Көксерек - табиғаттың тағы перзенті
Сабақтың мақсаты: 1. шығарманың мазмұнын талдай отырып
Көксеректің түз тағысы екенін мысалдар келтіру арқылы дәлелдету; 2.
оқушыларды адалдыққа , табиғатқа қамқор болуға , әр қадамын ойланып
істеуге тәрбиелеу ; 3. балаларды өз пікірін қорғай білуге үйрету , іздендіру
арқылы ойлай білу дағдысын қалыптастыру.
Сабақтың түрі : сот сабақ.
Сабақтың әдісі: сұчбаттасу (қаралаушы , куә , күнәқар , ), айтыс дәлелдеу.
Пән аралық байланыс: жануартану.
Көрнекілігі : Мұхтар портреті , бүктеме , нақыл сөздер, сот киімін , қасқыр
«киімін» киген оқушылар .
Сабақтың барысы.
1. Ұйымдастыру кезеңі. Сабақ барысын , мақсатын түсіндіру. Сот , адвокат,
прокурор , куәгер сөздерінің мағынысына тоқталу ашу.
2.Үй тапсырмасын сұрау.
1- ТОП
-
Қасқырдың итпен қандай туысқандық жақтары бар , айырмашылықғы қайсы ? Қасқыр аулау қандай мұқтаждықтан туған ?
-
Повесть қалай басталады .? Қасқыр інін бұзудағы үлкендер әрекетінен нені көруге болады ? Адамдар көзін аша қоймаған бөлікті ауылға не мақсатпен әкелді ?
2- ТОП
-
Көксеректі қолға қалай үйретті ? Ол неге үйренді ? Нені түсінбеді ? Оны қолға үйреуде қандай ағаттықтар болды деп ойлайсындар ?
-
Көксеректің ауыл иттеріне суықтығы неден пайда болды ? Көксеректі өз ортасына , тағылыққа жақындатқан нендей жағдай ? Қараадыр елінің малын қыруының , адамнан қаймықпауының себебі неде ?
3- ТОП
-
Көксеректің ашынуына , ызақорлануына себеп болған оқиға қандай еді ? Мұнымен Құрмаш баланың өлімінің қандай байланысы бар ? Кек қалай алынды ? Повесть қалай аяқталады
-
Аққасқаның жеңуі арқылы автор қандай ой айтқысы келген ?
Негізгі бөлім
« Көксерек » оқиғасы неліктен бұлай өтті , осыған байланысты
оқушылардың пікірін тыңдасақ.
Сот төрағасы сот үдерісін ашық деп жариялайды.
Прокурор сөз алып , «қылмыстық оқиғаға» қышқаша шолу жасайды ,
осындағы бейкүнә Құрмаштың өліміне кінәлі Көксеректі жазаға тарту керек
деген ұсыныс айтады.
Ақтаушылар Көксеректің ауыл иттерінен , ауыл адамдарының көбінен
не үшін таяқ жегенін , олардан соққы жегенде қандай мінез көрсететінін , оның
себебі неде екенін айта келіп , адамдар арасындағы өмірдің Көксерекке
түсініксіздігін , яғни әрбір тіршілік иесінің өмір сүретін өз ортасы , өз
қандастары бар екені туруалы айтады .Қасқыр адамдар арасындағы өмірге
көндікпейді , ол далада , тау – таста өмір сүру керек, бұл – табиғаттың заңы .
Айнала қоршаған табиғаттың өз заңы , ерекшелігі бар . Көзін әлі ашпаған
Көксерек адамдар арасына келіп тәрбиеленсе де , бөрлік табиғатына тартып
екі аяақты пенднмен өштесіп өсті . Сондықтан Көксеректі жазалау орынсыз.
Қаралаушы өз сөзінде Құрмаштың Көксеректі қалай жақсы көргенін ,
қалай тамақтандырып , қалай күткенін , сол үшін тіпті әжесінің қасынан
бөлініп , оны өзінің қасына алып жатқанын , ауыл иттерінен қорғанғанын
мәтіннен мысал келтіре отырып , Көксерек Құрмаштың жақсылықтарына
зұлымдықпен жауап қайтарғанын дәлелдеп , оны жазалау керек деген райынан
қайтпады.
