Құрастырушы: ф.ғ. к., доцент Қажыбаева Г. К

(қолы) (аты-жөні)

КЕЛІСІЛДІ

(қолы) (аты-жөні)

Қажыбаева Гүлден Кеңесқызы

ф.ғ.к, доцент

Қазақ филологиясы кафедрасы _____А1__ корпусында (мекен-жайы), 324 аудиторияда орналасқан. Байланысу телефоны 1255

Ұлттық рухани құндылықтарымызды тереңдете меңгерту үшін әлем халықтарының сөз өнері шығармаларын салыстыру, шығармашылық, ғылыми ізденістерге сабақтастыру мұраттары игеріледі. «Дүниежүзілік әдебиет тарихы» пәнін оқыту барысында қазіргі заманғы әдебиеттану ғылымындағы жеке халықтардың әдебиеттерін дүниежүзілік әдеби-мәдени даму аясында қарастыруды басты назарымызға аламыз.

• 
  антикалық әдебиет кезеңдеріне тарихи-нақты талдау, тұңғыш әдеби жанрлардың қалыптасуына, даму жолына талдау, көрнекті авторлар шығармашылығының көркемдік шеберлік үлгілерін ашу;
  
• 
  ежелгі үнді әдебиетінің жанрлық ерекшеліктерін ашу;
  
• 
  ежелгі иран әдебиетінің қалыптасу ерекшеліктерін ашу;
  
• 
  орта ғасырдағы әдебиеттердің жанрлық ерекшеліктеріне шолу;
  
• 
  Қайта Өрлеу дәуіріндегі әдебиеттің даму бағыттарын айқындау;
  
• 
  ХҮІІ-ХҮІІІ ғғ. әлем әдебиетінің дамуына шолу;
  

• 
  шетел әдебиетінің классикалық шығармаларының мазмұнын білу;
  
• 
  шет елдер әдебиетінің даму кезеңдерін, әдеби бағыттарын білу;
  
• 
  әлем әдебиетінің қалыптасып, дамуындағы жанрлық ерекшеліктерді білу;
  
• 
  жекелеген автордың шығармашылық ерекшеліктерін білуі тиіс
  

- Студенттер тақырып таңдау, материал жинау, конспекті жазуды меңгере біледі.

- шығармалар мазмұнын детальмен дәлелдей білу;

- шығармаларды көркемдік-идеялық тұрғыдан талдай білу;

- образдар жүйесіне талдау жасай білу;

- шығарманың көркемдік ерекшелігін айқындай білу;

- қазақ әдебиеті туындыларымен салыстыру жасай білу.
6 Пререквизиттер

- Қазақ әдебиетінің тарихы

- Қазақ халық ауыз әдебиеті

- Әдебиеттануға кіріспе.

- Орыс әдебиеті

- Түркі халықтарыныың әдебиеті
8 Тақырыптық жоспар

1-тақырып. Антикалық әдебиет

2-тақырып. Өте ежелгі замандық поэзия

3-тақырып. Аттикалық кезең

4-тақырып. Рим әдебиетінің ежелгі дәуірі

5-тақырып. Ежелгі қытай әдебиеті

6-тақырып. Ежелгі үнді әдебиеті

7-тақырып. Ежелгі иран әдебиеті

8-тақырып. Классикалық үнді әдебиеті. Орта ғасырлық үнді әдебиеті

9-тақырып. Таяу Шығыс пен Орта Азия әдебиеттері

10-тақырып. Орта ғасырдағы араб әдебиеті. Андалусиядағы араб әдебиеті

11-тақырып. Орта ғасырлық Еуропа әдебиеті

12-тақырып. Қайта өрлеу дәуіріндегі әдебиет
9 Пәннің қысқаша сипаттамасы (5-8 сөйлем)

Дүниежүзілік көркемдік әдебиет мәселелерін түсінуде және зерттеуде таптық талдау артықшылықтарын сүйенбей, бакалаврлардың өзіндік көзқарастарын қалыптастыруға бет алу қажет. Әдебиет феноменін түсіндіру арқылы оның адам өміріндегі рөлін айқындай келіп, әлеуметтік тәжірибені сақтау және ұрпақтан ұрпаққа жеткізу туралы ұғымдарын кеңейтеді. Әр заманның әдебиетін ерекше қарастырып, негізгі мәдени- тарихи жағдайына мән беріп, оның дүниежүзілік мәдениет пен өркениет жүйесіндегі орнын түсіндіреді. Дүниежүзілік көркемдік әдебиеттің жетістіктерін бағалап, оның феноменін нағыз адам бостандығының саласы деп ұғып, соның негізінде болмыстың мәңгі сұрақтарын шешуге мүмкіншілік табады.

