Осы дәріске ағымдық, аралық, қорытынды бақылау бойынша тест тапсырмалары және сұрақтар: 1. Теориялық биология пәні, мақсаты мен міндеттері
2. Теориялық биологияның негізгі бөлімдері
3. Теориялық биологияның зерттелуі
Тест тапсырмалары 1. Жалпы биологияның негізгі теориялық мазмұнын құрайтын тірі материяның ұйымдасуының және дамуының эаңдылықтарын қарастыратын
А) Биотехнология
В) Биохимия
С) Биология
D)& Теориялық биология Е) Биофизика
2. Эрвин Бауэр «Теориялық биология»еңбегі жарық көрген жыл
А)& 1935 жылы
В) 1955 жылы
С) 1967 жылы
D) 1939 жылы
Е) 1967 жылы
3. Теориялық биологияда қолданылатынбелгілі бір объектіге тиесілілік қасиеті А)& Атрибутивтілік В) Дәлелділік С) Тарихилығы D) Жүйелілік Е) Атаулығы 4. Жайттар мен жүйелердің, зерттеліп жатқан құбылыстың байланысы мен қарым - қатынасын, оның маңызды жақтарын қысқа да нақты көрсететін ғылымның теориялық компонент (қурамдас бөлігі) есебіндегі ғылыми түжырымдама
А) Тұжырымдама
В)& Заң С) Ғылыми болжам
D) Мазмұн
E) Қорытынды
5.Қазақстанда алғашқы теориялық биологиялық зерттеулер басталған ғасыр
А)& XIX ғ.
В) XX ғ.
С) XV ғ.
Д) XVIII ғ.
Е) XVIII ғ.
1
№ 2
дәріс
Қарастырылатын сұрақтар (дәріс жоспары):
1. Өмірдің біртұастылығы
2. Органикалық форманың көптүрлілігі
3. Биология дүниесінің жіктелуі
Дәрістің қысқаша мазмұны:
Жер - вирустан адамға дейінгі эртүрлі дәрежедегі ғаламат көп түрлі органикалық өмірден түрады. Осы барлық көптүрлілік иерархиялық (бағыныштылық) шөптерден - әртүрлі деңгейдегі жүйеленуден тұратын табиғи жүйелену жүйесін құрайды.
Әртүрлі органикалық формалардың құрылысы мен қызметінің ұқсастығы мына төмендегілерге байланысты: олардың келіп шығу шегінің біреулігі (гомология): ортаның үқсас жағдайына бейімделіп дамуының параллельділігі (аналогия), сонымен бірге тірі формалар ортасында бейімделу мен негізгінің біреулігіне байланысты емес белгілердің заңды тарқалу сипаттамасын анықтайтын эволюцияның номогенетикалық компонентттерінің әсері.
Органикалық форманың көптүрлілігі олардың пайда болуының және қарапайымнан күрделіге қарай дамуының, эволюция жағдайының көптүрлілігін, оның дивергентті (алшақтау) және адаптивті (бейімделу) сипаттамасының, мутация процесінің көп бағыттылығының тарихи тұрақтылығын (дәйектілілігін) көрсетеді.
Түрлердің ішінде географиялық түр тармақтары, морфологиялық тағы бір түрлері, экотиптері, мәдени өсімдіктерде - сорттар т.е. с болады.
Кейбір жағдайларда, тұқымдастық түрлері, кластық түрлері және қосымша аралықтағы жүйелер (таксондар) енгізілуі мүмкін.
Типтер туралы ұғымды жеке осы жүйенің ішіндегі жануарлардың дамуының бір тұтастығын Сент - Илердің зерттеулерінің нәтижелеріне және өзінің бақылауларына негізіделе отырып Кювье ұсынған болатын. Тип түсінігінің эмбриологиялық негіздемесін К.М.Бэр жасады.
Биология дүниесінің классификациясы оның құрылымды морфологиялық өлшемдеріне негізделген болуы керек, соған байланысты тірі материяның ұйымдасуын мына төмендегі негізгі формаларға бөледі:
1. ацеллюлярлық
2. квазициллюлярлық
3. протоцеллюлярлық
4. моноцеллюлярлық
5. полицеллюлярлық (целлюла — клетка — жасуша).
Ацеллюлярлық (жасушасыз) ұйымдасу бұл вирустарға жэне де А.И.Опариннің, өмірдің пайда болуы теориясындағы айтылған коацерваттық тамшыларға, ең бастапқы сұйықтықта жасаған олардың ұқсастарына тән.
Квазициллюлярлық (жасушаға жақын) ұйымдасу сыртында қабығы жоқ, өте майда бактериялар микоплазмаларға тән. Мұндай ағзалар археобионт дүниесіне өтпелі кезеңде әртүрлі протобионттардың прогрессивті дамуынан (эволюциясынан) пайда болған.
Протоцеллюлярлық (бірінші жасушалық) ұйымдасу кәдімгі бактерияларға, сонымен бірге архебактерияларға және цианобактерияларға (көгілдір жасыл балдырлар) тән. Олар архебионттар негізінде олардың иесі біреунің жасушасында қабық пайда болу және жасушаның көлемінің үлкеюі нәтижесінде пайда болды. Бұл топ протокариорт немесе бактерия дүниесін құрайды.
Моно және полицеллюлярлық (бір және көп жасушалы) ұйымдасумен сипатталатын эукариорттар дүниесінің тармағы өз ішіне төменгі эукариоттарды қосатын, зоофитиодтер әлемінің пайда болуына алып келген протокариоттардың әртүрлі өлшемдерінің симбиоздық эволюциясы нәтижесінде пайда болды. Жоғарғы өсімдіктер мен көпжасушалы жануарлар дүниесі олардың әлемінің әртүрлі түрлерінен пайда болды.
