Тақырыбы: Бастауыш сынып оқушыларының гендерлік психологиялық ерекшеліктері
Психологияның кез келген басқа ғылым
жүктеу/скачать 110.5 Kb.
|
| 2.3 Психологияның кез келген басқа ғылым
Психологияның кез келген басқа ғылым сияқты өзінің категориялық аппараты, зерттеу әдістері, яғни қызығушылық тудыратын объективті ақпаратты алуға, адамның психикалық процестерінің жағдайын бағалауға, қажет болған жағдайда оны жоспарлауға мүмкіндік беретін әдістер мен құралдар бар. одан әрі психологиялық түзету немесе кеңес беру жұмысы. Адамның психологиялық процестері күрделі сипатқа ие, олар оқуда зейінділік пен шыдамдылықты қажет етеді. Дегенмен, олардың көріністері өте әртүрлі және нақты жағдайларға, сыртқы және ішкі факторларға байланысты, олардың әрқайсысы ескерілуі керек.Әрбір әдістің өзіндік міндеттері мен мақсаттары, объектісі, пәні мен жағдайы бар, оның барысында зерттеу жүргізіледі. Маңызды деталь - нәтижелерді жазу әдісі (бейне түсіру, жазу). Ең қарапайым және барлығына қолжетімді – бақылау әдісі. Уақыт бойынша ол қысқа болуы мүмкін, тілім деп аталады және ұзақ, бірнеше жылдарға созылатын уақыт шеңберімен қамтылған - лингитудинальды. Объектісі белгілі бір индивидтер немесе жеке көрсеткіштер болып табылатын бақылау таңдамалы деп аталады және сәйкесінше үздіксіз деген көзқарас бар. Зерттеуші зерттеу тобының мүшесі бола алады, бұл жағдайда бақылау енгізіледі. Келесі әдіс - әңгімелесу. Негізгі талап - ыңғайлылық пен сенімді атмосфера. Қарым-қатынас процесінде психотерапевт субъектінің өмірі, қызметі және көзқарасы туралы қызықты ақпарат алады. Әңгімелесуде екі жақтан сұрақ, жауап, дәлелдеу болады. Әңгіменің алуан түрі – сұхбат және сауалнама, мұнда қарапайым әңгімеден айырмашылығы, құрылымы мынадай: сұрақ – жауап. Эксперимент – белгілі бір жағдай мен жағдай жасауды талап етеді. Оның мақсаты – психологиялық фактіні ашу немесе теріске шығару. Оны субъектілер үшін табиғи жағдайда жүргізуге болады, адам өзінің экспериментке қатысушы екенін білмеуі керек. Кейбіреулер зертхананы жақсы көреді, содан кейін көмекші құрал болады: жабдық, нұсқаулық, дайындалған кеңістік. Бұл жағдайда адам өзінің құрылған «зертханада» болу мақсатын түсінеді, бірақ эксперименттің мәні белгісіз болып қалуы керек. Тестілеу - танымал және пайдалы әдіс. Диагностика үшін әдістер мен тесттер қолданылады, олардың мақсаты нақты көрсеткіштердің (есте сақтау, зейін, ойлау, интеллект, эмоционалды-ерікті сфера) және тұлғалық қасиеттердің күйін анықтау болып табылады. Оларда субъект орындайтын тапсырма бар, ал психолог түсіндіреді және қорытынды жасайды. Бұл әдіс үшін «классикалық» дегендей, сынақтан өтіп, ғылыми әлемде мойындалған сынақтар таңдалуы керек. Интеллект деңгейін және тұлғаның барлық аспектілерін бағалауға арналған тесттер өте танымал. Іс-әрекет өнімдерін зерттеу, мүмкін, ең жылдам және ең ақпаратты әдіс, әсіресе балалармен жұмыс істегенде. Қолдарыңызда қолөнер, сызбалар, жұмыс дәптерлері, күнделіктерді ұстай отырып, сіз адамның даму деңгейін, оның өмірлік бейімділігін, мінез-құлық ерекшеліктерін және басқа да маңызды сипаттамаларын біле аласыз. Психологиялық модельдеу соншалықты қарапайым емес және жүз пайыздық әдіс емес. Адам мінез-құлқының үйреншікті үлгілерін құруға көмектеседі. Өмірбаяндық әдіс – субъектінің өмір жолын құрастыруды және оған оның жеке басының қалыптасуына әсер еткен факторларды, дағдарыстық