Грек әдебиеті. Әдебиетке дейінгі кезең. Мифтік шығармашылық және мифология. Гомерлік эпос. Троя соғысы туралы мифтер. «Илиаданың» мазмұны; әскери-батырлық эпопея. Поэма композициясының ерекшеліктері. Сюжетті құрайтын екі желі – Ахиллдің қайраты және Зевстің қаһары.

«Одиссеяның» мазмұны. Ертегілік, шым-шытырық оқиғалы эпопея; Одиссей және оның достары мен жаулары. Эпопеядағы авторлық позиция.

Гесиод. «Теогония», «Жұмыстар мен күндер», «Еңбек», «Әділеттілік идеялары». Адамдар мен құдайлар әлемі.

Өте ежелгі замандық поэзияның басқа да түрлері. Элегиялық, ямбылық, меликалық, эпиграмматикалық поэзия.

Архилок поэзиясы.Мимнерм элегияларының тақырыптары. Солон – афиналық тұңғыш ақын. Оның шығармашылығындағы дүниетаным, бейнелілік пен поэтикалық тіл мәселелері.

Меликалық поэзия; Алкейдің өлеңдері – еркектің достық жырлары (аристократиялық гетерия); қарсыластармен күресу тақырыбы.

Сапороның өлеңдері - әйелдің достастық поэзиясы, оның халық мерекелерімен, үйлену, салт-жоралғылармен байланыстары.

3-тақырып

Аттикалық кезең (б.д.д. Ү-ҮІ ғғ.). Драма, оның пайда болу тегі, негізгі түрлері (трагедия, сатиралық драма, комедия).

Эсхил – «трагедия атасы». «Парсылар», «Бұғауланған Прометей», «Орестея» трилогиясы.

Софокл шығармашылығы. Еврипид трагедиялары. «Медея», «Ипполит», «Геракл». Аристофан. «Құрбақалар», «Байлық».

Б.д.д, Ү-ҮІ ғғ. проза. Геродот – грек тарихшысы, прозашысы, «тарихтың атасы». «Тарих» атты әйгілі еңбегі. Геродот – скифтердің өмірінің, тұрмыс-салтының толық сипаттамасын тұңғыш жазушы.

Шешендік өнердің негізгі түрлері. Демосфен – ұлы шешен, оның шешендігінің стилі. Демокрит. Пәлсапалық проза. Сократ шығармаларындағы этикалық мәселелер, моральдық ар-ұждан мәселесі. Платон шығармаларындағы идеализм.

Эллинистикалық кезең – А. Македонский жорықтарынан бастап, римдіктер Египетті жаулап алғанға дейінгі кезеңнің шартты түрде атауы. Афины – пәлсапа мен комедиографияның орталығы.

4-тақырып

Рим әдебиетінің ежелгі дәуірі. әдебиетке дейінгі кезең. Рим фольклоры. Римдік эпос, трагедия, комедия. Шешендік сөз – саясат құралы. Цицерон – шешендік сөз өнерінің теоретигі. Горацийдің пәлсапалық көзқарастары, сатиралары, одалары. Гораций - әдебиеттің теоретигі, сыншысы.

Ежелгі Қытай әдебиеті. Б.э.д. ІІ мыңжылдықтан б.з. ІІІ ғ. дейінгі үш кезең. Б.з.д. Қытай патшалығының тарихы - өркениеттің тез дамуының тарихы. Конфуций – адамды сүю гуманизмінің өкілі. «Луньюй» (тұжырымдар мен сұхбаттар) – қытай ойшылдығындағы адамды ардақтау туралы. «Дао-цзы» (дао және табиғаттың болмысы туралы). Хань империясы тұсындағы Қытай әдебиеті.

