С. Т. Иксатова қылмыстық ҚҰҚЫҚ ерекше бөлім
Көрінеу жалған жауап беру, сарапшының жалған қорытындысы немесе қате аудару (352-бап)
жүктеу/скачать 1.81 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Куәнің немесе жіәбірленушінің жауап беруден бас тартуы немесе жалтаруы (353-бап)
- Алдын ала анықтаудың немесе алдын ала тергеудің деректерін жария ету (355-бап)
- Судьяға және қылмыстық процеске қатысушыларға қатысты қолданылатын қауіпсіздік шаралары туралы мәліметтерді жария ету (356-бап)
- Хатталған немесе иелік етуге тыйым салынған не тәркілеуге жататын мүлікке қатысты заңсыз әрекеттер (357-бап)
- Сотталғандар мен басқадай қылмыстық-құқықтық күштеу шараларын өтейтіндердің жасайтын қылмыстары.
- Бас бостандығынан айыру түріндегі жазасын өтеуден жалтару (359-бап)
- Қылмыстық атқару мекемесі әкімшілігінің талаптарына кәнігі түрде бағынбау (360-бап)
- Қоғамнан оқшалауды қамтамасыз ететін мекемелердің қалыпты қызметінің тәртібін бұзу (361-бап)
- Сот әділдігіне қарсы басқадай адамдардың жасайтын қылмыстары. Сот төрелігін жүзеге асыруға және алдын ала тергеу жүргізуге кедергі жасау (339-бап)
- Сот төрелігін немесе алдын ала тергеуді жүзеге асырушы адамның өміріне қол сұғу (340-бап)
Көрінеу жалған жауап беру, сарапшының жалған қорытындысы немесе қате аудару (352-бап) Мұндай әрекеттер қылмыстық немесе азаматтық істер бойынша шындықты ашуға бөгет келтірумен бірге сот, тергеу немесе алдын ала анықтаушы органдардың дұрыс қызмет атқаруын бұзады. Осыған орай қылмыстың тікелей объектісі-әділ-соттылық мүддесі, ал қосымша тікелей объектісі жеке тұлғаның құқықтары мен мүдделері болады. Құрылысы жөнінен бұл қылмыс формальдық құрамға жатады және қылмыс объективтік жағынан мынандай әрекеттерді істеу арқылы көрініс табады: 1)сотта, не алдын ала анықтау жүргізу немесе алдын ала тергеу кезінде куәгердің, жәбірленушінің көрінеу жалған жауап беруі; 2) сарапшының көрінеу жалған қорытынды беруі; 3)дәл сондай жағдайларда аудармашы жасаған көрінеу қате аударма. Куәгердің, жәбірленушінің жалған жауабына олардың өздеріне мәлім болған фактілер жөнінде толық немесе ішін ара шындыққа сай келмейтін мәліметтер беруі. Егер куәгер немесе жәбірленуші және мәлім болған фактілер туралы ештеңе айтпаса, онда олардың әрекеті жауап беруден бас тарту деп танылып, олар Қылмыстық Кодекстің 353-бабы бойынша жауапты болады. Зерттелген объект бойынша саналы түрде жалған, шындыққа жатпайтын немесе сенімсіз, екі ұшты іс материалдарына негізделген қорытындыны жасауы сарапшының көрінеу жалған қорытынды беруі деп білеміз. Іс үшін мәні бар процеске қатысушылардың деректерін, жауаптарын саналы түрде, әдейі бұрмалап, теріс аударуды аудармашының жасаған көрінеу қате аудармасы деп білеміз. Қылмыс формальдық құрамға жатады. Және ол заңда көрсетілген әрекеттердің істелген уақытынан бастап, іске әсер еткеніне немесе әсер етпегеніне қарамастан аяқталған деп танылады. Қылмыстың аяқталу уақыты қылмыстық іс жүргізу сатысына тікелей байланысты. Алдын ала тергеу немесе алдын ала анықтама жүргізу сатысында куәгердің, жәбірленушінің, аудармашының жауап беру хаттамасына қол қойған, ал сарапшының жазбаша қорытынды берген сәтінен, ал істі сотта қарау сатысында-куәнің, жәбірленушінің жауап беру немесе сарапшының қорытындының мазмұнын жариялаған, аудармашының жауаптар мен қорытынды мазмұнын аударған уақыттан бастап қылмыс аяқталған деп танылады. Заңда көрсетілген көрінеу жалған жауап беру, сарапшының жалған қорытынды беруі немесе аудармашының қате аударуы деген сөздің өзі бұл қылмыстың субъективтік жағынан тікелей қасақаналықпен жасалатынын көрсетеді. Заң бұл қылмысты белгілі бір ниетпен байланыстырмайды. Қылмыстық ниет айыпкердің жағдайын жақсарту немесе қиындату, одан кек алады деп қорқу, пайдакүнемдік, қызғаныш т.