сәттерді және маңызды өзгерістерді, әсіресе оның әртүрлі кезеңдердегі мінез-құлық реакцияларын белгілеуді қамтиды. Олар өмір кестесін жасайды, оған сәйкес адамның болашағын болжауға болады, сондай-ақ белгілі бір критерийлерді қалыптастыру үшін өмірдің қай кезеңдерінің қалыптасу немесе керісінше, деструктивті болғанын білуге болады. Психология ғылымы ұзақ жолдан өтті, оның зерттеу әдістерін қолдана отырып, олар нақты және тиімді, әрбір психологқа қолжетімді. Психология мәселелерін шешу үшін келесі әдістер қолданылады: зертханалық және табиғи эксперимент; қызмет өнімдерін зерттеу; және тестілеу; өмірбаяндық әдіс; психологиялық модельдеу; салыстырмалы генетикалық әдіс және т.б. Эксперимент әдісі- негізгі әдіс; зерттеушінің белгілі бір психикалық құбылыстың көрінуіне түрткі болатын жағдайларды әдейі жасауымен ерекшеленеді. Сонымен бірге оның пайда болуы мен динамикасына жеке факторлардың әсері белгіленеді. Эксперимент сәйкес үлгіні анықтау үшін қанша қажет болса сонша рет жүргізіледі. Ол сыртқы әсерлердің саны мен сапасын және олар тудыратын психикалық реакцияларды дәл жазуға мүмкіндік беретін арнайы зертханалық жабдықты қолданумен сипатталады. Зертханалық экспериментте зерттелушілердің белсенділігі арнайы тапсырмалар арқылы ынталандырылады және нұсқаулармен реттеледі. Сонымен, зерттелушінің зейінінің көлемін анықтау үшін арнайы құрылғының (тахистоскоптың) көмегімен оған өте қысқа уақытқа (секундтың оннан бір бөлігі) объектілер тобы (әріптер, сандар, сөздер және т.б.) ұсынылады. және міндет - объектілердің әлдеқайда көп санына назар аудару. Алынған нәтижелер статистикалық өңдеуден өтеді.Психологияның жалпы ғылыми әдістері Сондықтан психологияның зерттеу әдістері, әрине, қолданылатын әдістерден, мысалы, физикада, биологияда немесе әлеуметтануда ерекшеленеді, дегенмен ол негізгі жалпы ғылыми әдістерді де пайдаланады, олар мыналарды қамтиды: Бүгінгі таңда Қазақстан Республикасындағы басты міндеттердің бірі – ұлттық ерекшеліктерді ескеріп отырып, өскелең жас ұрпаққа терең білім беру мен тәрбие беру ісін одан әрі дамыту мен жетілдіру. Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігінің тәлім-тәжірибе тұжырымдамасында: «...Бүгінгі таңда жастарға әлемдік ғылым мен процесс деңгейіне сәйкес білім мен тәрбие беру, оның рухани байлығы мен мәдениеттілігін жетілдіру, сонымен қатар әр адамның кәсіби біліктілігін, іскерлігін арттыру әділетті қоғамның басты міндеті» деп көрсеткен. Қазақстан Республикасының білім беру жүйесінің стратегиялық мақсаты еліміздің әлеуметтік даму жағдайына сәйкес, жеке тұлғаның білімге деген сұранысын қанағаттандырып, оның шығармашылық, белсенділік іс-әрекетін қалыптастыруға жағдай жасау болып табылады. Қоғамда болып жатқан өзгерістер тұлғаның қажеттілігін, ынта-ықыласын жеке шығармашылық әрекетін ескеріп, білім беруге жаңаша тұрғыдан қарауды талап етіп отыр. Қазақстан Республикасының «Білім беру» заңында көрсетілгендей, адамзат құндылықтарының, ғылым мен тәжірибе негізінде, жеке тұлғаны қалыптастыруға қажетті жағдайларды жасау-білім беру жүйесінің негізгі міндеті болып отыр. Психология ғылымының аса маңызды теориялық және практикалық міндеттерінің бірі - жеке тұлғаны қалыптастыру. Қоғамның даму сатысында, қоғамның негізгі міндеттерін шешуде, оқыту процесіндегі студенттердің тұлғалық белсенділігін дамыту мәселесін терең түсініп, оның мәнін ашу өте