Б.з. І мыңжылдығындағы ежелгі үнді әдебиетіндегі драмалық, лирикалық поэзияның, прозаның дамуы. Веда әдебиеті («веда» - «білім»).

«Махабхарата» - ұрпақтар туралы жыр. Екі тармақтық блоктан тұратын жүз мың жолдық шығарма. «Махабхарата» - моральдық, саяси, әлеуметтік өмір энциклопедиясы. Үндінің классикалық эпосы – «Рамаяна» («Деяния Рамы, екі тармақтық 24 мың жолдық шығарма.

7-тақырып.

Ежелгі иран әдебиеті. Б.з.д. ІІ мыңжылдықтағы Еуразия кеңістігіндегі иран тайпаларының мәдениеті.

«Гаттар» («Жыр жырлау») – 17 мінәжат дұғаларының жинағы, «Авестаның» көне бір бөлігі. Авторы – ежелгі иран дінінің негізін салушы Заратуштра (грекше Зороастру).

«Авеста» - ежелгі иран жазба ескерткіші.

Классикалық үнді әдебиеті. Б.з.д. І ғ. санскрит әдебиеті. Ежелгі үнді драмасы.

Б.з.д. ІҮ-ҮІІІ ғғ. санскрит әдебиеті.

Калидастың «Шакунтала» драмасы – бүкіл үнді мәдениетінің үздік табысы.

Санскриттік романдар. Әдеби эпостық прозалық нұсқалар.

Орта ғасырлық үнді әдебиеті. ҮІІІ-Х ғғ. үнді халықтарының негізгі әдеби бағыттары. Драмалық шағын жанрлар – бхана (пьеса-монолог).

Таяу Шығыс пен Орта Азия әдебиеттері. ҮІІІ ғ. соңына дейінгі араб шапқыншылығы.

Ежелгі ауызша араб поэзиясы (өсиет, мақал-мәтел, шешендік өнер).

ҮІІ ғ. араб жазба әдебиетінің пайда болуы.

Ежелгі арабтардың сөз өнері.

«Құран» - араб әдебиетінің классикалық ұлы ескерткіші. Ислам дінінің пайда болуы. Мұхаммед пайғамбар (с.а.с.) . Құранның 114 сүреден тұратындығы, Құранның ең ұзақ (екінші сүре «Бахара», 286 аят), ең қысқа сүрелері (103, 109, 110, үш аяттан).

«Құран» кітабының ішіндегі тарихи естелік тәрізді оқиғалы көркем әңгімелер. Осы көркем әңгімелердегі Адам ата мен Хауа анадан бастап, ең соңғы Мұхаммед пайғамбарға дейінгі адамзат тарихының елеулі оқиғаларының суреттелуі.

10-тақырып.

Орта ғасырдағы араб әдебиеті (ҮІІғ. соңы мен ХІІ ғ.). Мұхаммед (с.а.с.) қайтыс болғаннан кейінгі халифа (орынбасар) деген лауазымдық басқару.

Классикалық араб әдебиетінің гүлденуі.

Андалусиядағы араб әдебиеті (ҮІІІ-ХҮ ғғ. әдебиеті). Әл-Закир ад-Дин Бейбарыс сұлтан басқарған мамлюктер мемлекеті тұсындағы араб мәдениеті. Халықтық әдебиеттің шарықтауы. Софылық поэзияның концепциясы, көрнекті өкілдері. Ибн-әл-Фарид, оның жырлары.

«Мың бір түн» - араб тілінде жинақталған әлем әдебиетінің үздік үлгісі. «Мың бір түн» - араб, үнді, түркі, парсы халықтарының әр ғасырда туған ертегілер жиынтығы.

Халық романдары («Сираттар»). Қыпшақ ұланы, Отырар жерінің перзенті сұлтан Бейбарыс туралы аңыз, қисса, әңгімелер.

Орта ғасырлық Еуропа әдебиеті. Христиандық және антикалық мұра. Немістің батырлық эпосы. «Нибелунгтар туралы дастан».

Серілер романы. «Тристан мен Изольда» туралы роман және оның көркемдік сипаты.

Орта ғасырдағы қалалық әдебиет. Қалалық дидактикалық әдебиет. «Роза туралы романдағы» серілік идеологич.