Ақтаушылар: Көксерек жақсылыққа жақсылық қайтаруды білмейді.
Себебі ол – тағы . Оны шығарма барысында жазушы да бірнеше рет еске
алады. Мысалы , Көксеректің дене бітімін суреттегенде «зіңгіттей көк шолақ
қаскыр болады» , «орасан боп өсті» , «жоталары дүңкиіп , жон жүндерді үрпиіп
алған», «зорайып қатты өсті » , «аяқтары жуандап , жүндерінің бәрі ұзарып
өсті» деп сипаттайды.
«Гүрр» етіп ала төбетті алқымынан ала түсті» , «қорқ – қорқ асайды» ,
«қылқ – қылқ жұтады» , «қабырғаларын кірт – кірт сындырады» , «дүр – дүр
еткізіп келді » - бұл оның арланға тән қимылдары.
Көксеректің мінезін «қырыстанып жатып алады» , «ызалы , долы ,
ашулы» , «долылық , жойқындық бар» , «әлі күнге бір рет жадырап ойнап
көрген емес » , «татулық жоқ , суық» , «Көксерек оңашада , елсізде қатты
ойыншыл болатын » , «ол түзде еркін ойнақы » деген тіркестермен
суреттейді . Мұның бәрі Көксеректің тәрбиеге көнетін күшік емес , қанша асырасаң да орманға қарап ұлитын бөлтірік екенін дәлелдейді. Ол өзіне тән ,
мінезіне тән әрекет жасады.
Айыпталушы Көксерек: Менің адамдарға деген өшпенділігімнің арта
түсуіне итермелеген қосымша себептер : 1. адамдар менің ұяластарымды
өлтірді ; 2. ата – анама туған күн маған да туып , адамдар менің де күшіктерімді
өлтірді; 3. өзім адам щғына тап ьолдым , күшік кезімде де екі аяқтылардан
түрлі соққы көрдім.
Екі куәгердің сөздері .
Ақтаушылардың қорытынды сөздері : Көксеректің өзі келтірген
дәлелдерінен басқа оның Құрмашты өлтіруіне себеп не? Қасқырдың өзіне тән
мінезі , табиғи қасиеті дедік . Сондықтан ол қанына тартып , иесі болса да
Құрмашты өлтірді .
Адам , жануар – табиғат жаратылысы . Олар өмір сүру үшін , ұрпақ
сақтап қалу үшін өмір сүреді .Қасқырлар жыртқыш та болса тіршілік иесі .
Адамдар осыны түсіну керек еді. Ал қасқыр апанын бұзу , бөлтіріктерін өлтіру
-
адамның табиғатқа жасаған қиянаты.
Әңгімеде адамдар әлемінің қатігездігін көреміз, қиянатшы екенін
байқаймыз . Ойланбай істеген істің опық жегізеттінін көреміз. Құрмаш
үлкендердің екі рет ескерткенін елемеді , қасқырды соймақшы болғанына
көнбеді . Ал үлкендер ертеңді ойламай , арланның өсіп жыртқыш болып
шығуына бар жағдайды жасады.
Адвокаттар кеңесінің тұжырымы: Құрмаш өліміне басты кінәлі
Көксерек емес.
Сот үкім шығарады: Құрмаш өліміне адамдардың өзі кінәлі . Көксерек ,
біріншіден , тегіне тартып өлтірсе , бір жағынан оны мұндай қылыққа
итермелеген – адамдардан көрген жәбір – жапасы . Адамдар «Еккенің тікен
болса , орғаның балауса болмас » деген сөзді ескермеген . Көксерек күшік
емес , бөлтірік . «Бөрі бөрілігін істейді » , «Қасқырдың баласын қанша
асырасаң да орманға қарап ұлуын қоймайды » деген ата – баба даналығына
сүйеніп Көксеректің табиғат заңдылығына сәйкес әрекет еткенін ескере отыр
ып оны жазадан босатамыз.
Мұғалімнің қортынды сөзі : Мұхтар Әуезовтің «Көксерек » әңгімесін
аяқтадық . Жазушының «Көксерегі» - оның ең таңдаулы шығармаларының бірі .
Үйге тапсырма : «Адамдардың ең асыл қасиеті – жақсылық »
тақырыбына эссе жазып келу .
Бағалау . Қорытынды.
Біржан Сал Абай аулында
Сабақтың мақсаты: 1.көркем шығарманың мазмұнын меңгерту ,
шығарманы оқып – үйретудің әдіс – тәсілдерін дұрыс қолданып , талдай білуге
баулу ; 2. теориялық білімдерін практикамен ұштастыру , яғни теориялық
білімдерін одан әрі тереңдету , ойлау қабілеттерін, мәнерлеп оқу дағдыларын
қалыптастыру , шығармашылық ізденістерге баулу ; 3. қазақтың салт – дәстүрін
білуге , қарапайымдылыққа , адамгершілікке , қонақжайлыққа , сыйластыққа
тәрбиелеу .
Сабақтың әдіс – тәсілдері: СТО стратегиалары , сұрақ – жауап , баяндау ,
түсіндіру, іздендіру т.б .
Сабақтың түрі : іскерлік дағдыны қалыптастыру .
Пәнаралық байланыс : музыка , география , тарих т.б .
Көрнекіліктер: Абай , Мұхтар Әуезов , Біржан сал портраттері ,
Қазақстан картасы , плакаттар т.б
Сабақ барысы .
Ұйымдастыру .
Үй тапсырмасын тексеру .
Көркем мәтіннің мазмұнын талдау .
Автор өміріне шолу .
Мұхтар Әуезов туралы не білесің?
Автор өмірін биопоэма әдісі бойынша топтастырады .
«Топтастыру » страгиясын пайдаланады .
Абай кім?
Мәтіннің мазмұнын айту , түсіндіру .
Мұғалім мәтінді баяндау үшін төмендегі жоспарды пайдаланады .
-
Сый қонақ 7. Үмітей
-
Абай ықыласы 8. Әйгерім
-
Біржан құрметі 9. Абай әсері
-
«Жанбота» әні 10. Иіс кемпір
-
Әмір 11.Қайтқан қонақтар
-
Орал мен Керімбала 12. Ұлжан батасы
Мәтінді композициялық құрлысына талдату .
-
Оқиғаның басталуы – ауыл жастары , ойын – сауық . Абай ауылына
Арқаға аты шыққан , асыл саз , әсем үнімен ұйытқан Біржан салдың
келуі .
-
Оқиғаның дамуы - Біржанның ән айтуы.
-
Шиеленісуі – жастардың әнге деген құлшынысы
-
Шарықтау шегі – Ұлжанның бата алып Біржанның еліне аттануы .
-
Шешімі – Біржанның әнін тыңдауы , жаз бойғы қорытындысы ретінде әннің шығуы .
Мәтін бойынша жұмыс
а) Екі жақты күнделік
Мәтінен үзінді
|
Жауаптар
|
Ой – тұжырым мазмұнға
сәйкес мақал - мәтелдер
|
Ауылға келіп ,
мұндағы үлкен аға кіші
ініні өміріңе қарық
қылып барасың . Қайда
жүрсең , Жолың
болсын ! Өнерің , қәдірің
ассын , шырағым ! Біздің
апа , жеңге боп саған
ұсынған жол – жорамыз
осы . Ырзалықпен
аттан !
|
Біржан дәл жүрер
кезінде Ұлжан өз
үйінен , өз алдынан дәм
татқыза отырып , бата
берді де , оң сапар тіледі .
Тоғыз – тоғызсый
Ұсынды .Біржанның
өзіне өз қолынан үлкен
күміс тайтұйяқ
сыйлайды .Қасындағы
бар жолдасына қоржын
тола манат , мақпал
сәлем – сауқат берілді .
|
Жаңбырменен жер
көгерер , Ботаменен ел
көгерер .
|
ә. «Әдебиет лотасы » ойыны
(Модулдік техналогия)
Достарыңызбен бөлісу: |