Сабақтың тақырыбы: Ана тілінің қызметі Сабақтың мақсаты: Білімділік

1. 
   Пән аты: Қазақ тілі.
   
2. 
   Сыныбы: 5
   
3. 
   Күні, айы, жылы:
   
4. 
   Тоқсан: І
   
5. 
   Мұғалім:
   

1. 
   Білімділік: оқушыларға қазақ тілінің қоғамдық қызметі мен маңызын нақты деректер келтіре отырып түсіндіру.
   

3. 
   Дамытушылық: оқушылардың лингвистикалық дүниетанымдарын кеңейту.
   

Ана тілі сол тілде сөйлейтін халықпен бірге өмір сүреді және сол халықтың өкілдері үшін қатынас құралы ретінде қызмет етеді. Тілінен айрылған халық өзіне тән барлық қасиетін жоғалтып, халық болудан қалады. Тіл ана тілі атануы үшін, ол күнделікті өмірде ұдайы қолданыста болуы керек.

Тілдің ең негізгі қызметі адамдардың бір – бірімен сөйлесу, бір нәрсе жайында пікір алысу үшін қызмет етуі. Екінші қызметі – адамдардың қоршаған орта жөніндегі өз ойларын тіл арқылы жеткізуі. Үшінші қызметі – адам өзінің бір нәрсе туралы көз – қарасын, күйініші мен сүйінішін, жақсы көру жек көру сезімдерін тіл арқылы білдіруі.

Қазақ тілі – қазақ халқының ана тілі. Қазіргі кезде дүние жүзінде шамамен 5651 тіл бар.Сөйлеушілерінің саны жағынан алғанда қазақ тілі осы тілдердің ішінде 70 – орынға ие болып тұр.

1. 
   Ана тілінің қызметі туралы түсінік.
   

1. 
   «Ана тілі» туралы А. Байтұрсынов не айтқан?
   
2. 
   «Ана тілі» туралы Ә. Кекілбаев не деген?
   
3. 
   Қазақ тілінің байлығы не?
   
4. 
   «Ана тілі» туралы қандай мақал – мәтелдер білесіңдер?
   

1. 
   Әдеби тіл дегеніміз не?
   
2. 
   Ауызша тіл дегеніміз не?
   
3. 
   Жазбаша тіл дегеніміз не?
   

5-жаттығу

І деңгей

4. 
   Мәтінді тыныс белгілерін қойып көшіріп жазу
   
5. 
   Қарамен жазылған сөйлемнің мәнін түсіндіріңдер.
   

7 – жаттығу

ІІ деңгей

1. 
   Мәтіндегі ойды түсініп оқыңдар.
   
2. 
   Адам өміріндегі тілдің орнын әңгімелеңдер
   
3. 
   Тіл, сөз туралы 2- 3 мақал ойлап жазыңдар.
   

8 –жаттығу.

ІІІ деңгей

1. 
   Төмендегі пікірлерді жаттап алыңдар.
   
2. 
   Айтылған пікірлердегі негізгі ойды анықтаңдар.
   

1. 
   Бағалау
   
2. 
   Үй тапсырмасын беру
   

• 
  Әдеби тіл туралы түсінік.
  

1. 
   Тапсырма.
   

11-жаттығу

І топ

2. 
   Өзің жазған шығарманы ата – анаңа оқып бердің делік. Осы жерде сен сөйлеудің қай түрін қолдандың? Неге?
   

ІІ топ

1. 
   Телехабардағы диктор сөзін тыңдағанда, «Ұлан газетіне жарияланған мақалаларды оқығанда, біз тілдің қай формасын қабылдаймыз? Ойыңды дәлелде.
   

2. 
   Тапсырма
   

1. 
   Жазудың көркемдігі мен түсініктілігі не үшін қажет деп ойлайсыңдар?
   
2. 
   Жалпы, жазба тілдің қажеттілігі неде?
   

ІІ деңгей

1. 
   Төмендегі оқып жаттап алыңдар.
   
2. 
   Олар сөйлеудің қай түріне қатысты екенін дәлелдеп айтыңдар
   

1. 
   Көп сөйлеме.
   
2. 
   Сөйлеп тұрғанда есінеме.
   
3. 
   Аузыңа тамақ салып алып сөйлеме.
   
4. 
   Сөйлегенде тыңдап отырған серігіңе тым жақындама.
   

1. 
   Төмендегі әдеби тілге жалпайтын сөздердің астын сыз.
   

2. 
   Бағалау
   
3. 
   Үй тапсырмасын беру
   

• 
  Әдеби тілге жатпайтын сөздерді қолданып, қазақтың шешен билері туралы шағын мәтін құра.
  

1. 
   Білімділік: Оқушылардың ауызша және жазбаша тілін дамыту, әдеби тіл туралы алған білімдерін бекіту.
   
2. 
   Тәрбиелік: Оқушыларды сабақта қолданылған материалдар арқылы адамгершілікке, ізгілікке баулу, ана тілді құрметтеуге тәрбиелеу.
   
3. 
   Дамытушылық: Оқушылардың жазбаша және ауызша сөйлеу мәдениетін дамыту.
   

1. 
   Тапсырма
   

16 – жаттығу

2. 
   Осы сөйлемдердің жиынтығын мәтін деуге бола ма?
   
3. 
   Қанша сөйлемнен құралған?
   
4. 
   Сөйлемдер бір – бірімен мағыналық жағынан байланыса ма?
   
5. 
   Мұнда неге сипаттама берілген?
   
6. 
   Бұл сөйлемдер жиынтығы жазып қалдырған зерттеу ме, әлде ауызша айтылған әңгіме ме?
   

17 – жаттығу

1. 
   Мәтінге тақырып қойыңдар
   
2. 
   Тірек сөздерді табыңдар.
   
3. 
   Іле өзенін картадан көрсетіңдер.
   
4. 
   Бұл мәтін аңыз әңгімеге жата ма?
   

2. 
   Тапсырма
   

1. 
   Түркі тілдес тілдерді ата
   
2. 
   Қазақ әдеби тілі және оның негізін салушылар турулы айт.
   

1. 
   Төмендегі мәтінге грамматикалық талдау жаса
   

1. 
   Ап ашық күндерде де сахарада да аяқ астынан қара құйын шыға келді.
   
2. 
   Шаңды, шөп – желеңді бұрқырата үйіріп, бойына жинап алып,найзадай шаншылып,құйын жүйіткіп ауылға жөнеді.
   

1. 
   Әдеби тілге жатпайтын сөздерді айт және көркем шығармада әдеби тілге жатпайтын сөздерді жазушы неге қолданатынын түсіндір.
   
2. 
   Қазақ тілінің грамматикасын жазған кім?
   

1. 
   Мәтін туралы түсінік.
   

1. 
   Пән аты: Қазақ тілі.
   
2. 
   Сыныбы: 5
   
3. 
   Күні, айы, жылы:
   
4. 
   Тоқсан: І
   
5. 
   Мұғалім:
   

1. 
   Білімділік: Оқушыларға Мәтіннің тақырыбы, құрылымы туралы түсінік беру, берілген мәтін мазмұнымен таныстыру.
   
2. 
   Тәрбиелік: адамгершілік, ізгілік қасиеттерге баулу, ел тарихын қадірлеуге тәрбиелеу.
   
3. 
   Дамытушылық: Оқушылардың әдеби дүниетанымдарын кеңейту, пікір айтуға дағдыландыру.
   

1. 
   Мәтін туралы түсінік.
   

19 - жаттығу

1. 
   Шоқан мен әжесі әдеби тілдің қай формасында әңгімелесті
   
2. 
   Мәтіндегі Шоқан мен әжесі әдеби тілдің көркемдігін танытатын қандай тапқыр сөздерді пайдаланғанын айтып беріңдер.
   

1. 
   Мәтіннің тақырыбы деген не?
   
