Stud kz қазақ тілінде жазылған жұмыстар саны және сапасы бойынша біздің қор №1 болып табылады
жүктеу/скачать 29.88 Kb.
|
Stud.kz – қазақ тілінде жазылған жұмыстар саны және сапасы бойынша біздің қор №1 болып табыладыТатар әдебиеті Мазмұны: Кіріспе......................................................................................................................3 Негізгі бөлім I тарау 1.1. Қазақ ауыз әдебиеттерінің ұқсастықтары II тарау 2.1.ХIХ ғасырдағы қазақ- татар әдеби байланыстары.....................................12 III тарау 3.1.ХХ ғасырдың бас кезіндегі қазақ- татар 3.2.ХХ ғасырдың II жартысындағы қазақ- татар әдеби Қорытынды..........................................................................................................44 Пайдаланған әдебиеттер....................................................................................45 Кіріспе Тақырыптың өзектілігі. Халықтардың мәдени байланыс проблемасы - Кейінгі кездерде қазақ әдебиетінің украин, беларус, өзбек, тәжік, түрікмен, Мақсаты мен міндеті. Біз бұл жұмысымызда, жоғарыда Бұл достықтың тамырлары, Ғасырлардың түбінде[1;31 ], деген болатын. Ал, қазақ ақыны Ж.Молдағалиев қазақ пен татар Расында, қазақ пен татар халқының арасында туыстық, достық қарым-қатынастың Біз бұл жұмысымызда қазақ татар әдебиеттері байланысының даму жолдары, Зерттеу жұмысының әдісі. Диплом жұмысын зерттеу Зерттеу жұмысының практикалық мәні. Осы түбі Тағы бір айта кететін жай: қазақ пен татар халқы Мәселен, татардың «Қара орман», «Ғалиябану», «Сандуғаш» сияқты өлең-жырлары қазақ Қазір де «жырлап жіберуге» әзір тұратын қазақ қарттарын жиі ХХ ғасырдың басында татар мәдениеті мен әдебиеті ерекше өрлеу ХХ ғасырдың бас кезіндегі татар әдебиетінің ең көрнекті өкілі, Төңкерістен бұрын көпке дейін қазақтың өз баспа орны болмады. 1917 жылдан бастап қазақ - татар әдебиеттерінің байланысы бұрынғыдан Ал татар тілінен қазақ тіліне, сол сияқты қазақшадан татаршаға Қазақ-татар әдебиеттері байланысының тығыздығы соншалық, тіпті кейбір Тақырыптың зерттелу деңгейі. Бұл тақырып Алайда, осыған қарамастан, көп уақытқа дейін осы мәдени қарым-қатынас Біз бұл жұмысымызда қазақ татар әдебиеттері байланысының даму жолдары, I тарау. 1.1 Қазақ- татар ауыз әдебиеті үлгілерінің ұқсастықтары Әдебиеттің басқада құбылыстары сияқты әдеби байланыстың да өзіндік пайда Қазақ пен татар халықтарының тарихына көз жіберсек, бұл туысқандық Осыған байланысты олардың басынан кешірген тарихи тағдырлары да Міне, осы түбі бір туыстық, көне көршілік, тарихи тағдырластық Расында да, қазақ-татар халықтары жасаған ауыз әдебиеті үлгілері үнемі Сол сияқты татардың «Шомбай» атты ертегісі қазақтың «Шық бермес Жоғарыда қазақ пен татарлардың тіпті бір кезде бірігіп Ноғайлы Орталық Азиядан Еділ бойына жөңкіген Жоңғар қалмақтары ноғай мен Ормамбет би өлгенде, Он сан тоғай бүлгенде, Қара орман күйгенде... деп жырлайды дала Бояны (жыршысы)[9:218].