Р/с Индикатор Сипаттамасы

республикалық бюджет;

облыстық бюджеттер және Астана және Алматы қалаларының бюджеттері;

аудандардың бюджеттері мен облыстық маңызы бар қалалардың бюджеттері.

Қазақстан Республикасының аумағындағы табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайларды жою үшін және Қазақстан Республикасының басқа мемлекеттерге ресми гуманитарлық көмек көрсетуге;

Қазақстан Республикасының немесе оның әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiгiнiң саяси, экономикалық және әлеуметтік тұрақтылығына, сондай-ақ адамдардың өмiрi мен денсаулығына қатер төндiретiн жағдайларды жою үшін;

соттардың шешiмдерi бойынша мiндеттемелердi орындау үшін;

төмен тұрған деңгейдегі бюджеттердің қолма-қол ақша тапшылығын өтеу үшін пайдаланылады.

1) бірыңғайлық принципі (бюджет жүйесін ұйымдастырудың және оның жұмыс iстеуiнiң бірыңғай принциптерін қолдану, Қазақстан Республикасында бірыңғай бюджет сыныптамасын және бюджет процесiнiң бірыңғай рәсiмдерiн пайдалану);

2) толымдылық принципі (бюджетте және Қазақстан Республикасының Ұлттық қорында Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген барлық түсімдер мен шығыстардың көрсетiлуi, бюджет қаражаты бойынша талап құқықтарының басқаға берiлуi сияқты, бюджет қаражатын пайдалана отырып, өзара талаптарды есепке жатқызуға жол бермеу);

3) реалистік принципі (бекiтiлген (нақтыланған, түзетілген) бюджет көрсеткiштерiнiң әлеуметтік-экономикалық дамудың, мемлекеттік органдардың стратегиялық жоспарлары болжамдарының бекiтiлген (түзетілген) параметрлеріне, бағыттарына сәйкес келуі);

4) транспаренттiлiк принципі (қоғам мен бұқаралық ақпарат құралдары үшін бюджет процесiнiң ашықтығын, бюджетті және олардың атқарылуы туралы есептерді мiндеттi түрде жариялау);

5) дәйектiлiк принципі (мемлекеттік органдардың бюджеттік қатынастар саласында бұрын қабылданған шешiмдердi сақтауы);

6) нәтижелiлiк принципі (мемлекеттік органдардың стратегиялық жоспарларында көзделген тікелей және түпкiлiктi нәтижелерге қол жеткізуге бағдарланған бюджеттерді әзірлеу және атқару);

7) бюджеттердің дербестік принципі (түрлі деңгейдегі бюджеттер арасында түсiмдердiң тұрақты бөлiнуiн белгілеу және олардың жұмсалу бағыттарын айқындау);

8) сабақтастық принципі (өткен кезеңде бекiтiлген әлеуметтік-экономикалық даму болжамдарына, базалық шығыстарға, бюджеттік мониторинг қорытындыларына, нәтижелерді бағалауға негізделген бюджетті жоспарлау);

9) негiздiлiк принципі (нормативтік құжаттар негiзiнде бюджетті жоспарлау);

10) уақтылылық принципі (бюджетті уақытылы жоспарлау және атқару);

11) кассаның бірыңғайлық принципі (бюджетке барлық түсiмдердi бірыңғай қазынашылық шотқа есептеу және бірыңғай қазынашылық шоттан барлық көзделген шығыстарды ұлттық валютамен жүзеге асыру). Бірыңғай қазынашылық шот Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінде ашылады ұлттық валютамен орталықтандырылған аудару операцияларын жүзеге асыру және олардың есебін жүргізу үшін;

12) тиiмдiлiк принципі (бюджет қаражатының бекiтiлген көлемін пайдаланып, ең үздік тікелей нәтижеге қол жеткізу қажеттiлiгiн негізге ала отырып, бюджеттерді әзірлеу және атқару немесе бюджет қаражатының аз көлемін пайдаланып, тікелей нәтижеге қол жеткізу);

