Фототерапия құралдарымен студенттерді кәсіптік және техникалық білім беру ортасына бейімдеу мақсатындағы психологиялық-педагогикалық түзету жұмыстары Ходанова Гүлден Сағындыққызы



жүктеу/скачать 61.63 Kb.
бет1/2
Дата25.09.2024
өлшемі61.63 Kb.
#503998
  1   2
баяндама Гульден

Педагогикалық оқу

Тақырыбы: Фототерапия құралдарымен студенттерді кәсіптік және техникалық білім беру ортасына бейімдеу мақсатындағы психологиялық-педагогикалық түзету жұмыстары

Ходанова Гүлден Сағындыққызы
Атырау қаласы, Қ. Дүтбаева атындағы Атырау гуманитарлық колледжі
Педагогика және Психология пән оқытушысы

Тақырыбы: Фототерапия құралдарымен студенттерді кәсіптік және техникалық білім беру ортасына бейімдеу мақсатындағы психологиялық-педагогикалық түзету жұмыстары


Мақсаты: студенттердің кәсіптік және техникалық білім беру ортасына бейімделуіне көмектесу үшін фототерапияны арт-терапияның технологиясы ретінде теориялық моделін, құрылымын, мазмұнын және әдістерін құру;
Міндеттері:

  1. Студенттердің кәсіптік және техникалық білім беру ортасына бейімділу ерекшеліктерін ашу;

  2. Фототерапияның арт-терапияның технологиясы ретінде мүмкіндіктерін көрсету,студенттердің кәсіптік және техникалық білім беру ортасына сәтті бейімделуіне ықпал ету;

  3. Фототерапияны арт-терапияның технологиясы ретінде қолдана отырып, студенттердің кәсіптік және техникалық білім беру ортасына сәтті бейімделуі үшін тәжірибелік бағдарлама әзірлеу.

Бағдарламаның ерекшелігі:

  • студенттердің кәсіптік және техникалық білім беру ортасныа бейімделудегі ерекшеліктері қарастырылды;

  • фототерапияның арт-терапияның технологиясы ретінде мүмкіндіктерін көрсетілді;

  • фототерапияны арт-терапияның технологиясы ретінде моделі мен тәжірибе бағдарламасы әзірленді.

Бағдарламаның өзектілігі:
Студенттердің жаңа ортаға бейімделуі дербес өмірінің қиын кезеңі болып табылады және психологиялық түзету мен қолдауды қажет етеді. Жаңа ортаға бейімделу барысында құрдастарымен және мұғалімдермен қарым-қатынас орнатуда, білім беру процесінде бірқатар қиындықтар тууы мүмкін. Бұл студенттердің психологиялық жағдайына үлкен әсер етеді. Осыған байланысты студенттерге білім берудің бастапқы кезеңінде көмек көрсету қажеттілігі туындайды, өйткені студенттерді дер кезінде түзету және бейімдеу, кейінгі білімнің тиімділігі мен табыстылығына ықпал етеді. Дәл осы кезеңде студенттер колледж туралы жалпы мағлұмат алып, жаңа ұжымда қарым-қатынас орнатады, оқу орнының белгілі бір нормалары және талаптарымен танысады, сонымен қатар осы үдерістегі өз орнын және оның маңыздылығын түсінеді.Студенттердің тезірек және сәтті бейімделуі үшін бейімделу бағдарламасы қажет. Осындай бағдарламалардың бірі ретінде-фототерапияны ұсынамын. Фототерапия психологиялық терапиялық технология студенттерге бейімделу кезеңінде қолдау мен көмек көрсете алады. Фототерапияның қажеттілігі, даму тарихы және тиімділігі көрсетіледі. Фототерапияның түрлері, ойындар мен жаттығулар, тренингтер, фототүсірілімдер пен фоторепартаждар өткізіліп, студенттер жұп болып жұмыс жасайды.

Қазіргі заманда кәсіптік және техникалық білім беруде 1 курс студенттерінің табысты білім алуы алдымен, әлеуметтік психологиялық ортаға бейімделу процесімен айқындалады. Бұрынғы мектеп оқушысы, колледж табалдырығын аттай отырып 1 курс студенті атанады. Ал бұл баланың жеке құрылымын өзгертеді.