Ш.Ш.Уәлиханов ноғайлы дәуірінде жасалған әдебиетке Татар мен қазақ халықтарының бір кезде бір хандықтың Ал,енді,Алтын Орда ыдырап, оның қарамағында отырған ноғайлы елі бытырап, Қазақ ғалымы Ш.Ш.Уәлиханов пен ақын С.Сейфуллин тарапынан айтылған бұл Татар халқының тарихи дамуындағы одан бергі сан алуан өзгерістерге Бұлардың бұл пікірлерінің дұрыстығын қазақтың батырлық жырларымен танысқанда анық Ал,енді татар мен қазақ халықтарының Алпамыс жөніндегі шығармасын өзара Татар ертегісін «Алпамыстың» қазақша версияларымен қатар алып қарағанда, олардың Алпамыс батыр сияқты Қозы Көрпеш- Баян сұлу туралы да Осы аталған негізгі ұқсастықтарына қарағанда, «Қозы Көрпеш – Баян Сондай-ақ татар арасында көп жырланған, сюжеті шығыстан ауысқан «Жүсіп-Зылиқа», II тарау 2.1.ХIХ ғасырдағы қазақ- татар әдеби байланыстары. Әдебиеттер байланысы, әрине, тек халықтардың байырғы қатынастарымен, атап айтқанда, Татарстан мен Қазақстанның орыс мемлекетінің түгелдей қол астына қосылып Осыған байланысты олардың әдебиеттерінің арасындағы көне қатынас та қайта Ал татардың халық ақыны Ғ. Тоқай өз халқы әдебиеттің Қазақ елінің Ресейдің қол астына түгелдей қосылып бітуі ХХ Көрнекті татар жазушысы Ғ.Ибраһимов 1916 жылы жазған еңбегінде: «Қазіргі Ұзақ ізденудің нәтижесінде олар оқу – білімге, өнерге шақырған, Дегенмен, өз заманы тұрғысынан қарағанда, бұлардың аз да болса Х1Х ғасырдың екінші жартысында татардың қоғамдық ой-пікірі, мәдениеті мен Оның үстінде 1804 жылы Қазан университеті және басқа да Оқта-текте, аз-мұздап қана бой көрсететін өздерінің ашық айқасқа шығып, Маржани татар қауымында алғашқылардың бірі болып жаңаша (жәдит) мектебін Маржанидің көзқарасын қуаттаған, құптаған ақын-жазушылар шықты. Олардың кейбіреулері оны Ақмолла бұл өлеңінде Маржанидың сол кездегі қоғамдық өмірде, әлеуметтік Қазаннан бір ғалым шықты алмас болып, Көбейді дұшпандары һәм қас болып, Мағына жауһарларын қолына алды, Ақиқат теңізіне терең шолып [26:31]. Ақмолла қай жерге барса да, кіммен айтысса да осылайша Маржанидың ескілікке қарсы күресіп, жаңалықты жақтау жөніндегі идеясы жалғыз Х1Х ғасырдың екінші жартысында татар, қазақ халықтарының қалың бұқарасы Қазақ-татар ағартушыларының бұл тобынан Шоқан Уәлиханов пен Хусайын Сондай-ақ, Х1Х ғасырда өмір сүрген көректі татар ағартушысы, ғалым Х.Фаизханов көзінің тірі кезінде татар медреселеріне реформа жасау жөнінде Х1Х ғасырдың алғашқы жартысында өмір сүрген қазақ, татар ағартушыларының Бұлардың ішінен С.Б.Кукляшевке ерекше тоқтаған жөн.Өйткені оның өмірі мен Белгілі татар ғалымы Х.Фаизханов 1860 жылдың жазында Орынборға келген. Татар ағартушыларының ішінен өзінің идеялық-шығармашылық қызметі жөнінен Ы.