маңызды мәселелердің бірі. Соңғы кездерде жоғарғы оқу орындары алдында болашақ мамандардың кәсіптік деңгейін көтеру міндеті қойылып отыр. Жоғары оқу орнындағы оқу процесі күрделеніп, оған қойылатын міндеттер, қарқындылығы мен мазмұндылығы жағынан оқытушыдан оқу іс-әрекетін, оның принциптерін, оқыту мен тәрбиелеу әдістерін, заңдылықтарын психологиялық тұрғыдан терең ұғынуды және ақыл-ой парасаты дамыған, белсенді тұлғаны қалыптастыруды талап етеді. Тұлғаның қалыптасуы мен дамуы үлкен мәселе екенін бір сөзбен жеткізіп айту өте қиын. Биологиялық тіршілік иесі ретінде өмірге келген адамның әлеуметке қосылып адам болып тұлғалануының негізінде жатқан нәрсе сөзсіз осы – тұлғаның кәсіби дамуының психологиялық ерекшеліктері екендігі еш дау тудырмаса керек. Педагогикалық университет студенттерінің психологиялық білімдері болашақ мұғалімдердің кәсіби құзыреттілігі мен олардың мектепте жұмыс істеуіне психологиялық даярлығын қалыптастырады. Психологияны жүйелі оқыту кәсіби-педагогикалық білім алудың ажырамас бөлігі болып табылады. Қазіргі уақытта адам және білім беру жөніндегі ғылымдарының маңыздылығы артуда. Қоғамдық өмірдің түрлі салаларын психологияландыру тиімді жүріп жатыр. Психологиялық құзыреттілікті кеңейту мен тереңдету болашақ мұғалімнің тұлғалық өсуінің, оның тұлғалық шығармашылық күш – қуаты ашылуының дәлелді алғы шарттары болып табылады. ҚР тұңғыш Президенті Н.Ә. Назарбаевтың 2018 жылғы, 5 қазандағы «Қазақстандықтардың әлауқатының өсуі: табыс пен тұрмыс сапасын арттыру» тақырыбындағы халыққа жолдауындамектеп психологтарының жұмысын күшейтуді және басқа да дәйекті шараларды жүзеге асыруды тапсырамын деп айрықша атап өтті. Елбасының мектептегі психологиялық қызметке аса ден қойып, мемлекет тарапынан қолдау тапқандығы осы салада қызмет атқарып жүрген әр маман үшін қуанарлық жайт екені белгілі. Бұл қолдау сандық технология дәуірінде өмір сүріп жатқан өскелең ұрпақтың психологиялық қызметті қажетсінуі мен сұранысының артқандығының белгісі. Осыған орай, ҚР тұңғыш Президенті Н.Ә. Назарбаев болашақ мамандар даярлайтын жоғары оқу орындарының алдында үлкен міндет тұрғандығын айта келіп, өзінің «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты мақаласында былай дейді: «Ең алдымен, жүз мыңдаған студентке жаңа сапалық деңгейде білім бере бастаймыз. Бұл – білім саласындағы жаһандық бәсекеге неғұрлым бейімделген амандарды даярлау деген сөз. Оған қоса, жаңа мамандар ашықтық, прагматизм мен бәсекелік қабілет 4 сияқты сананы жаңғыртудың негізгі қағидаларын қоғамда орнықтыратын басты күшке айналады. Осылайша, болашақтың негізі білім ордаларының аудиторияларында қаланады». Сонымен қатар, ҚР тұңғыш Президентінің «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты мақаласында «Әжептәуір жаңғырған қоғамның өзінің тамыры тарихының тереңінен бастау алатын рухани коды болады. Жаңа тұрпатты жаңғырудың ең басты шарты – сол ұлттық кодыңды сақтай білу. Онсыз жаңғыру дегеніңіздің құр жаңғырыққа айналуы оп-оңай. Сонымен бірге, рухани жаңғыру ұлттық сананың түрлі полюстерін қиыннан қиыстырып, жарастыра алатын құдіретімен маңызды» делінген. Тұлғаның танымдық және интеллектуалды әрекеттерінің дамуында инновациялық технологияларды қолдану ерекше орынға ие, тұлғаның шығармашылық қабілеті, кретивтілігі оның танымдық іс-әрекетінің дамуын, белсенділігінің көрсеткіші. Басқаша айтқанда, тұлғаға