с.с. болуы мүмкін. Егер куә, жәбірленуші белгілі бір факті жөнінде шын қателесіп жауап берсе, сарапшы кәсіптік деңгейінің төмендігінен қате қорытынды берсе немесе аудармашы тілді немесе терминдердің ерекшелігін жете білмеуден дұрыс аудармаса, онда оларды Қылмыстық Кодекстің 352-бабымен жауапқа тартуға негіз жоқ. Қылмыстың субъектісі арнаулы-жасы 16-ға толған куәгер, жәбірленуші, сарапшы немесе аудармашы. Куәнің немесе жіәбірленушінің жауап беруден бас тартуы немесе жалтаруы (353-бап) Қылмыстық іс және Азаматтық іс жүргізу кодекстері куәгерге немесе жәбірленушіге сотта немесе алдын ала анықтау жүргізу, сондай-ақ алдын ала тергеу жүргізу кезінде дұрыс жауап беруді міндеттейді. Куәгердің немесе жәбірленушінің шындыққа сай келетін жауабы дәлелдеменің көзі болып табылады. Бұлардың жауап беруден бас тартуы сот төрелігінің жүзеге асырылуына кедергі келтірудің нысаны ретінде қарастырылады. Қылмыстың объектісі-сот, тергеу және анықтама органдарының бірқалыпты дұрыс қызметі. Қылмыс объективтік жағынан куәнің немесе жәбірленушінің сотта немесе алдын ала анықтау жүргізу немесе алдын ала тергеу кезінде жауап беруден бас тартуы немесе жалтаруы арқылы көрініс табады. Бас тарту әрекет арқылы (ауызша немесе жазбаша түрде жауап беруден бас тарту) немесе әрекетсіздік арқылы (жауап беру туралы ұсынысқа үндемей қою) көрініс табады. Жалтаруға куәның немесе жәбірленушінің сотқа, тергеуге немесе анықтама органына шақыру туралы хабарлама ала тұра, себепсізден себепсіз келмеуі, жалтару мақсатымен тұратын орнын ауыстыруы, жасырынуы, бірнеше рет шақыруға мән бермеуі т.с.с. жатады. Бас тарту мен жалтарудың тәсілі қылмысты саралауға әсер етпейді. Қылмыс құрамы формальдық. Қылмыс заңда көрсетілген адамдардың жауап беруден заңсыз бас тартуы немесе жалтаруы орын алған сәттен аяқталған деп танылады. Субъективтік жағынан қылмыс тікелей қасақаналықпен істеледі. Кінәлы адам жауап беруден бас тартқаны немесе жалтарғаны сезеді және соны тілеп әрекет немесе әрекетсіздік жасайды. Қылмыстық ниет әр түрлі болуы мүмкін, ол жаза тағайындағанда есепке алынады.Қылмыстың субъектісі арнаулы, 16-ға толған куә және жәбірленуші. Алдын ала анықтаудың немесе алдын ала тергеудің деректерін жария ету (355-бап) Қазақстан Республикасы Қылмыстық іс жүргізу кодексіне сәйкес тергеуші қорғаушыға, куәларға, жәбірленушіге, азаматтық талапкерге, азаматтық жауапкерге немесе олардың заңды өкілдеріне, сарапшыға, маманға, аудармашыға, қалыс адамдарға және тергеу іс-әрекеттерін жүргізу кезінде қатысқан басқа адамдарға өзінің рұқсатынсыз істелген мәліметтерді жария етуге жол берілмейтіні туралы ескертеді, бұл туралы аталған адамдардан олардың жауапкершілігін ескерте отырып, қолхат алады.