Алтынсаринге басқалардан Қ.Насыри мен Ы.Алтынсарин өздерінің түрліше тақырыпта жазылған оқулықтары, ғылыми-көпшілік Қ.Насыри дінді уағыздайтын «Отыз уағыз» атты кітабын жазып бастырса, Қаюм Насыридың ізгі есімі, ағартушылық қызметі және әдеби мұрасы Тағы бір айтатын кететін жай: сол жылдардың өзінде-ақ «Дала Қазіргі кезде қазақ ғалымдары мен жазушылары Қ.Насыридың шығармашылығына көп Х1Х ғасырдың екінші жартысында қазақ, татар әдебиеттерінің арасын жақындастырған Ахмет Оразаев-Құрмаши қазіргі Қорған облысындағы Звериноголовск қаласында, татар отбасында Таңдап алған дұшпанның, Аңдап алған дұшпанның, Күннің жүзін қоршайды, Тез жеткенге ұқсайды[30:135]. Бұл келтірілген өлең жолдарындағы кездесетін таңдап, аңдап немесе қоршайды, Ахмет Оразаев сонымен бірге қазақтың өлең –жырларымен жақсы Татар ғалымы, профессор М.Ғайнуллиннің айтуынша, тіпті ол кейін өзінің Қазақ, татар тілдерін, сонымен бірге башқұрт тілін еркін игерген, Қазақша өлең жаздым ашық қылып, Хасистердің жүрегін ашыттырып... Айтамын үгіт қылып қазақ халқын, Қаншама ғұламалар айтса-дағы, Бұрынғы қия алмайсыз ата-салтын [34:11] Оның үстінде Ақмолла шығармаларындағы бейнелі сөздердің, теңеулердің, мысалдардың бәрі Ақмолла – Х1Х ғасырдың екінші жартысында өмір сүрген көрнекті Ақмолланың өз заманындағы ақындардан айырмашылығы- ол адамның пиғылына, мінез- Проф. Қ. Жұмалиевтің жазуына қарағанда қазақтың көрнекті ағартушы- демократы Ақмолла қазақтың ақындық өнері мен татардың ағартушылық идеяларын сәтті Х1Х ғасырдың екінші мен соңғы ширегінде өмір сүрген татар Абай қазақ, орыс тілдері мен әдебиеттерін жақсы білумен қатар, Академик М.Әуезов бір кезде Абай ақындығының үш бұлағын көрсете Абайдың есімі мен әдеби еңбектері татарлар арасына әуелі ауызша Абай қайтыс болғаннан кейін, арада 4 жыл өткен соң Сөйтіп, ХIХ ғасырдың аяғы мен ХХ ғасырдың басында-ақ III тарау 3.1. ХХ ғасырдың бас кезіндегі қазақ- татар ХХ ғасырдың басында татар әдебиеті барынша дамыды. Ол он ХХ ғасырдың басындағы татар мәдениеті көптеген түрік тұқымдас халықтардың Академик –жазушы С.Мұқанов татар әдебиетінің қазақ әдебиетіне жасаған игілікті ХХ ғасырдың басындағы татардың мәдениеті мен әдебиетінің ең көрнекті Ол тек татар әдебиеті үшін ғана емес, бәлкім бүкіл Тоқай Оралда тұрған кезінде қазақтармен тығыз қарым-қатынас жасайды, медреседе Қарағым, айналайын, сіз қызғалдақ, Сізлерге берген екен мал менен бақ... Құрбының арманы не сізді құшқан, Аузың- бал, тілің- шекер, қойның- жұмақ. Көресіз бе? Бұл қазақ ақыны өзінің сүйгенін қалай мақтай Ғ.Тоқай 1910 жылы 15 сәуірде Қазан қаласында «Шарқ» (Күншығыс) Оның «Уаллаһи»атты өлеңінен қазақ жері жөнінде төмендегідей жыр жолдарын Бақыттылар қырды жайлайды, Ақ нанға қосып жейтіндей саф ауа, Көкорай шалғын, құстар да сайрайды, Ақша бұлттар көшпелі қазақтардай жосып, Көктен бір түнейтін қоныс сайлайды. Сәл ғана самал жел ессе, Өсімдіктер жер бетінде ырғалып, ойнайды. «Міне, таза ауа, кең далада көңілденіп отырғанда жазыла салған Қысқасы, ХХ ғасырдың қазақ әдебиетінің даму тарихында Ғ.