13) жауапкершiлiк принципі (нәтижелер көрсеткішіне қол жеткізуге бағытталған қажетті әкiмшiлiк және басқару шешiмдерiн қабылдау, мемлекеттік органдардың жауапкершiлiгiн қамтамасыз ету);

14) бюджет қаражатының атаулылық және нысаналы сипаты принципі (бюджет қаражатын мемлекеттік органдардың нәтижелер көрсеткiштерiне қол жеткізуге бағыттауы және пайдалануы).

Тiкелей нәтиже - қол жеткiзiлуi осы функцияларды, өкiлеттiктердi жүзеге асыратын немесе қызметтер көрсететiн ұйымдардың қызметiне толық байланысты болатын, көзделген бюджет қаражаты шегiнде атқарылатын мемлекеттiк функциялар, өкiлеттiктер және көрсетiлетiн мемлекеттiк қызметтер көлемiнiң сандық сипаттамасы.

Түпкiлiктi нәтиже - белгiлi бiр мемлекеттiк орган қызметiнiң, басқа да мемлекеттiк органдар қызметiнiң тiкелей нәтижелерiне қол жеткiзумен ұштасатын, халықтың өмiр сүру деңгейi мен сапасының, әлеуметтiк саланың, экономиканың, қоғамдық қауiпсiздiктiң және мемлекеттiк басқарудың басқа да салаларының мақсатты жай-күйi (жай-күйiнiң өзгерiсi).

1. 
   Аймақтың әлеуметтік-экономикалық даму болжамының және бюджеттік параметрлерінің жобасын әзірлеу және жергілікті атқарушы органдармен оны мақұлдау;
   

      3) ағымдағы жылдың 1 қазанынан кешіктірмей облыстық бюджет туралы шешім жобасын әзірлеу.

Әлеуметтік-экономикалық даму болжамы:

әлеуметтiк-экономикалық даму болжамы, үрдiстерi, басымдықтары, нысаналы индикаторлары мен көрсеткiштерi;

бюджеттiк параметрлердiң үш жылға арналған болжамын (үш жылдық кезеңге бюджет саясатының негiзгi бағыттарын, жергілікті бюджеттік бағдарламар әкімшілері бойынша болжамды көлемiн) қамтуға тиiс.

Жалпы бюджет процесі бірыңғай бюджеттік сыныптаманың негізінде жүзеге асырылады. Бiрыңғай бюджеттiк сыныптама (ББС) объектiлерге топтамалық кодтар бере отырып, бюджет түсiмдерi мен шығыстарын функционалдық, ведомстволық және экономикалық сипаттамалар бойынша топтастыру болып табылады. Бірыңғай бюджеттік сыныптаманы бюджетті жоспарлауға уәкілетті орган ретінде Қаржы министрлігі жасайды.

Белгілі бір сипаттамалар бойынша барлық деңгейдегі бюджеттер түсімдерінің топтамасы (экономикалық белгілер бойынша, олардың көздері мен түрлері бойынша) ББС бюджет түсімдерінің сыныптамасы болып табылады.

Функционалдық және ведомстволық белгiлер бойынша бюджеттiк қаражаттың жұмсалу бағыттарын айқындайтын, мемлекет функцияларының орындалуын, стратегиялық және бағдарламалық құжаттарды, мемлекеттiк органдардың стратегиялық жоспарларын iске асыруды көрсететiн барлық деңгейлердегi бюджеттер шығыстарының топтамасы ББС бюджет шығыстарының функционалдық сыныптамасы болып табылады.

Бюджеттiк бағдарламаларды iске асыру үшiн мемлекеттiк мекемелер жүзеге асыратын операцияларды көрсететiн экономикалық сипаттамалар бойынша бюджет шығыстарын топтастыру ББС бюджет шығыстарының экономикалық сыныптамасы болып табылады.