бағдарланған іс-әрекет оның тек білім алуына ғана емес, сонымен қатар тұлғаның сан-сезіміне, тұлғалық қасиеттерінің дамуына да ықпал етеді. Қазақстан Республикасының гуманитарлық білім беру тұжырымдамасында: «Білім берудің гуманитарлық сипаты, онда адам тек зерттеу обьектісі ретінде ғана емес, ең алдымен, шығармашылық белсенділікке құлшынысымен оқушылардың баурап жететін субьектісі ретінде көрінуімен бедерленеді», -делінген. Психология теориялық және қолданбалы әрі тәжірибелік ғылым. Студенттерді теориямен қатар оны өз өмірлерінде қолдана білуге де үйретіп, машықтандыру басты назарда. Әлемнің екінші ұстазы атанған ғұлама әл-Фараби: «Үйрету дегеніміз халықтарға теориялық ізгіліктерді дарыту деген сөз. Тәрбиелеу дегеніміз халықтардың бойына білімге негізделген этикалық ізгіліктер мен өнерлерді дарыту» деген. Қазақ халқының ғұлама ағартушыларының бірі Шәкәрім Құдайбердиев: «Ғылымның терең сырына бойлаймын деген ғалым алдымен әр дерекке, әр ғылыми пікірге сын көзімен қарауы керек. Күмәнға түскен мәселеге қатысты дәлел іздеу ғылыми жұмыстың ең қызықты да, күрделі тұсы. Таза ғылым тиянақты, шынайы дәлел жоқ өзеуреп өз айқанын қайталай бермейді. Психология ғылымында ғылыми жорамал болады. Сол жорамалға барған күннің өзінде де зерттеуші ғылыми қисынға, яғни логикаға сүйенеді» деп ой түйіндеген. Осы тұрғыда психологияны ғылым әрі өнер деп бағаласақ артық болмаса керек. Бастауыш сыныптық кезеңдегі балаларға талант бастапқы кезеңнен – ақ тән. Оқудың алғашқы кезеңі әсемдікке баулудың маңызды уақыты. Көркем өнер бұл жерде эстетикалық және мінезқұлықты тәрбиелеудің құрал ролінде болады. Көркем өнер бала ішкі әлемінде мінез –құлық және эстетикалық тәрбиені қалыптастырудың жан-жақты құралы. Көркем өнер адамзаттың жеке қасиеттерінде оның рухани әлемін қалыптастырудың құралы болып табылады. Қазіргі ғылыми зерттеулер тұлғада шығармашылық дамыту бұл жалпы дамуға қайталанбас ықпал беретінін дәлелдейді: эмоциялық сферасы қалыптасады, ойлауы жетіледі, әсемдікке, өнерде және өмірде бала сезімтал бола бастайды. Сабақтағы шығармашылық тапсырмалар тұлғаның жалпы шығармашылығының дамуына, бұл өз кезеңінде қайырымдылықты, қиялды, образдық – ассосиациялық ойлауды, есті белсендіріп, байқампаздықты, интуицияны тәрбиелеп, баланың ішкі әлемін қалыптасуына себепші болады.[3] Шығармашылық, шығармашылық қабілеттер және олардың дамуы адамзаттың мәңгі мәселелерінің бір қатарына жатады. Ғылыми білімдердің даму тарихында бұл мәселе әртүрлі мектептердің және бағыттардың зерттеушілерінің назарын өзіне аударып келеді. Ерте кезде – ақ философтар шығармашылық феноменды аңғаруға және адам дамуына ықпалы қаншалықты екенін анықтауға ұмтылды ( Платон, Аристотель, Ф.Аквинский, И.Кант). Орыс философиясында шығармашылық зор түсініктердің бірі екендігін мойындайды (В.С.Соловьев, В.Н.Лосский, И.А.Бердяев). Психолгия ғылымындағы креативтілікке арналған талдаулар (анализдер) жеткілікті түрде қарама-қайшылықты суреттейді бірақ «креативтілік» ұғымы ғылыми айналымға механизмдерді және адамның шығармашылық әрекетінің заңдылықтарын зерттеуші термин ретінде енген. Көптеген авторларда креативтілік түсінігінің мәніне жақын келетін «шығармашылық қабілеттер», «шығармашылық белсенділік»; синоним ретінде жиі қолданылады. Сонымен, Дж.Гилфорд, П.Порренс, К.Роджерс, Э.Фром, Э.Д.Телегина және В.А.