Тоқайдың ұстаздық Татар –башқұрт әдебиетінің классигі Мәжит Ғафури (1888-1934) көп жыл М.Ғафуриің шығармашылыық бетінің қалыптасуына қазақтың халық өнерінің елеулі Мәжит Ғафури қазақ халқының тұрмыс салтындағы көптеген жақсы әдет-ғұрыптарды, Екі қат көрпе- жастық Желдірбайға, Төселген сондай орын Мұсатайға, Кір жастық, жыртық көрпе мына бізге, Жатайық дау шығармай енді жайға [40:10-13]. Мұны естіген үй иесі өз қателігін түсініп, Ғафуриге М.Ғафуридің қазақ халқына деген сүйіспеншілігі мен құрметін ақынның баласы Қазақ арасында жүріп өз шығармаларын қазақ, татар тілдерінде қатар Әкрам қаршадайынан-ақ қазақ және татар тілдерінде өлеңдер жаза бастайды. Әкрам драматургиямен де әуестенеді. Қостанай молдаларының басынан өткен бір Әкрам Ғалымов жастай қайтыс болған. Бірақ осыған қарамастан ол Әкрам аударма ісімен де айналысқан. Мәселен, Ғ. Тоқайдың «Сүтке Әкрам қазақтың сол кездегі көрнекті ақын- жазушылары М.Сералин,С.Торайғыров, С.Көбеев, Ә. Ғалымов шығармаларында көбінесе халықтың көбінесе халықтың қараңғылығы, өнер- Татар, башқұрт және қазақ әдебиетінің байланысы жөнінде сөз болғанда, Ш.Бабич жас кезінен-ақ татар-башқұрт ауыз әдебиетін жинау және үйренумен Бабич жалғыз Абай емес, қазақтың басқа да ақын- жазушыларымен Академик Қ. Жұмалиев Ш.Бабичті Абай шәкірттерінің қатарына қосқан .Міне, Қазақ тілін еркін игерген, оның бай ауыз әдебиетін жақсы Күн қызды, қызды ауа мұнарланып, Сағымдап, қыр мен дала шұбарланып, Ауа тымық, шық етпес, қысылды таң, Жаңбыр күтед жер жүзі құмарланып, Көрінді көк жүзінде қара бұлт, Бұлғанып қайрат пенен ожарланып, Жүгіртіп үйірмелер, естіріп жел, Ашулы келе жатыр жұмарланып[44:26]. Немесе: Мүйізі бар қойдың бәрі қошқар емес, Ұшқан құстың бәрі сұңқар емес, Кімдер айтпас өлеңді, айтар бәрі, Шоқаңдаған ақсақ есек тұлпар емес [44:67] Міне, татар ақыны Дәрдмәндтің бұл өлеңдерінің кәдімгі қазақ өлеңінен Дәрдмәндтің бұдан басқа «Өткен күндер», «Тал шыбық», «Корап» («Кеме»), Қазақ өлеңдерінің өлшемін, ырғақ, буын, ұйқас заңдылықтарын пайдалану фактісін Татар мәдениеті мен әдебиетінің ықпалында болған қазақ ақын-жазушыларының бірі М.Серәлиннің татар жұртшылығы және оның мәдениетімен байланысын оның өзі Татар -қазақ әдедиетінің өзара байланысы жөнінде сөз болғанда, ең Екеуі де өлең жазады, ақын болады, жастайынан ауруға шалдығады. Сұлтанмахмұт татар тілі, мәдениеті, әдебиетімен ерте танысты.Біріншіден, ол алдынан Сұлтанмахмұт осы Мұқан молдадан оқып жүрген кезінде содан үлгі Әкраммен таныс болған Сұлтанмахмұт «Айқап» журналының беттерінде өзінің бірсыпыра Троицкідегі медреседе оқуы, «Айқап» журналында қызмет істеуі С.