«Селекция және ірі қара мен жылқыны өз төлімен интенсивті көбейту технологиясы»

Хаттама «____»________2013 жыл, №___

ОӘК төрайымы_____________Г.Искакова

Мазмұны

1 Қолданылу аймағы

2 Нормативтік сілтемелер

3 Жалпы ережелер

4 Пәннің оқу жұмыс бағдарламасының мазмұны (модулі)

5 Студенттердің өздік жұмыстары үшін тақырыптардың тізімі

6 Пән бойынша оқу- әдістемелік карта

7 Оқу- әдістемелік әдебиетпен қамтамасыз ету картасы

8 Әдебиеттер

1 ҚОЛДАНЫЛУ АЙМАҒЫ
«Селекция және ірі қара мен жылқыны өз төлімен интенсивті көбейту технологиясы» пәнінің оқытушыларға арналған оқу жұмыс бағдарламасы 5В080200 «Мал шаруашылығының өнімдерін өндіру технологиясы» мамандықтарының студенттеріне арналған оқу- әдістемелік кешеннің құрамына кіреді. Осы құжат мал азығы түрлерін, ауыл шаруашылығы малдарын азықтандыру жолдарын және тағы басқа технологияларын оқу процесін ұйымдастыру негізгі орындау тәртібін жүйеге келтіреді және регламентациялайды және «Мал шарушылығы және аң өсіру технологиясы» кафедрасында пайдалануға арналған.
2 НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
«Селекция және ірі қара мен жылқыны өз төлімен интенсивті көбейту технологиясы» пәнінің оқытушыларға арналған оқу жұмыс бағдарламасы келесі құжаттардың талаптарына сәйкес оқу процесін ұйымдастыруда тәртіп орнатады:

- Мемлекеттік жалпы міндетті жоғары білім беру стандарты;

- 5В080200 «Мал шаруашылығының өнімдерін өндіру технологиясы» 138-ші қосымша, жоғарғы және жоғарғыдан кейін білім беру мамандықтары бойынша типтік оқу жоспарының тізімі;

- 5В080200 «Мал шаруашылығының өнімдерін өндіру технологиясы» мамандығы бойынша «Селекция және ірі қара мен жылқыны өз төлімен интенсивті көбейту технологиясы» пәнінің типтік оқу жоспары.

- УСТ 042- СМУ-4-2013 Университет стандарты «Пәннің оқу- әдістемелік кешендерінің жасауға және рәсімдеуге қойылатын жалпы талаптар»

- ҚП 042-1.01-2013 Құжаттандыру процедурасы «Пәннің оқу- әдістемелік кешенінің құрылымы және мазмұны»
3 ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР

3.1 Пәннің қысқаша мазмұны:

«Селекция және ірі қара мен жылқыны өз төлімен интенсивті көбейту технологиясы» пәнінің мазмұны: ауыл шаруашылық салаларының бірі. Шаруашылықтағы мал өнімдерін қажетті мөлшерде өндіруді қамтамасыз етуді негізгі жолы – малдың жетілу ерекшеліктерін, мән мазмұның жете түсіну және оларды меңгеру. Эволюциялық даму барысында адамға қажетті биологиялық ерекшеліктерін қалыптастырған ірі қараның анотомиялық құрылысы мен физиологиялық процестерінде біршама айырмашылықтары бар. Қоректену типі жағынан шөп қоректілерге, ал қорытуы жағынан күйіс қайыратындарға жатады. Ірі қараның күйіс қайыруы олардың ас қорытуы жолдарының құрылыс ерекшеліктеріне байланысты мәселе.

«Селекция және ірі қара мен жылқыны өз төлімен интенсивті көбейту технологиясы» пәнін оқытудың мақсаты: Қазақстанның негізгі жылқы және ірі қара тұмдарын, сол тұқымдарды өсіретін үлкен фермалармен және азықтандыру түрлерін үйрету.

