Тақырыбы: Бейнелеу өнерінің қызметін ұлттық сәндік өнердің дәстүрлерімен байланыстыру
жүктеу/скачать 43.68 Kb.
|
Тақырыбы: Бейнелеу өнерінің қызметін ұлттық сәндік өнердің дәстүрлеріменбайланыстыруМақсаты: Халық мұрасындағы ұлттық өнердің көркемдік даму тарихын, оның ішінде ұлттық өрнектер мен түрлі реңдерді тереңірек танып білу. Халық мұрасының ізгі дәстүрі - жас ұрпақты өнерге баулудың бірден-бір жолы. Халқымыздың ұлттық онерінде арнакы балалар үшін жасағандай қөрінетін қарапайым өрнек элементтері өте көп. Оларды екі жүйеге бөлуге болады. Ең алдымен жас ұрпақты (барлық оқушыларды деп те айтуға болады) ғажайып көркем өрнек өнеріне, ғаламат ұшқыр қиял тіршілігіне жетелейді. Ұлттық өнеріміздің ғажайып түстерге бөленген айшықты өрнектері мен сол өрнектердің бір-бірімен үйлесім тауып жұптастырып тұрған таптырмас әдіс тәсілдер қаншама. Осының барлығы жалпы адамзат өнерінің бүгінге дейінгі жүріп өткен жолының қалыптасу кезеңдерінің көркем тарихындай әсер етеді. Ендеше бізге дейін әдептеліп (сұрыпталып), әбден байып жеткен ұлттық онерінен белгілі дережеде халық тарихын іздеу - қажетті жағдай. Халық мұрасындағы ұлттық өнердің даму процесі - жас ұрпақты өнерге баулудың бірден-бір жолы. Халқымыздың ұлттық өнерінде арнайы келешек ұрпақ үшін жасалғандай көрінетін қарапайым өрнек элементтері өте көп. Ұлттық онеріміздің ғажайып түстерге бөленген айшықты өрнектер мен сол өрнектердің бір-бірімен үйлесім тауып жұптастырып тұрған таптырмас айла тәсілдер қаншама. Осының барлығы жалпы адамзат өнерінің бүгінге дейінгі жүріп өткен жолының қалыптасу кезеңдерінің көркем тарихындай әсер етеді. Ендеше бізге дейін әдіптіліп (сұрыпталып), әбден байып жеткен ұлттық өнерінен белгілі дәрежеде халық тарихын іздеу қажетті жағдай. Әдетте халқымыз «өнер сарқылмас қазына» дегенді жиі айтады. Оған дау жоқ. Сонымен бірге ол жанды құбылыс. Ол - халықпен бірге дамып, елдің күнделікті қарым-қатынас ісінде қызметтік қажеттілігіне орай жаңа сапаға иеленіп, толығып, байып отырмақ. Соның ең бастысы ұлттық бейнелеу өнеріміздің көркемдік даму тарихын түсіндіретін тенденциялары, негізгі концепциялары мен методологиясы көп сөз бола бермейді. Сондықтан да халық мұрасындағы ұлттық өнердің ерекшелігі, өзіндік көркемдік шешімі айқындала қойған жоқ. Танымдық-эстетикалық жүйесі ашылып, халық өнері дәстүрінің сабақтастығы, дербестігі де терең зерттелмей назардан тыс қала береді. Сондықтан қазіргі кезеңдегі ұлттық өнеріміздің көркемдік ерекшеліктеріне шолу жасап тәрбие мақсатында қолданғанда хронологиялық жолдан шығу қерек те, негізінен дәстүр мен жаңашылдық проблемасы арқылы ұлттық өнеріміздің негізгі пір тұту (кредосын) мақсатын айқындау керек. Әрбір халықтың өзіне лайық - төл ойлау жүйесі, айнала ортаны өзіше сезінуі, дербес дүниетанымы болады. Ол үшін жалқыдан жалпыға шығу керек. Біріншіден, қазақ ұлттық мектептерде осы уақытқа дейін қазақтың ұлттық өнеріне, бейнелеу өнері пәндеріне аса көңіл аударылып ерекше мақсат қойылған емес. Тек жалпы алынған Ресей программасымен ғана жұмыс жасалып жүре берілді. Демек, осы кезеңге дейін қазақтың ұлттық қолданбалы қолөнерінен арнайы жасалған бағдарлама жоқ. Бұл қазақтың ұлттық қолөнерін, өрнек өнерін, оның дәстүрін, тәрбиелік