Бейімделудің алғашқы ғылыми тұжырымдамаларын алғаш рет неміс физиологы Г.Ауберт қолданды. Ол бұл құбылысты сезімталдықтың өзгеруіне әкелетін тітіркендіргіштің белсенді ұзақ әсер ету процесі ретінде қарастырды. Кейінірек бұл ұғым педагогика, психология, философия, әлеуметтану саласында маңызды ұғымдардың біріне айналды.
Бейімделу мәселесі әсіресе бірінші курс студенттеріне қатысты. Оқудың бірінші жылында бірінші курс студентінің студенттік ұжымы пайда болады, ақыл-ой қызметін ұтымды ұйымдастырудың дағдылары қалыптасады, таңдалған мамандыққа шақыру жүзеге асырылады, оңтайлы жұмыс режимі, кәсіби маңызды тұлғалық қасиеттер дамиды және тәрбиеленеді.
Студенттердің кәсіптік және техникалық білім беруге бейімделу кезеңінде келесі қиындықтарды атап өтуге болады:
1. Мектеп ортасынан кетуге байланысты тәжірибелер;
2.Таңдалған мамандықтың мотивациялық дайындығының жеткіліксіздігі;
3. Психологиялық өзін-өзі реттеуді жүзеге асыра алмау (өз бетінше жұмыс істеу дағдыларының болмауы; реферат, бастапқы тарихнамалармен,сөздіктермен, каталогтармен, анықтамалық әдебиеттермен жұмыс істеу).
4. Жаңа жағдайларда оңтайлы еңбек және демалыс режимін іздеу;
5. Кіші топтардың және жоғары оқу орындарының оқытушыларының көпшілік алдында сөйлеуінен қорқу;
6. Қала сыртындағы студенттердің әлеуметтік-экономикалық проблемалары (өздерін тұрғын үймен, қаржымен қамтамасыз ету, қаланы білмеу, туыстары мен жақындарының эмоционалды байланыстары мен қолдауының болмауы).
Студенттердің тезірек және сәтті бейімделуі үшін бейімделу бағдарламасы қажет. Осындай бағдарламалардың бірі ретінде-фототерапияны ұсынамын.
Фотосурет 1822 жылы пайда болды. Ол ұзақ уақыттар бойы адам қызметінің әртүрлі салаларында сәулеттен бастап қолданылды. Енді ғана ол емдеу және түзету, психология саласында қолданыс тауып келеді. Қазіргі уақытта психологиялық тәжірибеде адамның шығармашылық мүмкіндіктерін пайдаланатын әдістер бар. Олардың көпшілігі арт-терапияда қолданыс тапты.
1975 жылы канадалық психолог, арт-терапевт әрі фотограф Джуди Вайзер фотосуретті жеке терапия ретінде қолдана бастады. Оның бірегей қасиеттері фотосуретті арт-терапия саласынан алып шығып, емдеу және түзету саласындағы жаңа мүмкіндіктерін ашты. Бұл әдіс – фототерапия деп аталады. Фототерапия – терапия сеансы кезінде фотосуреттерді пайдалана отырып қатысушылардың эмоционалдық реакциясын тудыратын, өзара байланысты психотерапиялық әдістердің жиынтығы.
Фототерапия арқылы қандай мәселелерді шешуге болады:

  • стресс;

  • бейімделу;

  • депрессия;

  • себепсіз агрессия;

  • суицидтің алдын-алу;

  • қорқыныш;

  • апатия;

  • тұйықтық;

  • шағын әлеуметтік топта өзара түсіністік орнатудағы қиындықтар;

  • ұйқының бұзылуы;

  • невротикалық күй;

  • психотравма;

  • сенімсіздік;

  • өзін төмен бағалау;

  • жеке тұлғааралық қатынастар.

