Сакар пирен пуянлах



Дата25.07.2016
өлшемі49 Kb.
#221000
САКАР – ПИРЕН ПУЯНЛАХ.

Тёллевсем: 1) ачасен пуплевне, пултарулахне аталантарасси; 2) сакара, Сер ёсченёсене хисеплеме вёрентесси.

Кирлё хатёрсем: терле тыра пучаххисем, савра сакар, ал шалли, ваттисен самахёсем сырна плакатсем, купас, шашипе автан костюмёсем.

Класа тыра пучаххисемпе илемлетне. Сётел синче —тёрёллё ал шаллипе чёркенё савра сакар.

Доска,синче плакатсем саканса тарассё: «Сакара хисепле», «Сакара упрар!», «Сын сакар устерет, сакар сынна устерет». Хисеплё выранта чённё ханасем ларассё.

Учитель. Сывлах сунатап пурне те. Паян пирён каласу сакар синчен пуле.

Сакар... Унран хакли пур-ши тёнчере? Сакарсар эпир апат симе лармастпар. Унсар эпир пёр кун та пуранаймастпар. Анчах та вал сётел сине килсе вырттар тесен сав тери нумай ёслемелле, вай хумалла. Ахальтен мар сакар вал пёрчёрен пулать тессё. Алла пулсан, сакара хисеплемелле, перекетлемелле. Хаш-пёр чухне урамра сакар татакёсем выртнине куратан. Ку вал сакартан кулниех пулать.

Выслах сулёсенче, варса вахатёнче высала нумай сын вилнё, сав шутра ачасем те. Варса вахатёнче карточкапа пёр куна 200 грамм сакар сес пана. Халё пирён сакар шутла мар, анчах ана яланхи пекех хисеплемелле.

Халё сак ваттисен самахёсен пёлтерёшёсене усса парар-ха: «Сын сакар устерет, сынна сакар устерет».

(Ачасем анлантарассё)

Учитель. Паян пирён уяв кёрекинче — сакар, апла пулсан ана устерекенсем те, пирён сётел сине ситерекенсем те.

Сакара мухтаса сёршер поэт сава сырна. Халё Петёр Эйзинан «Сакар» ятла саввине итлесе пахар.

Ачасенчен пёри илемлён вулать.

Хырам высмасар сакар ан тыт: сакартан хакли — сук.

Ала сумасар сакар ан тыт: сакартан таси — сук.

Сёлёк хывмасар сакар ан тыт: сакартан асли — сук.



Учитель. Сакар синчен калавсем те сахал мар сырна. Итлесе пахар-ха вёсенчен пёрне.

Ачасенчен пёри И. Яковлеван «Кулача» калавне вулать. Унтан ачасем калаван тёп шухашне палартассё.



Учитель. Ачасем, эсир пёлетёр ёнтё, халах ас-танё, вал ёмсрсем таршшепе пустарна пурнас опычё ваттисен самахёсенче упранать. Апат-симёс, сакар-тавар пирки чаваш халахё аслан та ытарлан каланисем пит нумай. Атьар ваттисен самахёсене аса илер.

Ачасем черетпе ваттисен самахёсене калассё.

Икерчё вал вёрилле тутла.

Икерчё анчах васкаса писет.

Икерчёпе хырам пасалмасть.

Кукальне пёсерсен, сиекенсем тупанёс.

Пурт кётеспе мар, кукальпе илемлё.

Сын аллинчи кукаль самси пысаккан куранать тессё.

Камакара писменни хёвел питёнче писес сук.

Килти сакар пётсен, сын сакарёпе тута пулайман.

Килти хура сакар ютри шур сакартан тутларах.

Пылна лартса патан пулсан, сакарна та ан хёрхен.

Высса курмасар сакар хакне пёлес сук.

Выссан, сакар та кулача пулать.

Выссан, сакар та тутла; тарансан, пыл та йусё.

Икё питлё сакар пите хёретет.

Ир тар та питне су, питне су та сакар тыт.



Семсе сакар — шал семми.

Тасна сакартан паранмассё.

Ху аллупа тупна сакар техёмлё.

Хура сакар сиекен ниста та хур пулман.

Яланах сулла пата мар, тип сакар та сиес пулать.

Арман чулё витёр тухмасар сакар савара кёмест.

Пёр камакара та сакар пёр пек писмест.

Ачасем уява пустаранна ашшё-амашёсенчен те ваттисен самахёсене аса илме ыйтассё. Кам пёлет — тухса калать. Кайран ачасем пурте пёр харассан: «Сакара тата ана устерекенсене мухтав!» — тессё. Сакан хыссан кёрекере ларакан хисеплё, ятла-сумла сер ёсченёсем (2—3 сьш) ачасене хайсен ёсёпе паллаштарассё, иртнё йывар сулсене аса илессё.