Терехов креативтілік деп адамның ойлау стереоптиптерінің тәсілдерінен бас тартып және мәселені шешудің әртүрлі тәсілдерін табу, тануға және таңқалуға қабілеттілік жаңаны ашуға ұмтылу, дербестілік және белсенділік деп түсінеді. В.Н.Козленко, Г.В.Ожиганова және А.В.Гаврилин креативтілікті жеке тұлғаның ақиқаттағы қажеттіліктерін ізденістік қайта жасау қатынасы деп қарастырады. Ізденістік қайта жасау белсенділігі қоршаған ортамен белсенді әрекеттесу кезінде көрінеді. Р.Стернберг және Любата креативтілік өмірге қатынас, қабілеттілік және танымдық сфералар ғана емес, сонымен қатар өмірлік ұстаным дейді. С.Ю.Канн креативтілікті шығармашылық потенциялының шығармашылық құрылымы және жеке тұлғаның интегралды сапасы болып табылатын, құрамалы білім деп атайды. У.В.Кола және М.И.Фидельман креативтілікті жеке тұлғаның шығармашылық потенциялын құрайшы ой комплексі және жеке ерекшеліктері деп қарастырады.; Н.С.Лейтес және М.А.Холодная «ерекше ақыл құрылымы»; В.Н.Дружинин жалпы қабілеттердің бірі –қиялмен фантазияны қатыстыра отырып қайта жасау. Сол себептен бүгінгі таңда креативтіліке арналған нақты қалыптасқан анықтама жоқ. Кереативтіліктің көп және әртүрлі анықтамалары, креативтілік құрылымын қарастыруға ықпал етеді (Р.Милгрэм, Н.В.Хазратова, В.С.Юркейевич, В.С.Шубинский және т.б.). Ғылыми әдебиеттерді қарау арқылы креативтіліктің мазмұнын аштық: жеке тұлғаның нақты ерешеліктері және ақыл ойдың нақты сипаттамасы (И.Ветлугина,Л.Б.Ермолаева, Томина, В.Н.Дунчев, В.Н.Козленко, А.Н.Лук, Я.А.Понамарев, П.А. Процеский, F.Barron, D.Simonton, C.W.Toylor, E.P. Torrens және т.б.). Жеке тұлғаның накты ерекшеліктеріне зерттеушілер ең алдымен: табиғи талапты, акыл-ой және ерекше белгілері, жас ерекшелік сипаттамасын, әлеуметтік ортаның ықпалын, ең маңызды орынға мативациялық аспекті жатқызды. (Д.Б. Богоявленская,А.М. Матюшкин, Л.И.Новикова, Я.А.Пономарёв, Р.Стренберг, Э.Д. Телегина, В.С. Терехов): танымдық қажеттіліктер, қайта-жасау белсенділік мативі, жетістікке жетуге ұмтылыс, белгілі бір әрекетке мотивацияның жоғарғы деңгейі. Ақыл-ой сипаттамасы да креативтілік құрамына кіреді,ойдың инициативасын оқиды,шығармашылық ойлау,қабылдау жане қиял. Осыған байланысты, ғылыми әдебиеттердің негізіне сүйене отырып мынандай қорытынды жасаймыз: креативтілік бұл жеке тұлғаның сипаттамасы, күрделі шексіз білім. Креативтілік құрамын шығармашылық үрдістің іске асуына ыкпал етуші, әр түрлі қабілеттер жиынтығы анықтайды. Шығармашылықта көп көрінетін қабілеттерді бөлу үшін, және оның іске асуына көптеген деңгейлермен байланыстыру үшін, біз шығармашылық үрдістің құрамымен сипаттамасының 7 концепциясын қарастырамыз (С.М.Василевский, А.Кистлер, А.Н.Лук, Т.Рибо, Р.Л.Солсо, Г.Уоллас, П.Ш. Якобсон, Дж.Гетцельс, Я.А.Пономорев, В.С.Шубинский). Зерттелген шығармашылық үрдістің құрылымын қарастыра келе: шығармашылық үрдісінің динамикасында фаза немесе деңгейлерді бөлуге болады. [4] Басқаша айтқанда креативтілік мазмұнын құрушы шығармашылық қабілеттілік үрдісі жүйелі түрде маңызды, осыған қарамастан бір тұтас жүйе болып қалады. Шығармашылық үрдіс динамикасын мазмұнды талдау негізінде, біз шығармашылық үрдіс қабілеттерін қамтамасыз ететін жалпы немесе жан жақты, яғни нақты бір әрекет ерекшеліктеріне тәуелді еместігін бөліп көрсеттік. Бұл: қатынастық (креативтілік құрамында), зерттеушілік және әрі қарай өзін дамытуға жеке тұлға креативтілігінің әлеуметтік аспектісі анықталады. Әр түрлі әлеуметтік зерттеулерді қарастыра отырып (А.