Процедура қалай жүзеге асады? Фототерапияның әсері психолог клиентті шығармашылық процеске тарта білген кезде байқалады. Фототерапияның әсеріне қол жеткізу үшін маман сабаққа қатысушыларға қолайлы жағдай туғызуы керек. Фотосурет арқылы адамның жағымды немесе жағымсыз тәжірибесі айқындалады. Ал бұл өз кезегінде есте қалған естелікті қайта жаңғыртуға, эмоцияларын талдауға мүмкіндік береді. Бұл жұмыс технологиясын 4 жастан асқан балалардан бастап, ересектерменде өткізуге болады. Жасөспірімдермен сеанста терапевт қатысушының өміріндегі кезеңдерден фотосуреттер сериясын пайдалана алады. Маман маңызды сұрақтардың көмегімен жасөспірімнің санасында өткен бейнелерді өзекті етеді, ұлдар мен қыздардың құндылық бағдарларын қалыптастырады. Фототерапия түрлері:
1. Автопортрет. Фототерапияның бұл түрі метафоралық ассоциативтік карталарын және адамның шынайы портреттік фотосуретін пайдалануды талап етеді. Парақтың ортасына нақты сурет қойылады, ал оның айналасына ассоциативті карталар орналастырылады. Психолог топ мүшелерінің жұмысын топпен ұйымдастырады. Олар шынайы фотосурет пен ассоциативті бейнелердің метафоралық ұқсастығын талқылайды.
2. Коллаж жасау. Фототерапияның бұл түрі қатысушылардың дайын кескіндермен жұмысын қамтиды. Олар қатысушынікі болуы мүмкін. Сондай-ақ, психолог жұмыс үшін журналдардан кесілген суреттердің тақырыптық сериясын ұсына алады. Коллаждың жалпы тақырыбы «Өткен, бүгін және болашақ». Бұл тақырып қатысушылардың рефлексиялық қабілеттерін ынталандырады. Олардың мақсаттарына жету үшін ресурс табуға көмектеседі.
3. Авторлық фотосуреттерді жасау. Бұл жағдайда психолог тақырыпты белгілейді, айтылған мәселені топта алдын-ала талқылауды ұйымдастырады. Содан кейін қатысушыларға тапсырма береді (бұл мәселені өмірде бейнелейтін суретке түсіру).
4. Фоторепартаж. Әдістеме қатысушының әңгіме құрайтын фотосуреттер сериясын жасауды қамтиды. Қатысушының суреттері мен сөздік шығармашылығын талдай отырып, тұлғалық қырларын ашады. Бұл әдіс өзін-өзі көрсетуге және өзін-өзі қабылдауға ықпал етеді.
5. Сахналық фотосессия. Фототерапияның бұл түрі- қатысушының өзін жақсы түсінуі, жағымсыз тәжірибелермен жұмыс істеу үшін қолданылады. Жанама әсерлердің алдын-алу мақсатында қатысуға қосымша гипноз сеанстары ұсынылады.
6. Отбасылық фото. Әдістеме бала-ата-ана және неке қарым-қатынасын түзетуде қолданылады. Отбасындағы әлеуметтік-психологиялық климатты үйлестіруге ықпал етеді.
7. Спонтанды фото. Фототерапияның бұл түрі адамнан ақыл-ойды басқаруды өшіруді талап етеді. Адамдарды, жануарларды, табиғатты кездейсоқ суретке түсіруге шақырады. Одан кейін фототүсірілімдерді психолог талдайды. Бейнелерді талқылау барысында қатысушының өзіне тән жеке қасиеттерін бөліп көрсетуге, түзету бағытын анықтауға болады.
8. Өмір жолы. Әдістеме қатысушының өмірінің әртүрлі кезеңіндегі оның қатысуымен түсірілген фотосуреттер негізінде өмір жолының хронологиясын құруды қамтиды
Психолог жұмысындағы фототерапия жасөспірімдердің девиантты мінез-құлқын түзетуге, олардың өмірінің мәнін табуға, шығармашылық қабілеттерін дамытуға, отбасылық қарым-қатынастарды үйлестіруге бағытталған тиімді құрал болып табылады.
Бірінші курс студенттерінің оқу орнына бейімделуі, студенттердің одан әрі табысты жеке оқу іс-әрекетінің кепілі болып табылады. Студенттердің неғұрлым табысты бейімделуін ұйымдастыру мақсатында бірінші курс студенттерінің кәсіптік және техникалық білім беру ортасына бейімделуін диагностикалау, қолдау және түзету бойынша зерттеу қызметі ұйымдастырылды. Педагогикалық тәжірибенің негізі Қ.Дүтбаева атындағы Атырау гуманитарлық колледжінің қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі мамандығындағы 1 курс студенттері. Тәжірибеге 29 студент қатысты. Зерттеу әдістері ретінде теориялық, эмпирикалық, проективті, статистикалық, графикалық әдістер қолданылды.
Тәжірибелік жұмыс үш кезеңде жүргізілді.
Анықтаушы (диагностикалық) кезең (қыркүйек 2022) келесі мәселелерді шешуді көздеді:
1.Бірінші курс студенттерінің кәсіптік және техникалық білім беру ортасына бейімделуінің бастапқы деңгейін анықтау.
2.Бейімделу процесінде студенттердің негізгі әлеуметтік-психологиялық мәселелерін анықтау.
Қалыптастырушы кезең (ұйымдық-түзету)(2022 жылғы қазан – 2022 жылғы қараша) бірінші курс студенттерін кәсіптік және техникалық білім беру ортасына бейімдеу үшін тәжірибелік бағдарламаны сынақтан өткізуді қамтыды.
Бақылау (аналитикалық-қорытынды) (желтоқсан-ақпан 2023) жүргізілген жұмыстың тиімділігін анықтау мақсатында тәжірибе деректерін жалпылау мен салыстырмалы талдауды қамтамасыз етті.
Тәжірибе барысында келесі зерттеу әдістері қолданылды
Кесте 1. Психологиялық зерттеу әдістері




Зерттеу әдістері

Автор

Дереккөз

1

Психологиялық бейімделу әдістемесі

П. Павлова

https://
infourok.ru

2

«Мазасыздық шкаласы» әдістемесі

Ч.Д. Спилбергер,
Ю.Л.Ханина

https://
infourok.ru

3

Жеке тұлғаның жалпы өзін-өзі бағалауын диагностикалау

.Н. Казанцева



https://
infourok.ru



4

"CISS" стресстік жағдайлардағы копинг-мінез-құлықты диагностикалау

С. Норман, Д.Ф. Эндлер,
Д.А. Джеймс, М.И.
Паркер (адаптация
Крюковой)

http://
psihdocs.ru



5

Студенттердің шығармашылық белсенділігін анықтау "тесті

Кашапов М.М,
Ракитская О.Н.



https://
studfile.net



Кесте 2.



Бейімделу деңгейі

Әдістемелер

№1

№2

№3

№4

№5

Жоғары

31%

34,5%

17,3%

24,2%

20,6%

Орта

51,7%

44,8%

31%

24,2%

37,9%

Төмен

17,3%

20,7%

51,7%

51,6%

41,4%




Сурет №1
Бірінші курс студенттеріне бейімділікті анықтау мақсатында 5 зерттеу әдісі жүргізілді (кесте №1). Алынған мәліметтерге сүйене отырып, бірінші курс студенттерінің кәсіптік және техникалық білім беру ортасына бейімделуінің негізгі деңгейлері мен көрсеткіштерін тұжырымдадым (Кесте №2, сурет №1). Психологиялық бейімделу әдістемесі бойынша орта және төмен ұпай жинағандар -20 бала-68,9% көрсеткіш, «мазасыздық шкаласы» әдістемесі негізінде жоғары және орта көрсеткіш саны -23 бала -79,3%, жеке тұлғаның жалпы өзін-өзі бағалауын диагностикалау бойынша орта және төмен деңгей -24 бала-82,7%, "CISS" стресстік жағдайлардағы копинг-мінез-құлықты диагностикалау көрсеткіші орта және төмен деңгей -22бала-75,8%, шығармашылық белсенділігін анықтау "тестісі негізінде –орта және төмен деңгей көрсеткіші-23 бала-79,3%-ды көрсетті
Жоғары деңгей бейімделу процестеріне жеке дайындығымен, жоғары өзін-өзі бағалаудан туындаған мазасыздықтың болмауымен, туындайтын мәселелерді ұтымды деңгейде шешуге дайын болуымен және шығармашылық белсенділік танытуға деген ұмтылысымен сипатталады.
Орта деңгей шамалы мазасыздықтың көрінісімен, өзін-өзі бағалаудың жоғары деңгейімен,бейімделу барысында туындайтын мәселелерді жеңетін мінез-құлықтың эмоционалды түрінде шеше білумен,шығармашылық белсенділік танытуға деген ұмтылыспен сипатталады.
Төмен деңгей қиын жағдайларда бейімделу тәжірибесінің болмауымен, өзін-өзі бағалаудың төмендігімен,мазасыздықтың жоғарылауымен, шығармашылық белсенділікті көрсетуге деген ұмтылыстың болмауымен сипатталады.
Осылайша, алынған нәтижелер бірінші курс студенттерінің колледжге бейімделу кезеңінде жаңа әлеуметтік-білім беру ортасындағы білім беру және әлеуметтік әл-ауқаттың шарты ретінде неғұрлым сәтті өту мақсатында бейімделу процестерін қолдау және түзету бағдарламасы қажет деген зерттеу ұсынысын растады. Міне осындай бағдарлама ретінде мен фототерапияны қолдандым.Фототерапия құралдарымен түзету жұмыстарының құрылымдық-мазмұндық моделін жасадым. Бұл модель негізінде бірінші ұйымдастырушылық бөлімнен өттім. Фототерапия бойынша сабақтар кураторлық сағаттарды ұйымдастыру кезеңінде, сондай-ақ студенттердің қалауы бойынша сабақтан бос уақытта өткізілді, кейде фотосессиялық элементтер колледждің білім беру үдерісінен тыс бос уақыттарын қамтыды.
Сабақтар топтың толық құрамымен, жұппен және жеке-жеке ұйымдастырылды. Сабақтың ұзақтығы 45 минуттан 1 сағат 30 минутқа дейін. Сабақтар аптасына 1 рет өткізілді. Аудиторияда арнайы жабдықтар болды: проектор, ноутбук, музыкалық сүйемелдеу, қайшы, түрлі-түсті қағаздар, желім, ватман, қаламдар, кәсіби көркем фотосуреттер және студенттердің өздері түсірген суреттер.
2. Құрылымдық-мазмұнды түзету-дамыту шарттары
Әзірленген бағдарлама нақты құрылымға ие болды және үш бөлімнен тұрды:
1.Мен-студентпін концепциясының дамуы.
2.Топтық қатынастарды қалыптастыру.
3.Шығармашылық даму сәтті бейімделу жағдайы ретінде.
Колледждегі студенттердің бейімделу кезеңінде фотосуретті түзету қолдану нұсқалары
Кесте №3

№

Фотосуретті қолдану ерекшеліктері

Қолдану сипаттамасы

1

Қолдану жиілігі

Бағдарламаның әр сабағында эпизодтық немесе бір реттік.

2

Фотоматериал түрі

Студенттердің сабаққа дейін жасаған фотоматериалдары, отбасылық мұрағаттардан алынған фотоматериалдар, көркем кәсіби фотосуреттер

3

Педагог-психологтың рөлін анықтау

"Жұмсақ рөл" -бірлескен алдын-ала келісілген түзету-психологиялық жұмыс үшін фотосуреттің ықтимал тақырыптары және орындау ережелері."Қатаң рөл" - іс-әрекеттің нақты құрылымдалуы, студенттердің фотосуреттерді орындау шарттары мен әдістерін таңдау механизмдері

4

Түсіру тақырыбын таңдау

Бағдарламаның міндеттеріне сәйкес жеке жағдайларда студенттің проблемалары бойынша

5

Көркемдік қызметтің басқа түрлерімен бірге суретке түсіру

Көркем-әдеби әңгімемен, денеге бағытталған техникамен, ойындармен, драмалық терапиямен үйлесу

6

Түсірілімді ұйымдастыру шарттары

Аудиторияда-студия, табиғатта, қала сәулеті жағдайында

Екінші бөлім бойынша Мен-студентпен концепциясы (өзін-өзі бағалауды дамыту, жауапкершілікті қабылдау қабілеті, шығармашылық қабілеттерін дамытады). Осы бөлімді жүзеге асыру үшін "В","Б" тобының әдістер кешені қолданылды (Дж.Вайзер). Мен бейнесін қалыптастыру, шығармашылық өрнектермен: би,сахна өнері, ойындармен үйлестіруге мүмкіндік берді. Олар мынадай жаттығулар мен тренингтер: «Біздің айналамыздағы түстер», «Өмір жолы», «Балалық шақтағы естелік», «Өткен шақ, қазіргі шақ және болашақ», «Мерекетелер», «Автопортрет».
Екінші бөлім бойынша мақсаты фототерапия бойынша топтық бірлікті жүзеге асырады. «Г», «Е» тобының әдістер кешені қолданылды "Студенттің алаңдаушылығы мен қорқынышы","Менің жолым болашаққа"," Менің жеке өсуге деген ұмтылысым","Мен және ғылым әлемі", "Біз сабақтамыз", "Ұжыммен фотоколлаж", "гриммен жұмыс" тақырыптарында фототүсірілімдер болды және фототерапия жаттығулары жүргізілді.
Үшінші бөлім бойынша фото тұлғааралық қатынастарды түзету, студенттердің шығармашылығын дамытуға бағытталған. "Музыкалық диалог", "Фото-коучинг", "жол бойындағы мақсаттар" техникалары қолданылды. "Музыкалық диалог", "Фото-коучинг", "жол бойындағы мақсаттар" тақырыбында фотоколлаж жасалынды.
Колледж студенттердің бейімделу процесін түзету мен қолдаудың тәжірибелік бағдарламасын енгізу аяқталғаннан кейін, бірінші курс студенттерінің колледжге бейімделуіне қайта тәжірибе жүргіздім.
Кесте №4


жүктеу/скачать 61.63 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:
  1   2



©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз
    Басты бет