«Селекция және ірі қара мен жылқыны өз төлімен интенсивті көбейту технологиясы»

Хаттама « » 2013 жыл, №

Кафедра меңгерушісі ______________ Тугамбаева С.М.

Хаттама « » 2013 жыл, №

Университеттің оқу-әдістемелік кеңес мәжілісінде қаралды және баспаға ұсынылды

Хаттама « » 2013 жыл, №

ОӘК төрайымы_____________Г.Искакова

МАЗМҰНЫ

1. 
   Қолданылу аймағы
   
2. 
   Нормативтік сілтемелер
   
3. 
   Жалпы ережелер
   
4. 
   Оқытушыларға арналған пәннің оқу жұмыс бағдарламасының мазмұны
   
5. 
   Студенттердің өздік жұмыстары үшін тақырыптардың тізімі
   
6. 
   Пән бойынша оқу- әдістемелік карта
   
7. 
   Оқу- әдістемелік әдебиетпен қамтамасыз ету картасы
   
8. 
   Әдебиеттер
   

«Селекция және ірі қара мен жылқыны өз төлімен интенсивті көбейту технологиясы» пәнінің оқытушыларға арналған оқу жұмыс бағдарламасы келесі құжаттардың талаптарына сәйкес оқу процесін ұйымдастыруда тәртіп орнатады:

- УСТ 042- СМУ-4-2013 Университет стандарты «Пәннің оқу- әдістемелік кешендерінің жасауға және рәсімдеуге қойылатын жалпы талаптар»

- ҚП 042-1.01-2013 Құжаттандыру процедурасы «Пәннің оқу- әдістемелік кешенінің құрылымы және мазмұны».
3 ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР

3.1. Пәннің қысқаша мазмұны

«Селекция және ірі қара мен жылқыны өз төлімен интенсивті көбейту технологиясы» пәнінің мазмұны: ауыл шаруашылық салаларының бірі. Шаруашылықтағы мал өнімдерін қажетті мөлшерде өндіруді қамтамасыз етуді негізгі жолы – малдың жетілу ерекшеліктерін, мән мазмұның жете түсіну және оларды меңгеру. Эволюциялық даму барысында адамға қажетті биологиялық ерекшеліктерін қалыптастырған ірі қараның анотомиялық құрылысы мен физиологиялық процестерінде біршама айырмашылықтары бар. Қоректену типі жағынан шөп қоректілерге, ал қорытуы жағынан күйіс қайыратындарға жатады. Ірі қараның күйіс қайыруы олардың ас қорытуы жолдарының құрылыс ерекшеліктеріне байланысты мәселе.

«Селекция және ірі қара мен жылқыны өз төлімен интенсивті көбейту технологиясы» пәнін оқытудың мақсаты: Қазақстанның негізгі жылқы және ірі қара тұмдарын, сол тұқымдарды өсіретін үлкен фермалармен және азықтандыру түрлерін үйрету.

Пәнді оқытудың негізгі міндеті – жылқы және ірі қара шаруашылық өндірісінің теориясымен, түрлерімен, өсіру технологиясымен, азықтық қасиеттерін ескере отырып, жылқы және ірі қара малдарының өнімдерін көтеру мақсатында мал азықтандыру ерекшеліктерін жетік білулері қажет.

3.4.1Ірі қара мен жылқы өсіру әдістерін білу;

3.4.2 Ірі қара мен жылқы асылдандыру жұмыстарын ұйымдастыру және жоспарлау;

3.4.3 Ірі қара мен жылқының дене өлшемдерін және салмағын бағалау;

3.4.4 Ірі қара мен жылқыны азықтандыру әдістерін білу;

3.4.5 Ірі қара мен жылқыға азықты әзірлеп беруді ұйымдастыру;

3.5.1 Мал шаруашылығы негіздері

3.5.2 Генетика

3.5.3 Ауыл шаруашылық малды өсіру және селекция

3.5.4 Ауыл шаруашылық малды азықтандыру

3.6. Курс постреквизиттері:

3.6.1Ірі қара шаруашылығы, сүт пен ет өндіру технологиясы

3.6.2Қой шаруашылығы,етін,жүнін,елтірісін өндіру технологиясы

3.6.3Құс шаруашылығы, құс өнімдерін өндіру технологиясы

3.6.4Жылқы шаруашылығы, жылқы сүтін және етін өндіру технологиясы

- Оқу жоспарының көшірмесі

кесте 1

Кесте 2

Тақырып атауы	Сағат саны
Дәріс тақырыптары
1	2
1.Кіріспе. Пәнің даму тарихы	1
2.Жылқының дене мүшелері, түр-түсі, ен-таңбасы және басқа белгілері.	1
3.Жылқының жасын анықтау.	1
4.Жылқыны таразыға тарту, өлшемдерін өңдеу және индекстерін есептеу.	1
5.Аттың жегі саймандары, арбалар жегу, ер тоқым және атты ерттеу	1
6.Жұмысшы жылқыларын күту, тазалау, тағалау, азықтандыру, суару және пайдалну.	1
7.Жылқының сүт өнімділігі.	1
8.Жылқыларды үйрету, жарату және сынау.	1
9.Жылқы тұқымдары.	1
10.Жылқы шаруашылығындағы мал тұқымын асылдандыру жұмыстары.	1
11.Ірі қара өнімдері.	1
12.Сиыр сүттілігін есепке алу тәсілдері.	1
13.Сүттіліктің сиырдың жасына қарай өзгергіштігі.	1
14.Сүттіліктің сиырдың тірілей салмағына байланыстылығы.	1
15.Сервис және сауалу кезеңдерінің ұзақтығы мен сүттілікке қоңдылықтың әсері.	1
16.Азықтандыру мен күтіп- бағудың әсері.	1
17.Сиырдың бұзаулау маусымының әсері.	1
18.Сиырдың ірілігі мен жетілгіштігі.	1
19.Сүттің құрамы мен сапасына әсер ететін жағдайлар.	1
20.Мал тұқымы мен типінің әсері.	1
21.Ірі қара етінің сапасы.	1
22.Ірі қараның терісі және оның сапасы.	1
23.Тұқым қаулаушылықтың маңызы.	1
24.Сиырдың сұрыптауға жататын басқа да пайдалы қасиеттері.	1
25.Сүттің құрамы және оның өзгергіштігі.	1
26.Ірі қараның еттілігі.	1
27.Еттіліктің өзгергіштігі.	1
28.Еттілікке әсер ететін жағдайлар.	1
29.Ірі қараның қондылығын сынау.	1
30.Еттілікті есепке алу.	1
Тәжірибелік сабақтар
1.Жылқының түрлері, дене мүшелері, дене бітімі, сыртқы тұлғасының кемшіліктері мен ақаулары.	1
2.Жылқыны қарау, суреттеу, бағалау және суретке түсіру әдістері	1
3.Жылқының жұмыс өнімділігі	1
4.Жылқы шаруашылығының ет және басқа өнімдері	1
5.Жылқыны ұрықтандыру тәсілдері.	1
6.Төлдің өсіп-жетілуі, дамуы және бағып-күтілуі	1
7.Жергілікті жылқы тұқымдарын бағалау.	1
8.Жылқы аурулары	1
9.Ірі қара дене құрылысы мен экстерьері (сыртқы тұрқы).	1
10.Ірі қара сыртқы пішініне қарап сипаттау, баға беру, суретке түсіру	1
11.Сиырдың сүт өнімділігін есептеу әдістері	1
12.Сүтті және сүтті-етті бағыттағы төл өсіру технологиясы	1
13.Малдың ет өнімділігін бағалау	1
14. Ірі қара малдарын асылдандыру	1
15.Ірі қара мал тұқымдары	1