Пәнді оқытудың негізгі міндеті – жылқы және ірі қара шаруашылық өндірісінің теориясымен, түрлерімен, өсіру технологиясымен, азықтық қасиеттерін ескере отырып, жылқы және ірі қара малдарының өнімдерін көтеру мақсатында мал азықтандыру ерекшеліктерін жетік білулері қажет.

3.4.1Ірі қара мен жылқы өсіру әдістерін білу;

3.4.2 Ірі қара мен жылқы асылдандыру жұмыстарын ұйымдастыру және жоспарлау;

3.4.3 Ірі қара мен жылқының дене өлшемдерін және салмағын бағалау;

3.4.4 Ірі қара мен жылқыны азықтандыру әдістерін білу;

3.4.5 Ірі қара мен жылқыға азықты әзірлеп беруді ұйымдастыру;

3.5.1 Мал шаруашылығы негіздері

3.5.2 Генетика биометрия негіздерімен

3.5.3 Ауыл шаруашылық малды өсіру және селекция

3.5.4 Ауыл шаруашылық малды азықтандыру
3.6 Курс постреквизиттері:

3.6.1Ірі қара шаруашылығы, сүт пен ет өндіру технологиясы

3.6.2Қой шаруашылығы,ет,жүн және елтірі өндіру технологиясы

3.6.3Құс шаруашылығы, ет және жұмыртқа өндіру технологиясы

3.6.4Жылқы шаруашылығы, ет пен қымыз өндіру технологиясы


3.7 Оқу жоспарының көшірмесі

Кесте 1

Кесте 2

5.1 Ірі қара малды өлшеу түрлері

5.2 Ірі қара малдың бағып күту әдістері

5.3 Ірі қараны азықтандыру және рацион түрлері

5.4 Қазақстандағы сүт бағытындағы ірі қара мал тұқымдары

5.5 Қазақстандағы сүтті-етті бағытындағы ірі қара мал тұқымдары

5.6 Қазақстандағы ет бағытындағы ірі қара мал тұқымдары

5.7 Ірі қара малдың сүтінің құрамы және оның өзгергіштігі

5.8 Сүттін құрамы мен сапасына әсер ететін жағдайлар

5.9 Ірі қара малдың еттілігі және еттіліктің өзгергіштігі

5.10 Ірі қара малының етінің сапасы, оған әсер ететін факторлар

5.11 Ірі қара малдың қондылығын сынау

5.12 Ірі қара малдың терісі және оның сапасы

5.13 Ірі қара малдың сүт өніміне әсер ететін факторлар

5.14 Ірі қара малының ет өніміне әсер ететін факторлар

5.15 Ірі қара малдың өнім бағытына байланысты тұқымдары

5.16 Жылқыны өлшеу түрлері

5.17 Жұмысшы жылқыларын күту жолдары

5.18 Жылқыларды азықтандыру және күтіп бағу

5.19 Қазақстандағы жылқы тұқымдары

5.20 Жылқының биологиялық ерекшеліктері

5.21Ірі қараның биологиялық ерекшеліктері

5.22 Жылқының сүтінің құрамы және оның өзгергіштігі

5.23 Жылқы сүттін құрамы мен сапасына әсер ететін жағдайлар

5.24 Жылқы малының еттілігі және еттіліктің өзгергіштігі

5.25 Жылқы етінің сапасы және оған әсер ететін факторлар

5.26 Жылқы қондылығын сынау

5.27 Жылқы шаруашылығында асыл тұқымды жұмыс

5.28 Ірі қара мал шаруашылығында асыл тұқымды жұмыс

5.29 Селекция және асыл тұқымды жұмысты жоспарлау

5.30 Асыл тұқымды шаруа қожалықтарда асыл тұқымды жұмысты жоспарлау
6 ПӘННІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КАРТАСЫ

