдістемелік нұсқауларды бекіту парағы			Нысан ПМУ ҰС Н 7.18.3/41
		БЕКІТЕМІН ОІ жөніндегі проректор _________ Пфейфер Н.Э. 2011 ж. «___»________

Құрастырушы: __________ доцент Касенов А.Ж.

Машина жасау және стандарттау кафедрасы
5В071200 – Машинажасау, 5В073200 – Стандарттау, метрология және сертификаттау мамандықтарының күндізгі және сыртай оқу нысанындағы студенттеріне арналған
Өзара ауыстырымдылық негіздері пәнін оқу үшін арналған
Әдістемелік ұсыныстар

2011 ж. «___»______ кафедра отырысында ұсынылған № _______ хаттама

Кафедра меңгерушісі ______________ Шумейко И.А.

(қолы)
Металлургия, машинажасау және көлік факультетінің оқу-әдістемелік кеңесімен құпталған 2011 ж. «__» __________ № ____ хаттама

ОӘК төрағасы ____________ Ахметов Ж.Е. «___»________2011ж.

(қолы) (күні)

ЖжӘҚБ бастығы _________ Варакута А.А. «___»__________ 2011ж.

(қолы) (күні)
Университет оқу-әдістемелік кеңесімен құпталған

«___» ______________ 2011ж. № _____ хаттама.

Өзараауыстырымдылық негіздері пәнінің тақырыбы және қазіргі машина жасаудағы атқаратын қызметі. Дамуының қысқаша тарихы. Жоғары тәжірибелі инженер-машина жасаушыларды даярлауда пәннің алатын орны.

Өзараауыстырымдылықтың мәні және түрлері. Өлшем, шекті ауытқу, шақтама және қондырма туралы түсінік. Шақтама өрісінің сұлбасы. Қондырма және шақтама жүйесін құрастыру принципі. Білік және тесік жүйесіндегі қондырмалар. Шақтама бірлігі, шақтама бірлігінің саны, шақтама қатарлары, дәлдік квалитеттер, өлшем арақашықтықтары [1 – 18].

2 тақырып. Тетік беттерінің толқыдылығын, кедір-бұдырлығын, пішіні мен орналасуынның аутқуларын мөлшерлеу, бақылау және өлшеу тәсілдері мен жабдықтары.

Тетік беттерінің өзара орналасу мен пішіндік ауытқулары. Беттердің кедір-бұдырлығы мен толқындылығы. Өзара орналасу мен пішіннің ауытқуларын, беттердің кедір-бұдырлығы мен толқындылығын мөлшерлеу және сызбада белгілеу. Өзара орналасудың тәуелді және тәуілсіз шақтамалары. Бекіту тетіктері орнатылатын осьтердің орнықтыру шақтамасы. Беттердің кедір-бұдырлығын, орналасуы мен пішіннің ауытқуларын бақылау мен өлшеудің тәсілдері және құралдары [1 – 18].

Пайдалануға қойылатын негізгі талаптар. Шақтама өрісінің негізгі ауытқулары. Ұнамды шақтама өрісі және ұнамды қондырмалар. Сызбада шекті ауытқуларды және қондырмаларды шартты белгілеу. Саңылау қондарманы есептеп таңдау, пайдалану аймағы. Керілісті қондарманы есептеп таңдау, қолдану аймағы. Ауыспалы қондарманы есептеп, қолдану аймағы. Тербеліс мойынтіректің қондырмалар және шақтамалар жүйесі. Тербеліс мойынтіректердің дәлдік сыныптары. Тербеліс мойынтіректердің қондырмаларын есептеу. Тегіс цилиндрлі тетіктердің бақылау калибрлері, жіктелуі және құрылымы. Шекті калибрлердің қажетті өлшемдердерін есептеу [1 – 18].

Пайдалануда қойылатын негізгі талаптар және жіктелуі. Цилиндрлік бұрандалардың негізгі параметрлері және қателіктері. Метрикалық бұранданың қндырмалары мен шақтамалар жүйесі. Дәлдік дәрежелері және сыныптары. Метрикалық бұранданың дәлдігі мен шақтамасын белгілеу. Кинематикалық және құбырлы бұранданың қысқаша сипаты, өзараауыстырымдылықтың жалпы мәселелері. Бұранда қосылыстарының дәлдігін бақылау тәсілдері мен құралдары [1 – 18].

Пайдалануда қойылатын негізгі талаптар. Конусты қосылыстардың түрлері. Конусты қосылыстардың шақтамалары мен қондырмалары. Бұрышты өлшемдердің шақтамалары. Конусты және бұрышты бақылау тәсілдері мен құралдары [1 – 18].

Тісті берілістерге қойлатын дәлдік және пайдаланушылық талаптары, жіктелуі. Цилиндрлік тісті доңғалақтың дәлдік мөлшері. Түйіндесу түрін және дәлдік дәрежесінін таңдау. Сызбада түйіндесу түрін және дәлдік дәредесін белгілеу. Бұрамдықты және конусты берілістердің шақтамалары. Тісті доңғалақты бақылау тәсілдері мен құралдары [1 – 18].

Оймакілтек және кілтек қосылыстарды пайдалануда қойылатын негізгі талаптар. Призмалы кілтек қосылыстарының шақтамалары және қондырмалары. Тік бүйірлі оймакілтек қосылыстардың шақтамалары мен қондырмалары. Центрлеу тәсілдері. Эвольвенталы оймакілтек қосылыстардың шақтамалары және қондырмалары. Сызбада оймакілтек және кілтек қосылыстарын белгілеу. Оймакілтек және кілтек қосылыстарды бақылау тәсілдері мен құралдары [1 – 18].

Өлшемдер тізбегінің жіктелуі. Негізгі түсініктемелер және терминдер. Жобалау және тексеру есептері. Толық өзараауыстырымдылықты қамтамасызететін өлшемдер тізбегін есептеу әдісі. Өлшемдер тізбегін теория-ықтималдық әдісімен есептеу. Топты өзараауыстырымдылық әдісі (селективті құрастыру). Келтіру және реттеу тәсілдері. Кеңістік және жазықтық өлшемдер тізбектерін есептеу [1 – 18].

1 «Техникалық реттеу туралы» ҚР Заңы. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008 жылы

2 «Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы»: ҚР Заңы – Алматы, 1999.

3 «Өлшеу бірлігін қамтамасыз ету туралы»: ҚР Заңы – Алматы, 2008.

5 Өзара ауыстырымдылық, стандарттау және техникалық өлшеулер. Оспан Ә.Ж., Жусин Б.Т., Мұқашева Н.А. – Астана: С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университетінің баспаханасы, 2008. – 196 б.

6 Стандарттау, метрология және сертификаттау негіздері. Қажғалиев Н.Ж., Жусин Б.Т., Захан С. Оқулық. – Астана: С. Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалықуниверситетінің баспаханасы, 2009. – 196 б.

7 Жаңзақов М.М., Мырзабек К.А. Стандарттау – Қызылорда, «Тұмар», 2007 ж. – 224 бет.

8 Лифиц И.М. Стандартизация, метрология, сертификация. – М.: Издат. 2002. – 296с.
Қосымша

9 Аубакиров Г.О. Метрология, стандарттау және сапаны басқару бойынша практикум. – Алматы: Рауан. 1992. – 95б.

10 Шишкин И.Ф. Метрология, стандартизация и управление качеством. М.: Издательство стандартов. 1990г. – 343с.11 Ткаченко В.В., Галичев А.В. и др. Основы стандартизации. М.: Издательство стандартов. 1986г., 278с.

11 Сергеев А.Г., Латышев М.В. Сертификация. Учебное пособие – М.: Логос, 2001. – 248 с.

12 Практическая сертификация продукции и услуг. Учебное пособие/Под ре. В.Я. Кершенбаума, Т.В. Горяистовой – М.: АНО «Технонефтегаз». 2001. – 312 с.

13 Басаков М.И. Сертификация продукции и услуг с основами стандартизации и метрологии. Ростов-на-Дону: Март, 2002. – 356 с.

14 Спицнадель В.И. Системы качества в соответствии с международными стандартами ISO 9000: Учебное пособие – СПб: Издательский дом «Бизнес-пресса», 2000. – 336 с

15 Варакута С.А. Управление качеством продукции: Учебное пособие – М.: ИНФРА – М, 2002. – 207 с.

16 Мишин В.Н. Управление качеством: Учебное пособиедля ВУЗов – М.: ЮНИТИ-ДАНА, 2000.- 303 с.

17 Абрамов В.А. Сертификация продукции и услуг. – М.: Ось – 89, - 2000. – 312 с.