Үйге : Адамгершілік – ұлы қасиет» деген тақырыпта шағын шығарма жазу. Бағалау. Бір ташы ой

• 
  Өткен сабақта қай жазушының қандай шығармасымен танысып едік? (Қарауылбек Қазиев. «Менің шешем»)
  
• 
  Үйге қандай тапсырмалар берілген еді? (Мазмұндау,шығарма, «Ана» тақырыбында өлең шығару,үзіндіні жаттау.)
  
• 
  Әңгімеде қай жылдардағы Ана бейнесі суреттеледі? (Ұлы Отан соғысы жылдарындағы).
  
• 
  Ананың ауыр еңбегі,әкесіз бала тағдыры қалай суреттеледі?
  

• 
  Өлеңнің басты идеясы неде? (Ана мен бала арасындағы қарым қатынас,ананың балаға,баланың анаға деген шынайы махаббаты.)
  

2. 
   Жаңа сабақ. Төлен Әбдіковтың «Қонақтар» әңгімесін тақырыбымен,мақсатымен таныстырамын.Сабақтың ұраны жазлған таблицаны ілемін.
   

- Бүгінгі сабағымыздың тақырыбы да өткен сабағымызбен өзектес,үндес: ата-ана мен бала арасындағы қарым-қатынас,бүгінгі күн проблемасы.

- Қазіргі кезде әңгіме жаңа проза жанрында қалам тербеп жүрген жазушылардан кімдерді білесіңдер?

- Шерхан Мұртаза,Сайын Мұратбеков,Қабдеш Жұмаділов,Дулат Исабеков,т.б.

- «Әңгіме» жанрының анықтамасын кім айтады? Эпикалық жанрдың түрлерін ата. (Адам өмірінің бір сәтін бейнелейтін сюжеті бар шығарма)

- Роман-эпопея,роман,хикаят,әңгіме.

Тақтаға Төлен Әбдіков суретін іліп,өмірбаяны туралы мәлімет беремін.Жоспарды да іліп,әңгіме мазмұнымен қысқаша таныстырамын.

Төлен Әбдіков шығармасының басты тақырыбы – адамгершілік,салт-дәстүр,ізгілік ...

«Қонақтар» әңгімесінің басты тақырыбы – адамгершілік,баланың ата-ана алдындағы мәңгілік перзенттік парызы.Сапабек тәрізді қалада тұратын оқыған азаматтың ата-анасына салқын,жасанды қарым-қатынасы.

(дәптерге жоспарды жазып ілу)

1.Ерғабыл қарттың арманы

2.Ата-ана сағынышы,қонақтарды қарсы алу

3.Сапабектің әңгімесі

4.Қонақтарды шығарып салу

5.Ерғабылдың реніші

3. Кітаппен жұмыс. Сұрақтар бойыншы әр топтың оқушыларына тиісті абзацтарды тапқызып оқыту.Әр топқа өзіндік тапсырмалар беру: таратпа материалдар.

4. Пысықтау. Мәтін бойынша тиісті сұрақтарға жауап алу.

Әңгіменің тақырыбы не жайлы?

Кейіпкерін ата.

Оларды қандай топтарға бөлуге болады?

Әңгімеде қандай оқиғалар сөз етіледі? (Ауыл өмірі,салт-дәстүрі,ата-ана мен бала арасындағы қарым-қатынас суреттеледі).

5. Шағын дебат.

Сапабек-Ерғабыл-Тома-Жеңісбек

(жақтаушы топ) 1-топ. Ерғабыл – жағымды кейіпкер.

Дәлелде.

Дәлелде.

1-топ.Әйелі Томаның ықпалы,қаладағы ортаның ықпалы басым болған.

2-топ.Сапабек әлі де болса ауылға бейімделіп,ата-анасына қарайласады,қамқор болады деп ойлаймын.Өз қателігін түсініп,Жеңісбекті ата-әжесінің тәрбиесіне бағыттайды деген сенімдемін.Туған ата-анасына,туған ауылына деген перзенттік сезімі оянуға тиіс.Мен оған сенемін.

6. Топтардың өзіндік тапсырмаларын тексеру

7.Ерғабыл қарт,Сапабек бейнелеріне модуль жасау.Тақтада екі оқушы орындайды.
мейрімді

арманшыл төзімді

қажырлы еңбекқор

көреді
қуыс кеуде

саяз ойлы мақтаншақ

парызын өркөкірек

түсінбейді

салт-дәстүрді

білмейді
8. Мұхаммед пайғамбар хадисінде ата-ана мен бала жайлы не айтылған? Абай «қарасөздерінде» не айтылған?