Кесте 3

Тақырып		Көрнекті құралдар, ТЖО, плакаттар, зертханалық стенд	Өз бетімен оқып білу сұрақтары	Бақылау формасы
Дәріс сабақтары	Тәжірибелік (семинарлық) сабақтар
1	2	3	4	5
1 Модуль. Кіріспе. Пәнің даму тарихы. Жылқының дене мүшелері, түр-түсі, ен-таңбасы және басқа белгілері. Жылқының жасын анықтау. Жылқыны таразыға тарту, өлшемдерін өңдеу және индекстерін есептеу. Аттың жегі саймандары, арбалар жегу, ер тоқым және атты ерттеу. Жұмысшы жылқыларын күту, тазалау, тағалау, азықтандыру, суару және пайдалану. Жылқының сүт өнімділігі. Жылқыларды үйрету, жарату және сынау. Жылқы шаруашылығындағы мал тұқымын асылдандыру жұмыстары.
1.Кіріспе. Пәнің даму тарихы	1.Жылқының түрлері,дене мүшелері	Слайд, лекция	Таза тұқым өсіру	Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
2.Жылқының дене мүшелері, түр-түсі, ен-таңбасы және басқа белгілері.	2.Жылқыны қарау, суреттеу, бағалау және суретке түсіру әдістері	Слайд, лекция	Будандастыру	Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
3.Жылқының жасын анықтау.	3.Жылқының жұмыс өнімділігі	Слайд, лекция	Ата-типін бағалау	Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
4.Жылқыны таразыға тарту, өлшемдерін өңдеу және индекстерін есептеу.	4.Жылқы шаруашылығының ет және басқа өнімдері	Слайд, лекция	Биенің сүттілігін бағалау	Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
5.Аттың жегі саймандары, арбалар жегу, ер тоқым және атты ерттеу	5.Жылқыны ұрықтандыру тәсілдері.	Слайд, лекция,	Ұрпағының сапасына қарай бағалау	Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
6.Жұмысшы жылқыларын күту, тазалау, тағалау, азықтандыру, суару және пайдалну.	6.Төлдің өсіп-жетілуі, дамуы және бағып-күтілуі	Слайд, лекция	Мемлекеттік асыл тұқымды жылқы станциясы	Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
7.Жылқының сүт өнімділігі.	7.Жергілікті жылқы тұқымдарын бағалау.	Слайд, лекция	Жылқыны ұдайы өсіру	Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
8.Жылқыларды үйрету, жарату және сынау	8.Жылқы аурулары	Слайд, лекция	Асыл тұқымды жылқыларды тіркеу кітабы	Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
9.Жылқы тұқымдары.	9.Ірі қара дене құрылысы мен экстерьері (сыртқы тұрқы).	Слайд, лекция	Биенің биологиялық ерекшелігі	Ауызша сұрау, бақылау жұмысы
10.Жылқы шаруашылығындағы мал тұқымын асылдандыру жұмыстары.	10.Ірі қара сыртқы пішініне қарап сипаттау, баға беру, суретке түсіру	Слайд, лекция	Асыл тұқымды айғырларды бағу	Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
2 Модуль. Ірі қара өнімдері. Сиыр сүттілігін есепке алу тәсілдері. Сиыр сүттілігін есепке алу тәсілдері. Сүттіліктің сиырдың жасына қарай өзгергіштігі. Сүттіліктің сиырдың жасына қарай өзгергіштігі. Сүттіліктің сиырдың тірілей салмағына байланыстылығы. Сервис және сауалу кезеңдерінің ұзақтығы мен сүттілікке қоңдылықтың әсері. Азықтандыру мен күтіп- бағудың әсері. Сиырдың бұзаулау маусымының әсері. Сиырдың ірілігі мен жетілгіштігі. Сүттің құрамы мен сапасына әсер ететін жағдайлар.
11.Ірі қара өнімдері.	11.Ірі қара төлдеуі және боталарды күту	Слайд лекция	Қолдан ұрықтандыру	Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
12.Сиыр сүттілігін есепке алу тәсілдері.	12.Ірі қарадан алынатын өнімдерімен таныстыру.	Слайд, лекция	Қазақы жылқы	Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
13.Сиыр сүттілігін есепке алу тәсілдері.	13.Ірі қаранын сапасын бағалау	Слайд, лекция	Жылқы төлін азықтандыру ерекшеліктері	Ауызша сұрау, бақылау жұмысы
14.Сүттіліктің сиырдың жасына қарай өзгергіштігі.	14.Ірі қара малын асылдандыру.	Слайд, лекция	Жылқы үйірлерін құру	Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
15.Сүттіліктің сиырдың тірілей салмағына байланыстылығы.	15.Сервис және сауалу кезеңдерінің ұзақтығы мен сүттілікке қоңдылықтың әсері.	Слайд, лекция	Дене өлшемдерін алу	Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
16.Сервис және сауалу кезеңдерінің ұзақтығы мен сүттілікке қоңдылықтың әсері.		Слайд, лекция		Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
17.Азықтандыру мен күтіп- бағудың әсері.		Слайд, лекция		Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
18.Сиырдың бұзаулау маусымының әсері.		Слайд, лекция		Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
19.Сиырдың ірілігі мен жетілгіштігі.		Слайд, лекция		Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
20.Сүттің құрамы мен сапасына әсер ететін жағдайлар		Слайд, лекция		Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
3 Модуль. Мал тұқымы мен типінің әсері. Ірі қара етінің сапасы. Ірі қараның терісі және оның сапасы. Тұқым қаулаушылықтың маңызы. Сиырдың сұрыптауға жататын басқа да пайдалы қасиеттері. Сиырдың сұрыптауға жататын басқа да пайдалы қасиеттері. Сүттің құрамы және оның өзгергіштігі. Еттілікке әсер ететін жағдайлар. Ірі қараның қондылығын сынау.
21.Мал тұқымы мен типінің әсері.		Слайд, лекция		Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
22.Ірі қара етінің сапасы		Слайд, лекция		Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
23.Ірі қараның терісі және оның сапасы.		Слайд, лекция		Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
24.Тұқым қаулаушылықтың маңызы		Слайд, лекция		Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
25.Сиырдың сұрыптауға жататын басқа да пайдалы қасиеттері.		Слайд, лекция		Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
26.Сүттің құрамы және оның өзгергіштігі		Слайд, лекция		Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
27.Ірі қараның еттілігі		Слайд, лекция		Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
28.Еттіліктің өзгергіштігі		Слайд, лекция		Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
29.Еттілікке әсер ететін жағдайлар		Слайд, лекция		Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі
30.Ірі қараның қондылығын сынау		Слайд, лекция		Ауызша сұрау, зертхана нәтижесі