(205-баптың 2-тармағы). Заң бойынша алдын ала тергеу деректері жария етілмеуге тиіс. Олар егер бұл тергеу мүшелеріне қайшы келмесе немесе басқа адамдардың құқықтары мен заңды мүдделерін бұзумен байланысты болмаса, онда тек тергеушінің, анықтаушының, прокурордың рұқсатымен қандай көлемде жария ету мүмкін деп танылса, сондай көлемде ғана жария етілуі мүмкін. (ҚР ҚІЖК-нің 205-бабының 2-тармағы)Заңның осы көрсетілген талаптарын бұзу әділсоттылықтың мүддесіне орасан зиян келтіруі мүмкін. Қылмыстың тікелей объектісі-тергеу және анықтама органдарының дұрыс қызметі. Қылмыстың объективтік жағы жариялауға жол беруге болмайтыны туралы заңда белгіленген тәртіппен ескертілген адамның алдын ала анықтаудың немесе алдын ала тергеудің деректерін прокурордың, тергеушінің немесе алдын ала анықтау жүргізуші адамның келісімінсіз жария етуі арқылы сипатталады. Тергеу әрекеттері (мысалы тінту) жөніндегі мәліметтерді, сарапшылық тағайындап, куәларды шақыру, заттай немесе әр түрлі құжаттық дәлелдемелер жөніндегі деректерді тергеушінің, анықтама жүргізуші адамның, прокурордың келісімінсіз жұртқа жаю осы деректерді жария ету деп танылады. Жария етудің тәсілі сан түрлі (ауызша, жазбаша, бұқаралық ақпарат құралдарын пайдалану арқылы) болуы мүмкін.Қылмыстың істелу тәсілдерінің іс-әрекетті саралауға қатысы жоқ. Қылмыс құрылысы жөнінен формальдық құрамға жатады және ол алдын ала анықтаудың, алдын ала тергеудің деректерін жария еткен уақыттан бастап аяқталған деп табылады. Жария ету қылмыстық іс жүргізу процесінің алдын ала анықтау, алдын ала тергеу сатысында ғана іске аксырылады.Қылмыс субъективтік жағынан тек қана тікелей қасақаналықпен істеледі. Кінәлы адам өзіне деректерді жарияламау туралы ескерту жасалғанына қарамастан оны жариялаудың қоғамға қауіпті екенін сезеді, бірақ-та соны жариялауды тілейді. Қылмыстың субъектісі-қылмыстық іске қатысушы 16-ға толған арнаулы адамдар-куә, жәбірленуші, сарапшы, аудармашы, қалыс адам, қорғаушы, азаматтық талапкер, азаматтық жауапкер ж.т.б. Егер мұндай деректерді құқық қорғау органдарының қызметкерлері жария етсе, онда олар лауазымдық қылмыстар үшін жауапқа тартылады. Судьяға және қылмыстық процеске қатысушыларға қатысты қолданылатын қауіпсіздік шаралары туралы мәліметтерді жария ету (356-бап) Қазақстан Республикасында соттардың және қылмыстық процеске басқа қатысушылардың тәуелсіздігін нақты жүзеге асыру мақсатымен Қылмыстық кодекске енгізілген бұл баптың басты мақсаты-қылмыстық процеске қатысушылардың және олардың жақын туыстарының қауіпсіздігін қамтамасыз ету болып табылады. Қылмыстың тікелей объектісі-соттардың әділсоттылықты жүзеге асырудағы бірқалыпты қызметі, сондай-ақ қылмыстық процеске қатысушылардың, олардың туыстарының қауіпсіздігі. Қылмыстың жәбірленушісі-судья, сот приставы, сот атқарушысы, жәбірленуші, куә, присяжной заседателі, қылмыстық процеске басқа да қатысушылар (мысалы азаматтық талапкер, сарапшы, прокурор, азаматтық жауапкер, қорғаушы) және олардың туыстары. жәбірленушілердің жеке күзеті туралы, олардың тұрғын Қылмыстың затына-жайын, мүлкін күзету жөніндегі, оларға берілген қару мен жеке қорғану құралдары, уақытша орын ауыстырып тұрып жатқан мекен-жайы, жұмыс, оқу орнының өзгеруі, басқа жерге көшіп кетуі, құжаттарын, бет әлпетін өзгертуі жөніндегі мәліметтер жатады. Қылмыс объективтік жағынан судьяға, сот приставына, сот атқарушысына, жәбірленушіге, куәгерге, қылмыстық процеске басқа да қатысушыларға қатысты, сол сияқты олардың туыстарына қатысты қолданылатын қауіпсіздік шаралары туралы мәліметтерді жария ету, егер бұл әрекетті аталған мәліметтер сеніп тапсырылған немесе оның қызметтік жұмысына байланысты белгілі болған адамның жасауы арқылы жүзеге асырылады. Қылмыс құрылысы жөнінде формальдық құрамға жатады және ол қауіпсіздік шаралары туралы мәліметтерді жария еткен уақыттан бастап аяқталған деп танылады. Мәліметтерді жария етудің тәсілі сан алуан, әңгіме барысында, қауіпсіздік мәліметтері бар тиісті құжаттарды бөтенге беру, жоғалту, оларды сақтау тәртібін бұзу т.