5СТУДЕНТТЕРДІҢ ӨЗ БЕТІМЕН ЖҰМЫС ІСТЕУ

ТАҚЫРЫПТАРЫНЫҢ ТІЗІМІ
5.1. Жылқыны өлшеу түрлері

5.2. Жұмысшы жылқыларын күту жолдары

5.3. Жылқыларды азықтандыру

5.4. Қазақстандағы жылқы тұқымдары

5.5. Ірі қара мал түрлері мен тұқымдары

5.6.Ірі қараның биологиялық ерекшеліктері

Кесте 3

№	Дәріс сабағының тақырыбтары	Тәжірибелік (семинарлық) сабағының тақырыптары	Зертханалық сабақ тақырыптары	Көрнекті құралдар, ТЖО, плакаттар, зертханалық стенд	Өз бетімен оқып білу сұрақтары	Бақылау формасы
1	2	3	4	5	6	7
1	Кіріспе. Пәнің даму тарихы	Жылқының түрлері,дене мүшелері		Слайд, лекция	Таза тұқым өсіру	Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
2	Жылқының дене мүшелері, түр-түсі, ен-таңбасы және басқа белгілері.	Жылқыны қарау, суреттеу, бағалау және суретке түсіру әдістері		Слайд, лекция	Будандастыру	Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
3	Жылқының жасын анықтау.	Жылқының жұмыс өнімділігі		Слайд, лекция	Ата-типін бағалау	Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
4	Жылқыны таразыға тарту, өлшемдерін өңдеу және индекстерін есептеу.	Жылқы шаруашылығының ет және басқа өнімдері		Слайд, лекция	Биенің сүттілігін бағалау	Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
5	Аттың жегі саймандары, арбалар жегу, ер тоқым және атты ерттеу	Жылқыны ұрықтандыру тәсілдері.		Слайд, лекция,	Ұрпағының сапасына қарай бағалау	Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
6	Жұмысшы жылқыларын күту, тазалау, тағалау, азықтандыру, суару және пайдалну.	Төлдің өсіп-жетілуі, дамуы және бағып-күтілуі		Слайд, лекция	Мемлекеттік асыл тұқымды жылқы станциясы	Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
7	Жылқының сүт өнімділігі.	Жергілікті жылқы тұқымдарын бағалау.		Слайд, лекция	Жылқыны ұдайы өсіру	Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
8	Жылқыларды үйрету, жарату және сынау	Жылқы аурулары		Слайд, лекция	Асыл тұқымды жылқыларды тіркеу кітабы	Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
9	Жылқы тұқымдары.	Ірі қара дене құрылысы мен экстерьері (сыртқы тұрқы).		Слайд, лекция	Биенің биологиялық ерекшелігі	Ауызша сұрау, бақылау жұмысы
10	Жылқы шаруашылығындағы мал тұқымын асылдандыру жұмыстары.	Ірі қара сыртқы пішініне қарап сипаттау, баға беру, суретке түсіру		Слайд, лекция	Асыл тұқымды айғырларды бағу	Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
11	Ірі қара өнімдері.	Ірі қара төлдеуі және боталарды күту		Слайд лекция	Қолдан ұрықтандыру	Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
12	Сиыр сүттілігін есепке алу тәсілдері.	Ірі қарадан алынатын өнімдерімен таныстыру.		Слайд, лекция	Қазақы жылқы	Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
13	Сиыр сүттілігін есепке алу тәсілдері.	Ірі қаранын сапасын бағалау		Слайд, лекция	Жылқы төлін азықтандыру ерекшеліктері	Ауызша сұрау, бақылау жұмысы
14	Сүттіліктің сиырдың жасына қарай өзгергіштігі.	Ірі қара малын асылдандыру.		Слайд, лекция	Жылқы үйірлерін құру	Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
15	Сүттіліктің сиырдың тірілей салмағына байланыстылығы.			Слайд, лекция	Дене өлшемдерін алу	Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
16	Сервис және сауалу кезеңдерінің ұзақтығы мен сүттілікке қоңдылықтың әсері.			Слайд, лекция		Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
17	Азықтандыру мен күтіп- бағудың әсері.			Слайд, лекция		Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
18	Сиырдың бұзаулау маусымының әсері.			Слайд, лекция		Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
19	Сиырдың ірілігі мен жетілгіштігі.			Слайд, лекция		Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
20	Сүттің құрамы мен сапасына әсер ететін жағдайлар			Слайд, лекция		Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
21	Мал тұқымы мен типінің әсері.			Слайд, лекция		Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
22	Ірі қара етінің сапасы			Слайд, лекция		Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
23	Ірі қараның терісі және оның сапасы.			Слайд, лекция		Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
24	Тұқым қаулаушылықтың маңызы			Слайд, лекция		Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
25	Сиырдың сұрыптауға жататын басқа да пайдалы қасиеттері.			Слайд, лекция		Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
26	Сүттің құрамы және оның өзгергіштігі			Слайд, лекция		Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
27	Ірі қараның еттілігі			Слайд, лекция		Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
28	Еттіліктің өзгергіштігі			Слайд, лекция		Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
29	Еттілікке әсер ететін жағдайлар			Слайд, лекция		Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
30	Ірі қараның қондылығын сынау			Слайд, лекция		Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі

7 ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК ӘДЕБИЕТТЕРМЕН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ КАРТАСЫ

Кесте 4

№	Оқулықтың, оқу-әдістемелік құралдарыдң аты	Дана саны	Студенттер саны	Қамтамасыз ету пайызы
1	Әкімбеков Б. Етті-сүтті жылқы шаруашылығы. – Алматы, 1984	5	5	100
2	Омарқожаев Н. Мал азықтандыру пәнінің практикумы. – А., 2004	10	5	100
3	Абанова, М.Н. Мал азықтандыру практикумы.- Алматы, 2007	31	5	100
4.	Нұрғазы Қ.Ш. Мал шаруашылығы:Оқулық – Алматы,ЖШС РПБК «Дәуір», 2012.-400б.
5.	Қолда мал өсіру.- Алматы:Қайнар,1995-352 бет.

8 ӘДЕБИЕТТЕР
8.1. Негізгі әдебиеттер

8.1. Негізгі әдебиеттер

8.1.1 Әкімбеков Б. Етті-сүтті жылқы шаруашылығы. – Алматы, 1984

8.1.2 Омарқожаев Н. Мал азықтандыру пәнінің практикумы. – А., 2004.

8.1.3 Абанова, М.Н. Мал азықтандыру практикумы.- Алматы, 2007
8.2. Қосымша әдебиеттер

8.2.1 Ю.Н. Барминцев «Мясное и молочное коневодство» М., 1963г.

8.2.2 Ю.Н. Барминцев. Проблема мясного коневодства. «Животноводство» №8,1961.

8.2.3 С.М. Буденный. Книга о лошади т. 2-3 М, 1959.

8.2.4 Қолда мал өсіру.- Алматы:Қайнар,1995-352 бет.

8.2.5 Нұрғазы Қ.Ш. Мал шаруашылығы:Оқулық – Алматы,ЖШС РПБК «Дәуір», 2012.-400б.