Торайғыровтың көзқарасына Сұлтанмахмұт татар баспасөзі көтерген ұлттық ұранмен бірге оның Ғ.Тоқай, С.Торайғыров татар тілінде оқу оқыған татардың сол кездегі мәдениеті Анау қырда татар тұр, Басқалармен қатар тұр [45:51],- деп татар халқының оқу-ағарту, мәдениет жағынан алға кеткенін, Тоқай мен Торайғыров шығармашылығының тек мазмұны менидеясы ғана емес, Ғ.Тоқай мен С.Торайғыров өлеңдерінің тек мазмұн иеясы мен тақырыбы Тоқай: Бұл тұрмыс кіммен тоқтар таластан?, Соғыс сен де арып талмастан! Сұлтанмахмұт: Тұрмысы бұл дүниенің күреспен тең, Тәуекел, күреске түс, бар-дағы жең. Тоқай: Сескенбейміз дұшпанның күшінен біз, Бұл күні Ғали, Рүстемдерге теңбіз. Сұлтанмахмұт: Қаһарман, Рүстем, Әлі де «Бұрам» деп жолда тұра алмас. Тоқай: О, туған тіл, ата-анамның тілі, Көп нәрсені үйрендім сен арқылы. Сұлтанмахмахмұт: Сүйемін туған тілім – анам тілін, Бесікте жатқанымда берген білім. Мұның барлығы бір жағынан үлкен мәдениет ортасынан шыққан Тоқайға ХХ ғасырдың басында татар әдебиетінен көп үйреніп,одан едәуір үлгі-өнеге С.Дөнентаев қазіргі Павлодар облысында, қазақ, татар аралас отырған жерде Сәбит Дөнентаев көтеріліске дейінгі шығармаларында патша үкіметінің отаршылдық саясатына, Ей, туғандар, қол ұстасып алға барайық, Басқа милләттердің халін көріп қарайық. Мәдениет майданынан орын алайық, Жығыла-сүріне алға қарай табан басайық, енді [46:8] десе, С.Дөнентаев: Жабысайық өнерге, Ынтықпай қарап өлерге... Ізденбесек өзіміз, Білімінен білгендер Бөліп бізге берер ме?[47:38]- дейді. Сондай-ақ татар ақыны өз кезінде татар милләтшілерінің екі жүзді, Милләтшілер елді алдап, қылмыңдайды, Деген болып «жазылдың», жылмыңдайды, Алданба! Алады олар бар малыңды, Басыңа ясин оқып мылжыңдайды[46:110]- десе, Сәбит қазақ ұлтшылдары жөнінде: Аһ ұрып, «жұртым» дейсің, «елім» дейсің, Қалғанын елдің артта өлім дейсің... Қабағың қатып, бір күн ашса қарның, Бас салып, сол милләтті өзің жейсің[47:87] деп жазады. С. Дөнентаев өлеңдері көбінесе саяси-әлеуметтік тақырыптарға жазылған азаматтық лирика ХХ ғасырдың бас кезінде қазақтың қоғамдық, мәдени және әдеби Мұнан кейін Спандияр өзінің құрметті ұстаздары Ы.Алтынсариннің, орыс педагогы Алғашқы екі кітабы жарыққа шығып, жаңа шығарма жазуға рухтанған Сөйтіп ХХ ғасырдың бас кезінде татар қоғамында пайда болған 3.2. ХХ ғасырдың II жартысындағы қазақ- татар Қазақ-татар әдебиеттері байланысының тарихында жаңа дәуір- төртінші кезең басталды. Ғалымжан Гирфанұлы Ибраһимов Башқұрт Республикасындағы Сұлтанмұрат ауылында дүниеге келді.Әуелі 1914 жылы Ғалымжан Уфадағы «Ғалия» медресесінде мұғалім болған кезінде, Ғ.Ибраһимов қазақ даласында болған кездерінде халқымыздың бай ауыз Ғалымжанның өзекті шығармаларының бірі – «Қазақ қызы». Бұл роман Қазақтың көптеген ақын-жазушылары Ғалымжанмен дос болды, кездесіп, әңгімелесіп жүрді. Сәкен сияқты Бейімбет Майлин де Ғ.