с.с. Қылмыс субъективтік жағынан тікелей немесе жанама қасақаналықпен істеледі. Кінәлы адам заңда көрсетілген адамдар жөніндегі қауіпсіздік шаралары туралы мәліметтерді жария етуге болмайтынын сезеді, бірақ-та соны тілеп немесе оған саналы түрде жол бере отырып әрекет істейді. Қылмыстық ниеттің қылмыс құрамына әсері жоқ.Қылмыстың субъектісі арнаулы. Олар аталған мәліметтер сеніп тапсырылған немесе оның қызметтік жұмысына байланысты белгілі болған, 16-ға толған адам (полиция қызметкерлері, жеке күзет қызметкерлері, жәбірленушінің көлігін жүргізуші, МАИ қызметкерлері, жеке дәрігерлер т.с.с.) Хатталған немесе иелік етуге тыйым салынған не тәркілеуге жататын мүлікке қатысты заңсыз әрекеттер (357-бап) Қылмыстық іс жүргізу кодексінің талаптарына сәйкес егер айыпкер, сезікті қылмыс істеу арқылы мүліктік зиян келтірсе келтірілген зиянның орнын толтыру мақсатымен олардың мүлкі хатталуға, пайдалануға тыйым салынуға немесе иелік етуге шектелуі мүмкін. Қылмыстың объектісі-соттың әділсоттылықты жүзеге асыру және сот үкімін орындау жөніндегі дұрыс қызметін реттейтін қоғамдық қатынастар. Қылмыстың затына-хатталған, тыйым салынған немесе иелік етуге шектеу қойылған мүліктер (357-баптың 1-тармағы), тәркілеуге жататын мүліктер (357-баптың 2-тармағы) жатады. Қылмыс объективтік жағы бойынша хатталған, тыйым салынған немесе иелік етуге шектеу қойылған мүлікті осы мүлік сеніп берілген адамның ысырап етуі, иеліктен шығаруы, жасырып қалуы немесе заңсыз беруі, сол сияқты несие ұйымдары қызметкерінің тыйым салынған, не жұмсау операциялары тоқтатылып қойылған ақша қаражатымен банк операцияларын жүзеге асыруы арқылы жүзеге асырылады. Мүлік өзіне сақтауға сеніп берілген адамның оны өз қажетіне жаратып ысырап етуге, ал осы мүлікті бөтенге сату, айырбастау, беру немесе сыйлау жолымен өткізу иеліктен шығару деп танылады. Мүлікті алуға қиындық туғызуға байланысты жасалған кез келген әрекеттер оны жасырып қалу деп, ал тергеушінің немесе судьяның келісімінсіз мүлікті басқа біреуге сақтауға беруін заңсыз беру деп түсінген жөн. Несие ұйымдары қызметкерлерінің кінәлының хатталған салымдарын басқа адамдардың атына аударуы, осындай ақша қаражаттарын төлем ақы ретінде жұмсауы банк операцияларының ережелерін бұзуға жатады.Қылмыс субъективтік жағынан тікелей қасақаналықпен істеледі. Қылмыстың субъектісі-16-ға толған, мүлік өзіне сақтауға сеніп берілген адам немесе тыйым салынған не жұмсау операциялары тоқтатылып қойылған адам қаражатымен банк операцияларын жүзеге асырған несие ұйымдарының қызметкері. Сотталғандар мен басқадай қылмыстық-құқықтық күштеу шараларын өтейтіндердің жасайтын қылмыстары. Бас бостандығынан айыру орнынан, тұтқындаудан немесе қамаудан қашу (358-бап) Қылмыстың бұл түрінің қоғамға қауіптілігі орасан. Бас бостандығынан айыру орнынан, тұтқыннан немесе қамаудан қащқан адам қылмыстық жауаптылықтан құтылаудан немесе жазаны өтеуден бұлтару мақсатын көздейді. Қылмыстың объектісі-сот және тергеу органдарының, сондай-ақ түзеу мекемелерінің бірқалыпты дұрыс қызметі болып табылады. Қылмыстың объективтік жағы бас бостандығынан айыру орнынан, тұтқыннан немесе қамаудан қашу арқылы сипатталады. Заңда көрсетілген негіздер болмаған жағдайда жазасын өтеуді адамның бас бостандығынан айыру орнынан, алдын ала қамаудағы адамның тұтқын немесе қамау орындарынан өз бетімен кетіп