В.Мудрик, В.В.Шаронов, М.М.Бахтин) сәтті әлеуметтіндіруді шығармашылық үрдісі; Жеке тұлға адамның шығармашыл өмірінің өнімі әлеуметтенудің субъектісі екендігін анықтауға мүмкіндік береді. Мұндай контексте креативтілік зерттеледі: біріншіден, жеке тұлға қасиеттері ретінде әлеуметтік үрдісте қалыптасушы; Екіншіден жан- жақты қабілеттер жүйесі, адам өмірлік шығармашылық үрдісінде қолданады, яғни әлеуметтенудің сәтті факторы ретінде шығармашылық жеке тұлға бақыт табатын «адам мұқтаждықтары өмір сүріп жатқанын шын мәнінде түсінетін» деп бір тұтас ынтымақтастықпен педагогтар құптайды, оқушылардың креативтілігін тиімді қалыптастыратын педагогикалық жағдайларды іздестіріп оларды талаптандырады (А.В.Гаврилин, Н.И.Новикова, Л.А.Смывина, Л.П.Стрелкова, А.С. Чернышев, В.А. Ясвин, И.В.Ермакова, Е.Е.Кравцова, Ю.А.Лунев, В.А.Петровский). Педагогикалық зерттеулердің көпшілігі креативтілікті зерттеуге арналған, креативтіліктің қалыптасуы қазіргі ғылыммен дәлелденген педагогикалық жағдайлардың бір қатары бөлінген. Бұл: диалогтық әрекеттестілік, әлеуметтік нығаю, креативтілік тәртіптің үлгісі эмоциялық жағдайларды тудыру, заттық тәртіп белгілеу,заттық-ақпараттық арту. Шығармашылық - белгілі бір ерекшелігі бар, және материалдық немесе рухани аймақта объективті немесе субъективті жаңа нәрсе жасап шығаруға келтіру үрдісі. Креативтілік - бұл жеке тұлғаның интегральді мінездемесі, жан-жақты қабілеттер жүйесі, шығармашылық әрекеттің орындалуын қамтамасыз ету және жеке тұлғаның өмірлік шығармашылық үрдісінің ескертілуі. Шығармашылық әрекет - нәтижесінде креативтілік қалыптасып маңыздалатын адам белсенділігінің ерекше формасы. Шығармашылық белсенділік - коршаған ортамен әрекеттестік негізінде өзіндік шығарушылық және дамытушылық. Көптеген зерттеушілердің жұмыстарында көрсетілгендей баланың психикалық дамуында бейнелеу әрекетінің маңыздылығын қарастыру (А.В. Запорожец, В.С. Мухина, Т.В. Назарова, Р. Арнхейм, Д.Н. Узнардзе, В.А. Леквин, С.А. Рожкова), педагогикалық, психологиялық әдебиеттерде бейнелеу әрекетіне берілген оның ерекшелігіне, міндеттеріне функциялары және әдістерінің нақты анықтамаларын таба алмадық. Бұл қатынаста Т.С. Комарованың берген анықтамасы маңыздырақ: «бейнелеу әрекеті – бұл өмірден алатын әсерлердің кескініне ғана бағытталмаған, сонымен қатар бейнелеушіге өз қатынасынан мәнерін жеткізуші көркем – шығармашыл әрекет». Басқа көптеген авторлардың түсінігі бойынша «бейнелеу әркеті», «сурет салу», «көркем – бейнелеу өнерімен айналысу», «өнімді әрекет» сияқты аналогты ұғымдармен жиі алмастырылады. Кез- келген әрекеттің құрылымдық компоненттері міндетті түрде мақсат тәсілдер нәтиже үрдістің өзі болып табылады. Егер сурет салуды осы тұрғыда қарастырсақ, (әрекет ретіндегі) оның мақсаты: Жазықтық, яғни суреттің кескінін алу. Көркем – бейнелеу өнері сабағының мақсатыда көркем образдық тәсілдерімен бейнелеу өнерін жүзеге асыру. Мұндай жағдайда «бейнелеу әрекеті ұғымы, бірінші жағдайда дәлелсіз тартылады, мақсаты шектеледі, ал екіншіден – тәсіл. Берілген дәйектемені мақұлдап ойды тұжырымды етіп айтып бейнелеу әрекетін анықтап, оның ерекшелігін, мақсат тәсілдерін анықтау үшін біз «ойлап тапқыштық» күрделі мағыналы сөзге этимологиялық талдау жасадық. жүктеу/скачать 110.5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|