Ибраһимовты өте қадір тұтқан. Татардың көрнекті жазушысы Шамиль Усманов (1894-1937) жас кезінде Астраханьда, Татар жазушылары қазақ еліне осындай ілтипат білдірсе, қазақ қазақ С.Сейфуллин 1930 жылдары Алматыдағы Қазақтың педагогикалық институтында қазақ әдебиеті Көркем сөз шебері Бейімбет Майлин (1894-1938) алғашқы сауатын Шаншар 1922 жылы Қостанайда қазақ тілінде газет шығаратын болып, баспаханаға Аса көрнекті қазақ ақыны Ілияс Жансүгіров (1894-1938) өзінің сауатын Міне, осындай ортада өсіп, білім алған Ілияс жастайынан татар Көрнекті қазақ жазушысы С.Мұқанов (1900-1973) қаршадайынан қазақтың ауыз әдебиетімен С.Мұқанов сонымен бірге «Ботакөз» романында және басқа көптеген шығармаларында Қазақ халқын өзіне жақын тұтып, бауыр санап, оның бақыты Сабыр Шәріпов мемлекет қайраткері болды. Сонымен бірге ол қазақ Сабыр мұнан кейін «Бағаналы елінің жайы», «Ерден батыр», «Заң Сабыр Шәріповтың соңғы көлемді шығармасы – «Бекболат» повесі (1937).Ол Бұл жылдары қазақ-татар әдебиетінің байланысын нығайтуға бұлардан басқа Кеңестік дәуірде жаңа сипат алып, кең түрде дамып келе 1941 жылы Ұлы Отан соғысы басталды. Осы Үлкен сын, Міне, осындай ұлы сын үстінде қазақ- татар ақын жазушыларының Татардың көрнекті жазушысы Асхат Айдар Ұлы Отан соғысына дейінгі Татардың екінші бір жазушысы Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты Әбдірахман Әбсәләмов Бұл очеркте қазақ жігітінің ұрыс даласында көрсеткен асқан ерлігі Кеңес Одағының Батыры, татар ақыны Мұса Жәлелдің есімі (1906-1944) Мұса Жәлел – жастайынан көп оқыған, көп ізденген ақын. «Өлді» деуге бола ма, ойлаңдаршы, Өлмейтұғын артына сөз қалдырған?![53:178]- десе, Мұса Жәлел: «Өлді» деуге сыя ма, айтыңдаршы, Жеңіп өлген сұрапыл бұл өлімді?![54:172]- деп жазады. Мұса Жәлелдің ізгі есімі мен оның жалынды жырларының қазақ Сөйтіп, өзінің әріптес ағалары мен Ғ.Тоқай мен Ғ. Ибраһимов Мұхтар Омарханұлы Әуезов (1897-1961) осы күнгі Шығыс Қазақстан облысы, Мұның өзі бала Мұхтардың балғын көңілінде еріксіз із қалдырды, М.Әуезов кейін Семей мұғалімдер семинариясында оқыған кезінде де көптеген Міне, осылардың бәрі жинала келіп, М.Әуезовтің жасынан татар халқының Кейбір татар әдебиетшілерінің (мәселен, Х.Усман, Г. Кашшаф, Ф.Мусиндердің) жазуларына М.Әуезовтің ұлы Абай жөнінде жазған «Абай жолы» атты эпопеясы Қазақ-татар әдебиеттері байланысын нығайтуға ерекше еңбек еткен, татар әдебиетінің Ақын Жақан Сыздықов өз сауатын алғаш рет татар медересесінен Жақанның Татарстан туралы жазған өлең- жырлары негізінен екі тақырыпқа Ақын Жақан Сыздықовтың туысқан Татар республикасына, оның астанасы – Ж.