қалуын көрсетілген орындардан қашу деп айтамыз. Яғни заңның диспозициясында көрсетілген бас бостандығынан айыру, тұтқындау немесе қамау орындарынан қашқан реттерде ғана осы қылмыс туралы сөз болады. Бас бостандығынан айыру орындарына-қоныс колониялары, түзеу колонияларының барлық түрі, кәмелетке толмағандарға арналған тәрбие колониялары, түрмелер, тәртіптік әскери бөлімдер жатады. Алдын ала тұтқындау орындарына-ІІМ-нің, МҰҚК-нің айыпкерлерінен күдікті адамдарды ұстайтын уақытша ұстау изоляторлары және тергеу изоляторлары, оларды таситын арнаулы көлік құралдары, арнайы жабдықталған сот мәжілісінің залындағы орындар, прокурордың, тергеушінің, анықтама жүргізушінің кабинеттері жатады. Қамау орындарына-арнаулы қамау үйлері жатады. Қылмыс құрылысы жағынан формальдық құрамға жатады және ол көрсетілген орындардан кінәлының қашқан уақытынан бастап аяқталған деп саналады. Бас бостандығынан айыру, тұтқын немесе қамау орындарынан қашу созылмалы қылмысқа жатады. Олар қашқындарды ұстаған немесе олардың кінәсын мойындап өздері келген уақыттан бастап аяқталған деп саналады. Әкімшілік жолмен қамауға алынғандардың іс-әрекеті Қылмыстық кодекстің 358-бабына жатпайды. Сондай-ақ заңсыз бас бостандығынан айыру, тұтқын немесе қамау орындарында отырғандардың (мысалы сот үкімінде белгіленген мерзімнен артық отырғандар) өз бетінше осы орындардан кету қашуға жатпайды, өйткені олардың іс-әрекетінде қылмыс құрамы жоқ. Субъективтік жағынан қылмыс тікелей қасақаналықпен істеледі. Кінәлы адам заңсыз, негізсіз, тиісті рұқсатынсыз бас бостандығынан айыру, тұтқындау, қамау орындарын өз бетінше тастайтынын сезеді және осы орындардан қашуды тілейді. Қылмыстың мақсаты-қылмыстық жауаптылықтан немесе жазаны өтеуден жалтару. Қылмыстың субъектісі-16-ға толған бас бостандығынан айыру жазасын алып сотталған және осы жазаны өтеп жатқан адам, алдын ала қамауда отырған сотталушы, айыпкер немесе күдікті адам. Бас бостандығынан айыру түріндегі жазасын өтеуден жалтару (359-бап) Қазақстан Республикасының Қылмыстық-атқару кодексінде бас бостандығынан айырылуға сотталғандарды ерекше жағдайларға (жақын туысының қаза табуы немесе ауыр науқасқа душар болуы, сотталған адамға немесе оның отбасына ауыр табиғи апат салдарынан елеулі материалдық зардап, басқадай ауыр оқиғалар болуына) байланысты қысқа мерзімге түзеу мекемелерінен шығуға рұқсат етілуі мүмкін. Бірақ осындай қысқа мерзімге заңды рұқсат алғандар, жазасын одан әрі өтеуден бұлтару мақсатымен бас бостандығынан айыру мекемесіне келмей қоюы да мүмкін. Қылмыстың объектісі- бас бостандығынан айыру жазасын атқаратын түзеу мекемелерінің бірқалыпты қызметі. Қылмыс объективтік жағынан бас бостандығынан айыру орнынан қысқа мерзімге шығуға рұқсат етілген сотталған адамның шығу мерзімі біткеннен кейін, сол сияқты айдауылсыз құқығын пайдаланушы, не қадағалауда жүрген сотталған адамның бас бостандығынан айыру түріндегі жазасын одан әрі өтеуден жалтару мақсатында жасаған түзеу мекемесіне қайтып оралмауы арқылы сипатталады. Көрсетілген қылмыс екі нысанда жүзеге асырылады. Бірінші-бас бостандығынан айыру орнынан қысқа мерзімге шығаруға рұқсат етілген сотталған адамның шығу мерзімі біткеннен кейін түзеу мекемесіне белгіленген уақытта себепсізден себепсіз қайтып оралмауы (Қазақстан Республикасы қылмыстық атқару кодексінің 93-бабы). Белгіленген мерзімнен кешігіп оралу қылмыс емес-тәртіптік теріс қылық ретінде қаралады. Екіншісі-айдауылсыз құқығын пайдаланылатын