9. Қазақстан Конституциясында не айтылған?

Мақал-мәтелдер ойлау.

• 
  Әңгіме неліктен «Қонақтар» деп аталған?
  
• 
  Ауыл жылдары-қай жылдар?
  
• 
  Бұрынғы ауыл түлектері қазіргі қала тұрғындарының басты міндеті не деп ойлайсыңдар?
  

- Мақсатымыз орындалды деп ойлайсыңдар ма?

- Ендеше өз әсерлеріңді қалай білдірер едіңдер?

(Оқушылар өз пікірлерін жазбаша білдіреді.)

а) әңгіменің мазмұнын түсіне отырып,пікір айта білуге дағдылану;

ә) «Менің парызым» (шығарма).
Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 8
Сабақтың тақырыбы: Өсиет-өнеге үлгісі

(Сайф Сараи. «Түрікше Гүлстан» шығармасы бойынша)

Дамытушылығы – оқушының ой еркіндігін,пікірін саралай білуге,тиянақты сөйлей білуге дағдыландыру,өз бетімен ізденуге жетелеу;

Тәрбиелік мәні – адамгершілікке,имандылыққа тәрбиелеу,жақсыдан үйреніп, жаманнан жиренуге баулу.

Сабақтың типі: аралас сабақ.

Әдістері: баяндау,оқу және жазу арқылы сын тұрғысынан ойлауды дамыту, проблема туғызу.

Көрнекілігі: топтастыру сызбасы,аударманың аты жазылған таблица.

Қызығушылықты ояту кезеңі.Сәйф Сараидің «Түрікше Гүлстан» шығармасының сырына үңілейікші балалар.Қазіргі сәттен бастап осы кітаптың сыры өз қолдарыңда.Қане,әңгіменің мазмұнын қайсың айтасыңдар? ..

Әңгіме мазмұнын баяндап болған соң осы әңгімедегі мақал-мәтелді тапқызу.

«Бейнет көрмеген адам рақаттың қадірін білмес».Енді осы мақалды дәптерлеріңе жазыңдар.

2-әңгіменің мазмұнын баяндата отырып,ондағы мақалды тапқызу.

«Ұзын бойлы ақымақтан аласа бойлы ақылды артық».

Мұны да өз дәптерлеріне жазғызамын.

Үшінші,Төртінші әңгіменің мазмұны сұралады да мақал немесе мәтелді табуға тапсырма беріледі.

Темірді қанша ысқыласаң да жылтырамайды.

Деңгейлік тапсырмалар беріледі

І деңгей. Иса мінген есекті Меккеге неше апарсаң да Меккеден бәрібір есек болып оралады дегенді қалай түсінесіңдер?

ІІ деңгей.Ақылды адам және ақылсыз адам туралы мақал-мәтел жазу.

ІІІ.деңгей. Сегізінші әңгімесі бойынша: «Дәулетті – жия білген,жиғанын жеген,бере білген.Дәулетсіз – есіл-дерті мал жию болып,өзі жеуге қимаған,сөйтіп өмірінің өткенін білмеген адам» деген ойларын бүгінгі өмірмен байланыстыр.

Дәптермен жұмыс.

1.Мақалдың мағынасын аш.

Ақылды жетер мұратқа,

Ақылсыз қалар ұятқа.

2. Әңгіме мазмұны бойынша адамгершілік,имандылық жайында мақал-мәтел жазыңдар.

Ақылды адам жол тауып оздырады,

Арсыз адам жала жауып аздырады.

Зұлымдықтың артында жауабы бар.

Түйінді сұрақ қойып,пікір туындату.

1. 
   Әңгіменің негізгі идеясы не? Шын өмірде осындай жағдайлар кездесе ме?
   
2. 
   Сайф Сараи өз шығармасын неге «Түрікше Гүлстан» деп атаған?
   
3. 
   «Түрікше Гүлстан» кітабы Сайф Сараидің төл шығармасы ма?
   
4. 
   Өзінің қандай төл шығармасы бар?
   
5. 
   Сайф Сараидің «Түрікше Гүлістан» әңгімесі қай дәуірдегі әдебиетке жатады?
   

1. 
   Мәтіннен (әңгімеден) өзіңе ұнаған сөйлемдерді жатқа айта аласың ба?
   
2. 
   «Түрікше Гүлстан» әңгімесіндегі айтылған ойларды қалай түсінесіңдер? Бүгінгі өмірде қалай?
   
3. 
   «Суһаил мен Гүлдерсін» әңгімесі кім туралы? Мазмұнын қысқаша баянда.
   