2. 
   Мәтіннің құрылымы деген не?
   

1.Бағалау.

2. Үй тапсырмасын беру

1. Сөйлеу мәдениеті туралы өз ойларыңнан

мәтін құрап келіңдер

Сабақ жоспары

1. 
   Пән аты: Қазақ тілі.
   
2. 
   Сыныбы: 5
   
3. 
   Күні, айы, жылы:
   
4. 
   Тоқсан: І
   
5. 
   Мұғалім:
   

1. 
   Білімділік: Оқушылардың мәтіндегі негізгі ой мен тақырып туралы түсініктерін жазба жұмыстар арқылы бекіту.
   
2. 
   Тәрбиелік: Оқушыларды адамгершілікке, ізгілікке баулу, елжандылыққа тәрбиелеу.
   
3. 
   Дамытушылық: Оқушылардың лингвистикалық дүниетанымдарын кеңейту.
   

1. Сөйлеу мәдениеті туралы өз ойларыңнан

мәтін құрап келіңдер
ІV Жаңа сабаққа дайындық

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру


VІІ. Бекіту сабағын өткізу.

Оқулықпен жұмыс.

23-жаттығу.

І топ

1. 
   Мәтінді оқып, тақырыбы мен негізгі ойын анықтаңдар
   
2. 
   Мәтінге ат қойыңдар.
   
3. 
   Мәтін құрастыру туралы ғалым қандай ой білдіргенін айтыңдар
   

24 – жаттығу

ІІ топ

1. 
   26- суретке қарап, әңгімелеу.
   
2. 
   Жазбаша мәтін құрау.
   
3. 
   Мәтінге ат қою.
   

І деңгей

Төмендегі өлең жолдарынан ойдың байланысына қарай шумақтарды қайта құраңдар. Мәтінге ат қойыңдар

26- жаттығу

Бауыржан Момышұлының ойын әрі қарай жалғастырып шығарма жазыңдар.
ІІІ деңгей

27 –жаттығу

Өз ана тілің, оның сөз байлығы туралы ойланып, өз пікірлеріңді айтып беріңдер.
VІІ . Сабақты қорыту:

1. 
   Бағалау
   

Ана тілінің қызметі жайлы мәтін құрау

Сабақ жоспары

1. 
   Пән аты: Қазақ тілі.
   
2. 
   Сыныбы: 8
   
3. 
   Күні, айы, жылы:
   
4. 
   Тоқсан: І
   
5. 
   Мұғалім:
   

1. 
   Білімділік: Оқушыларға сөз бен мағына туралы түсінік бере отырып, жаттығу жұмыстары арқылы бекіту.
   
2. 
   Тәрбиелік: Оқушыларды адамгершілікке, ізгілікке баулу, еңбекке, татулыққа тәрбиелеу.
   
3. 
   Дамытушылық: Оқушылардың лингвистикалық дүниетанымдарын кеңейту, сөйлем талдау дағдыларын дамыту.
   

Лексика – белгігі бір тілдегі сөздердің жиынтығы.

Сөздер заттар мен құбылыстардың аты, саны мен сапсы, қимыл – әрекеті сияқты алуан түрлі мағыналарды білдіреді.ал сөз қалай болса солай айтыла салған дыбыстардың тіркесі емес, жүйелі дыбыс қосындыларынан жасалады. Дыбыстар тіркесінде мағына болмаса, сөз де болмайды. Сөз мағынасымен тығыз байланысты.

VІ. Жаңа сабақ бойынша түсінік тексеру:

1. 
   « Лексика» деген сөзге түсінік беріңдер
   
2. 
   «Түсіндірме сөздіктен» мағыналы сөздер мен мағынасыз сөздерге он – оннан мысалдар жазыңдар.
   

29 –жаттығу

Мәтіндегі толық мағыналы сөздер мен мағынасы толық емес сөздерді бөлек – бөлек теріп жазыңдар.