не қадағалауда жүрген сотталған адамның бас бостандығынан айыру түріндегі жазасын одан әрі істеуден жалтару мақсатымен түзеу мекемесіне қайта оралмауы. Қазақстан Республикасы Қылмыстық атқару кодексінің 91-бабына сәйкес бас бостандығынан айыруды түзеу және тәрбиелеу колонияларында өтеуші, сондай-ақ тергеушілік оқшаулау мен түрмелерде шаруашылық қызметін көрсету жөніндегі жұмысқа қалдырылған, өзін жақсы жағынан көрсеткен сотталғандар: олардың орындайтын жұмысының сипатына қарап, күзетілетін аумақтан тыс жерде айдауылсыз немесе қасына кісі қосып ертпей жүруге рұқсат етілген адамдар деп танылады. Мұндай сотталғандар бөлек тұрған жайларда орналасады. Оларға түзеу мекемесінің шегінен тысқары, бірақ жергілікті атқарушы органдардың келісімімен түзеу мекемесінің әкімшілігі белгілеген шекте жатақханаларда тұруға рұқсат етілуі мүмкін. Қадағалауда жүрген адамдарға бас бостандығынан айыруға сотталып жазасын қоныс колонияларында өтейтіндер жатады. Қазақстан Республикасы қылмыстық атқару кодексінің 125-бабына сәйкес мұндай адамдарға қоныс колониясының шегінен тысқары жұмысының сипатына байланысты жерлерде қадағалаусыз жүруге рұқсат етілуі мүмкін. Осы көрсетілген-айдауылсыз құқығын пайдаланатындардың немесе қадағалауда жүрген сотталған адамдардың бас бостандығынан айыру түріндегі жазасын одан әрі өтеуден жалтару мақсатымен себепсіз түзеу мекемесіне қайтып оралмауы қылмыс болып табылады. Қылмыс құрамы формальдық және ол заңда көрсетілген адамдардың бас бостандығынан айыру түріндегі жазасын өтеуден жалтарған уақыттан бастап аяқталған деп танылады. Қылмыс әрекетсіздік арқылы жүзеге асырылады. Қылмыс субъективтік жағынан тікелей қасақаналықпен істеледі.. қылмыстың субъектісі-арнаулы 16 жасқа толған бас бостандығынан айыру орнынан қысқа мерзімге шығуға рұқсат алған сотталған адам; немесе айдауылсыз құқығын пайдаланушы не қадағалауда жүрген сотталған адам. Қылмыстық атқару мекемесі әкімшілігінің талаптарына кәнігі түрде бағынбау (360-бап) Бас бостандығынан айыру орындарында жазасын өтеп жатқан адамдар қылмыстық-атқару мекемесі-түзеу мекемелерінің режимі белгіленген талаптарды қатаң сақтаулары қажет. Қылмыстық-атқару мекемесінің әкімшілігінің талаптарына қасақана бағынбау қылмыс болып табылады. Қылмыстың объектісі-түзеу мекемелерінің бірқалыпты дұрыс қызметі. Объективтік жағынан қылмыс бас бостандығынан айыру орындарында жазасын өтеуші адамның қылмыстық-атқару мекемесі әкімшілігінің заңды талаптарына кәнігі түрде бағынбауы арқылы жүзеге асырылады. Қылмыстық-атқару мекемесі әкімшілігіне көтермелеу немесе жазалау шараларын қолдануға құқылы осы мекеменің лауазымды адамдары жатады, олар мекеме, отряд бастығы, олардың көмекшілері, бақылау немесе қадағалау функциясын атқаратын адамдар т.с.с. болып табылады. Сотталған адамның әкімшіліктің өкілінің заңды талаптарын орындамауы бағынбау деп танылады. Мысалы: әкімшілік өкілінің сотталған адамнан құмар ойындар ойнауды тыю туралы қолдануға, пайдалануға тыйым салынған затты дереу ерікті түрде беру туралы талаптарын, сондай-ақ өндірістік жұмыстарды тоқтатуға бағытталған әрекеттерін тыю туралы, басқадай өткізілетін шараларды жүзеге асыру жөніндегі (мәдени-бұқаралық, сауықтыру, спорт) талаптарын қасақана орындамауы сияқты әрекеттер. Кәнігі түрде бағынбаушылық деген сөздің мәні сотталған адам бұрын тәртіптік, басқадай ескерту алғанына қарамастан, іс-әрекетті тағы да жандандырып, заң талабын өрескел бұзып әкімшілік талабына бағынбағандығын