мақсатын танып-білу мәселесінде зардабын тигізбей қойған жоқ. Екіншіден, халық мұрасындағы ұлттық өрнек пен түстердін реңдерін айырудағы ұлттық дәстүрді оқытып үйретудегі орын алған шолақ түсінік қазақтың ұлттық өнерін терең тануға, халық өнерінің терең мұрасын, дүниетанымын зерттеуде нәтижелі ғылыми методологиялық пайымдаулар болмады. Қазір қазақ мектептерінде халық педагогикасының, ата дәстүрінің, ұлттық мәдениеттің, ұлттық психологияның, ұлттық өнердің ең озық үлгілерік жастар санасына еңгізу қолға алынып жатыр. Бірақ біз жастарымызды тек өз халқымыздың ғана дәстүрімен, мәдениетімен, өнерімен тәрбиелесеқ, онда біз дүниежүзілік өркениет керуенінен артта қалар едік. Бүкіл адамзат таныған дүниежүзілік өркениетті тек бір ғана халық жасай алмайды. Оған бүкіл адамзат өз үлесін қосады. Оның бар жетістіктерін біздің жастарымыз, болашақ ұрпақ өз бойына сіңірмесе, онда басқаға жұғымы жоқ сыңаржақ ұрпақ тәрбиеленеді. Үшіншіден, тек интернационалдық тәрбиені бетке перде егіп қазақтың дәстүрлі ұлттық өнерін тереңдетіп оқытудың қажеті шамалы деген пікір тек социалисттік, коммунисттік идеялардың негізінде біржақты қабылданған. Интернациналдық мәдениеттің аса маңызды құндылықтарын: топтасу мен ұлтаралық келісімді, жеке адамның құқы мен бостадығын, боспаламау этикасын тәжірибеге енгізу. Төртіншіден, қазақтың ұлттық өнерінің дамуындағы әлеуметтік дүниетанымын терең түсіну. Қазақстан Республикасындағы білім беру жүйесі халқымыздың тарихында мыңдаған жылдар бойы қалыптасқан мол ұлттық қазыналар, идеялар негізінде құрылып, ортақ мәдени мұраларын, қазақ халқының рухани және адамгершілік дәстүрлерін, елімзді мекендеген этностардың мәдени күш-қуатын әлемдік өркениет жасаған қазыналарды тұғыр етуі қажет. Бесіншіден, халық мұрасындағы ұлттық бейнелеу өнерінің көркемдік даму тарихының ерекшкліктерін зерттеушілер біріңғай Батыстық үлгіні (моделді) қолдаған. Тек қана Батыс өнерінде қалыптасқан ілім-ұғымдар терең зерттеліп Шығыс өнеріне онша назар аударылмай келген. Бұл өте күрделі сұрақ, біз оған осы еңбегімізде шама келгенінше (екінші және үшіңше бөлімдерде) жауап беруге тырыстық. Бұл мәселе осы еңбекте қойылсымен-ақ талас пікірлер туғызуы мүмкін. Бұл таң қалатын іс емес, себебі қазақың ұлттық өрнектері мен түрлі реңдері Шығыс өнерімен сабақтас жатыр. Ал қазақ халқының мұрасындағы ұлттық өрнектер мен түрлі реңдер бір кісінің зерттеуімен тұжырымдалатын мәселе емес. Алтыншыдан, халық мұрасындағы ұлттық өрнек және реңдеген ұғымның өзі, бізге кейінгі жылдарда ғана келген бұрын-соңды терең зерттелмеген түсінік. Халық мұрасындағы ұлттық өнердің даму тарихындағы өрнек пен түрлі реңдердің болашақ ұрпаққа тәрбие беру және жаңа әдіс-тәсілдерді іздестіру мақсатында қарастырдық. Міне, осылай халық мұрасындағы ұлттық өрнек пен түрлі реңдерді тұңғыш рет проблема етіп көтеріп отырмыз. Сонымен әңгіме осы проблеманы зерттеудің тәсіліне келіп тіреледі. Балабақша, ондағы тәрбие жұмыстары, көрнекі құрылдар мен тәрбие беру үлгілері, білікті мамандары қандай болса, ұлттың болашағы да сондай болады. Бұл да ұлттық өрнек өнерін оқытып үйретудің әдіс-тәсілдері туралы ғылымда тұңғыш жасалған шара. жүктеу/скачать 43.68 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|