Джеффи Чосер – Англиядағы Ренессанстық әдебиет өкілі. Оның «Кентеберийлік әңгімелеріндегі» реалистік әдіс.

Діни театрдың дамуындағы негізгі кезеңдер. Адам де ля Али шығармашылығы.

Қайта өрлеу дәуірінің әдебиеті. Итальян әдебиеті. Петрарканың өмірі мен шығармашылығы.Француз әдебиеті. Рабленің өмірі мен шығармашылығы. «Гаргантюа мен Пантагрюэль» романының әдеби генезисі мен жанрлық негізі. Бес кітаптық роман желісіндегі тақырып, идея, композиция, тіл, стиль мәселелері.

Испан әдебиеті. Сервантестің өмірі мен шығармашылығы. «Дон Кихот» романындағы пародиялық астар. Лопе де Веганың өмірі мен шығармашылығы. «Шалғындағы ит» комедиясы.

Ағылшын әдебиеті. Шекспир шығармашылығы. «Ромео мен Джульетта», «Гамлет», «Отелло», «Король Лир».

Гомер эпостары. Қаһармандары, жанрлық, көркемдік ерекшеліктері. Троя соғысындағы тарихи, мифологиялық элементтер. Лирика түрлері. Драманың дамуы.

Симонид Кеоский – грек-парсы соғысының тұңғыш ақыны. Эпиграммалары мен эпитафиялары.

Әдеби прозаның пайда болуы. Ауызша прозалық шығармашылықтың түрлері(мақал-мәтелдер)

3-тақырып.

Эсхил – «трагедия атасы». «Парсылар», «Бұғауланған Прометей», «Орестея» трилогиясы.

Софокл шығармашылығы. Еврипид трагедиялары. «Медея», «Ипполит», «Геракл». Аристофан. «Құрбақалар», «Байлық».
4-тақырып.

Латын тіліндегі жазба әдебиет және оның ерте замандық орта ғасыр мәдениетіндегі орны.

Лю Сян – ескі жазбаларды жинаушы, зерттеуші, жариялаушы, әдебиетші-тарихшы жазушы. Шығармалары : («Үш заң туралы кітап және табиғаттың бес құбылысы туралы», «Басқарудың ұлы заңы»)

Үндінің классикалық эпосы – «Рамаяна» («Деяния Рамы, екі тармақтық 24 мың жолдық шығарма.

«Авеста» - ежелгі иран жазба ескерткіші.

Орта ғасырлық үнді әдебиеті. ҮІІІ-Х ғғ. үнді халықтарының негізгі әдеби бағыттары. Драмалық шағын жанрлар – бхана (пьеса-монолог).

«Құран» - араб әдебиетінің классикалық ұлы ескерткіші. Ислам дінінің пайда болуы. Мұхаммед пайғамбар (с.а.с.) .

«Мың бір түн» - араб тілінде жинақталған әлем әдебиетінің үздік үлгісі. «Мың бір түн» - араб, үнді, түркі, парсы халықтарының әр ғасырда туған ертегілер жиынтығы.

Джеффи Чосер – Англиядағы Ренессанстық әдебиет өкілі. Оның «Кентеберийлік әңгімелеріндегі» реалистік әдіс.

Испан әдебиеті. Сервантестің өмірі мен шығармашылығы. «Дон Кихот» романындағы пародиялық астар. Лопе де Веганың өмірі мен шығармашылығы. «Шалғындағы ит» комедиясы.

Ағылшын әдебиеті. Шекспир шығармашылығы. «Ромео мен Джульетта», «Гамлет», «Отелло», «Король Лир».


3.5 С¤Ж мазм±ны

№	СӨЖ түрі	Есеп беру формасы	Бақылау түрі	Сағат көлемі ҚТӘ-21,11с
1	Дәріс сабақтарын өңдеу		Сабаққа қатысу	30 (1х30)
2	Үй тапсырмасын орындау	Жұмыс дәптері	Сабаққа қатысу	14,5 (0,3х48)
3	Қосымша материалдарға дайындық	Конспект	Коллоквиум	6
4	Семестрлік тапсырманы орындау	Реферат	Семестрлік тапсырманы қорғау	6
5	Бақылау шараларына дайындық		РК1, РК2	6,5
	Барлығы			63

Студенттерге өздігінен оқуға берілетін тақырыптар
1. Шығыс елдеріндегі классикалық сөз өнері

¦сынылатын єдебиет: [4], 1-10 бет, [7], 1-15 беттер, [8] 1-12 беттер.

2. Түркі әдебиеті – ежелгі түркі өркениеті және дербес ұлттық мәдениет дәстүрі

¦сынылатын єдебиет: [1], 3-20 беттер; [5], 15-35 беттер.

3. ХІХ ғасыр түрік әдебиетіндегі көркемдік ізденіс

¦сынылатын єдебиет: [4], 23-37 беттер; [7], 39- 47 беттер.

4. Назым Хикмет поэзиясының романтикалық сипаты

¦сынылатын єдебиет: [4], 55-70 бет. [13], 32-45 бет.

5. Иран әдебиетінің 19-20 ғғ. даму ерекшеліктері

¦сынылатын єдебиет: [7], 53-77 бет, [9], 102-111беттер.

6. Ә. Лахути өлеңдері: классикалық үрдіс және жаңашылдық

¦сынылатын єдебиет: [3], 10-35 бет, [6], 23-42 беттер

7. Р. Тагор әңгімелері

¦сынылатын єдебиет: [4], 122-131бет, [7], 108-124 беттер.

8. Р. Тагор романдары

¦сынылатын єдебиет: [2], 12-20 бет, [8], 39-60 бет, [13], 19-21 бет,

9. Жапон прозасындағы романтикалық, реалистік, көркемдік үрдістер сабақтастығы

¦сынылатын єдебиет: [7], 130-141бет, [10], 18-30 беттер, [11] 21-27 бет

10. Яхбя Кемал, Омер Сейфиддин шығармашылығы

¦сынылатын єдебиет: [7], 145-153 бет, [12] 27-36, бет, [14] 33-42 беттер.

• 
  Дәріске, тәжірибелік сабаққа, ОСӨЖ-ге қатысу;
  
• 
  Сабаққа кешікпеу, сабақтан қалмау;
  
• 
  Тапсырмаларды уақытында орындау;
  
• 
  Оқу үрдісіне белсенді қатысу;
  
• 
  Берілген тапсырмаға жауапкершілікпен қарау.
  

1. 
   Античная литература / под ред. А.А. Тахо-Годи. Москва, Просвещение, 1986
   
2. 
   Тронский И.М. История античной литературы. Москва, Высшая школа, 1988
   
3. 
   Пинский Л. Шекспир. Основные начала драматургии, М., 1971
   
4. 
   Шведов Ю. Эволюция шекспирской трагедии. М., 1975
   
5. 
   Шенбаум С. Шекспир. М., 1985
   
6. 
   Артамонов С. История зарубежной литературы 17-18 вв. М., 1973
   
7. 
   Федоров Ф. «Фауст» Гете. Рига. 1976
   
8. 
   Фрид Я. Стендаль. Очерк жизни и творчества. М., 1967
   
9. 
   Моруа А. Прометей, или жизнь Бальзака. М., 1990
   
10. 
    Цвейг С. Бальзак. Саранск., 1981
    
11. 
    Ивашенко. А. Гюстав Флобер. М., 1959
    
12. 
    Вахрушев В. Творчество Теккерея. Саратов. 1984
    
13. 
    Проблемы развития реализма в зарубежной литературе 19-20 вв. Киев. 1978
    
14. 
    Г. По ту сторону мечты. Страницы американской литературы. М., 1985
    
15. 
    Пирсон Х. В. Скотт и его мир. М.,1980
    
16. 
    Елистратова А. Наследие английского романтизма и современность. М., 1960
    
17. 
    Андреев Л. и др. История французской литературы. М., 1987
    

18. 
    Геродот. Тарих, «Қазақ әдебиеті» №10, 6 наурыз, 1992
    
19. 
    Рашид ад-дин. «Жылнамалар жинағы». «Қазақ әдебиеті», №1, 27.03.1992
    
20. 
    Древности южного Хорезма. Москва, наука, 1991 – 287 с.