     - кiрiстердiң, трансферт түсiмдерiнiң, шығындардың, таза бюджеттiк кредиттеудiң, қаржы активтерiмен операциялар бойынша сальдоның, тапшылықтың (профициттiң), тапшылықты қаржыландырудың (профициттi пайдаланудың) көлемi;

     - облыстық бюджеттен аудандық (облыстық маңызы бар қала) бюджеттеріне берiлетiн бюджеттiк субвенциялардың көлемi;

     - аудандық (облыстық маңызы бар қала) бюджеттерінен облыстық бюджетке бюджеттiк алып қоюдың көлемi;

     - қаланың жергілікті атқарушы органының резервiнiң мөлшерi.

     Тиісті қаржы жылына және жоспарлы кезеңге арналған жергілікті бюджет мәслихаттардың шешімімен бекітіледі.

1) аймақтың әлеуметтiк-экономикалық даму болжамы;

2) мемлекеттiк органдардың стратегиялық жоспарларының жобалары немесе стратегиялық жоспарларға өзгерiстер мен толықтырулар жобалары;

3) жергілікті бюджет жобасында енгiзiлген шешiмдердi ашып көрсететiн түсiндiрме жазба ұсынылады.

1) негізділік принципі;

2) бюджеттің теңгерімділігін сақтау принципі.

2. Негізділік принципі депутаттардың бюджет жобасына өзгерістер немесе толықтырулар енгізу туралы кез келген ұсыныстары осы түзетулерді енгізу, оларға тиісті есеп-қисаптар қоса беріле отырып, олардың әлеуметтік-экономикалық даму басымдықтарына сәйкестігі және мемлекеттік органдар қызметінің олардың стратегиялық жоспарларында көзделген мақсаттарын, міндеттерін және нәтижелерінің көрсеткіштерін түзету жөніндегі ұсыныстардың қажеттігі жазбаша баяндалып берілуге тиіс екендігін білдіреді.

3. Бюджеттің теңгерімділігін сақтау принципі депутаттар бюджет жобасына кез келген өзгеріс немесе толықтыру енгізген кезде бюджет тапшылығының мөлшерін бюджет жобасында белгіленгеннен асырмай сақтау үшін түсімдердің қосымша көздері не қысқартылатын шығыстар айқындалуға тиіс екендігін білдіреді.

- жергілікті бюджеттерге, оның ішінде мемлекеттік мекемелердің шоттарына қызмет көрсету;

- түсімдерді бірыңғай қазынашылық шотқа есептеу;

- мемлекеттік мекемелердің шарттарын тіркеу;

- мемлекеттік мекемелердің міндеттемелері бойынша ұлттық немесе шетел валютасында төлемдер мен аударымдар жүргізу және т.б. кіреді.

Мемлекеттiк орган қызметiнiң ел немесе өңiр экономикасының дамуына, экономиканың, қоғамның жеке саласына (аясына) тигiзетiн әсерiн кешендi және объективтi бағалау, мемлекеттiк орган қызметi нәтижелерiнiң көрсеткiштерiне қол жеткiзудi стратегиялық жоспар мен бюджеттiк бағдарламалардың iске асырылуын бағалау негiзiнде талдау нәтижелердi бағалау болып табылады. Нәтижелердi бағалауды бюджеттiк бағдарламалар әкiмшiлерi және Қазақстан Республикасының Президентi уәкiлеттiк берген мемлекеттiк органдар жүзеге асырады. Нәтижелердi бағалауды жүргiзу кезiнде үкiметтiк емес ұйымдардың (қоғамдық бiрлестiктердiң) оларды алушыларға сауал қою негiзiнде алынған мемлекеттiк қызмет көрсетудi ұсыну сапасы туралы ақпараты пайдаланылады.