білдіреді. Субъективтік жағынан қылмыс тікелей қасақаналықпен істеледі. Кінәлы адам қылмыстық-атқару мекемесі әкімшілігінің талаптарына кәнігі түрде бағынбайтынын сезеді және оны жүзеге асыруды тілейді. Қылмыстың субъектісі бас бостандығынан айыру жазасын өтеп жатқан 16-ға толған адам. Тәрбие колониясында жазасын өтеп жатқан кәмелетке жасы толмағандар, сондай-ақ қоныс колонияларында жазасын өтеп жатқан сотталғандарда бұл қылмыс құрамының субъектісі болып табылады. Қоғамнан оқшалауды қамтамасыз ететін мекемелердің қалыпты қызметінің тәртібін бұзу (361-бап) Қылмыстың тікелей объектісі қоғамнан оқшалауды қамтамасыз ететін мекемелердің заңды қызметі. Қосымша тікелей объект-бас бостандығынан айыру орнының немесе қамауда ұстау орнының қызметкерлерінің, сондай-ақ түзелу жолына түскен сотталған адамның қауіпсіздігі. Көрсетілген адамдар қылмыстың жәбірленушісі болып табылады. Объективтік жағынан қылмыс бас бостандығынан айыру орнының немесе ұстау орнының қызметкеріне қатысты, сондай-ақ сотталған адамның түзетілуіне кедергі жасау немесе оның қоғамдық міндеттерді орындағаны үшін кек алу мақсатында оған қатысты күш қолдану мен қорқыту арқылы жүзеге асырылады. Қылмыс құрамы формальдық. Қылмыстың объективтік жағының міндетті белгісі заңда көрсетілген адамдарды күш қолданамын деп қорқыту болып табылады. Заңда қорқытудың мазмұны ашып айтылмаған, сондықтан да қорқытудың аумағы кең. Кінәлы адам кез келген күш қолдану арқылы жарақат саламын, өртеймін, өлтіремін деп қорқытуы мүмкін және бұл қорқытулардың нақты жүзеге асырылатынына жәбірленушінің жеткілікті негіздері болуы шарт. Қылмыс құрамы формальдық ал қорқыту орын алған сәттен аяқталған деп танылады. Қылмыстың объективтік жағының тағы бір міндетті белгісі-қылмыс істелу орны-қоғамнан оқшаулауды қамтамасыз ететін мекеме болып табылады. Субъективтік жағынан алғанда қылмыс тек қана тікелей қасақаналықпен істеледі. Кінәлы адам бас бостандығынан айыру орнының немесе қамауда ұстау орнының қызметкеріне, сондай-ақ түзелу жолына түскен сотталған адамға күш қолданумен қорқытқанын сезеді және соны істеуді тілейді. Қылмыстың субъектісі-16-ға толған адам. Олар сот үкімі бойынша бас бостандығынан айырылып, жазасын өтеп жүрген адам немесе қамаудағы адам немесе басқа адам болуы мүмкін. Сот әділдігіне қарсы басқадай адамдардың жасайтын қылмыстары. Сот төрелігін жүзеге асыруға және алдын ала тергеу жүргізуге кедергі жасау (339-бап) Бұл қылмыстың қоғамға қауіптілігі сол сот төрелігін жүзеге асыруға кез келген түрде кедергі жасау арқылы судьялардың тәуелсіздігі және олардың тек қана заңға бағыныштылық принципі бұзылып, әділетсіз сот актісін қабылдауға жол ашылады. Қылмыстың тікелей объектісі сот төрелігін дұрыс жүзеге асыру және прокурордың, алдын ала анықтама жүргізуші адамның, тергеушінің қызметі болып табылады. Қылмыс объективтік жағынан алғанда сот төрелігін жүзеге асыруға кедергі жасау мақсатында соттың қызметіне қандай да болмасын нысанда араласу арқылы жүзеге асырылады (339-баптың 1-тармағы). Сот төрелігін жүзеге асыруға араласудың тәсілдері өтініш жасау, талап ету, кеңестер беру, белгілі бір қызмет көрсетуге уәде беру, бопсалау, әр түрлі қорқытулар болуы мүмкін. Өлтірумен ұштасқан қорқыту орын алған жағдайда іс-әрекет қылмыстардың жиынтығы бойынша сараланады. Бұл қылмысты жасаудың басқа бір нысаны істі жан-жақты, толық және объективті тергеуге кедергі жасау мақсатында қандай да болмасын нысанда прокурордың, тергеушінің