Сыздықов көптеген татар ақын-жазушыларының шығармаларын қазақ тіліне аударды. Мәселен, Татар әдебиетін көп оқып, одан өзіне көп үлгі- өнеге Қазақ және татар халықтары достығының жолындағы жаршыларының бірі – Жұбан жастайынан қазақ-татар жырларын қатар тыңдап, Абай мен Тоқай 1963 жылдың шілдесінде Қазанда қазақ әдебиетінің апталығы өтеді. Апталыққа Апталықтан қайтып оралғаннан кейін ақын Жұбан туысқан Татарстан туралы, Ақынның бұл өлеңдер цикліне «Қандай ыстық», « Өлке тану», Татар халқының батырлық бейнесі, ән мен жырға толы ақындық Жұбан Молдағалиев «Жыр туралы жыр» поэмасымен қазақ поэзиясын бір Қазақстандағы татар әдебиетінің жанашыр жаршысы деп ақын, әрі ғалым Ұлы Отан соғысының отты жылдарында жауынгер журналист, С.Сейітов көптеген С.Сейітов өзінің ақындық, аудармашылық өнерін татар әдебиетінің озат үлгілерін Қазақ-татар әдеби байланысы жөнінде сөз болғанда, белгілі қазақ ақыны, Сырбай сонымен шебер аудармашы. Ол татардың көптеген ақын-жазушыларының Ғ. Қазақ халқының Ұлы Отан соғысынан кейінгі дарқан өмірі, жасампаз Тың игерушілер өмірінен шығарма жазып, көзге көрінген татар жазушыларының И.Салахов өз ортасында тұрған Көкшетау тың игерушілерінің өмірінен бірнеше «Көкшетау даласында» романы (1972 жылы) қазақ тіліне аударылып, Алматыда Тың игерушілер тақырыбына шығарма жазған татар ақындарының бірі – М.Хусаинов шебер аудармашы. Ол көптеген қазақ ақын-жазушыларның шығармаларын татар Қазақстанда туып өскен қазақтармен тығыз қарым-қатынас жасаған кейбір татар Саид Баязитов 1929 жылы Сыр өңірінде туған, қазақ орта Балалар жазушысы Машқар Гумеров 1927 жылы Башқұртстанда туғанымен Әдебиеттер байланысының маңызды бір түрі өзге ел өмірін көрсетумен СССР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты, жазушы Әбдіжәміл Нұрпейісов «Курляндия» романында Сондай-ақ Х.Есенжанов «Ақ Жайық» романында татар қызы Мүкарама І.Есенберлинннің Татар халқынан шыққан Ғ.Тоқай, М.Жәлел, А.Зиганшин тәрізді тарихи есімдер Қазақ әдебиетшілері сияқты татар жазушылары да өз шығармаларында қазақ Қазақ-татар әдебиеттерін байланыстыра ,жақындастыра түскен нәрсенің бірі-көркем аударма.Көтерілістен бұрын Татар тілінен қазақ тіліне көркем шығарма аудару ісі алғаш Кеңес өкіметі кезінде қазақ әдебиетінде көркем аударма ісіне елеулі Ғ.Ибраһимовтың «Терең тамырлар», «Қызыл гүлдер» атты романдарынан үзінділер 1930 Ал, Абай мен Жамбылдың өлеңдер жинағы, М.Әуезовтің «Абай жолы» Көптеген қазақ ақын –жазушыларының шығармалары тұңғыш рет татар тіліне, Сөйтіп, қазақ-татар әдебиеттерінің арасында толық туысқандық, достық қарым-қатынас орнады. Қорытынды Әдеби байланыс заңдылықтарын зерттеу және олардың түрлері мен жолдарын Жоғарыда айтылғандай, қазақ-татар әдебиеттері өздерінің көп ғасырлық тарихында үнемі Қазақ-татар әдеби байланысының барынша бай да жемісті кезі – Пайданылған әдебиеттер Тоқай Ғ. Шығармалары ІІ т. Қазан 1956ж «Социалистік Қазақстан », 1962 24 қазан Лизунова Е. Современный казахский роман. Алма ата, 1964г «Қазақ әдебиеті », 1962, 26 қазан Қазақтың мақал мәтелдері. Құрастырған Тұрманжанов Д. Алматы, 1957. Татар халық мақалдары І т. Қазан. 