Бюджетті атқару бойынша жергілікті өкілді органы ай сайын есептi айдан кейiнгi айдың бiрiншi күнiндегi жағдай бойынша әкімдікке, мәслихаттың тергеу комиссиясына, қаланың мемлекеттік жоспарлау бойынша өкілді органына, облыстың бюджеті атқару бойынша өкілді органына және Қазақстан Республикасы Үкіметінің ішкі бақылау бойынша өкілді органына қалалық бюджеттiң атқарылуы туралы есеп бередi.

Бюджетті атқару бойынша жергілікті өкілді органы есептi жылдан кейiнгi 1 наурызынан кешіктірмей әкімдікке, қаланың мемлекеттік жоспарлау бойынша өкілді органына және Қазақстан Республикасы Үкіметінің ішкі бақылау бойынша өкілді органына қалалық бюджеттiң атқарылуы туралы жылдық есебін бередi.

Қала әкімдігі есепті қаржы жылындағы қалалық бюджетінің атқарылуы туралы жылдық есепті жыл сайын қосымшаларымен бірге:

1) ағымдағы жылдың 20 наурызынан кешіктірмей облыстың тексеру комиссиясына;

      2) ағымдағы жылдың 1 сәуірінен кешіктірмей қалалық мәслихатына ұсынады.

Мәслихат қала әкімдігінің есепті қаржы жылында қалалық бюджетінің атқарылуы туралы жылдық есебін облыстың тексеру комиссиясының қаланың бюджетінің атқарылуы туралы есебін алғаннан кейін бір ай ішінде мәслихаттың тұрақты комиссияларында қарайды.

1) қалалық бюджет туралы мәслихат шешімінің қосымшаларына сәйкес қалалық бюджет көрсеткiштерiнiң атқарылуы туралы деректердi бiлдiретiн тиiстi қаржы жылындағы қалалық бюджеттiң атқарылуы туралы есептен;

2) қалалық бюджеттiң түсiмдер бойынша атқарылуы, жүргiзiлген бюджеттiк мониторинг және оның нәтижелерiн бағалау негiзiнде жергілікті бюджеттiк бағдарламалардың орындалуы туралы, сондай-ақ мемлекеттiк органдардың есептi қаржы жылы iшiнде стратегиялық жоспарларының нәтижелерiне, мақсаттарына қол жеткiзiлуiн және мiндеттерiнiң шешiлуiн талдау нәтижелерi туралы талдамалық есептен;

3) түсiндiрме жазбадан тұрады.

2. Мемлекеттiк қаржылық бақылау:

1) оны жүзеге асыратын органға байланысты iшкi және сыртқы мемлекеттiк қаржылық бақылау;

2) бюджеттiң тиiстi деңгейiне байланысты республикалық және жергiлiктi мемлекеттiк басқару деңгейiнде жүргiзiлетiн болып бөлiнедi.

2) Мәслихаттардың тексеру комиссиялары (жергiлiктi деңгейдегi сыртқы мемлекеттiк қаржылық бақылауды жүзеге асырады);

3) Қаржы министрлігінің Қаржылық бақылау комитетінің (республикалық деңгейде ішкі мемлекеттік қаржылық бақылауды жүзеге асырады);

4) орталық мемлекеттік органдардың ішкі бақылау қызметтері;

5) жергілікті деңгейде ішкі бақылау қызметтері.

1) сәйкестiкке бақылау жасау (бақылау объектiсi қызметiнiң бюджет және өзге де заңнамасының талаптарына сәйкестiгiн бағалау);

Мемлекеттiк қаржылық бақылаудың түрлерi:

1) кешендi бақылау (бақылау объектiлерiнiң нақты кезеңдегi қызметiн барлық мәселелер бойынша бақылау және бағалау);

2) тақырыптық бақылау (бақылау объектiсiнiң нақты кезеңдегi қызметiн жекелеген мәселелер бойынша бақылау және бағалау);

Облыстық бюджетке түсетін негізгі салықтық түсімдер: жеке табыс салығы, әлеуметтік салық, қоршаған ортаға эмиссия үшін салық, орманды пайдаланғаны үшін салық.