4. 
   «Түрікше Гүлстан» әңгімесі мен «Суһаил мен Гүлдерсін» әңгімесінің ерекшелігі неде?
   

1. 
   Салыстырыңыз 4. Суреттеңіз
   
2. 
   Талқылаңыз 5. Баяндаңыз
   
3. 
   Қолданыңыз 6. Қарсы шығыңыз.
   

Сайф Сараидің «Түрікше Гүлістан» атты кітабында ғибратты әңгімелер өте көп. Дастандарының негізін түркі қыпшақ тілінде жазады.Әңгімелерінің тәрбиелік мәні зор.Жақсыдан үйреніп,жаманнан жиренуге шақырады.

Болжау стратегиясы.

• 
  Балалар, кемедегі құлды суға тастағаннан кейін ол неге жылауын тоқтатты?
  
• 
  Судың өте қорқынышты емес екенін сезді.Өлмейтінін біліп,қуанды.
  
• 
  Дұрыс.Ендеше «Бейнет көрмеген адам рақаттың қадірін білмес» дегенді қалай түсінесіңдер?
  
• 
  Ақымақ адам шынымен жөнделмей ме?
  
• 
  Өлген кісінің басына зәулім күмбездер салған дұрыс па?
  
• 
  Наушаруанның әуелде зұлымдық аз еді,кейін әркім аз-аздап қосқанда көбейіп кетті деген сөзі қазіргі өмірге сай келе ме?
  

Олар тексеріп,бағасын қояды.

Ой қорыту.

1. 
   Топтастыру стратегиясы.
   

ақын-аудармашы Мысыр қыпшақтарының өкілі

махаббатты дәріптеуші шебер суреткер

І топ оқушыларына: әңгімелерінің әрқайсысына ат қою.

ІІ топ оқушыларына: осы әңгімелерге ұқсастырып,аңыз-әңгіме құрастырып немесе оқиға ойлап жазу.

ІІІ. Топ оқушыларына: адамгершілік,имандылық жайында шығарма жазу.

Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 8

2) ақиық ақынның жырларымен таныстырып,оқушылардың поэзия туралы түсініктерін,сын тұрғысынан ойлау қабілетін дамыту;

3) оқушыларға поэзияны сүйе отырып сұлулық пен махаббатты тануға,адамгершілік пен мейірімділік қасиеттеріне тәрбиелеу.

Сабақтың көрнекілігі: оқулық,,ақынның портреті,таратпа қағаздар,ақынның өлеңдер жинағы,үнтаспа.

Сабақтың әдісі: көркем мәтінмен жұмыс,сұрақ-жауап.

Сабақтың барысы: Ұйымдастыру кезеңі.Үй тапсырмасын тексеру.

Менің көмегіммен оқушылар жаңа сабақты өздері талдап,дәлелдеп шығуға талпыныс жасайды.Сыныпты үш топқа бөлемін.Мұқағали Мақатаевтың ғұмырнамасын оқушылар өздері даярлаған материалдарымен ортада баяндатып,жағдаят (ситуация) туғызу ...

Нұрғисаның «Аққу» күйін тыңдатамын.

Проблемаға шығу. Поэманы үйде оқып келгендіктен,талдау сатысына көшеміз.

- Ақынның поэмасындағы негізгі арқау болған тақырып не?

1. Сұлулық 2. Махаббат 3. Зұлымдық

(оқушылар өз ойларын айтады)

Аң

Құс

көйлек

Ал поэзияның өзі сұлулық қой.

Ақын сезімі арқылы сұлулық поэзиясы туады.

Сұлулыққа қарама-қарсы табиғатта зұлымдық бар.

Зұлымдық деген не?

Негізінде туа пайда болады,жүре пайда болады,поэзияда екеуі де қатар жүреді.

- Бұл поэманың сюжеті не туралы?

Ізденушілік. Поэманың тіліне талдау жасайық (І топ Аққу, ІІ топ Табиғат, ІІІ топ Ана).

Әр топқа жеке-жеке сұрақтар беремін.

1.Аққудың рең әсемдігін айқындарлық сөздерді табыңдар?

2.Аққудың мүсін келістігін кескіндеген сөздер,

3.Аққудың әдемі,жарасты әрекеттерін табыңдар?

4. Аққу үнінің ерекшелігін бейнелеген сөздерді табыңдар?

5. Оқ тиген аққудың мүшкіл халін өрнектеген детальдарды тап.

1.Табиғаттағы түс,рең ерекшелігін білдіретін сөздерді тап.