немесе алдын ала анықтауды жүргізуші адамның қызметіне араласу болып табылады. Мұнда да араласу тәсілдері осы баптың 1-бөлігінде көрсетілген сот ісіне араласумен ұқсас. Қылмыстық кодекстің 339-бабының 1 және 2-тармағында қылмыс құрылысы жөнінен формальдық құрамға жатады және олар сот төрелігін жүзеге асыруға немесе прокурордың, тергеушінің, алдын ала анықтама жүргізуші адамның қызметіне заңсыз араласқан кезден бастап аяқталған деп табылады. Қылмыс субъективтік жағынан алғанда тікелей қасақаналықпен істеледі. Кінәлы адам сот төрелігін жүзеге асыруға, прокурордың, тергеушінің немесе алдын ала анықтауды жүргізуші адамның қызметіне араласқанын сезеді және оған кедергі жасауды тілейді. Қылмыстың субъективтік жағының қажетті белгісі-мақсат сот төрелігін жүзеге аксыруға, жан-жақты, толық және объективті тексеруге кедергі жасау болып табылады. Қылмыстық ниет әртүрлі (пайдакүнемдлік, кек алу, кінәлыға байланысты деректерді жариялауға жол бермеу т.с.с.) болуы мүмкін. Қылмыстың субъектісі-16-ға толған кез келген адам. Сот төрелігін немесе алдын ала тергеуді жүзеге асырушы адамның өміріне қол сұғу (340-бап) Бұл қылмыс өте қауіпті қылмыстардың қатарына жатады. Өйткені бұл қылмыстың тікелей объектісі әділсоттылық мүддесі мен қатар адамның өмірі де болады. Қылмыстың жәбірленушісі барлық инстанциялардағы судьялар, присяжной заседатель, прокурор, тергеуші, алдын ала анықтаушы адам, қорғаушы, сарапшы, сот приставы, сот атқарушысы, сондай-ақ олардың туыстары болып табылады. Қылмыс объективтік жағынан судьяға, прокурорға, тергеушіге, алдын ала анықтауды жүзеге асырушы адамға, қорғаушыға, сарапшыға, сот приставына, соттың атқарушысына, сол сияқты олардың туыстарына істің немесе материалдардың сотта қаралуына, алдын ала тергеу жүргізілуіне, не үкімді орындауға, соттың шешіміне немесе өзге сот актілеріне байланысты аталған тұлғалардың заңды қызметіне кедергі жасау, не істеген қызметі үшін кек алу мақсатында жасалған олардың өміріне қол сұғу арқылы жүзеге асырылады. Қылмыс құрылысы жөнінен келте құрамға жатады, сондықтан да қылмыс өмірге қол сұғу орын алған уақыттан бастап аяқталған деп танылады. Заңда көрсетілген жәбірленушілерді өлтіруге оқталу немесе олардың өмірін жою аталған тұлғалардың заңды қызметіне кедергі жасау не істеген қызметі үшін кек алу мақсатында істелуі қажет. Заңда көрсетілген жәбірленушілерді өлтіруге оқталу немесе олардың өмірін жою аталған тұлғалардың заңды қызметіне кедергі жасау не істеген қызметі үшін кек алу мақсатында істелуі қажет. Заңда көрсетілген жәбірленушілерді өлтіруге оқталу не өмірін жою олардың істеген қызметіне байланысты емес, басқа заңсыз әрекеттері үшін жасалса, онда кінәлының әрекеті адам өміріне қарсы қылмыс жасағандық деп танылады. Бұл қылмыс сот төрелігін немесе алдын ала тергеуді жүзеге асыру сот шешімдерін жүзеге асыру кезеңіәнде немесе содан кейін, іле шала уақыт өтісімен істелуі мүмкін. Ең бастысы қылмысты істі сотта қарау, іс бойынша алдын ала тергеу, анықтама жүргізу немесе сот актісін (үкім,шешім) орындауға байланысты істелгенін анықтау шарт. Қылмыс субъективтік жағынан тікелей қасақаналықпен істеледі. Қылмыстың субъективтік жағының балама белгілеріне ниет және мақсат жатады. Қылмыстың мақсаты заңда аталған тұлғалардың заңды қызметіне кедергі жасау, ал ниет олардың істеген қызметі үшін кек алу болып табылады. Қылмыстың субъектісі 16-ғка толған адам. жүктеу/скачать 1.81 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|