Аудандар бюджеттеріне салықтық түсімдер: жеке табыс салығы, әлеуметтік салық, жеке және заңды тұлғалар мүлкіне салынатын салық жер салығы, көлік құралдарына салынатын салық.

Бюджетаралық қатынастар:

1) республикалық және облыстық бюджеттiң, Астана және Алматын қалаларының бюджеттерiнiң арасында;

      трансферттермен;

      бюджеттiк кредиттермен;

      2) облыстық және аудандық (облыстық маңызы бар қалалар) бюджеттер арасында:

      трансферттермен;

      бюджеттiк кредиттермен;

      кiрiстердi бөлу нормативтерiмен реттеледi.

Бюджет деңгейлерi арасындағы трансферттер жалпы сипаттағы трансферттерге, ағымдағы нысаналы трансферттерге, нысаналы даму трансферттерiне бөлiнедi.

Бюджет субвенциялары мен бюджеттiк алып қою жалпы сипаттағы трансферттер болып табылады (өңірлердің бюджеттік қамтамасыз етілуі деңгейін теңестіруге және шығыстардың бағыттарына сәйкес мемлекеттің кепілді қызметтерін ұсыну үшін тең фискалды мүмкіндіктерді қамтамасыз етуге бағытталған).

Нысаналы трансферттер ағымдағы нысаналы трансферттерге (республикалық немесе жергілікті бюджеттерде бекітілген сомалар шегінде жалпы сипаттағы трансферттердің үш жылдық көлемінің қолданылуы кезеңінде беріледі) және нысаналы даму трансферттерiне (бюджеттік инвестициялық жобаларды іске асыру үшін республикалық немесе облыстық бюджеттерде бекітілген сомалар шегінде жоғары тұрған бюджеттер төмен тұрған бюджеттерге береді) бөлiнедi.

Бюджеттiк инвестициялық жобаларды iске асыруға және қаржы жылы iшiнде қолма-қол ақшаның болжамды тапшылығы жағдайында, тиiсiнше облыстық бюджеттерге, Астана және Алматы қалаларының бюджеттерiне және аудандардың (облыстық маңызы бар қалалардың) бюджеттерiне республикалық бюджеттен және облыстық бюджеттерден бюджеттiк кредиттер берiлуi мүмкiн.

   1) бюджеттiк инвестициялық жобаларды iске асыру;

     2) бюджеттiк инвестициялық жобалардың техникалық-экономикалық негiздемелерiн (негізгі техникалық, технологиялық және өзге шешімдер, сондай-ақ бюджеттік инвестициялық жобаның тиімділігі мен жүзеге асырылатындығын зерделеу нәтижелері туралы мәліметтер бар құжаттаманы) әзiрлеу немесе түзету, сондай-ақ оларға қажеттi сараптамалар жүргiзу;

     3) бюджеттi әзiрлеу сатысында бюджеттiк инвестициялық жобаларды iрiктеу кезеңiнде жүзеге асырылады.

Инвестициялық ұсыныстарды әзiрлеудi бюджеттiк бағдарламалардың әкiмшiлерi мемлекеттiк органдардың стратегиялық жоспарларының жобаларын әзiрлеу сатысында жүзеге асырады.

Жарғылық капиталында мемлекеттің қатысуы бар заңды тұлғалардың жарғылық капиталын ұлғайту және олардың еншілес ұйымдарының жарғылық капиталын заңды тұлғалардың акцияларын төлеуге ұлғайту Қаржылық ұйымдар мен қаржылық нарықты реттеу және қадағалау агенттігінің тиісті куәлігімен расталатын жарияланған акцияларды (бағалы қағаздарды) шығаруды мемлекеттік тіркегеннен кейін жүзеге асырылады.