2.Су тазалығын ашатын деталь көріністерді тап.

3.Табиғаттағы тыныштық салтанатын тағы қай көріністен байқаймыз?

1. 
   Ана неге аққуды атпақ болды?
   
2. 
   Теріс ниеттен көлге барған ана толғанысы қалай өрістеді?
   
3. 
   Аққуды ату кезіндегі ана әрекетіне баға берейік.
   
4. 
   Құсты құлатқаннан кейінгі ана өкінішіне үңілейік.
   
5. 
   Бала өлімін көрген ана қасіреті қалай көрсетілген?
   

Әр топ қорытынды жасайды.

Рефлексия. – Аққуды неге иелі құс дейміз?

• 
  Тәуіп дегенді қалай түсінесіңдер?
  
• 
  Көл не себептен «Жетім көл» деп аталған?
  

1топ – аққу әсемдігі, 2топ – табиғат сұлулығы, 3топ – ананың махаббаты.

Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 8

Енді мына жоспар арқылы поэзия мазмұнын еске түсірейік.

Жоспар

1. Әлдилеп ақ төсіне бермей тыным,

2. ... Айналайын аққудың қанатынан,

Қайтеміз,ол да адамға бола туған.

3. Аққулар ұйықтап жатыр тербетіле.

4. ... Қасиетке оқ атып,жойған пақыр.

5. ... Білмеймін сор аттың ба,бақ аттың ба?

(Поэма тақырыбы аталып,оқиғаның басталуы қай бөлімде екендігі анықталады).

ІІ. Топтастыру. – Біз бүгін топпен («Жігер», «Болашақ», «Арман») жұмыс істейміз

ақын

(Оқушы ізденісі.жергілікті жер материалымен байланыстыру)

Оқушы дәлелдемесін тыңдау.

1

2

1

2

Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 8

Сабақтың барысы.

І. Ұйымдастыру.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау.

Өткен сабақтар бойынша сұрақ-тапсырмалар орындау.

ІІІ.Жаңа сабақ.

Мұғалімнің сөзі.
Ақын боп өмір кешіру,оңай деймісің, қарағым,

Аузында болу бұл өзі,сыздаған барлық жараның.

Көкірегіңе құйып ап,әлемнің асқақ бар әнін,

Қосудың арпалысы бұл тоғыспас жолдар торабын.
Тақтаға ілінген ақын өлеңінің осы шумағын оқи отырып,сабағымыздың мақсатын айтып,ақынның өмір жолына толық тоқталу.

1) Тірек сызба арқылы ақынның өмір жолына тоқталамыз.

1. 1937 жылы 8-наурызда Қарақалпақ еліндегі «Қоңырат» деген жерде дүниеге келді.

2. 1959 жылы Ташкенттегі Низами атындағы педагогикалық институттың қазақ тілі мен әдебиеті бөлімін бітіріп,туған ауылында мұғалім болды.

3. Алғашқы өлеңдері «Жас дәурен» атты жинақта басылып шықты.

4. Қазақстан жазушылар одағында жұмыс істеді.

5.Кітап болып шыққан шығармалары:

« Арман сапары», «Өмірге саяхат», «Мен саған ғашық едім», «Аманат».

6. 1974 жылы «Құмдағы мұнаралар» жинағы үшін Қазақстан Ленин комсомолы сыйлығы берілді. (ақын қайтыс болғаннан кейін)

7. 1967 жылы Төлеген Айбергенов өмірден өтті.

Жарық дүниенің отыз-ақ жыл сәулесін көрген ақын бізге отты жыр,өлмес өлең қалдырды.Соның бірі «Аруана – бауыр дүние» өлеңі дей келе, өлеңді мәнерлеп, нақышына келтіріп оқып беремін.(Осы кезде үнтаспадан Құрманғазының «Сарыарқа» күйі ойнап тұрады).

2) Екі оқушыға мәнерлеп оқыту.

3) Сұрақтармен жұмыс.

- Аңыз дегеніміз не?

- Ақын аңызды өз өлеңіне қалай арқау еткен?

- Осыған ұқсас шығармаларды еске түсірейік (Қабдеш Жұмаділовтың «Қозыкүрең» әңгімесінің мазмұнын айту»).

Венн диаграммасы.

5) Жеке оқушылармен шығармашылық жұмыс.

1. «Әркімнің туған жері – Мысыр шаһары» атты тақырыпта шығарма жазу.

2. «Аруана – бауыр дүние» өлеңін қарасөзге айналдырып жазу.

Оқушылардың шығармашылық жұмыстарын талдау.