7 ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК ӘДЕБИЕТТЕРМЕН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ КАРТАСЫ

Кесте 4

№	Оқулықтың, оқу-әдістемелік құралдарыдң аты	Дана саны	Студенттер саны	Қамтамасыз ету пайызы
1	Зоотехния негіздері / Е.Шакенов.- Астана, 2007	9	5	180
2	Даленов, Ш.Д. Скотоводство, технология производства молока и говядины.-Алматы,2001	10	5	200
3	Г.В.Родионов, Ю.С.Изимов, С.Н. Харитонов, Л.П.Табакова. Скотоводство.М.:Колос,2007.-405с.	1	5	20
4.	Шалыгина, А.М. Общая технология молока и молочных продуктов.-М.,2004	8	5	160

8 ӘДЕБИЕТТЕР
8.1. Негізгі әдебиеттер

8.1.1 Зоотехния негіздері / Е.Шакенов.- Астана, 2007

8.1.2 Даленов, Ш.Д. Скотоводство, технология производства молока и говядины.-Алматы,2001

8.1.3 Шалыгина, А.М. Общая технология молока и молочных продуктов.-М.,2004

8.1.4 Г.В.Родионов, Ю.С.Изимов, С.Н. Харитонов, Л.П.Табакова. Скотоводство.М.:Колос,2007.-405с.

8.2. Қосымша әдебиеттер

8.2.1 Нұрғазы, Қ.Ш. Мал шаруашылығы негіздері. Практикум.- Алматы, 2008.

8.2.2 Садықулов, Т. Мал өсіру және селекция пәнінің практикумы.-Алматы,1998

8.2.3 Храмцов, А.Г. Технология продуктов из молочной сыворотки.-М.,2004