Учитель. Хале эпир санталак мёнле пуласса радиола синоптиксен прогнозне итлесе пёлетпёр. Ёлёк вара сакна пирён асаттесемпе асаннесем сут санталакри пуламсене санаса пёлнё. Санта­лак сес мар, тыра-пула мёнлерех пуласси те пашархантарна вёсене.

Эпир те хамар тавсарулаха, тимлёхе тёрёслесе пахар. Эпё санаван малтанхи пайне калап, эсир малалла тасар. Ачасем хуравлаймасан, класра ларакансем пулашёс.

1) Путене нумай юрласан,тыра аван пулать.

2) Хёлле шаши нумай пулсан, тыра начар пулать.

3) Суркунне шапа аватма пусласан, тыра акма вахат ситнё.

4) Сулла шана нумай пулсан, тыра пулать.

5) Пилеш нумай пулсан, ыраш лайах пулать.

6) Хёлле юр таран пулсан, тыра пулать, сумар пулать.

7) Сурку нне юр часах каймасан, сурхи тыра аван пулать.

8) Сур аки синче юр сусан, сур тырри лайах пулать.

9) Пурт тарринчи парсем варам тасалса ансан, тыра лайах пулать.



Учитель. Пирён вайа малалла тасалать. Халё тупмалли юмахсен тупсамёсене шырар.

1) Патакпа хёртессё, чулпа хёстерессё, каварпа пёсерессё, сёсёпе ваклассё, саванпа та мана пурте юратассё. (…...)

2) Сиелти хыта, варри семсе, айё шура. (…..)

3) Аласар-урасар хапарса анать. (….. …..)



Учитель. Ситет пуле пус ватса. Халё «Савра сакар» юрра итлёпёр, ташласа илёпёр.

Ачасем «Савра сакар» («Каравай») юрра шарантарассё.

Паян ханасем килнё, эпир сакар пёсернё.

Ак сакан хуланаш, ак сакан пысакаш.

Савра сакар, савра сакар чи асли, чи хакли.

Савра сакар, савра сакар,

Эсё кама юратан? —- Ёсчене, хёвеле!

Учитель. Вёсене халь ташлаттарапар.

«Тух-ха,Ванюк, урама» ташлассё.



Учитель. Халё юмах вахачё ситрё. Ачасем сире «Автанпа шашисем» («Круть и Вертъ») ятла вырас халах юмахне катартёс. Тимлё итлесе ларар.

Ачасенчен пёри автор самахне вулать, ыттисем выляса катартассё.

Пуранна тет автанпа икё шаши. Шашисем ёслеме юратман, яланах урамра выляса суренё. Автан кунё-сёрёпех ёслене.

Пёррехинче вал картиш шална чухне сёр синче тыра пёрчисем тупна. Вара вал шашисене хай патне чёнсе илнё.

— Круть, Верть, кунта килёр-ха!

— Мён пулна? (Шашисем чупса килессё.)

— Эпё тыра пёрчисем тупрам, кукаль пёсересшён. Анчах малтан армана кайса санах авартмалла. Кам армана каять?

— Эпё мар! Эпё мар!

— Хаманах кайма тивет ёнтё. (Автан армана тухса утать.) Часах автан армантан килнё. Шашисем ана хирёс чупса тухна.

«Халё кукаль пёсермелле!» — кашкарса яна вёсем.

— Кам пёcерет?

— Эпё мар! Эпё мар! — тенё шашисем.

Автан кукаль пёcерме тытанна. Часах камакаран тутла кукальсем писсе тухна. Автан вёсене сётел сине каларса хуна. Шашисем сётел хушшине ларма васкана, аллисене кукаль еннелле тасна.

— Чимёр-ха, ан васкар! — тенё автан. — Малтан калар: кам армана кайрё?

- Эсё.

— Кам кукаль пёсерчё?



— Эсё. (Шашисем йёрсе ярас патнех ситнё.)

— Алла пулсан, кукальсене те пёчченех симелле пулать. Тухар сётел хушшинчен! (Кукалъне сине май.) Кам ёслет, сав сиет.

— Малашне эпир те ёслёпёр, — тенё шашисем.

Юлашкинчен учитель ачасемпе пётёмлету тавать: сакар — пирён пуянлах, ана туса илме питё йывар, саванпа перекетлё, тирпейлё пулмалла.



Сакан хыссан пустараннисем сётел хушшине ларса чей ёсессё, кукальсемпе сайланассё.

Достарыңызбен бөлісу:




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет