Реферат пәні:Өмір Қауіпсіздігінің Негіздері «Тақырыбы: Иондық сәулелену» Орындаған: Ануар Ләйлім 22А-9
жүктеу/скачать 42.58 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Иондаушы сәулелену көздері және әсері
- Орташа алғанда, адам алатын жыл сайынғы фондық сәулелену дозасының 80% табиғи түрде пайда болатын жердегі және ғарыштық сәулелену көздерінің есебінен.
- Қазіргі уақытта жасанды иондаушы сәулеленудің ең көп тараған көздері медициналық құрылғылар, соның ішінде рентгендік аппараттар болып табылады.
- Сыртқы сәулелену сәулелену көзі қорғалған кезде немесе адам сәулелену өрісінен тыс жерде қозғалғанда тоқтатылады.
- 3.1 Иондаушы сәулелену түрі организмдерге әсер етуі
- Мұндай мутация балаларға берілуі мүмкін.
| 2.3 Иондық сәулелену тіркеу әдістері
Иондаушы сәулеленулер заттармен (иондану, атомдардың қозуы, екіншілік сәулеленудің пайда болуы және т.б.) әрекеттесуі кезінде жүретін, өзіне тән физикалық үрдістер бойынша өлшенеді және анықталады. Барлық жағдайда да, иондануы немесе сонымен байланысты екіншілік эффектілері тіркеледі. Иондану эффектісін тікелей тіркеуге негізделген әдісі иондандыру (ионизационный)әдісі деп аталады. Ионданудың екіншілік эффектілері фотографиялық, люминесценттік, химиялық және басқа да әдістердің көмегімен өлшенуі мүмкін. Иондаушы сәулеленуді тіркеудің фотографиялық әдісі, олардың, көрінетін жарыққа ұқсас, фотоэмульсияны қарайтатын қасиетіне негізделген. Бұл әдіс корпускулалық сәулеленудің сыртқы ағындарын өлшеу үшін, кванттық сәулеленулердің дозаларын анықтау үшін, белсенділікті және оның әр түрлі нысандарда таралуын зерттеу үшін қолданылады. Аралас ағындар болған жағдайда (β-, γ- сәулеленулер және басқалар) әр түрлі сәулеленудің әсерінен қараю тығыздығын жеке-жеке тіркеу үшін пленкаларды көп жолды кассетаға салып қояды. Фотографиялық әдісті нейтрондарды тіркеу үшін де қолдануға болатынын айта кету керек. Бұл кезде фотопленка нейтрондардың кадмий сүзгісімен өзара әсерлесуі кезінде пайда болған қайта берілетін протондарды тіркейді. Бұл сияқты өлшеулерге арнайы қалың қабатты («ядролы») эмульсиясы бар пленкаларды таңдап алады. Тіркеудің сцинтиллялық әдісінде негізгі роль атқарындар иондаушы сәулеленудің әсерінен пайда болатын қозған атомдар мен молекулалар. Қозған атомдардың негізгі (бастапқы) жағдайына өтуі жарықтың жарқ етуімен жүреді. Иондағыш сәулеленудің кейбір заттардан жарық (сәуле) шығаратын қасиеті сәулеленуді тіркеу үшін қолданылады. Осы қағидаға негізделген детекторлар сцинтилляциялық есептегіштер деп аталады. Сцинтилляцилық детекторлар, көбінесе α-, β- және γ-сәулеленуді тіркеу үшін қолданылады. Соңғы жылдарда иондаушы сәулелену әсерінен кейбір қатты денелерде жүретін ерекше физикалық құбылыстарды пайдалануға негізделген дозиметрия әдістері дами бастады. Бұл құбылыстың мәні мынада: иондаушы сәулеленудің әсерінен қатты денеде (люминофорда) сіңген энергия жиналады, бұл энергия люминофорды қосымша қоздырған кезде босап шығуы мүмкін. Қосымша қоздырудың түрлеріне байланысты люминесценцияның келесі әдістерін ажыратады: радиофотолюминесценция (алдын ала сәулеленуге ұшыратылған затты жарықпен қоздыру); радиотермолюминесценция (алдын ала сәулеленуге ұшыратылған затты қыздыру) және хемилюминесценция (химиялық реакциялар кезінде бөлінетін энергияның әсерінен қозуы). 