1959. Қазақ ертегілері Алматы, 1959. Гүлшешек (татардың халық ертегілері ). Құрастырған Бәшіров Валиханов Ү. Собр. соч. Т І. Алма-ата , С. Сейфуллин. Шығармалары. Алматы, 1964. Усман Х. Егіз жырлар—«Қазақ әдебиеті », 1962, 26 қазан Алматы батыр (Текст және аударма). Редакциясын басқарғандар : Алпамша.—Кіт: Бұрынғы татар әдебиеті, Қазан, 1963. О татарских версиях «Алпамша »,--В кн: тезисы регионального Валитова А. Татарская версия эпического сказания «Алпамыш».—В кн: Сыдықов Т. Жыр қайнары. Алматы, 1966 Сыдықов Т. Глубокие корни. Алма-ата , 1975 Қозы Көрпеш-Баянсұлу. Құрастырған, кіріспе, мақаламен ескерту жазған Дүйсенбаев Ы.Т. Қазақтың лиро-эпосы Алматы 1973 Жолдасбеков М. Жыр туралы сыр «Социалистік Қазақстан» 1962, 3 қараша 21. Жолдасбеков М. Сан бақта сайраған бұлбұл жыр.—«Қазақ әдебиеті» 22.Тоқай Ғ.Шығармалары. ІІІ т. Қазан, 1956 23.Ғайнуллин М. Татар әдәбиеті (ХІХ-ғасыр ). Қазан, 1957 24. История татарской советской литературы. М, 1965 25. Сағди А. Тіл, әдебиет жазу hәм 26. Ақмолла. Өлеңдері. Алматы, 1935 27. Мұқанов С. Жарқын жұлдыздар, Алматы, 1964 28. Сүлейменов Б. Жизнь и деятелность Ибраhима Алтынсарина(1841-1889)- 29. Гайнуллин М. Х. Татарская литература (ХІХ век) 30, Татар поэзиясы антологиясы.Қазан 1956 31. Тоқай Ғ. Шығармалары IV том. Қазан, 1958 32. Кенжебаев Б. Қазақ әдебиеті тарихының мәселелері. Алматы, 1973 33.Харисов Ә.Башқұрт Халқының әдеби мұрасы. Уфа, 1965 34. Ақмолла. Өлеңдері. Алматы, 1935 35. Қ. Жұмалиев. Қазақ әдебиеті тарихының мәселелері және 36.Ақан сері. Өлеңдері. Алматы, 1965 37.Құдаш С. Жастық шақтың ізімен. Алматы , 1966 38. Мұстафин Ғ. Армысың ағайын !—«Қазақ әдебиеті» 1962, 39. Татар әдебиеті. (ХХ ғасыр) ІІ-бөлім. Қазан, 1954 40. Ғафури М.Шығармалары. ІІІ том. Уфа, 1957 41. Смайылов Е. Қазақ әдебиеті.(ХХ ғасыр ). Алматы, 1941. 42. Ақмұқанова Б. Ақынның ортақ мұрасы.---«Жұлдыз», 1973, №11 43. Бабич Ш. Шығармалары. Уфа 1958. 44.Дәрдымәнд. Сайланма әсәрләр. Қазан , 1959 45. Торайғыров С.Таңдамалы шығармалары.алматы, 1957 46.Тоқай Ғ. Сайланма әсәрләр. І том Қазан, 1953. 47. Дөнентаев С. Шығармалары. Алматы ,1957 48. Сейфуллин. Тар жол тайғақ кешу. Алматы. 1960 49. Қаратаев М. Ілияс Жансүгіров. Алматы 1961 50. Дүйсенов М. Ілияс Жансүгіров. Алматы , 1965 51. Мұқанов С. Өмір мектебі. 1-кітап. Алматы , 1965 52. Шәріпов С. Алтыбасар. Қызылорда , 1926 53. Құнанбаев А. Шығармалары. І том.Алматы , 1957 54. Жәлел М. Моабит дәптерлері. Қазан, 1963 55. Ауэзов М.Мысли разных лет. Алма-ата, 1961 56. Ғайнуллин М. Достықта күш. Қазан, 1973 жүктеу/скачать 29.88 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|