30- жаттығу

Лексикалық мағынасы бар сөздерді теріп жазыңдар.

31 – жаттығу

Мына сөздердің құрамындағы дыбыстарды пайдалана отырып, лексикалық мағынасы бар сөздер құрап жазыңдар.

VІІІ . Сабақты қорыту:

1.Бағалау

2. Үй тапсырмасы:

1. Сөз бен мағына туралы түсінік.

2. 32 -жаттығуды орындау.

Сабақ жоспары

1. 
   Пән аты: Қазақ тілі.
   
2. 
   Сыныбы: 5
   
3. 
   Күні, айы, жылы:
   
4. 
   Тоқсан: І
   
5. 
   Мұғалім:
   

Өздік жұмыс

Жасыл, әсемпаз,үйірсек сөздерінің құрамындағы дыбыстарды пайдалана отырып, әрқайсысы бойынша бірнеше мағыналы сөз құраңдар.


ІV Жаңа сабаққа дайындық

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру

V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

Дыбысталу – сөздің сыртқы қабығы, мағына – сөздің ішкі мазмұны. Бірақ тілде мағынасын жоғалтқан сөздер де кездеседі. Мысалы: үшін, дейін, шейін, таман нақты мағынасы осы күнде жоғалған. Мұндай сөздер басқа мағыналы сөздермен тіркесіп қана қолданылады.

Ал осыған керісінше, сөздің ішкі мағынасы сақталып, дыбысталу түрі өзгеретін де жағдай кездеседі. Мысалы: елу днген сөздің бастапқы түрі елліг болған. Ол бірте – бірте мынадай өзгеріске түскен:

Елліг- еліг – елу.

1. 
   Сөз неден құралады?
   
2. 
   Сөздің ішкі мазмұны дегенді қалай түсінесің?
   
3. 
   Жеке тұрғанда мағынасын жоғалтқан сөздерді жаз
   

1. 
   Еңбек туралы мақал – мәтелдер жазып, толық мағыналы сөздердің астын бір, жеке тұрғанда мағынасын жоғалтқан сөздердің астын екі сыз.
   

1. 
   Төмендегі сөздер қандай мағына беріп тұр?
   

2. 
   Күз келді» деген тақырыпқа мәтін құра.
   

33-жаттығу

2.Үй тапсырмасын беру.

1. Сөз мағыналарының сипаты туралы түсінік

2. 35 - жаттығу

1. 
   Пән аты: Қазақ тілі.
   
2. 
   Сыныбы: 5
   
3. 
   Күні, айы, жылы:
   
4. 
   Тоқсан: І
   
5. 
   Мұғалім:
   

1. 
   Білімділік: Оқушыларға сөз мағынасының өзгеруі туралы лингвистикалық білім беру.
   
2. 
   Тәрбиелік: Оқушыларды татулыққа, достыққа баулу, адамгершілікке тәрбиелеу.
   
3. 
   Дамытушылық: Оқушылардың лингвистикалық дүниетанымдарын кеңейту, жазбаша тіл мәдениетін дамыту.
   

1. Сөз мағыналарының сипаты туралы түсінік

2. 35 - жаттығу

ІІІ Білім тексеру:

Өздік жұмыс

Көп нүктенің орнына тиісті дыбысты қой.

Да...а, ды...ыс, ...ыныс, жай...ау, ...ғаш, ...ал, жа..., ...аң.

Ойланып көріңдерші, күнделікті қолданылып жүрген барлық сөздің мағынасын білесіңдер ме? Білмеген сөздеріңді түсіндірме сөздіктен қарап, мағыналарын жазыңдар.

37 -жаттығу. Ауызша орындалады.

1. 
   Осы мәтіндегі сөз тағдыры туралы айтылған әрбір ойды таратып айтып, мысалмен дәлелдеңдер.
   

1. 
   Мәтінді сөздік дәптерлеріңе көшіріп жазыңдар.
   

1. 
   Мәтіндегі қарамен жазылған сөздердің мағынасын анықтаңдар.