3. Иондаушы сәулелену көздері және әсері Адамдар күн сайын табиғи сәулелену көздеріне, сондай-ақ жасанды көздерге ұшырайды. Табиғи радиация көптеген көздерден келеді, соның ішінде топырақта, суда және ауада кездесетін 60-тан астам табиғи радиоактивті материалдар. Радон, табиғи газ, тау жыныстары мен топырақтан шығады және табиғи сәулеленудің негізгі көзі болып табылады. Күн сайын адамдар ауадан, тамақтан және судан радионуклидтерді жұтады және жұтады. Адамдар табиғи ғарыштық сәулелерге де ұшырайды, әсіресе биіктікте. Орташа алғанда, адам алатын жыл сайынғы фондық сәулелену дозасының 80% табиғи түрде пайда болатын жердегі және ғарыштық сәулелену көздерінің есебінен. Фондық радиация деңгейлері геологиялық айырмашылықтарға байланысты географиялық тұрғыдан өзгереді. Кейбір аймақтардағы экспозиция әлемдік орташа деңгейден 200 есе жоғары болуы мүмкін. Адамның радиацияның әсері де адам жасаған көздерден, ядролық энергияны өндіруден бастап диагностика немесе емдеу үшін радиацияны медициналық мақсатта пайдаланудан туындайды. Қазіргі уақытта жасанды иондаушы сәулеленудің ең көп тараған көздері медициналық құрылғылар, соның ішінде рентгендік аппараттар болып табылады. Радиациялық әсер ішкі немесе сыртқы болуы мүмкін және әртүрлі әсер ету жолдары арқылы алынуы мүмкін. Иондаушы сәулеленудің ішкі әсері радионуклидті деммен жұтқанда, жұтқанда немесе қанға басқа жолмен түскенде (мысалы, инъекция немесе жаралар арқылы) пайда болады. Ішкі экспозиция радионуклидті өздігінен (мысалы, экскреция арқылы) немесе емдеу арқылы ағзадан тазартқанда тоқтатылады. Ауадағы радиоактивті заттар (шаң, сұйықтықтар немесе аэрозольдер) теріге немесе киімге түскенде сыртқы әсер болуы мүмкін. Радиоактивті материалдың бұл түрін жиі жуу арқылы денеден шығаруға болады. Иондаушы сәулеленудің әсері сыртқы көзден, мысалы, медициналық рентгендік сәулеленуден де туындауы мүмкін. Сыртқы сәулелену сәулелену көзі қорғалған кезде немесе адам сәулелену өрісінен тыс жерде қозғалғанда тоқтатылады. Адамдар иондаушы сәулеленуге әртүрлі жағдайларда, үйде немесе қоғамдық орындарда (қоғамдық әсер ету), жұмыс орнында (кәсіби әсер ету) немесе медициналық ортада (сонымен қатар пациенттер, қамқоршылар және еріктілер) әсер етуі мүмкін. 3.1 Иондаушы сәулелену түрі организмдерге әсер етуі Адам ағзасы әртүрлі жасушалардан тұрады. Біз ми жасушаларын, бұлшықет жасушаларын, қан жасушаларын және т.б. ажыратамыз. Жасушаның генетикалық материалы ядрода ген түрінде болады, олар өз кезегінде хромосома деп аталатын жіп тәрізді құрылымдармен байланысады. Оның қалай жұмыс істейтінін жасушадағы гендер анықтайды. Егер гендер зақымданса, қатерлі ісік дамуы мүмкін. Бұл жасушаның көбею жылдамдығын бақылау қабілетінен айырылғанын білдіреді. Егер репродуктивті органдарда гендер зақымданса, мутация пайда болуы мүмкін. Мұндай мутация балаларға берілуі мүмкін. жүктеу/скачать 42.58 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|